magazine nr Marc van Can van DRV Accountants & Adviseurs: Door BiZ zagen we dat de loonkosten van de klant 20% hoger lagen

Transcriptie

1 desraadviseur magazine nr Marc van Can van DRV Accountants & Adviseurs: Door BiZ zagen we dat de loonkosten van de klant 20% hoger lagen 02 Niet eindigen als Free Record shop 08 Pensioen en Rekenrente 30 Geen eenheidsworst voor verplichte PE-punten

2 interview We willen niet eindigen als de Free Record Shop Innovatie. Dat is de toekomst. We moeten vooruit! We willen niet eindigen als de Free Record Shop, zegt SRAbestuurder en penningmeester Wim van Sluis. Van Sluis en directeur Cees Meijer over bezuinigingen, Branche in Zicht, financiering, contributie en ander strategische keuzes en uitdagingen waar SRA voor staat. SRA-kantoren hebben door de economische malaise van de afgelopen jaren flink bezuinigd. Op bijvoorbeeld educatie voor hun (assistent)- accountants en ten slotte ook op hun personeelsbestand. Verrast Die realiteit heeft SRA ook niet ongemoeid gelaten. We zijn toch een beetje verrast dat de omzet van de businessunit Educatie behoorlijk is teruggelopen. De cijfers laten een behoorlijk verlies aan marge op jaarbasis zien. In 2008 hadden we nog een marge van ruim 50% op een omzet van 4,5 miljoen euro en nu hebben we een marge van 44% op een omzet van 3,5 miljoen euro. Dat is een forse daling, aldus Van Sluis. Indirecte kosten Hij vervolgt: Educatie is wel een belangrijke drager voor SRA. We hebben een structuur van businessunits. Dan kun je heel goed directe opbrengsten en directe kosten aan elkaar linken. De meeste units zijn dan nog steeds kostendekkend. Maar als we de indirecte kosten meenemen, krijg je een ander beeld. Onder die indirecte kosten vallen een fors aantal services waar we in tegenstelling tot vroeger geen prijs voor vragen en die we in de loop der jaren flink hebben opgebouwd. Denk maar aan bijvoorbeeld Bureau Vaktechniek waar veel gebruik van wordt gemaakt, het kennisnet en belangenbehartiging in Den Haag, bij instanties als de AFM en de Belastingdienst. Die services waren in het afgelopen boekjaar voor vijf ton euro begroot en worden doorberekend aan de businessunits naar rato van met name de omzet. De unit Educatie, die nog steeds een goede omzet draait, draagt daardoor fors bij aan de dekking van al die services. Merk SRA In de afgelopen jaren zijn de kosten voor het promoten van het merk SRA van circa vijf ton euro wel in de indirecte kosten van de begroting opgenomen, maar tegelijkertijd is afgesproken om die kosten zoveel mogelijk te beteugelen bij tegenvallende inkomsten. Dat is wel ten koste gegaan van het uitdragen van het merk SRA en algemene pr- en marketing, wat ook beleid is. Maar hierdoor hebben we de resultaten van de afgelopen jaar redelijk in de hand weten te houden, zegt Meijer. Kosten besparen Daarnaast heeft SRA al flink bezuinigd op de directe kosten. We hebben intern de algemene kosten scherp op het oog en verlaagd daar waar het kon. Te denken valt aan personeelsbezetting, drukwerk, huisvesting en goedkoper inkopen. We hebben daarin de afgelopen vijf jaren een forse slag gemaakt. Er is één miljoen euro aan kosten bespaard, dat is 10% van de totale begroting, aldus Meijer. Aan boord De economische malaise en gevolgen daarvan zorgden ervoor dat kantoren ook gingen nadenken over hun lidmaatschap van SRA. We zijn bij bijna alle kantoren geweest en hebben de toegevoegde waarde van SRA nog eens voor het voetlicht gehouden. Kantoren zien dat ook wel, want ze zijn bijna allemaal aan boord gebleven. Dat zegt wel wat, zegt Meijer. Van Sluis vult aan: Kijk eens wat we allemaal hebben. Als we dat als leden op de markt moeten kopen of zelf ontwikkelen, dat lukt ons niet! Not for profit Meijer benadrukt de unieke structuur van SRA waar 370 onafhankelijke kantoren met elkaar samenwerken in een vereniging waar heel veel services worden gegeven en waar die services maar voor 23% worden betaald door de contributie. Bij andere verenigingen is het eerder andersom en maakt 80% van de contributie deel uit van de begroting en dat zijn de verenigingen die er uit springen en die het goed doen. Daarbij zij opgemerkt dat we een not for profitvereniging zijn. We hebben niet heel veel vet op de botten. Minder marge is ook minder winst. 2 desraadviseur februari 2014

3 Cees Meijer (l) en Wim van Sluis: SRA-kantoren komen er niet alleen met bezuinigen. Dat is de dood in de pot. Branche in Zicht Maar SRA-kantoren komen er niet alleen met bezuinigingen. Dat is de dood in de pot. Daarom heeft het SRA-bestuur een beleidsbeslissing genomen om te investeren in het ontwikkelen van Branche in Zicht (BiZ). Daar neem je een risico mee, maar ja, niets doen is ook geen optie. Je kunt ook net zo doen als Hans Breukhoven, van de glitter en glamour denken te gaan leven en er van uitgaan dat je plaatjes verkocht blijven worden. Maar ja, als de wereld om je heen verandert en jij verandert niet mee dan kom je na vijf jaar tot de conclusie dat je product weg is. We zien duidelijk dat de markt verandert en de kantoren zien dat natuurlijk ook. Investeren in BiZ vinden wij op dit moment daarom ook belangrijker dan het uitdragen van het merk SRA, aldus Van Sluis. Kosten BiZ BiZ is een forse investering van drie ton waarvan de loonkosten euro bedragen. We hebben professionals aangenomen om dit product te ontwikkelen. Het gaat hier om echte innovatie, zegt Meijer. Er zijn nu 100 BiZ-kantoren, flink meer dan verwacht. Alle lichten staan op groen. Iedereen zegt dat BiZ nodig is. Alleen het daadwerkelijke downloaden van benchmarkrapporten, daar zit de bottleneck. We hebben vorig jaar 7000 downloads begroot, het zijn er 1000 geworden. Daarom missen we drie ton euro. Dat is heel veel geld. Cultuuromslag Van Sluis: Ja, BiZ is nieuw. De assistentaccountant of accountant die met de jaarrekening naar de klant gaat, moet er aan wennen dat die jaarrekening nu een vertrekpunt is om het bedrijf beter te positioneren. Het gesprek wordt daardoor veel meer interactief met het oog op de nabije toekomst. Daar moet de accountant aan wennen. Hij moet de sprong maken van de jaarrekening naar de vergelijking met de concurrent van de klant, de vertaling maken hoe het beter kan. Daar heeft SRA allemaal goede praktische producten voor. Dit alles is voor accountants een culturele omslag. Maar het gaat lukken, daar ben ik van overtuigd. Noodzaak Dat moet ook wel, want geld is een relatief schaars goed geworden in vergelijking met een aantal jaar geleden. Meijer: We hebben niet heel veel vet op de botten. Minder marge is ook minder winst desraadviseur 3

4 100% FiscaalTotaal altijd 100% relevant FiscaalTotaal is een complete kennisbank met actuele en betrouwbare financiële en fiscale vakinformatie, zoals de Elsevier almanakken, themadossiers, jurisprudentie en wetteksten. Met FiscaalTotaal heeft u integraal inzicht in een groot aantal fiscale thema s en beschikt u over praktische (reken)tools. FiscaalTotaal biedt drie verschillende abonnementen, afgestemd op het dagelijks werk van o.a. belasting- en administratieadviseurs, (bedrijfs)fiscalisten, tax directors en controllers. Dat maakt FiscaalTotaal 100% relevant! Is FiscaalTotaal ook 100% relevant voor u? Kijk op

5 interview Van Sluis: Je krijgt niet meer zo makkelijk geld van de bank. Sterker nog, op moment dat je praat met de bank over de jaarstukken van vorig jaar, is er een groot risico dat de bank de cijfers invoert en je meer opslag moet gaan betalen. Ik zie dat dagelijks. Er komt een hele herverdeling van het belang van jaarstukken. Dat bepaalt de prijs van geld en daarmee ook de slag naar de toekomst: hoe kun je de balans verbeteren, hoe kun je slimmer omgaan met solvabiliteits- en liquiditeitscijfers. Dat wordt veel belangrijker. Van Sluis: Backoffice SRA is cruciaal voor onze bedrijfsvoering Financiering en rating Meijer: Dan hebben we het over financiering en rating. Van Sluis: Ik zie BiZ en rating in elkaars verlengde. Hoe ga je je business- en balansprocessen verbeteren? Daar kunnen SRAaccountants het dadelijk mee winnen. Maar dan moeten ze het wel gaan gebruiken. En dat is niet gemakkelijk. Voordat iedereen binnen een kantoor de nieuwe werkwijze omarmt, daar gaat meer tijd overheen dan verwacht. SRA zal de kantoren daarom ook veel guidance verlenen. Ook hierin is geïnvesteerd door het aantrekken van hoger gekwalificeerd personeel. Contributie Om te kunnen blijven innoveren, stelde het bestuur tijdens de laatste algemene ledenvergadering (ALV) een bescheiden extra contributieverhoging voor het gebroken boekjaar 2014/2015 voor. Van Sluis zegt daarover: Tijdens de ALV van december zaten we midden in het huidige boekjaar van 2013/2014. Vandaar dat ik toen al het signaal heb afgegeven dat als het gebruik van BiZ blijft tegenvallen, we als vereniging tekort zullen komen. We willen niet nog een keer door het ijs zakken. Alternatief Van Sluis: Nu kantoren een pas op de plaats maken door de economie wat ik goed kan begrijpen moet het geld voor investeringen als BiZ uit de lengte of uit de breedte komen. Dat betekent dat als kantoren blijven bezuinigen of voor een dubbeltje minder voor opleidingen naar de concurrent gaan, we bepaalde services zoals voor Bureau Vaktechniek of het kennisnet, uit de contributie moeten halen of er een prijs voor moeten gaan vragen. Dan moeten we leden gaan factureren voor ieder half uurtje contact met het Vaktechnisch Bureau. Dat geeft een behoorlijke administratieve belasting en werpt een drempel op om te gaan bellen. Dan kun je beter de contributie iets verhogen en de services laten bestaan. Essentieel Vergeet niet, zo vervolgt hij, dat de backoffice van SRA cruciaal is voor de borging van kwaliteit en continuïteit van onze bedrijfsvoering. Je moet je dat als kantoorleiding heel goed beseffen. Ik word er niet vrolijk van als ik hoor dat andere kantoren voor bepaalde services voor een dubbeltje minder naar een ander gaan. Je eist aan de ene kant wel heel veel van SRA, maar aan de andere kant wil je de club niet ondersteunen. Ga dan eerst het gesprek aan met SRA als je het ergens anders iets goedkoper kunt krijgen. Gun het je eigen vereniging. Dat ben je tenslotte zelf. Verwachtingen Van Sluis: Tot dusver zitten we redelijk op de begroting, maar we weten pas in mei/juni, als het jaarrekeningseizoen goed op stoom is, hoeveel benchmarkrapporten er worden afgenomen en hoeveel collega s de verplichte en andere ondersteunende cursussen gewoon hebben afgenomen bij SRA. Want dat is voor de continuïteit van SRA en onze eigen bedrijfsvoering het beste. En dat scheelt een contributieverhoging. De kosten hebben we in de hand. Als het er naar uitziet dat we in juni toch niet de begroting gaan halen, dan schrijven we als bestuur in juli een bijzondere ALV uit om die extra contributieverhoging te verdedigen. We gaan niet nog eens een fors verlies voor de kiezen nemen. De leden zullen daarover op tijd worden geïnformeerd, ook over de tussentijdse stand van zaken. Als we het jaar daarop wel goed draaien, kunnen we altijd de contributieverhoging weer terugdraaien. Kijk, ik ben optimistisch, dus ik ga er van uit dat we met zijn allen de schouders er onder zetten om ervoor te zorgen dat dergelijke discussies niet nodig zullen zijn. desraadviseur 5

6 kwaliteit Voor SRA-kantoren met een Wta-vergunning Kwaliteitsprogramma Samen Beter: verplicht themaonderzoek volgens AFM-aanpak De kwaliteit van de accountancybranche moet omhoog. De uitkomsten van de diverse onderzoeken bij accountantskantoren met een AFM-vergunning vragen om maatregelen vanuit de sector zelf. Beroepsorganisatie NBA heeft een verplicht programma voor elke accountant opgesteld. Met het kwaliteitsprogramma Samen Beter wil het SRAbestuur de kwaliteit bij de SRA-kantoren integraal meten en waar nodig verbeteren. Wat houdt Samen Beter in? Waarom is dit verplichte themaonderzoek van belang? En hoe verhoudt Samen Beter zich tot het verplichte PE-programma van de NBA? In 2013 heeft de AFM themaonderzoeken in het niet-oob-segment uitgevoerd bij 20 van de 250 SRA-kantoren met een niet-oob-vergunning. De resultaten van dit onderzoek waren zeer teleurstellend: 80% van de onderzochte kantoren behaalde een onvoldoende. De AFM stelt bovendien dat dit resultaat representatief is voor elk SRA-kantoor met een niet-oob-vergunning. Het SRA-bestuur vindt het daarom van belang om een goed en onderbouwd beeld te krijgen van de SRA-kantoren met vergunning die niet bij de AFMthemaonderzoeken betrokken zijn geweest. Verder verbeteren Als vereniging van accountantskantoren die kwaliteit hoog in het vaandel heeft staan, stelt het SRA-bestuur zich ten doel dat onvoldoendes in categorie 3 (zeer basale controletechnieken niet of verkeerd toegepast) en categorie 4 (nauwelijks controlewerkzaamheden maar administratieve- en samenstelwerkzaamheden) bij de SRA-kantoren niet meer mogen voorkomen. Daarbij neemt het bestuur in overweging dat de diepgang van de AFM-reviews nog verder zal toenemen, zowel qua aanpak als zwaarte (weging). Om de doelstelling te behalen zal de kwaliteit van SRA-kantoren die wettelijke controles uitvoeren, nog verder verbeterd moeten worden. Wat houdt Samen Beter in? Verplicht themaonderzoek Zoals eerder aangekondigd, gaat SRA-Review de focus van het doorlopende toezicht kantelen naar de uitvoering. Daarnaast heeft het SRA-bestuur de Reviewcommissie verzocht om een verplicht themaonderzoek volgens AFM-aanpak in te stellen bij alle kantoren met een Wta-vergunning. Met dit themaonderzoek kunnen kantoren ervaren wat een AFM-themaonderzoek inhoudt en welke weging de AFM hanteert. Tegelijkertijd weet elk kantoor waar de kwaliteit nog verder verbeterd kan en moet worden. Het SRA-bestuur ziet dit themaonderzoek als onderdeel van een nulmeting binnen het kwaliteitsprogramma Samen Beter. De SRA-Review heeft vervolgens op basis van het besluit van het SRA-bestuur samen met het SRA- Bureau (Educatie) een programma samengesteld dat kosteneffectief en -mitigerend werkt voor de betreffende SRA-kantoren. Return on investment Naast dat uw kantoor met het verplichte SRAthemaonderzoek wordt geconfronteerd, moet elke openbaar accountant die eindverantwoordelijk is voor een wettelijke of vrijwillige controle van de jaarrekening dossiermentoring op één van zijn/haar dossiers laten uitvoeren in het kader van het verplichte NBA PE-programma. Deze dossiermentoring duurt (minimaal) vier uren en mag met maximaal drie andere eindverantwoordelijke accountants en dossiers gecombineerd worden. Om de return on investment van zowel verplichte dossiermentoring als themaonderzoek zo groot mogelijk te laten zijn, de kosten van dossiermentoring zal elke professional toch moeten maken stelt SRA het verplichte themaonderzoek gelijk aan de dossiermentoring. Met andere woorden: met het themaonderzoek voldoet de professional aan zijn PE-verplichting. Focus op uitvoering Het SRA-Reviewsecretariaat zal elk kantoor [vanaf maart/april] benaderen om het moment van themaonderzoeken te plannen. Afhankelijk van de kantoorgrootte levert het kantoor maximaal drie jaarrekeningen aan de SRA-Review aan. Op de onderzoeksdag neemt de mentor het dossier/de dossiers op AFM-wijze met de verantwoordelijke accountant(s) door. Focus van het onderzoek ligt nadrukkelijk op de uitvoeringsfase. Mentoren zijn specifiek geselecteerd en geaccrediteerd door SRA, en hebben kennis van de wijze van onderzoek omdat zij hebben meegelopen tijdens de AFMthemaonderzoeken, of zijn geïnstrueerd naar aanleiding hiervan. Het themaonderzoek zal niet worden uitgevoerd door de eigen regiocoördinator. 6 desraadviseur februari 2014

7 Diepgang & leereffect Tijdens de diepgaande dossierbespreking kunnen drie andere externe accountants in het kader van het leereffect aansluiten (gelijk aan dossiermentoring, verplicht gesteld door de beroepsorganisatie). Dit betekent dat bij een kantoororganisatie die drie dossiers aanlevert voor het themaonderzoek, in totaal 12 externe accountants kunnen voldoen aan de verplicht gestelde dossiermentoring van de beroepsorganisatie. Kleinere kantoren met één of een zeer gering aantal controleopdrachten krijgen met het verplichte themaonderzoek verzekerd feedback op de eigen dossiers. Bij de verplicht gestelde dossiermentoring vanuit de beroepsorganisatie worden vier externe accountants van diverse kantoren bij elkaar gezet en wordt slechts één dossier behandeld (kans 1:4 en in aanwezigheid van onbekende collega s). Twee vliegen, één klap Nadat het verplichte themaonderzoek heeft plaatsgevonden, doet de mentor verslag van de gezamenlijke bevindingen van de dossierreview(s). Met deze input gaan kantoren aan de slag om verbeterplannen op te stellen. Zowel het verslag als het verbeterplan worden toegevoegd aan het kantoordossier van SRA-Review en zijn van invloed op de review in het kader van het doorlopende toezicht. Op basis van de bevindingen zal ook bureau Vaktechniek de kantoren meer guidance in het kader van Samen Beter kunnen geven. Met het verplichte themaonderzoek voldoen de aanwezige professionals meteen aan hun PEverplichting van dossiermentoring vanuit de NBA. Kantoren slaan dus twee vliegen in één klap. Mentoring+ SRA-kantoren die meer toegevoegde waarde uit de verplichte dossiermentoring willen halen en de dossierkwaliteit van elke bij hen werkzame professional één op één willen onderzoeken, kunnen ook bij het SRA-Bureau terecht. Educatie biedt in samenwerking met de SRA-Review deze mogelijkheid tot maatwerk aan. Om de effectieve kwaliteitsverbetering binnen het kantoor te realiseren, adviseert SRA niet alleen de eindverantwoordelijke accountant deel te laten nemen aan dossiermentoring, maar het gehele controleteam. Voordelen op een rij Met het verplichte SRA-themaonderzoek voldoet de professional aan zijn PE-verplichting van dossiermentoring. De mentor bespreekt het eigen dossier van de professional in de diepte (maakt geen gebruik van een simulatiedossier) waardoor het leereffect het grootst is. Het themaonderzoek wordt uitgevoerd door speciaal geselecteerde en geaccrediteerde mentoren. Deze mentoren hebben of meegelopen met de themaonderzoeken die verleden jaar door de AFM zijn uitgevoerd, of zijn getraind door deze meelopers. Zij weten precies de AFMthemaonderzoeken na te bootsen. Aangezien het themaonderzoek volgens de AFMaanpak wordt aangevlogen, duurt het onderzoek in principe een dag. Het verslag van de mentor wordt toegevoegd aan het reviewdossier van uw kantoor, evenals het verbeterplan dat op basis van de gezamenlijke bevindingen wordt opgesteld. Een verslag van de dossierreview in het kader van de verplichte dossiermentoring dat is opgesteld door een andere partij, zal niet worden opgenomen in het dossier. Met het verplichte themaonderzoek zijn kleinere kantoren in staat om ook heel gerichte dossiermentoring te doen, zonder vreemde ogen van andere kantoren en zonder simulatiedossier. Kantoren kunnen via SRA meer toegevoegde waarde en maatwerk ontvangen, bijvoorbeeld door dossiermentoring bij elke professional uit te laten voeren. Uiteraard wordt ook deze mentoring uitgevoerd door de eerder genoemde geaccrediteerde mentoren en gelden dezelfde voordelen. Link met COS-kennistoets In 2014 zijn alle externe accountants verplicht tot het maken van een COS Kennistoets, die SRA samen met de NBA ontwikkelt (zie pagina 30). De kantoorresultaten (aantal fouten per categorie) kunnen gerapporteerd worden in vijf kenniscategorieën. Dit geeft daarom maar een beperkte houvast in de oorzaakanalyse over de kennishiaten binnen de accountantsorganisatie, maar kan door de kantoren wel aanvullend worden ingezet. Vragen? Voor vragen over het kwaliteitsverbeterprogramma Samen Beter kunt u contact opnemen met SRA-Review, review@sra.nl of Lessen trekken uit AFMthemaonderzoeken De AFM is kritisch op de controlekwaliteit. Ook bij SRAkantoren zijn themaonderzoeken uitgevoerd. Hoe vertaalt u de uitkomsten naar maatregelen voor uw controlepraktijk? Tijdens de cursus Lessen trekken uit de AFM-themaonderzoeken staat de vertaling van uitkomsten van de AFM- Themaonderzoeken naar uw controlepraktijk centraal. Wat zijn de verbeterpunten en hoe vertaalt u dit naar maatregelen om de kwaliteit op een hoger plan te brengen? De cursus is op verschillende data in het voorjaar gepland. Kijk op voor meer informatie en inschrijving. desraadviseur 7

8 fiscaal Pensioen en rekenrente Pensioen blijft de gemoederen bezig houden. Er zijn diverse keien en stenen in de spreekwoordelijke vijver gegooid. Dat dividenduitkeringen een fictieve afkoop kunnen betekenen is één daarvan. Niet tijdige aanpassing van pensioenregelingen aan de wetgeving per 1 januari 2014 leidt tot een integrale fictieve afkoop; de tweede kei. De staatssecretaris van Financiën wierp een derde steen met zijn langverwachte pensioenbrief en de daarin voorgestelde dga-for. De Raad voor de Jaarverslaggeving wierp een vierde steen met RJ Uiting Hierdoor associeert men het Zwitserlevengevoel niet meer met een gemoedelijk leven met een mooi uitzicht over een begraasde groene alpenweide met besneeuwde bergkammen op de achtergrond, maar veeleer met een smal wandelpad langs diepe kloven waar een kleine uitglijder fataal is. Fiscale uitgangspunten en belang voor de jaarrekening In IB en Vpb geldt een veelheid aan fiscale beperkingen voor pensioenvoorzieningen. Een rekenrente van ten minste 4%, geen leeftijdsterugstelling noch mogelijkheid rekening te houden met toekomstige indexeringslasten. Allemaal beperkingen waardoor de stand van pensioenverplichtingen fiscaal (beduidend) lager zal zijn dan de waarde in het economische verkeer van diezelfde verplichtingen. Vooral de huidige lage marktrente leidt tot aanzienlijke verschillen. Vooral als RJ-uiting wordt toegepast zal het vennootschapsrechtelijke eigen vermogen (beduidend) hoger zijn dan het werkelijke eigen vermogen doordat de pensioenverplichting te laag zal zijn gewaardeerd. In RJ-uiting wordt deze merkwaardige mogelijkheid gelukkig ingetrokken en zal dit probleem zich niet meer voordoen. Het moment van deze aanpassing is gegeven de huidige lage rekenrente echter bepaald niet gelukkig gekozen. Als het eigen vermogen te hoog wordt weergegeven, kunnen dividenduitkeringen tot gevolg hebben dat onvoldoende vermogen resteert om de pensioenverplichtingen te betalen. Fictieve afkoop kan het gevolg zijn (tegen maximaal 52% plus revisierente). Ook leidt de lage waardering tot nare verrassingen bij echtscheidingen en overdracht van pensioenverplichtingen: de verplichting blijkt dan vaak veel hoger te zijn dan het bedrag van de gevormde voorziening. Bij betaling van premies aan eigenbeheerlichamen zijn de premies (die moeten worden gebaseerd op commerciële tarieven) tot slot in eerste aanleg slechts gedeeltelijk aftrekbaar omdat de lasten moeten worden bepaald met inachtneming van de fiscale beperkingen. Een belangrijk deel van de problematiek wordt nu gevormd door de verhoudingsgewijs lage rekenrente. Ik ga daar hierna op in. Rekenrente De rekenrente is een belangrijke variabele voor de hoogte van een pensioenverplichting. De Hoge Raad heeft voor de fiscale resultaatbepaling geoordeeld dat pensioenvoorzieningen moeten worden gewaardeerd als langlopende verplichting (HR 28 juni 2000, nr , V-N 2000/30.7). Die waarde mag worden bepaald door uit te gaan van de rekenrente die verzekeringsmaatschappijen hanteren. De Hoge Raad heeft ook geoordeeld dat de rekenrente moet worden bepaald op de marktrente voor langlopende verplichtingen. Dit geldt overigens niet alleen voor de waardebepaling op de openingsbalans, maar ieder jaar, zij het dat voor de jaarlijkse fiscale winstbepaling een minimale rekenrente van 4% in aanmerking moet worden genomen als de marktrente daaronder ligt. Bij de beoordeling van de zakelijkheid van de overdrachtswaarde van een pensioenverplichting geldt de koopsom die zou zijn overeengekomen tussen zakelijk handelende partijen, zoals het geval is bij overdracht van de verplichtingen aan een verzekeringsmaatschappij, als maatstaf. Er staat, door het gebruik van het woord zoals, niet uitdrukkelijk dat alleen de door een verzekeraar geoffreerde koopsom zakelijk is; ook andere koopsommen kunnen zakelijk zijn. In de jurisprudentie is daarom bepaald dat de waarde in het economische verkeer moet worden bepaald op basis van de marktrente voor langlopende verplichtingen en dat de koopsom bij overdracht voor een verplichting ook zakelijk moet worden bepaald. In de praktijk is het bepalen van de hoogte van relevante rekenrente voor de bepaling van de waarde van de pensioenverplichting niet eenvoudig. Verzekeraars bijvoorbeeld publiceren 8 desraadviseur februari 2014

9 anders dan in het verleden de door hen concreet toegepaste rekenrentes niet meer en zijn daar desgevraagd ook niet of nauwelijks toe bereid. Wel nemen verzekeraars het zogenoemde u-rendement als uitgangspunt. Bij de toepassing van de zogenoemde benaderde marktwaarde hanteert de Belastingdienst datzelfde u-rendement (verhoogd met 0,5%) als norm (zie Vraag & Antwoord dd van het CAP). Dat u-rendement is echter een gewogen gemiddeld rendement op Nederlandse staatsobligaties, waarbij staatsobligaties met een looptijd van 10 tot 15 jaar slechts voor 25% meetellen. Het u-rendement is daardoor bepaald niet een indicatie voor de langetermijnmarktrente die de Hoge Raad maatgevend acht. Ook omdat het u-rendement uitgaat van een hoofdsom van 225 miljoen is het de vraag of dat u-rendement in de gemiddelde dga-praktijk als uitgangspunt kan dienen. Ook is het merkwaardig dat verzekeraars met een internationaal beleggingsbeleid in een internationale economie alleen uitgaan van het rendement op Nederlandse staatsobligaties. Waarom geen staatsobligaties van andere landen (bijvoorbeeld die in de eurozone met een rendement per december 2013 van 3,31%), waarom worden bedrijfsobligaties waarin ook wordt belegd niet mede in aanmerking genomen? Looptijd Tot slot houdt het u-rendement geen rekening met de resterende looptijd, terwijl die natuurlijk medebepalend is voor het te behalen rendement. De door DNB gepubliceerde nominale rentetermijnstructuur laat zien dat de rente stijgt bij een langere looptijd. Kortom, het u-rendement is geen goed uitgangspunt voor de waardering van pensioenverplichtingen. Maar wat dan wel? Als iemand een verplichting tot het betalen van pensioenuitkeringen overneemt, zal hij de minimale koopsom berekenen die nodig is om aan die langetermijnverplichting te kunnen voldoen. Daarbij zal hij of zij uitgaan van het te voeren beleggingsbeleid en het daarmee te behalen rendement. Daarbij kan de resterende looptijd tot ingangsdatum mede van belang zijn voor de bepaling van het risicoprofiel. Zie in die context de Visie op zorgplicht van de AFM van 21 december 2007, hoofdstuk 6, waarin de AFM adviseert naarmate de resterende looptijd tot pensioeningangsdatum afneemt het relatieve aandeel van obligatiebeleggingen te laten toenemen. Opvallend is overigens dat de AFM daarin tevens adviseert dat de pensioenuitvoerder rekening moet houden met het kredietrisico van de obligatie uitgevende instelling, zeker in geval van meer exotische obligatiebeleggingen zoals credits, opkomende markten of hoogrentende obligaties. Met andere woorden, de markt voor pensioenbeleggingen bestaat expliciet uit meer dan slechts Nederlandse staatsobligaties. Indachtig deze overwegingen zou mijn voorstel zijn ten minste uit te gaan van het rendement op langetermijnstaatsobligaties in het eurogebied, welk percentage kan worden verhoogd met een bepaalde opslag naarmate de resterende looptijd langer is. Ik roep de Belastingdienst op niet langer het u-rendement met een kleine opslag als maatstaf te nemen of in ieder geval een hogere opslag te erkennen. Hopelijk wordt een dergelijke normrente voor alle mogelijke gevallen snel gepubliceerd om allerhande geschillen te voorkomen. Cursussen SRA-Educatie organiseert verschillende cursussen over pensioenen. Kijk op educatie (trefwoord: pensioen) voor een compleet overzicht en inschrijving. Dit artikel is geschreven door Ruud van den Dool, SRA-Bureau Vaktechniek. Kijk voor meer informatie en praktijkhandreikingen op of stel uw vraag via desraadviseur 9

10 branche in zicht Marc van Can van DRV Accountants & Adviseurs: Door BiZ zagen we dat de loonkosten van de klant 20% hoger lagen We dachten dat de vlag uit kon Een klant van DRV Accountants & Adviseurs, een schoonmaakbedrijf, groeide heel hard en had hoge omzetten. We dachten dat bij dit bedrijf de vlag uit kon, zegt accountant en vennoot Marc van Can. Toch bleef er aan het eind van het jaar onder de streep weinig over. Hoe kon dat? Door de benchmark van Branche in Zicht zagen ze overduidelijk verschillen met de concurrentie. Maar hoe waren die verschillen te verklaren? Begin 2013 zat Van Can bij deze ondernemer aan tafel. De personeelskosten lagen zo n 20% hoger dan die bij de concurrent. Dat is een groot verschil. Toen we die cijfers op tafel legden, was de ondernemer not amused. Eigenlijk werd het best een vervelend gesprek. Hij vroeg of onze benchmark wel betrouwbaar was. Hij wist toch zeker wel waarmee hij bezig was? Ik opperde of hij zijn projecten niet te goedkoop inkocht, maar dat was niet het geval. De beloningen voor de directie verklaarden een deel van het verschil, maar niet alles. Er waren geen buitensporige autokosten of huisvestingskosten. We zijn toen het proces doorgelopen. Hoe wordt een offerte ingestoken, wat kost een x-aantal uur? Dieper induiken Maar ook daar zaten geen rare dingen tussen. We zijn toen dieper de projectadministratie ingedoken. En wat bleek? Voor projecten waar bijvoorbeeld twee man twee dagen zouden schoonmaken, werd negen uur per dag gerekend in plaats van acht uur. Daarnaast werden reistijden gedeclareerd, terwijl dat niet was afgesproken. De managers die daarvoor verantwoordelijk waren, traden hiertegen niet op. De directie heeft toen ingegrepen. Er werden steekproeven gehouden, overuren niet meer uitbetaald en meer gecontroleerd. Een groot gedeelte van het verschil kon daarop worden rechtgetrokken en je ziet dan ook verbeteringen in het resultaat in de tweede helft van De laatste keer dat ik de ondernemer sprak, was hij erg tevreden, zegt Van Can. Voorbeeld transportbedrijf Een ander voorbeeld waarbij Branche in Zicht (BiZ) uitstekend van pas kwam, is dat van een transportbedrijf. We waren bezig met een doorstart van een transportbedrijf en daar hadden we een investeerder voor nodig. De onderneming en de klanten spraken de investeerder wel aan. Maar hij twijfelde om er geld in te steken omdat het bedrijf niet goed draaide. Wij hebben toen aangegeven wat er moet gebeuren om het bedrijf weer winstgevend te maken. Daarvoor hebben we de benchmark erbij gepakt om te laten zien dat vergelijkbare transportbedrijven minder personeel in dienst hebben. Vervolgens stelde de investeerder voor een externe manager aan te stellen die een reorganisatie heeft ingezet waarna 10 desraadviseur februari 2014

11 een doorstart plaats heeft gevonden met een kleiner personeelsbestand. Omdat de investeerder meedeed, wilde de bank ook meewerken. Early adaptor DRV Accountants & Adviseurs is een van de early adaptors van Branche in Zicht. Even voor uw informatie. Het accountants- en advieskantoor telt 11 vestigingen waar 425 mensen werken. Het is actief in Zuid-West-Nederland, onder meer in Roosendaal, Rotterdam en Goes. Wij merken dat klanten er behoefte aan hebben om hun bedrijf te vergelijken met de concurrent. Daarbij gaat het meestal om de gevallen waar het niet goed gaat of niet zo goed als verwacht en waarvan de ondernemer zich afvraagt hoe het beter kan. Branche-informatie is, net zoals rating, een manier om de ondernemer hiermee te helpen. We maken ook gebruik van andere branche-informatie, van bijvoorbeeld brancheorganisaties, maar het is altijd de vraag hoe die organisaties aan hun gegevens komen en hoe betrouwbaar die onderliggende database is. Toen wij van BiZ hoorden, wilden we graag meedoen. Ik denk dat de database die SRA ontwikkelt zijn gelijke in Nederland niet kent. Doorpakken Binnen DRV is iedereen enthousiast over BiZ. Dat we er iets mee kunnen, staat als een paal boven water. We moeten er wel goed handen en voeten aan geven. We willen nu doorpakken en dat is niet altijd even gemakkelijk. Van Can is verantwoordelijk voor de uitrol van BiZ binnen DRV. Als eerste is het kantoor te Roosendaal, waar hij werkt, aan de beurt. We hebben op elke vestiging een relatiebeheerder die in een groep zit waarin vaktechnische zaken voor de samenstelpraktijk worden besproken. In die groep is BiZ ingebracht met de vraag: hoe gaan we dit nou uitrollen? Vervolgens koppelen we aan elkaar terug waar we tegenaan lopen en wat de positieve ervaringen zijn. Weeffout Van Can zegt daarbij dat hij BiZ te laag heeft ingevlogen. Dat is een kleine weeffout. Vennoten willen ook meediscussiëren. Het zijn hun klanten waar ze met regelmaat over de vloer komen. Zij hebben ook ideeën over hoe zij benchmarkrapporten voor de klanten kunnen gebruiken. Apart van de groep relatiebeheerders, hebben de vennoten nu ook met regelmaat overleg over BiZ. Dat is belangrijk, want je wilt voorkomen dat een vennoot het niet op dezelfde manier gebruikt als de manager. We moeten op één lijn zitten en er continu achter blijven staan, aldus Van Can. Alle rapportages Afgesproken is dat bij elk rapportage jaarrekening, tussentijdse cijfers, prognose, financieringsaanvraag een benchmarkrapport dan wel brancherapport wordt uitgedraaid. Vervolgens kijken we of we er wat mee kunnen. In sommige gevallen wijkt de onderneming van de klant zo af dat we er niets mee kunnen. Dan moeten we ons afvragen of de database wel klopt of dat misschien de omstandigheden van de klant zo anders zijn dat ze niet in de benchmark passen. Stel dat een bedrijf zijn onroerend goed al helemaal heeft afgelost en geen huurlasten hoeft door te belasten, dan krijg je heel andere cijfers dan bij bedrijven die dat wel moeten doen. Of dat de ondernemersbeloningen niet in de benchmark zijn meegenomen. Dan heeft een vergelijking niet altijd zin. Ik wil de klant relevante informatie meegeven. Binnen DRV is iedereen enthousiast over BiZ Verschillen verklaren Daarom is het heel belangrijk om van tevoren goed door te nemen waarom er verschillen zijn bij een vergelijking en of die verschillen zijn te verklaren. Dat doet Van Can samen met de relatiebeheerder. Dat kost DRV tussen de vijf minuten en een kwartier. De klant is kritisch. Als hij ziet dat de cijfers van de benchmark anders zijn dan de cijfers van zijn bedrijf, zal hij ons vragen waarom dat zo is en of de benchmark wel klopt. Dan moet je er wel op kunnen vertrouwen dan wel onderbouwen dat dat zo is. Anders kun je heel lastige discussies krijgen. Elke klant? Niet elke klant krijgt dus een benchmarkrapport onder ogen. Soms gebruik ik het benchmarkrapport alleen voor mijn eigen dossier. De relatiebeheerder of vennoot neemt het benchmarkrapport ook niet mee als het slecht gaat met een klant. Dan is de benchmark slechts een bevestiging. In zo n geval kan ik de klant beter helpen met andere sturingsinstrumenten zoals het prognosemodel. Aan de slag met BiZ! U bent enthousiast over BiZ. Enkele van uw collega s ook. Maar hoe zorgt u er voor dat al uw collega s benchmarkrapporten gaan downloaden en hiermee hun klanten gaan adviseren? Op 17 december jl. kwamen de leden van de BiZ-klankbordgroep bijeen. Zij hebben hun ervaringen, tips en adviezen met elkaar besproken. Wij delen deze nu graag met u! Ga naar desraadviseur 11

12 Maken we wel optimaal gebruik van onze software? Waar liggen onze verbeterpunten? Is onze software wel klaar voor de behoeftes van morgen? Doe het Office Management Examen, maak kans op een ipad 12 desraadviseur februari 2014 I

13 branche in zicht Risico s in kaart DRV gebruikt BiZ ook voor de cijferanalyse die verplicht is voor de jaarrekening. Hoe ga je samenstellen? Waar liggen de risico s bij deze klant? BiZ helpt hen met deze vragen. Een klant belt ons op met de vraag of wij de jaarrekening willen samenstellen. Hij doet zijn eigen administratie. We hebben de jaarrekening opgemaakt en die naast de benchmark gezet. De klant had niets afgeschreven, terwijl uit de benchmark blijkt dat het zou moeten zijn. Is alles dan verwerkt? Is de klant iets vergeten of is er iets anders aan de hand? Dat moeten we dan wel controleren. Het kan zijn dat de loonkosten in relatie tot zijn omzet laag zijn, wat in vergelijking met andere bedrijven raar is, maar misschien heeft hij wel vooruit gefactureerd, maar dat niet in zijn administratie verwerkt. Dat wil je wel weten. Huiverig De relatiebeheerders van DRV hebben al twee mooie voorbeelden van BiZ het schoonmaak- en transportbedrijf op zak. Ze zeggen allemaal dat de klant inderdaad wil vergelijken. Maar aan de andere kant zijn de relatiebeheerders ook huiverig. Ze vragen zich af hoe de klant gaat reageren als je kritische informatie brengt en vragen zich dan af hoe ze moeten reageren. Van gegevens informatie maken, dat wordt steeds belangrijker voor de klant. Je leert niet in vijf minuten hoe je met een ondernemer moet sparren. In het voorbeeld van het schoonmaakbedrijf had ik ook kunnen denken: ik houd mijn mond maar, want de ondernemer zal wel gelijk hebben. Maar hoewel het intern goed was doorgesproken, konden we het verschil niet verklaren. Daar had ik me toch nog beter op moeten voorbereiden. Ik had namelijk niet verwacht dat zijn werknemers zich niet aan de afspraak zouden houden. Nieuwe werken De relatiebeheerders op kantoor Roosendaal gaan daarom mee naar gesprekken van klanten van Van Can. Daarnaast zal een relatiebeheerder of vennoot deelnemen aan de SRA-Workshop: Bedrijfseconomisch adviseren met benchmarkrapporten om te kijken of deze cursus kan worden ingezet voor alle medewerkers die met BiZ werken of gaan werken. Maar het gaat natuurlijk niet alleen om BiZ. Dit is een onderdeel van het nieuwe werken van de accountant-adviseur. De jaarrekening is de sleutel om bij een klant aan te schuiven. Vervolgens praten we met hem over datgene waaraan hij behoefte heeft. Dat kan BiZ zijn, maar ook pensioenen. Verschillen in benchmark intern goed doornemen Aanbieding Branche in Zicht Vanaf nu voor een all-inprijs onbeperkt BiZ-rapporten downloaden Uw kantoor heeft een overeenkomst ontvangen waarmee u voor een vast bedrag tot maart 2015 onbeperkt BiZ-rapporten kunt downloaden. Dit is een eenmalige aanbieding. Naast het onbeperkt downloaden van BiZ-rapporten bestaat het aanbod uit: Toegang tot de grootste benchmarkdatabase van Nederland met ruim jaarrekeningen; Persoonlijke ondersteuning bij de implementatie; Nu ook de mogelijkheid om op regio en bedrijfsomvang te selecteren; Inhouse demobijeenkomsten; Gebruik van marketingtools voor profilering van uw kantoor zoals trendwijzers, branchescans, specifiek promotiemateriaal voor branches en standaard presentaties; Toegangsbewijzen voor de BiZ-kennisdag op 24 september 2014; waarde 395 per persoon en 6 PE-punten; Meeliften op BiZ-uitingen in diverse media. De kosten De kosten zijn afhankelijk van de omvang van uw kantoor en is gebaseerd op het aantal fte (zie onderstaand tabel). Aantal fte Tarief (excl. btw) Toegangsbewijzen BiZ-kennisdag t/m 5 medewerkers 799,- 2 deelnemers 6 t/m 15 medewerkers 1.299,- 3 deelnemers 16 t/m 50 medewerkers 2.499,- 5 deelnemers 51 t/m 100 medewerkers 4.999,- 8 deelnemers 101 medewerkers of meer 7.999,- 12 deelnemers desraadviseur 13

14 accountancy Jaarrekeningcontrole en IT Sinds enige tijd staat het onderwerp IT weer volop in de belangstelling van accountants. Dat is niet in de laatste plaats een gevolg van de recente themaonderzoeken bij accountantsorganisaties met een Wta-vergunning voor het verrichten van wettelijke controles in het niet-oob domein. SRA-Bureau Vaktechniek schetst in enkele artikelen een beeld van de stand van zaken en actuele ontwikkelingen rond IT in de jaarrekeningcontrole. In dit eerste deel een overzicht van de stand van zaken. De themaonderzoeken zijn uitgevoerd door de Autoriteit Financiële Markten (AFM), die toezicht houdt op de naleving van de Wta door de vergunninghoudende accountantsorganisaties. Eén van de door de AFM onderzochte thema s betrof de opbrengstenverantwoording (waaronder IT). Onderzocht werd of de accountant de in de jaarrekening verantwoorde opbrengsten adequaat heeft gecontroleerd en op welke manier hij daarbij rekening heeft gehouden met de invloed van ITsystemen. Al tientallen jaren worstelen accountants met de vraag met welke reikwijdte en diepgang zij die systemen in hun controle moeten betrekken. De AFM concludeerde eind 2013 dat in 88% van de onderzochte controles IT een belangrijke rol speelde bij de opbrengstverantwoording en dat in 63% daarvan tekortkomingen zijn geconstateerd in de aanpak van de accountant. Deze conclusie staat niet op zichzelf. Ook uit andere onderzoeken door beroepsorganisaties en toezichthouders, zowel nationaal als internationaal, blijkt de op dit punt ontoereikende controleaanpak een hardnekkig probleem te zijn. Ook toen de automatisering bij controleklanten nog betrekkelijk beperkt en overzichtelijk was zochten veel accountants naar wegen om als het ware om de computer heen te controleren. De invloed die de automatisering uiteindelijk had op de totstandkoming van de jaarrekening werd, al dan niet terecht, als van ondergeschikt belang beschouwd en de accountant controleerde vooral dat wat hij kon zien: aantekeningen, registraties en documenten die met transacties te maken hadden. Aan de gedachte hiermee te kunnen volstaan is tot ver in het afgelopen decennium krampachtig vastgehouden. Ondanks het feit dat bijvoorbeeld in de accountantsopleiding al sinds de jaren 80 van de vorige eeuw wel degelijk aandacht wordt besteed aan de betekenis van automatisering in de brede zin van het woord voor de jaarrekeningcontrole. IT wordt eindelijk serieus genomen Een in hoog tempo toenemende automatisering van bedrijfsprocessen, met telkens complexere systemen en interacties als gevolg, leidt tot een oplopende achterstand in kennis en ervaring bij accountants die (te) lang de impact van IT op hun werkzaamheden hebben onderschat of genegeerd. Hevige concurrentie en krimpende controlebudgetten leken tot voor kort de noodzakelijke investeringen om die achterstand in te lopen in de weg te staan. De accountant anno 2014 wordt echter geconfronteerd met strenge kwaliteitseisen aan en dito toezicht op de uitvoering van de controlewerkzaamheden. Het lijkt er dan ook op dat IT in de jaarrekeningcontrole nu echt serieus genomen gaat worden. Waar krijgt de accountant in dat opzicht concreet mee te maken? Hij baseert zijn controleaanpak op een inschatting van de risico s van materiële afwijkingen in de jaarrekening. Die inschatting is mede gebaseerd op de kwaliteit van de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB). De kwaliteit van de AO/IB, voor zover relevant voor de jaarrekening, stelt de accountant vast door middel van zijn systeemgerichte controlewerkzaamheden. Daarop aansluitend voert de accountant gegevensgerichte controlewerkzaamheden uit op de administratie om het risico van een materiële afwijking tot een aanvaardbaar laag niveau terug te brengen. Bij zowel de systeem- als gegevensgerichte werkzaamheden zal de accountant aandacht moeten besteden aan de IT van zijn klant. Systeemgerichte werkzaamheden Organisaties automatiseren hun processen om daarmee efficiënter en effectiever te kunnen werken. Dit geldt ook voor de automatisering van gegevensverwerkende processen. Om activiteiten in de grip te kunnen houden, uitkomsten te 14 desraadviseur februari 2014

15 kunnen meten en de doelrealisatie te kunnen bewaken, richt een organisatie een stelsel van maatregelen in dat voor een belangrijk deel is gebaseerd op gegevensverzameling en -verwerking en informatieverstrekking. Dit stelsel omvat maatregelen van de AO/IB, die voor betrouwbare stuur- en verantwoordingsinformatie moeten zorgen. In het algemeen leidt voortschrijdende automatisering tot een toename van het aantal maatregelen van de AO/IB dat onderdeel uitmaakt van een of meer geautomatiseerde gegevensverwerkende processen. De automatiserings- of IT-omgeving van de organisatie is daarmee zeer relevant voor de accountantscontrole, ook in het mkb. Want organisaties die helemaal geen gebruik maken van IT zijn zeldzaam. De meest voorkomende toepassing van IT bij kleinere en middelgrote organisaties ligt op het gebied van de administratie, waarbij meestal van standaardpakketten gebruik wordt gemaakt. En waar deze pakketten niet in voorzien, bieden spreadsheets uitkomst. Maar daarnaast zijn databases, netwerken en al dan niet interactieve websites, in een aantal gevallen met webwinkelachtige faciliteiten, niet meer weg te denken. En in steeds sterkere mate worden bijvoorbeeld ontwerp, productie, transport en dienstverlening op zo n manier door IT ondersteund met bijvoorbeeld ERP-software dat ondernemingen in hoge mate afhankelijk zijn geworden van de ongestoorde en betrouwbare inrichting en werking daarvan. De aandacht van de accountant voor de IT-omgeving van zijn klant mag dan ook niet beperkt zijn tot financiële administraties die met behulp van automatisering worden gevoerd, maar moet applicaties omvatten die een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering en de AO/IB vormen en van waaruit de financiële administratie wordt gevoed. Dat laatste gebeurt niet zelden met behulp van (menselijke) interfaces. In alle gevallen waar sprake is van IT-toepassingen, zullen daarin ook maatregelen van de AO/IB ( controls ) zijn opgenomen. De effectiviteit daarvan is afhankelijk van de randvoorwaardelijke beheersingsmaatregelen, de IT General Controls (ITGC), die vooral de ongestoorde en betrouwbare inrichting en werking van IT-systemen moeten waarborgen. Gegevensgerichte werkzaamheden Wat in de administratie en verslaggeving wordt aangetroffen, kan lang niet altijd zonder meer worden gecontroleerd aan de hand van papieren documenten, handmatige vastleggingen en zichtbare autorisaties, zoals parafen. In veel gevallen is de informatie die de accountant bij zijn gegevensgerichte controlewerkzaamheden wil gebruiken uit een of meerdere IT-applicaties afkomstig. Denk bijvoorbeeld aan specificaties, overzichten, rapporten of lijstwerk. De geschiktheid daarvan als controle-informatie wordt sterk beïnvloed door de kwaliteit van de controls in en rond die systemen. Functiescheidingen, bewerkingen, berekeningen, controles en boekingen vinden binnen het geautomatiseerde systeem plaats, op basis van ingeregelde of geprogrammeerde procedures en ingestelde parameters. De accountant zal moeten vaststellen of dit gedurende de gehele periode waarop zijn controle betrekking heeft op een betrouwbare manier gebeurt. Bij zowel de systeem- als de gegevensgerichte controlewerkzaamheden zullen IT-controls dan ook zelden of nooit genegeerd kunnen worden. Praktijkhandreiking In 2010 heeft SRA-Bureau Vaktechniek de Praktijkhandreiking SRA-Controleaanpak en Automatisering uitgebracht. Mede als gevolg van de hiervoor geschetste ontwikkelingen wordt inmiddels gewerkt aan een update, die binnenkort zal verschijnen. Nog nadrukkelijker dan voorheen wordt uiteengezet dat het voor de controle van de jaarrekening van essentieel belang is om te begrijpen welke impact de IT van de klant heeft op de accountantswerkzaamheden. Per onderdeel van het controleproces wordt stap voor stap beschreven wat van de accountant in dat opzicht wordt verwacht. Het spreekt voor zich dat de accountant moet beschikken over voldoende deskundigheid om deze werkzaamheden uit te voeren. Vaak zal dat ook het geval zijn. In voorkomende gevallen zal hij gebruik (moeten) maken van specialisten, zoals IT-auditors. De accountant blijft echter zelf verantwoordelijk voor alle werkzaamheden die in het kader van de jaarrekeningcontrole worden uitgevoerd en de conclusies die hij daaraan verbindt. In het volgende nummer zal meer in detail worden ingegaan op de nieuwe praktijkhandreiking, onder meer aan de hand van voorbeelden. Cursussen SRA-Educatie organiseert verschillende cursussen over IT-audit. Zoals: Workshop IT-audit integreren in úw controle Informatiebijeenkomst praktijkopleiding IT-auditing Verdiepingscursus Controle: IT-auditing effectief inzetten in de controlepraktijk IT-Auditkring 2014 Kijk op (trefwoord: it-audit) voor een compleet overzicht en inschrijving. Dit artikel is geschreven door Pieter Mansvelder, SRA-Bureau Vaktechniek. Meer informatie, handboeken en praktijkhandreikingen treft u aan in de kennis- en informatiebank van SRA, zie desraadviseur 15

16 SRA Masterclass Strategie HRM als motor van een renderende organisatie Accountants- en advieskantoren zijn bezig zich te herbezinnen op hun toekomst. Nieuwe doelstellingen voor de korte of langere termijn worden vastgesteld. HRM is onontbeerlijk voor het realiseren van deze doelstellingen. Dat wordt nogal eens onderschat. Dat is de boodschap van Pieter van Bakel, trainerconsultant van Otv organisatie ontwikkeling, tijdens de SRA-Masterclass Strategisch HRM. Opzet van de reeks masterclasses is dat de deelnemende kantoren in een vertrouwelijke omgeving inzicht verwerven en inspiratie opdoen. Dat doet SRA door topsprekers en bestuurders van middelgrote SRAkantoren in gesprek te laten gaan over strategische onderwerpen, zoals Nieuwe businessmodellen voor accountantskantoren en ICT = Strategie. HRM en visie Prioriteit is dat accountants- en advieskantoren zo snel mogelijk de visie en strategie van de organisatie in kaart moeten brengen. Accountantskantoren willen meer gaan adviseren. Wat betekent dat voor de zittende mensen? Welke mensen moeten we voor de toekomst in huis halen? Wat betekent dat voor de manier van leidinggeven en aansturen? Als je dat als leiding voor ogen hebt, krijg je een organisatie die je mee de toekomst inneemt, zegt Van Bakel. De HRM-afdeling is er vervolgens om de missie van de organisatie en ambities, kennis en wensen van medewerkers op elkaar afstemmen. Betrek HRM erbij Laat de de HRM-manager daarom ook deelnemen aan strategievergaderingen op hoog niveau, dus in de directie- of vennotenvergadering, aldus Van Brakel. Ik zie te vaak dat een HRM er niet bij de vennotenvergadering aanwezig is. Een deelnemer aan de masterclass reageert daarop: Wij doen dat al. Je moet de HRM er wel een platform geven. Pieter van Bakel: Van een P&O er mag je niet verwachten dat hij de rol van HRM er op zich neemt Zij beheersen die materie. Niets is erger voor een organisatie dan een vennoot die denkt zelf alle verstand van strategisch HRM te hebben. Nu we een marketingmanager hebben aangenomen, zien we heel duidelijk dat we op dit gebied altijd maar wat aanrommelden. P&O of HRM? Er is wel een verschil tussen een P&O er en een HRM er. Die laatste is vooral strategisch en tactisch bezig. Van een P&O er mag je niet verwachten dat hij de rol van HRM er op zich neemt, aldus Van Bakel. Kantoren moeten zich dus afvragen of zij genoeg HRM-expertise in huis hebben. En als dat niet zo is, huur of koop het dan in. Vernieuwer Welke deskundigheid moet de HRM-manager vervolgens in huis hebben? Je hebt als organisatie je visie en strategie helder voor ogen. Daar moeten handen en voeten aan gegeven worden en dat is niet op te lossen met een nieuw softwaresysteem. Een HRM er die op de winkel past, zal er wel blij mee zijn, maar stoot dat jullie op in de vaart der volkeren? Een accountantskantoor dat zich wil ontwikkelen, is dan meer gebaat bij een HRM er met vernieuwende ideeën. De vennoten moeten dan wel openstaan voor de vernieuwende ideeën van de HRM er. Strategisch personeelsplanning Om ervoor te zorgen dat het accountantskantoor de gewenste koers vaart, zal het aan personeelsplanning moeten doen. Een vlootschouw is daarbij de basis en van groot belang. Het geeft inzicht in welke medewerkers je in huis hebt en welke je moet aantrekken. Je gaat kijken welke kwaliteiten je op korte en lange termijn één tot twee jaar nodig hebt en welke medewerkers daarbij passen. Als je dat in kaart brengt, heb je een overzicht van welke mensen nu nodig zijn, welke mensen straks nodig zijn en van welke mensen je afscheid moet gaan nemen, zegt Van Bakel. 16 desraadviseur februari 2014

17 Aantrekkelijk Als de vloot in kaart is gebracht, zal het accountantskantoor daarop moeten handelen om de kwaliteitsslag ook daadwerkelijk te maken. Je zult een aantrekkelijke werkgever moeten zijn om de talentvolle mensen die je straks hard nodig hebt, te behouden of aan te trekken. Dan is er de groep die je nu nodig hebt, maar straks niet meer. Daar moet je gesprekken mee voeren. Dat zijn de mensen die uitstromen. Hoe ben je daar als organisatie voor toegerust? Dat vraagt andere vaardigheden dan die je hebt geleerd toen je in het accountancyvak stapte. Leeftijdsbewust personeelsbeleid Goed leeftijdsbewust personeelsbeleid zorgt ervoor dat medewerkers graag voor langere tijd bij hun werkgever willen werken. En dat is geen overbodige luxe in een tijd dat de vergrijzing op de loer ligt. Jongeren willen uitdagende klussen en zinvol werk. Ze willen niet eerst jarenlang werken voordat ze naar een klant mogen. Daar moet je wel rekening mee houden. Ook moet een accountantsorganisatie ervoor waken dat er geen kennis wegvloeit als oudere werknemers met pensioen gaan. Volgens Van Bakel werken een aantal bedrijven al volgens het meester-gezel-principe om die kennis in huis te houden. En welk beleid heb je om oudere mensen gemotiveerd aan het werk te houden? Het zijn enkele voorbeelden van vragen die een accountantskantoor in een consistent beleid moet verankeren. Digitalisering Bij al deze ontwikkelingen moet ook digitalisering worden meegenomen. ICT is cruciaal voor het verwezenlijken van de strategie van het accountantskantoor. Daar moeten de medewerkers wel in worden meegenomen. En dat betekent optimale ondersteuning bij het invoeren van een nieuw ICT-systeem. Je moet ze direct trainen als het systeem wordt ingevoerd, zodat ze het op de juiste wijze gebruiken. Controleer ook of medewerkers alles goed invullen. Spreek ze er op aan als ze het niet doen. Want als mensen olifantenpaadjes gaan verzinnen, heeft het nieuwe ICT-systeem minder nut. Leiderschap Uiteindelijk is strategisch HRM een middel om de doelstellingen en de continuïteit van de organisatie te waarborgen. Het realiseren van die doelstellingen staat of valt met het leiderschap van de vennoten. Je ziet vaak in begin dat er systemen worden opgetuigd zoals een goed functiehuis of een nieuw ICT-systeem. Maar daar gaat het niet alleen om. Ook leiderschap moet gelijktijdig verder worden ontwikkeld. Je zult dan zien dat de cultuur die je wil hebben vanzelf meegroeit, dat de systemen efficiënt worden ingezet en de visie van de organisatie wordt uitgedragen. Masterclass Strategie Tijdens vier bijeenkomsten gaan topsprekers en bestuurders van middelgrote SRA-kantoren in gesprek over verschillende strategische onderwerpen. Bijeenkomsten die nog gepland staan, zijn: Woensdag 2 april: Digitale disruptie: winnen door veranderen Woensdag 4 juni: Customer Delight: heeft u de WOW! -factor? Kijk op voor het complete programma en aanmelding (trefwoord: masterclass strategie). Of mail uw vragen naar masterclass@sra.nl. desraadviseur 17

18 zapp service Deze uitgave is tot stand gekomen op initiatief van SRA. Het is een handleiding voor het samenstellen van jaarverslag geving van grote, middelgrote en kleine MKB-ondernemingen. Per jaarrekeningpost zijn de presentatie- en waarderingsregels opgenomen, met daarbij ook de fiscale voorschriften. Een uitgebreid verwijzingensysteem naar wetten en richtlijnen maakt het mogelijk om vanuit dit boek uw weg te vinden in de bronteksten. In deze editie is de fiscale wet- en regelgeving per 1 januari 2014 verwerkt. Werkprogramma Samenstellen in UNIT4 FDS Het SRA-Werkprogramma Samenstellen in FDS is geactualiseerd! In deze release is, in samenwerking met de stuur- en werkgroepen, een aantal functionele aanpassingen gedaan. Doordat wij nu standaardrisicovragen hebben gedefinieerd, sluit de template nog beter aan op het risicogericht samenstellen. De focus ligt daarbij meer op de posten die aandacht vragen. Uiteraard is ook de content geactualiseerd op basis van de vernieuwde regelgeving. Daarnaast zijn in deze release werkprogramma s opgenomen voor tussentijdse cijfers, waardoor de eindejaarswerkzaamheden kunnen worden beperkt. Voor meer informatie over de SRA-werkprogramma s zie > kantoorondersteuning > vaktechnische producten. Of neem contact op met SRA-Vaktechniek, vaktechniek@sra.nl of Jaarrekening MKB en Checklist 2014 Maak voor de jaarverslaggeving van uw mkb-klanten gebruik van de uitgaven Jaarrekening MKB 2014 en Jaarrekening MKB Checklist Dit jaar geeft SRA deze praktische handleiding en bijbehorende checklist alweer voor de 20ste keer uit in samenwerking met Kluwer. Compact en compleet, maar toegesneden op de mkb-praktijk en dus niet onnodig complex. De uitkomsten van de AFMthemaonderzoeken hebben duidelijk gemaakt dat nog beter gestuurd moet worden op de uitvoering van de processen. Met deze boeken en de praktische Elektronische Checklist (Excel-tool) weet u zeker dat u aan alle verplichtingen voldoet. Een extra reden om ze aan te schaffen. Verschijningsdatum: eind maart. SRA spreekt sollicitanten SRA-HRM heeft een bestand van kandidaten die op zoek zijn naar een positie bij een SRA-kantoor. Hieronder enkele kandidaten. Neem voor meer informatie contact op met Barry de Wilde, , bdewilde@ werkenbijsra.nl. Of volg ons via Relatiebeheerder (ref 631) Regio: Zuid-Holland. Man, 34 jaar. Beschikt over bijna 15 jaar relevante werkervaring. Zoekt nu een kantoor waarbij hij zich bezig kan houden met een brede vorm van advisering, samenstelwerkzaamheden en eventueel wat fiscale taken erbij. Aantrekkelijk aanbod SRA-leden profiteren van een zeer gunstige prijsafspraak: Jaarrekening MKB 24,95 per stuk Jaarrekening MKB Checklist 14,90 per stuk Elektronische Checklist vanaf 225 (onbeperkt te gebruiken, inclusief alle vestigingen) Deze uitgave is tot stand gekomen op initiatief van SRA en biedt een beknopt overzicht van de regel geving voor grote, middelgrote en kleine MKB-ondernemingen. De inhoud is gericht op de jaarrekeningposten, waarbij de opname/verwerking van de post, de waardering, de wettelijke presentatievoorschriften en fiscale regels worden behandeld. Eenpraktisch naslagwerk met bronverwijzing naar wetten en richtlijnen dat naast het SRA-handboek Jaarrekening MKB 2014 kan worden gebruikt. Bestel Jaarrekening MKB 2014 in combinatie met Jaarrekening MKB Checklist 2014 en profiteer van de gunstige prijs van 35,95 per set. Meer weten? Uitgebreide informatie vindt u op sra.nl. Bestellen? Stuur een bericht naar marketing@sra.nl. Jaarrekening MKB Checklist 2014 Voor ondernemingen, verenigingen en stichtingen Gemak en tijdwinst met SRA-Vastgoedscanner In de praktijk blijkt dat meer dan de helft van de accountants problemen ondervinden bij het verkrijgen van de WOZ-gegevens van een klant of gemeentelijke belastingdienst. Met een abonnement op de SRA-Vastgoedscanner heeft u direct toegang tot diverse vastgoeddata, waaronder de WOZ-gegevens. Het WOZ-rapport bevat zowel de actuele als voorgaande WOZ-waarden. U krijgt ook toegang tot kadastrale rapporten, WOZ-taxatieverslagen en woninginformatierapporten. Kortom, met de Vastgoedscanner kunt u bij één databank alle belangrijke vastgoedgegevens opvragen. Dit levert direct gemak en tijdswinst op! Ga voor meer informatie naar sra.vastgoedscanner.nl (zonder www) of neem contact op met Dyonne Langerak, (E dlangerak@sra.nl of T ). Jaarrekening MKB Checklist 2014 Jaarrekening MKB 2014 Jaarrekening MKB 2014 Voor ondernemingen, verenigingen en stichtingen 18 desraadviseur februari 2014

19 Pockets Jaarverslaggeving en Controle 2014 Binnenkort verschijnen de edities 2014 van de pockets Praktijkhandreikingen Jaarverslaggeving en Praktijkhandreikingen Controle. De praktijkhandreikingen zijn gebundeld in twee pockets, te gebruiken als naslagwerk. De pocket Jaarverslaggeving gaat onder meer in op thema s als consolidatie, financiële instrumenten, inter company transacties, onderhanden projecten en vastgoed (nieuw). De pocket Controle bevat onder andere handreikingen over continuïteit, controleaanpak en automatisering, fungeren als groepsaccountant, gegevensgerichte steekproeven en bijzondere opdrachten. De praktijkhandreikingen zijn een perfecte leidraad voor de accountant en assistent bij de interpretatie van wet- en regelgeving. De praktische aanwijzingen worden veelal aangevuld met antwoorden op veelvoorkomende vragen. SRA-Vaktechnisch Bureau plaatst regelmatig praktijkhandreikingen op de SRA-site. Meer informatie of bestellen? Kijk op of neem contact op met Dyonne Langerak, (E dlangerak@sra.nl of T ). Ondernemerskompas handvat bij advisering Het Ondernemerskompas maakt de aandachtspunten bij uw klant inzichtelijk, dit geeft u een directe aanleiding voor het adviesgesprek! Onlangs hebben wij een Praktijkhandreiking Adviseren met het Ondernemerskompas ontwikkeld. Hierin staat beschreven hoe u het Ondernemerskompas in uw praktijk kunt inzetten en hoe u het als adviesproduct kunt inbedden in uw organisatie. Hoe werkt het Ondernemerskompas? Het werkt webbased, u kunt klanten uitnodigen de vragenlijst in te vullen en u kunt zelf de vragen beantwoorden. Vervolgens krijgt u direct het rapport met de tien belangrijkste aandachtspunten voor de onderneming. Bij meerdere deelnemers worden de antwoorden samengevoegd, zodat de verschillende uitkomsten zichtbaar worden en u een goed beeld krijgt van de visies van de betrokkenen. Wanneer zet u het in? U kunt het Ondernemerskompas inzetten bij bestaande klanten bijvoorbeeld rondom het jaarrekeningproces. Ter voorbereiding om de kennis van de onderneming om te zetten naar risico s in het kader van risicogericht samenstellen, beoordelen c.q. controleren. Of als samenvatting van de bespreking van de jaarrekening waarbij de aandachtsgebieden van het Ondernemerskompas zijn besproken. U kunt het ook gebruiken als Algemene voorwaarden leidraad om met de klant een toekomstplan te maken! Met het Ondernemerskompas kunt u ook nieuwe klanten werven. U gebruikt het dan als inventarisatie van de bespreekpunten met de nieuwe klant. Zo laat u zien dat u hen bijstaat bij alles wat er speelt in de onderneming! Het Ondernemerskompas is ook zeer bruikbaar bij een bedrijfsopvolging. U kunt namelijk in kaart brengen hoe verschillende partijen over de onderneming denken. Wilt u meer weten? Wij organiseren regelmatig informatiebijeenkomsten. Wilt u liever een presentatie bij u op kantoor? Dan komen wij graag langs om één of meer adviesproducten te laten zien! Wilt u het Ondernemerskompas bestellen of een demoversie aanvragen? Kijk dan op of neem contact op met SRA- Vaktechniek, vaktechniek@sra.nl of SRA heeft voor de aangesloten kantoren Algemene voorwaarden laten ontwikkelen die voor de reguliere accountantspraktijk toepasbaar zijn. Deze Algemene voorwaarden zijn in januari 2014 geüpdatet en beschikbaar in het Nederlands, Duits en Engels. De Algemene Voorwaarden zijn gratis te downloaden via De Nederlandse versie is ook gratis in gedrukte vorm te bestellen. Controleleider / Accountant (ref 638) Regio: Zuid-Holland. Vrouw, 36 jaar. Beschikt over ervaring binnen de accountancybranche en het bedrijfsleven. Ze zoekt nu bewust naar een passend (kwalitatief goed) mkb-kantoor. Accountant (ref 634) Regio: Limburg. Vrouw, 35 jaar. Zoekt een kantoor waar ze zich verder kan ontwikkelen. Daarnaast zou ze zich graag wat meer commercieel bezig willen houden. Relatiebeheerder (ref 640) Regio: Noord-Holland. Vrouw, 46 jaar. Werkt momenteel in het bedrijfsleven, maar zoekt bewust een passende rol binnen een mkb-accountantskantoor. Ze beschikt over zowel relevante ervaring binnen een Big Fourkantoor als binnen een mkbkantoor. Ze is bezig met haar RA-studie. desraadviseur 19

20 zapp-service Vers van de pers: fiscale pockets Inmiddels is de 20ste editie van Fiscale cijfers en Fiscale beloning verschenen. Wilt u uw fiscale adviesdiensten en/of uw loonafdeling op de kaart zetten? Met deze pockets heeft u de ideale relatiegeschenken in huis. Per direct leverbaar! Handzaam en handig Fiscale cijfers 2014 is een praktisch belasting kompas met alle actualiteiten uit het Belastingplan In Fiscale beloning 2014 vindt u voor de laatste keer het oude stelsel van vergoedingen en verstrekkingen naast de werkkostenregeling uiteengezet. Nieuw: aantrekkelijke setprijzen Bestelt u zowel de pocket Fiscale cijfers als Fiscale beloning, dan beloont SRA u! In plaats van twee keer de losse prijs, betaalt u een gunstige setprijs. Zo heeft u beide pockets al in huis vanaf 7. E-books: alle cijfers direct paraat! Vanaf 125 heeft u Fiscale cijfers of beloning ook als E-book in huis, inclusief update in juni 2014 en onbeperkt te gebruiken. Bovendien krijgt u bij de E-books maandelijks aanvullend actuele informatie in de vorm van het Cijfer van de maand en een Belonings tip voor uw klanten. Ideaal voor een dossier op uw website. Bestellen? Kijk op of stuur een bericht naar marketing@sra.nl. Advieswijzers 2014 Met de advieswijzers 2014 van SRA kunt u uw klanten proactief adviseren over de onderwerpen die voor hen van belang zijn. Handig om te gebruiken bij een adviesgesprek, voor een gerichte of op uw website. Dit jaar verschijnen de digitale teksten gefaseerd tot aan de zomer, zodat ze nog beter inspelen op de actualiteit. SRA spreekt sollicitanten Senior Accountant (ref 551) Regio: Friesland. Man, 42 jaar. Beschikt over ruime relevante werkervaring, zowel binnen een Big Fourals mkb-omgeving. Zoekt een mkb-kantoor waar hij zich zowel met klanten als de interne organisatie kan bezig houden. Gevorderd Assistent Accountant (ref 645) Regio: Flevoland/Drenthe. Vrouw, 25 jaar. Beschikt over meerdere jaren relevante werkervaring. Heeft daarnaast op hoog niveau sport bedreven. Zoekt een passend mkb-kantoor. Keuze uit 20 advieswijzers Maar liefst 20 titels, over de meest uiteenlopende onderwerpen, waaruit u uw keuze kunt maken. Bijvoorbeeld: Auto en fiscus 2014: de fiscale toekomst van uw auto Ondernemen in een keten: beperk uw aansprakelijkheid Pensioen in eigen beheer: wees op de toekomst voorbereid Bedrijfsoverdracht: een goede voorbereiding is het halve werk Uw positie als dga: fiscale actualiteiten 2014 Zonnepanelen op uw woning? Vraag de btw terug Abonnementen U kunt de advieswijzers los bestellen. Heeft u interesse in meerdere titels dan is een voordeelabonnement wellicht interessant voor u. Ga naar (trefwoord: advieswijzer) voor een compleet overzicht, korte omschrijving per titel en de voordeelabonnementen. Abonnement Inhoud Prijs Basis Uitgebreid 7 titels naar keuze per titel digitale tekst (Word) en per titel opgemaakte PDF 15 titels naar keuze per titel digitale tekst (Word) en per titel opgemaakte PDF 595,- 995,- 20 desraadviseur februari 2014