Lichaamsbeleving bij traumagerelateerde problematiek. W i n d e s h e i m m a k e s k n o w l e d g e w o r k

Transcriptie

1 Lichaamsbeleving bij traumagerelateerde problematiek 1

2 2

3 3

4 Opzet presentatie Concept Lichaamsbeleving Lichaamsbeleving bij trauma Meten met vragenlijsten Resultaten bij verschillende doelgroepen met traumagerelateerde problematiek Conclusie/discussie 4

5 Definitie lichaamsbeleving? Het gaat om persoonlijke, dus subjectieve, interpretatie van de eigen lichamelijkheid: de individuele wijze waarop iemand het eigen lichaam ervaart en beoordeelt, waarbij zowel gevoelsmatige als perceptuele en cognitieve aspecten een rol spelen (Emck & Bosscher, 2004) 5

6 Onderzoek naar aard en ernst van de verstoring van lichaamsbeleving bij mensen met psychiatrische problematiek met behulp van zelfrapportage instrumenten begeleiding: Robert Schoevers, Jooske van Busschbach, Ruud Bosscher 6

7 Dimensies Lichaamsbeleving Model gebaseerd op expert-groep PMT en literatuur: (BCS) Lichaamstevredenheid Lichaamsbewustzijn (SAQ) Lichaamsattitude (DKB-35)

8 Vragenlijsten gekoppeld aan werkmodel Lichaamsattitude: Dresdner Körperbild Fragebogen (DKB-35) Lichaamstevredenheid: Body Cathexis Schaal (BCS-40) Lichaamsbewustzijn Somatic Awareness Questionnaire (SAQ) 8

9 Dresdner Körperbild Fragebogen (DKB-35) Meet lichaamsattitude: cognitieve en affectieve evaluatie van het lichaam en de consequentie hiervan voor het gedrag Vijf subschalen Betrouwbaarheid en validiteit in niet-klinische groep zijn goed (Scheffers, Van Duijn, Bosscher, Wiersma & Van Busschbach, submitted). 9

10 DKB-35 Subschalen met voorbeelden Acceptatie Ik hou van mijn lichaam Seksualiteit Ik ben zeer tevreden met mijn seksuele beleving Vitaliteit Ik ben lichamelijk fit Aanraking Ik zoek lichamelijke nabijheid en tederheid op Waardering Andere mensen vinden mij aantrekkelijk (35 items; vijfpuntsschaal 1= niet van toepassing; 5= volledig van toepassing) 10

11 Body Cathexis Scale (BCS) Meet de mate van tevredenheid met verschillende lichaamsdelen of lichaamsfuncties. 40-items versie internationaal meest gebruikt. (zie Basten & Dorhout, 2006; De Hoon & van Heijningen, 2008) 11

12 BCS Voorbeelden: Haar Ogen Gelaatskleur Weerstand tegen ziekte Scherpte van zintuigen Spierkracht Energieniveau / vitaliteit Nachtrust (40 items; vijfpuntsschaal: 1=zeer ontevreden; 2=ontevreden; 3=neutraal; 4=tevreden; 5=zeer tevreden) 12

13 Somatic Awareness Questionnaire (SAQ) 25 stellingen over het bewustzijn van en de gevoeligheid voor interne lichamelijke processen en de lichamelijke gesteldheid, niet specifiek geassocieerd met ziekte of emotie. Herkennen van lichaamsreacties en sensaties (Gijsbers van Wijk & Kolk, 1996) 13

14 SAQ Voorbeelden: Als ik naar bed ga weet ik hoe goed ik die nacht zal slapen. Ik weet wanneer ik koorts heb, zonder dat ik mijn temperatuur hoef op te nemen. Ik ben me bewust van de wisselingen in mijn activiteitsniveau gedurende de dag. Als ik mij stoot weet ik of het een blauwe plek wordt of niet. (25 items; vijfpuntsschaal: 1 = helemaal niet; 2 = nauwelijks; 3 = enigszins; 4 = nogal; 5 = zeer) 14

15 Lichaamsbeleving en trauma; klinisch Trauma ervaar je aan den lijve Schending van lichamelijke integriteit Lichamelijke/ zintuigelijke ervaring van herbelevingen Regulatieproblemen; hypo-, hyperarousal Schrikreacties, angst- en spanningsklachten; pijn Problemen met oriëntatie, concentratie en aandacht Schaamte over eigen lichaam, gebrek aan vertrouwen, hekel aan lichaam, lichaam onveilig, niet meer van jou, etc. Problemen op het gebied van aanraken/seksualiteit 15

16 Klinische data trauma tot nu toe Data Maike Hoek (Transit, Ermelo) Complex trauma (n = 50) Data Centrum 45 dagkliniek (onderzoek Hatzmann, Scheffers, v.d. Aa) 16

17 Onderzoek Master PMT Hogeschool Windesheim door Maike Hoek bij Transit (zie ook Hoek & Scheffers, 2014) Cliënten met complex trauma (vroegkinderlijk trauma) - 50 vrouwen(respons 62,5%) jaar - Klinisch, deeltijd en ambulant - Gemiddelde behandelduur 18,9 mndn

18 Verschillen vrouwen Transit en gezonde vrouwen op BCS, SAQ en DKB-tot 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 3,61 3,58 3,14 2,67 2,75 2,17 BCS-gem SAQ-gem DKB-35-gem gezonde vrouwen (n=216) vrouwen complex trauma (n=50) 18

19 Verschillen vrouwen Transit en gezonde vrouwen op scores subschalen DKB 5 4,5 4 3,74 3,59 3,65 3,8 3,5 3,14 3 2,8 2,5 2,15 2,34 2 1,88 1,62 1,5 1 0,5 0 vitaliteit acceptatie seksualiteit waardering aanraking gezonde vrouwen (n=216) vrouwen compl. trauma (n=50) 19

20 Onderzoek Master PMT Hogeschool Windesheim door Janneke Hatzmann, bij Stichting Centrum 45 Trauma, lichaamsbeleving en kwaliteit van leven (KvL) Bij: Veteranen Tweede generatie getroffenen van WOII KvL laag bij angststoornissen (Mendlowicz&Stein, 2000)

21 Onderzoeksvragen 1. Hoe is de lichaamsbeleving van veteranen en tweede generatie getroffenen in vergelijking met de algemene bevolking? 2. Hoe hangt lichaamsbeleving samen met kwaliteit van leven en psychische klachten?

22 Methode Vragenlijsten lichaamsbeleving: Lichaamsattitude: DKB-35 Lichaamsbewustzijn: SAQ Lichaamssatisfactie: BCS ROM: Kwaliteit van leven: WHOQOL-BREF Ernst symptomen: BSI Trauma: HTQ

23 Respondenten Frequencies n (%) mean (sd) Age 50.4 (8.9) Body Mass Index 26.9 (5.2) Range: Gender: female 24 (32%) Marital status -single -living together -married -widow(er) Educational level - lower - intermediate - higher Second-generation WWII victim Veteran 20 (27%) 13 (17%) 40 (54%) 1 (1%) 30 (40%) 11 (15%) 34 (45%) 56 (75%) 19 (25%) Clinical PTSD^ 29 (42%)

24 Lichaamsbeleving en KvL vergelijking met normgroep Trauma group (n=75) mean (sd) Comparison groups mean (sd) t-value Effect size Body awareness 3.32 (0.64) 3.08 (0.46) 2.080*.52 Body satisfaction 3.44 (0.55) 3.69 (0.54) **.46 Body image 3.19 (.55) 3.64 (.45) ** 1.00 Body image Vitality 3.11 (.83) 3.83 (.60) ** 1.20 Body image Sexuality 3.38 (.99) 3.74 (.74) **.49 Body image Selfacceptance Body image physical closeness Body image Self aggrandisement 3.28 (.83) 3.69 (.66) ** (.81) 3.81 (.59) ** (.66) 3.17 (.54) **.76 QoL Physical 52 (16) 77 (17) ** 1.47 QoL Psychological 44 (16) 69 (16) ** 1.56

25 Correlaties lichaamsbeleving met KvL en psychisch functioneren Psychological Qol (n=69) Physical QoL (n=69) Total BSI ^ Anxiety (BSI) Depression (BSI) BMI Body awareness *** Body satisfaction.551**.417** -.331** -.310** -.337** -.325** Body Image.549**.552** -.346** -.369** -.333** -.405** Sexual fulfilment Physical contact.245*.246* **.406** -.363** -.403** * Vitality.377**.480** -.302* -.354** Body Acceptance Self aggrandisement.507**.364** -.321** -.249* **.352**.337** **

26 Beperkingen en kracht Diagnose PTSD bij 42% van respondenten Kleine steekproef Sterke samenhang Vernieuwend: In koppeling lichaamsbeleving en QoL Samenhang met klachten (gemeten met BSI)

27 Conclusie Het is slecht gesteld met de lichaamsbeleving van mensen met trauma gerelateerde problematiek Lichaamsbeleving hangt samen met kwaliteit van leven en psychische klachten Het is nodig en mogelijk om lichaamsbeleving van cliënten via zelfrapportage te meten

28 Toekomstplannen: Verder psychometrisch onderzoek DKB-35 bij mensen met somatoforme stoornissen (en trauma) (Altrecht psychosomatiek) Lichaamsbeleving bij trauma wordt ook via RAAK-onderzoek verder in kaart gebracht: Stabilisatiemodule PMT bij complex trauma Meer informatie: 28