Ad Kerkhof. Klinisch psycholoog VU Amsterdam

Transcriptie

1

2 De rol van GZ-psycholoog in de preventie van suïcide De nieuwe richtlijn Ad Kerkhof Klinisch psycholoog VU Amsterdam

3 Multidisciplinaire richtlijnen Depressie 2007 Schizofrenie 2007 Angst 2007 Persoonlijkheidsstoornissen 2008 Alcoholverslaving 2009 Diagnostiek en behandeling Suïcidaal gedrag 2012

4 Suïcide in Nederland : absolute aantallen Aanta al Mannen Vrouwen 600 Totaal Jaar Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek / A.J.F.M. Kerkhof

5 Suïcide in Nederland: per van de bevolking alle leeftijden Aan ntal per Mannen Vrouwen Totaal Jaar Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek / A.J.F.M. Kerkhof

6 Aantal suïcides in 2012 Vrouwen en mannen naar leeftijd per Aan ntal per vrouwen mannen jr Leeftijd Centraal Bureau voor de Statistiek 2008

7 Aantal suïcides in 2012 Vrouwen en mannen naar leeftijd Aan ntal per vrouwen mannen jr Leeftijd Centraal Bureau voor de Statistiek 2008

8 Achtergrond Veel suïcides in GGZ: 40 45% 45% van 1700 / jaar Veel suïcides ooit in GGZ: 75% Veel suïcides vlak na ontslag uit opname Veel suïcidepogingen en suicidegedachten Meeste winst preventief te behalen door deskundigheidsbevordering

9 Achtergrond Hulpverleners in GGZ weinig opleiding Onduidelijkheid over beste benaderingen Veel hulpverleners bang voor suïcidaliteit Hulpverleners soms getraumatiseerd Incompetentiegevoelens, onzekerheid Meldingen aan Inspectie omgeven met schuld Inspectie geen standaard voor toetsing Wetenschappelijke ontwikkelingen > praktijk

10 Doelstelling Richtlijn: Zorgstandaard transparant te maken Concrete aanbevelingen te doen voor diagnostiek en behandeling van suicidaliteit Evidence Eid based en consensus based Verbeteren van zorg Geaccordeerd door beroepsverenigingen Toetsingskader Inspectie Multidisciplinair

11 Doelgroepen: BIG hulpverleners Psychiaters (in opleiding) Huisartsen (in opleiding) Bedrijfsartsen (in opleiding) (SEH ) Artsen (in opleiding) Psychologen (in opleiding) Psychotherapeuten (in opleiding) Verpleegkundigen (in opleiding) Tuchtrecht

12 EBRO Methodiek Uitgangsvragen Overzicht van empirische evidentie Bewijskracht studies (A B C D) Conclusies Overwegingen Consensus Aanbevelingen

13 Samenstelling: 2 Vertegenwoordigers NvVP 2 vertegenwoordigers NIP Coordinatie en ondersteuning TRIMBOS Werkgroep geholpen door schrijfgroep (12) Klankbordgroep (53 personen) Participatie patienten en familieleden Verpleegkundige focusgroep

14 Procedure Concept richtlijn Commentaarfase Verwerking commentaar Eindversie Accordering beroepsverenigingen Standaard Implementatie

15 Thema s Richtlijn: Contact maken, begrijpen Suicidaliteit focus van diagnostiek Suicidaliteit focus van behandeling Zorg voor veiligheid Zorg voor continuiteit Betrekken partners en familieleden

16 Visie op suicidaal gedrag Kwetsbaarheidfactoren (langdurig) Stressfactoren (uitlokkend uitlokkend) Suicidale toestand (actueel): Klemzitten Behandeling suicidale toestand (actueel) Behandeling stress en en kwetsbaarheidsfactoren In multidisciplinair verband (samenwerking) Ingebed in sociale context

17 Systematisch onderzoek Het is aan te bevelen om actief te vragen naar suïcidegedachten bij een py psychiatrische intake of crisissituatie, bij uitingen van wanhoop, bij belangrijkeverlieservaringen verlieservaringen, bij transitiemomenten in een lopende behandeling, bij veranderingen in het klinisch beeld, bij gebrek aan verbetering of bij verslechtering van een psychiatrische aandoening.

18 Systematisch onderzoek Het is niet aannemelijk dat suïcidaal gedrag wordt uitgelokt door er naar te vragen.

19 Systematisch onderzoek Het is aan te bevelen bij onderzoek naar suïcidaliteit te inventariseren of de patiënt zich hopeloos voelt, geen toekomstplannen heeft, in sterke mate negatieve gedachten heeft over zichzelf, of dwangmatige gedachten heeft over suïcide.

20 Zorg voor Veiligheid Verwijder potentieel dodelijke middelen Beveiligingspersoneel, politie Opname, al dan niet vrijwillig Sederende middelen, antipsychotica Gedwongen opname / dwangmaatregelen Wettelijk kader. Hier altijd: Safety first Creëer veilige situatie Leg alles vast in dossier

21 Omgang met naasten: Aanbevelingen Het is sterk aan te bevelen om naasten van de patiënt te betrekken bij de diagnostiek en behandeling voor zover dat binnen de grenzen van het beroepsgeheim te verantwoorden is. Het is aan te bevelen om naasten te Het is aan te bevelen om naasten te informeren en steun te bieden

22 Continuïteit van zorg Let op overgang van zorgsoorten Ontslag uit kliniek Ontslag uit algemeen ziekenhuis Overgang van afdeling Dossiers en verslaglegging Contact huisarts Overdracht cruciale informatie

23 Continuïteit van zorg Ketenzorg dient regionaal georganiseerd te zijn, waarbij aandacht wordt besteed aan de samenwerking tussen alle disciplines die bij diagnostiek en behandeling betrokken zijn (huisartsen).

24 Veiligheid: Het is sterk af te raden gebruik te maken van een non suïcide contract in acute situaties of bij onbekende patiënten. In langer durende situaties is het soms te overwegen om mondelinge afspraken te hanteren als middel om suïcidaal gedrag bespreekbaar te maken.

25 Behandeling Het is sterk aan te bevelen bij een suïcidale patiënt die qua stemming goed lijkt te reageren op antidepressiva in het bijzonder na te gaan of ook het suïcidale gedrag afneemt.

26 Evidentie Lithium Niveau 1: Het is aangetoond dat bij patiënten met een stemmingsstoornis (bi of unipolair) het gebruik van lithium het risico op suïcide, en suïcidepogingen aanzienlijk vermindert. Stoppen met Lithium bij bipolaire stoornissen geeft een fors verhoogde kans op suïcide en suïcidepogingen. (hulp van familie daarbij nodig)

27 Evidentie psychotherapie Niveau 2: Het is aannemelijk dat cognitieve gedragstherapie en probleemoplossings gerichte therapieën suïcidaal gedrag kunnen reduceren in een ambulante behandeling.

28 Evidentie psychotherapie Niveau 1. Het is aangetoond dat cognitieve gedragstherapie effectief is in de behandeling van hopeloosheid bij depressieve patiënten.

29 Evidentie psychotherapie Niveau 2. Het is aannemelijk dat Dialectische Gedragstherapie effectief is in de behandeling van suïcidaal gedrag en zelfbeschadigend gedrag bij vrouwelijke patiënten meteen een borderline stoornis. Datzelfde geldt voor Mentalization Based Therapie, Transference Focused Therapie, Schema Focused Therapie, en Interpersoonlijke Psychodynamische Therapie

30 Verdere aanbevelingen: Betrekken familieleden Professioneel handelen na een suïcide Melding van suïcide aan de Inspectie Opvang van nabestaanden Gezondheidswetgeving

31 Naleven richtlijnen? Naleven Engelse richtlijn geassocieerd met minder suïcides (While, e.a., The Lancet, 2012): 24 uur crisis opvang non compliance comorbiditeit verslaving betrekken familieleden evaluatie suicide achteraf overleg politie en justitie

32 Deskundigheidsbevordering Deskundigheidsbevordering is geassocieerd met minder suïcides en minder suïcidepogingen: g Gotland studie (Rutz, 2001) US Air Force (Knox e.a., 2003) Alliance against Depression (Hegerl e.a., 2006) Gatekeepers Training QPR (Quennet, 2013)

33 Naleven richtlijnen en deskundigheidsbevordering Betere kennis Betere vaardigheden Betere bejegening Betere zorgorganisatie Betere preventie Betere samenwerking Meer tevredenheid met werkzaamheden

34 De rol van de psycholoog: Niet bekwaam is niet bevoegd De bekwaamheid van een psychiater die weinig i met suïcidale ïidl patiënten werkt is waarschijnlijk geringer dan die van een klinisch psycholoog met veel expertise op dit terrein

35 De rol van de psycholoog: Voorbehouden handelingen? Risicovolle handelingen? Onderzoek naar suïcidaliteit hoort hier wettelijk niet toe Maar bij vermoeden van psychiatrische problematiek aangewezen psychiater of andere specialist (klinisch psycholoog of verpleegkundig specialist) te consulteren

36 De rol van de psycholoog: Professioneel statuut van de instelling: Altijd specialist: Somsalleen psychiater Of ook klinisch psycholoog en verpleegkundig specialist

37 De rol van de psycholoog: Als leidraad geldt dat naarmate het psychiatrisch i h beeld van de suïcidale ïidl patiënt complexer, ernstiger, acuter, of meer aan verandering onderhevig is, de verantwoordelijkheid meer bij de psychiater en minder bij de klinisch psycholoog of verpleegkundigspecialist ligt. Bij dwang: altijd psychiater.

38 Te bestellen bij bol.com ( 10, )