Droppie helpt in de Brabantse Delta
|
|
- Stefanie Eilander
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DOCENTENHANDLEIDING 1 Docentenhandleiding
2 INLEIDING DOELGROEP EN DOEL Doelgroep Kinderen uit groep 6, 7 en 8 van het basisonderwijs die in het werkgebied van waterschap Brabantse Delta naar school gaan. Aansluiting op kerndoelen De activiteiten sluiten aan bij het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld. In het schema ziet u om welke kerndoelen het gaat. Doel Het algemene doel van het lespakket is dat de kinderen zicht krijgen op de werkzaamheden van het waterschap. In de lesbeschrijvingen in hoofdstuk 3 vindt u de doelbeschrijvingen per les. 39. De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. 40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 43. De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. 45. De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren. 47. De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met andere gebieden. 48. De leerlingen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden (en werden) om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken. 50. De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas en Europa en de rest van de wereld. INLEIDING 2 Docentenhandleiding
3 INLEIDING ORGANISATORISCHE ASPECTEN Brief van Droppie Water als rode draad Met het project ontdekken de leerlingen welke taken het waterschap Brabantse Delta uitvoert. De rode draad van het project vormen brieffragmenten van Droppie Water. Droppie heeft toegezegd dat hij enkele taken voor het waterschap zou uitvoeren. Daarbij roept hij de hulp van de kinderen in. De kinderen voeren in groepjes allerlei opdrachten uit. Ze maken onder andere een informatiebord over een gemaal, een folder over blauwalgen en doen een proefje met olie en afwasmiddel. Zorg dat elke leerling bij aanvang van een les de betreffende onderdelen van de brief heeft. U kunt de brief downloaden van het docentendeel op de site a b c d is een belangrijk onderdeel van het lespakket voor zowel de kinderen als de leerkrachten. De site bestaat uit: Een interactieve kaart van het werkgebied van Brabantse Delta, gebaseerd op Google Maps. Gebruikers van de kaart kunnen zelf functionaliteiten aan- en uitzetten. Je kunt bijvoorbeeld selecteren dat je de gemalen in het gebied wilt zien of de loop van de dijken. Een link naar de website van Deze site voor kinderen is een gezamenlijk initiatief van diverse waterschappen. Op de site staat niet alleen algemene informatie over de werkzaamheden van het waterschap maar ook regionale informatie. Een link naar de website van waterschap Brabantse Delta: Hier staat veel bruikbare informatie voor kinderen op. Onder het kopje Info en educatie kunnen de leerlingen verschillende folders downloaden. Een docentendeel met daarin onder andere de brief e Filmpje waterkwaliteit (over zuiveren van afval- en niet te weinig water) Wij raden u aan en regelmatig te bezoeken in verband met mogelijke uitbreidingen. INLEIDING 3 Docentenhandleiding
4 INLEIDING ORGANISATORISCHE ASPECTEN Overige informatiebronnen De leerlingen moeten zelf op zoek naar de informatie die ze voor een opdracht nodig hebben. De site kaart.brabantsedelta.nl is een belangrijke informatiebron. Een tweede informatiebron is het dossier van meneer Dijkema in het werkboek. Het dossier bestaat uit verschillende soorten teksten zoals een interview, een krantenbericht, een pagina uit Waterpedia en een vacaturetekst. Op het docentendeel van de site staat een overzicht van de teksten met daarbij vermeld bij welke opdracht de tekst hoort. De kinderen kunnen op internet en in de bibliotheek ook zelf op zoek gaan naar bruikbare bronnen. Tot slot kunnen ze mensen interviewen of u kunt een gastspreker uitnodigen. De leerlingen uit groep 6 hebben wellicht uw ondersteuning nodig bij het vinden van de juiste informatiebron. De leerlingen uit groep 7 en 8 kunnen dit zelfstandig. In de loop van het project verzamelen de kinderen steeds meer werkstukken en verslagen over het waterschap. Maak een plaats in het lokaal vrij om deze werkstukken ten toon te stellen. Zo zien de leerlingen hun eigen waterschapdossier groeien en ook de ouders kunnen zien waar hun kinderen mee bezig zijn. Tijd Het project bestaat uit 5 lessen. In elke les staat een van de overkoepelende taken van het waterschap centraal. Les 1: Introductie + Veilig deel 1 Les 2: Veilig deel 2 Les 3: Op peil Les 4: Schoon Les 5: Levend + Afsluiting. U kunt een les in 60 minuten afronden. Het is echter aan te raden om meer tijd aan een les te besteden en de uitvoering van de opdrachten over meerdere lesuren te verspreiden. Ook kunt u de leerlingen de mogelijkheid geven om tijdens de algemene keuzemomenten aan de opdrachten te werken. Wanneer u minder tijd aan het project wilt besteden, kunt u opdrachten weglaten. Dit heeft geen invloed op het verloop van de brieffragmenten. Werken in groepjes De leerlingen voeren alle opdrachten in groepjes van maximaal vier leerlingen uit. U bepaalt vooraf of alle groepjes alle opdrachten doen of dat u de opdrachten over de groepjes verdeeld. Om de opdrachten te verdelen, deelt u de groep eerst in twee groepen in: groep A en groep B. Vervolgens verdeelt u groep A en groep B allebei in kleinere groepjes van maximaal vier leerlingen. Bij elke les vindt u een suggestie hoe u de opdrachten over de groepen A en B kunt verdelen. Opdrachten met een markering worden door alle groepjes uitgevoerd. In het overzicht ziet u ook meteen welke opdrachten (deels) thuis of op locatie uitgevoerd moeten worden en welke opdrachten bestaan uit een proefje. Alle groepjes doen de proefjes. Voor de uitvoering van de proefjes kunt u een rouleersysteem hanteren. Wanneer een van de groepjes het experiment uitvoert zijn de andere groepjes met een andere opdracht bezig. Na 15 minuten wordt er gewisseld. Een andere mogelijkheid is om alle groepjes tegelijkertijd een experiment uit te laten voeren. Het is niet nodig om voor elke les dezelfde groepsindeling te hanteren. Alle opdrachten worden klassikaal nabesproken zodat alle leerlingen alle informatie te horen krijgen. INLEIDING 4 Docentenhandleiding
5 LES 1 INTRODUCTIE + DEEL 1 VEILIG Doelen De kinderen: maken kennis met de interactieve kaart; denken na over de taken van het waterschap; weten wat oorzaak en gevolgen waren van de watersnoodramp in 1953 en welke maatregelen na de ramp zijn genomen; weten wat NAP betekent en wat de relatie is tussen NAP en het aanleggen van dijken; weten wat de klimaatverandering betekent voor de werkzaamheden van het waterschap. Materialen computers met internetverbinding eventueel atlassen brief deel 1a en 1b Opdrachten GROEP A Introductie: Opdracht 1 en 2 (*) Veilig: Opdracht 1 GROEP B Introductie: Opdracht 1 en 2 (*) Veilig: Opdracht 2 (*) Alle leerlingen doen deze opdrachten Introductie Introduceer de interactieve kaart bij de leerlingen. Herkennen ze het gebied van de kaart? Is het een provincie? Kunnen ze hun woonplaats aanwijzen? Laat enkele leerlingen de verschillende functionaliteiten van de kaart uitproberen. Het gaat er nu niet om dat ze alles begrijpen maar wel dat ze kennis maken met de mogelijkheden van de kaart. Vertel dat het een kaart is van het werkgebied van waterschap Brabantse Delta. De leerlingen hebben de kaart nodig bij het project dat ze de komende tijd gaan doen. Inventariseer kort op het bord wat de leerlingen al weten over het waterschap. Hebben de leerlingen weleens van het waterschap gehoord? Wat denken ze dat het waterschap allemaal doet? Op deze manier activeren de kinderen eventuele voorkennis. Kern Lees gezamenlijk brieffragment 1a. Bespreek de inhoud kort. Zijn er kinderen die Droppie al kenden? De komende tijd gaan de leerlingen allerlei opdrachten uitvoeren om Droppie te helpen. Ze beginnen nu met opdrachten over het waterschap. Laat de leerlingen in groepjes de opdrachten 1 en 2 uit het werkboek maken. Wijs de leerlingen op de verschillende informatiebronnen die ze kunnen gebruiken: de site kaart.brabantsedelta.nl met de interactieve kaart en doorverwijzingen naar en en het dossier achter in hun werkboek. De kinderen moeten steeds zelf ontdekken in welke informatiebron ze de benodigde informatie kunnen vinden. Laat een groepje hun uitkomsten presenteren. Hebben de andere groepjes nog opmerkingen/ aanvullingen? Lees fragment 1b. De leerlingen voeren in groepjes de opdrachten uit. Bepaal vooraf of alle groepen de opdrachten 1 en 2 doen of dat de taken worden verdeeld. LES 1 De antwoorden van de opdrachten vindt u vanaf pagina 10. Afsluiting Vat de inhoud van de les klassikaal samen. Wat hebben de kinderen gedaan? Waarom hebben ze dat gedaan? 5 Docentenhandleiding
6 LES 2 DEEL 2 VEILIG Doelen De kinderen: denken na over het bouwen van een dijk; begrijpen wat de functie van schapen op een dijk is; kunnen voorbeelden noemen van werkzaamheden van het waterschap die te maken hebben met Veilig. Materialen computers met internetverbinding materialen om informatiebord te maken: brief deel 2 Opdrachten GROEP A Opdracht 3 en 5 (*) GROEP B Opdracht 4 en 5 (*) 1 2 Introductie Bespreek de opdrachten 1 en 2 van het thema Veilig. Lees daarna fragment 2 van de brief van Droppie. Kern Bespreek de inhoud van de brief. Stimuleer de leerlingen zelf te formuleren welke onderwerpen en bijbehorende opdrachten uit de brief voortkomen (een brief schrijven met daarin vragen die beantwoord moeten worden voordat je een dijk kunt bouwen, een informatiebord maken over schapen op een dijk). De leerlingen voeren in groepjes de opdrachten uit. Afhankelijk van de beschikbare tijd, doen alle groepjes alle opdrachten of verdeelt u de opdrachten. Afsluiting Bespreek de opdrachten. Maak van opdracht 3 een gezamenlijke inventarisatie van de vragen op het bord. Zorg dat in ieder geval de volgende vragen aan bod komen: Hoe hoog moet de dijk worden met andere woorden: hoe hoog kan het water stijgen? Wat is de functie van het gebied achter de dijk? Moet er bijvoorbeeld verkeer over de dijk kunnen? Hoe stevig is de bodem waar de dijk op komt? Gaat het om een zeedijk of een rivierdijk? Is er veel geld beschikbaar voor het bouwen van de dijk? (*) Alle leerlingen doen deze opdracht. LES 2 6 Docentenhandleiding
7 LES 3 OP PEIL Doelen De kinderen: weten wat de functie van sloten is; weten wat gemalen en stuwen zijn en hoe ze werken; begrijpen wat de noodzaak is van een regelbare waterstand en welke belangen er allemaal spelen; kunnen voorbeelden noemen van werkzaamheden van het waterschap die te maken hebben met Op peil. Materialen computers met internetverbinding stevig karton, dikke stiften zandbak of zandtafel, scheppen, kan met water, meetlat eventueel verkleedspullen: overall, boerenpet, colbertje, vergrootglas, laarzen. brief deel Introductie Schrijf de woorden Op peil op het bord. Vandaag gaan de kinderen weer aan de slag voor Droppie. Laat de kinderen in tweetallen bedenken waar deze les over zal gaan. Na vijf minuten komen de tweetallen om de beurt naar het bord. Elk tweetal schrijft rond de woorden Op peil een omschrijving of taak op. Het is de bedoeling dat elk tweetal met een nieuw aspect komt. Kern Lees brieffragment 3. Ga kort na welke overeenkomsten er zijn tussen de onderwerpen die op het bord staan en de onderwerpen uit de brief. Hadden de kinderen goed ingeschat waar de les over gaat? De leerlingen voeren in groepjes de opdrachten uit. Afhankelijk van de beschikbare tijd, doen alle groepjes alle opdrachten of verdeelt u de opdrachten. Afsluiting Bespreek de opdrachten. Laat een of meerdere groepjes hun toneelstukje bij opdracht 5 opvoeren. Opdrachten GROEP A Opdracht 1, 2, 3(*) en 4 GROEP B Opdracht 1, 2, 3(*) en 5 LES 3 (*) Alle leerlingen doen deze opdrachten. Opdracht 1 is het leukst als de kinderen ook daadwerkelijk een kijkje nemen bij hun sloot. U kunt opdracht 1 daarom ook als huiswerkopdracht meegeven. 7 Docentenhandleiding
8 LES 4 SCHOON Doelen De kinderen: weten uit welke stappen het zuiveringsproces op een rwzi bestaat; bedenken hoe je het rioolwater zo schoon mogelijk kunt houden; onderzoeken of je met afwasmiddel olie uit water kunt halen; weten waarom regenwater apart wordt opgevangen; kunnen voorbeelden noemen van werkzaamheden van het waterschap die te maken hebben met Schoon. Materialen computers met internetverbinding karton, dikke stiften per groepje: zonnebloemolie of olijfolie, glas, theelepel, doorzichtige schaal, afwasmiddel, doekje, water brief deel Introductie Vertel dat op het moment dat u doortrok op de wc er een muntstuk uit uw zak in de wc viel. U probeerde de munt tevergeefs te pakken. Weten de kinderen waar het muntstuk nu naar toe gaat? Waarschijnlijk zullen de kinderen roepen dat het muntstuk naar het riool gaat. Maar waar gaat al het rioolwater naar toe? Wat gebeurt er met het water dat onze huis via de gootsteen, (vaat) wasmachine, doucheput enzovoorts verlaat? Als de kinderen het niet weten, vertelt u dat het water naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie gaat. Daar wordt het water schoongemaakt en vervolgens wordt het schone water in een sloot of rivier geloosd. Vandaag komen de leerlingen meer te weten over de werking van een rwzi. Kern Lees brieffragment 4. Laat de leerlingen zelf samenvatten welke vragen er uit de brief van Droppie volgen. (Hoe werkt een rwzi?, Kun je met afwasmiddel olie uit water halen?, Hoe zorg je er voor dat het rioolwater zo schoon mogelijk is, Waarom vangt het waterschap apart regenwater op?, Waarom is het zo belangrijk dat fabrieken zich aan de loosafspraken houden?) De leerlingen voeren in groepjes de opdrachten uit. Opdrachten GROEP A Opdracht 1, 2, 3 proefje en 5 huiswerkopdracht(*) GROEP B Opdracht 3 proefje (*), 4, 5 huiswerkopdracht (*), en 6 Afsluiting Bespreek de opdrachten. Alle groepjes die een poster hebben gemaakt (opdracht 2) presenteren hun poster. De groepjes die geen poster hebben gemaakt, kiezen de beste poster uit. Ze bedenken zelf waar ze hun beoordeling op baseren bijvoorbeeld is de poster duidelijk, staat er voldoende informatie op de poster, is er gebruik gemaakt van humor, plaatjes enzovoorts. Alle groepjes die een bief hebben geschreven (opdracht 6) lezen hun brief voor. De overige groepjes kiezen de beste brief. Ook zij bedenken eerst waar ze de brief op beoordelen (is de toon goed, klopt de brief inhoudelijk, is de brief niet te lang). LES 4 (*) Alle leerlingen doen deze opdrachten. 8 Docentenhandleiding
9 LES 5 LEVEND Doelen De kinderen: onderzoeken de kwaliteit van het oppervlaktewater in een sloot/rivier; weten wat oorzaken en gevolgen van botulisme en blauwalgen zijn; kunnen voorbeelden noemen van werkzaamheden van het waterschap die te maken hebben met Levend; testen hun kennis van de werkzaamheden van het waterschap. Materialen computers met internetverbinding materialen om folder te maken: schaar, papier, stiften knutselmateriaal zoals karton, wc-rollen, verschillende kleuren papier, lijm, kartonnen verpakkingen, enzovoorts materialen voor slootonderzoek: peilstokken, vergrootglas brief deel 5a en 5b Introductie Lees brieffragment deel 5a. Kern De leerlingen maken de opdrachten 1,3 en 4. Opdracht 2 wordt op een ander tijdstip uitgevoerd. Afsluiting Bespreek de opdrachten. Lees daarna tot slot brieffragment deel 5b. Rond het project af. Wat zijn de leerlingen de afgelopen tijd allemaal te weten gekomen over de taken van het waterschap? Om hun kennis over het waterschap te testen, doen ze opdracht 5: de Droppiewaterquiz. Tot slot ontvangt iedereen de oorkonde voor het erelidmaatschap. Opdrachten Alle kinderen voeren alle opdrachten uit. Opdracht 2 is een opdracht op locatie. De leerlingen onderzoeken de kwaliteit van het water van een sloot/rivier. Probeer dit onderzoek met de hele groep te doen. Trek hier minimaal anderhalf uur voor uit. Zorg voor voldoende begeleiding. Het is belangrijk om een goede locatie te kiezen. Denk aan: het water moet minimaal 2 meter breed zijn, het water moet gemakkelijk te bereiken zijn, de oever moet stevig zijn, het onderzoek mag niet storend zijn voor dieren en planten (wees extra voorzichtig in het broedseizoen van maart tot en met juni). Voor overige tips kunt u kijken op Bij opdracht 3 maakt de ene helft van de groep een folder over botulisme, de andere helft van de groep maakt een folder over blauwalgen. LES 5 9 Docentenhandleiding
10 ANTWOORDEN LES 1 - DEEL 1 VEILIG Waterschap 1 a. Op de Droppiesite staan de taken van het waterschap als volgt omschreven: Het waterschap zorgt voor: veilige dijken, zodat jouw huis niet overstroomt. het schoonmaken van het vieze rioolwater, zodat de natuur niet vervuilt. genoeg water in de sloten en rivieren, zodat het land niet uitdroogt. schoon water in rivieren, sloten en beken. Zodat vissen en dieren niet doodgaan. b. Rond het jaar 1100 ontstonden in de lage delen van Nederland de eerste waterschappen. De bestaande gemeenschappen (de buurschappen) waren daarbij heel belangrijk. De leiders van de buurschappen moesten voor droge voeten zorgen. Deze leiders waren samen het waterschapsbestuur. De boeren groeven zelf de sloten en bouwden dijken en kaden. Deze moesten ze ook zelf onderhouden. c. Het bestuur van een waterschap is vergelijkbaar met een gemeente. De baas van het waterschap (de burgemeester) wordt dijkgraaf, watergraaf of voorzitter genoemd. In een gemeente heb je de gemeenteraad en dat heet bij het waterschap het algemeen bestuur. Het college van burgemeester en wethouders noem je bij de waterschappen dagelijks bestuur. De leden van het algemeen bestuur worden elke vier jaar gekozen door de inwoners van het werkgebied. Alleen de dijkgraaf wordt niet gekozen; die wordt benoemd door de Koningin. d. Zie voor het werkgebied de interactieve kaart. Het werkgebied beslaat het deel van de provincie Noord-Brabant dat ligt ten westen van de lijn Waalwijk/Baarle-Nassau, en ten zuiden van het Hollandsch Diep, de Amer en de Bergsche Maas. In dit gebied van ongeveer hectare, liggen 21 gemeenten en wonen circa mensen. 2. Boze boeren die klagen over te droge grond - Op peil Zieke planten in sloten - Levend Afvalwater van huishoudens - Schoon Dijken - Veilig ANTWOORDEN LES 2 - VEILIG 1. In het verslag moeten de volgende aspecten aan bod komen: a. Steenbergen b. De ramp ontstond door de combinatie van springtij en Noordwestenstorm. c. Veel mensen en dieren verdronken, gezinnen moesten evacueren. d. Er volgden vele maatregelen onder de naam: Deltaplan. Bijvoorbeeld: twee zeearmen werden afgesloten, zeeweringen werden tot + 5 NAP verhoogd, technieken, machines en materialen werden ontwikkeld. In 1997 was het oorspronkelijke Deltaplan voltooid. Nu zijn echter nieuwe maatregelen nodig in verband met de klimaatverandering. 2 a. Normaal Amsterdams Peil b. Gebieden die onder NAP liggen, liggen onder zeeniveau. Dit betekent dat deze gebieden zouden overstromen als er geen maatregelen worden getroffen. e. 134 kilometer primaire waterkeringen en 107 kilometer secundaire waterkeringen. f. 3. Zie afsluiting 4. Betekenis van de zin: De schapen trappen met hun poten de grond vast. Met hun bek voorkomen ze dat er struiken en bomen op de dijk groeien die met hun wortels de dijk kunnen beschadigen. 5 a. Het waterschap moet goed nagaan of de dijken ook in de toekomst voldoende veiligheid bieden. Eventueel moeten dijken verhoogd worden en moeten er dijken aangelegd worden op plaatsen waar nu nog geen dijken zijn. Ook zullen er meer rivierbekkens aangelegd moeten worden. b. In het dossier zit een tekst waarin voorspeld wordt dat het water in 2100 anderhalve meter gestegen is. Dit betekent dat alle gebieden die nu op meter NAP en lager liggen dan onder water zouden lopen als er geen maatregelen worden getroffen. c. De woonplaats is veilig als de woonplaats op meter NAP of hoger ligt. d. Thuis: lichten niet onnodig aan laten staan, kaarsen gebruiken, deuren goed sluiten zodat verwarming niet onnodig hard hoeft te werken, minder tv kijken en computeren, slapen zonder verwarming. Op school: dikkere kleren aan zodat verwarming niet zo hoog hoeft, niet met de auto naar school gaan, computers uitzetten die je niet gebruikt, samen achter de computer enzovoorts. ANTWOORDEN ANTWOORDEN 10 Docentenhandleiding
11 ANTWOORDEN LES 3 - OP PEIL 2. waterschap kanaal oever overloopgebied Dintel. Woord: sloot 3. In de sloot zonder bochten stroomt het water sneller weg. Hierdoor is het aan het begin van de sloot vaak te droog en aan het eind van de sloot te nat. Door bochten aan te leggen stroomt het water minder snel en is de spreiding van het water beter geregeld. Bovendien past in een sloot met bochten meer water. 4. a. Een gemaal is een pomp die de waterstand in een gebied regelt. Als het water in de sloten te hoog staat, pompt het gemaal het overschot aan water weg naar een ander gebied of naar de rivier. Als het juist heel droog is in een gebied, pompt een gemaal water naar binnen. Er zijn verschillende soorten gemalen. b. Een gemaal is een pomp, een stuw is een soort drempel. Gemalen worden meestal gebruikt om water weg te pompen, stuwen worden juist gebruikt om water vast te houden. c. Gemaal Keizersveer is in 1977 gebouwd. d. Belangrijke feiten over de werking van het gemaal: pompen zuigen het water uit de polder en persen het door een grote buis. Deze buis komt uit in de rivier De Bergsche Maas. Een speciale klep zorgt er voor dat er alleen water uit de pomp de rivier in stroomt en niet andersom (van de rivier, de pomp in) Gemaal Keizersveer werkt met drie schroefpompen. Het gemaal wordt aangedreven door drie elektromotoren. Het gemaal kan per minuut 1650 m3 water wegpompen. Het gemaal werkt volledig automatisch. e Wil hoog/laag waterpeil Redenen Aardappelboer Laag waterpeil Voorkomen dat zijn aardappels verdrinken. Boer met koeien Hoog waterpeil Wil vochtige grond zodat er voldoende gras is voor de koeien. Natuurliefhebber Hoog waterpeil Hoog waterpeil is beter voor dieren en planten in een sloot. Eigenaar kanobedrijf Hoog waterpeil Zodat er voldoende water is om goed te kunnen kanoën. ANTWOORDEN 11 Docentenhandleiding
12 ANTWOORDEN LES 4 - SCHOON 1. RWZI staat voor rioolwaterzuiveringsinstallatie. b. 17 d. Juiste volgorde: e b c a d f 2. Niet in het riool: vochtige toiletdoekjes, verbandmiddelen, watten, condooms, kattenbakkorrels, frituurvet, slaolie, 3. Stap 1 c. De olie komt boven op het water te liggen. d. lichter Stap 2d. De olie en het water mengen niet met elkaar. Er ontstaat een grote olievlek die zich steeds verder uit breidt. Schrijf in je eigen woorden op wat je ziet gebeuren. e. niet. Stap 3d. Nu mengen de olie en het water wel. e. wel f. Nee. Door het afwasmiddel mengen de olie en het water met elkaar. Daarna is het moeilijker om de olie uit het water te krijgen. Je wil alle olie juist bij elkaar houden zodat jehet er in een keer uit kunt scheppen. In een rwzi gebruiken ze bacteriën. 4 a. Regenwater is al schoon. Het is niet nodig dat het regenwater naar een rwzi gaat. b. Schoon: Het is dus niet nodig dat het regenwater naar een rwzi gaat. Op peil: Door regenwater apart op te vangen komt het niet in het oppervlaktewater terecht. 5 b. planten water geven, gras sproeien, waterbakjes voor dieren vullen, vijver vullen. 6. In de brief moet in ieder geval de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater genoemd worden. Deze wet verbiedt het om zonder vergunningen afvalstoffen, vervuilende of schadelijke stoffen in het oppervlaktewater te lozen. Het waterschap houdt daarop toezicht, geeft vergunningen af en controleert. ANTWOORDEN LES 5 - LEVEND 1. a. De klutenplas b. 20% c. 40% d. Voedsel voor waterdieren, zuurstof, broed- en slaapplaats voor dieren. e. Vistrappen aanleggen, vismonitoring, water zo schoon mogelijk houden 2 a. Ongezonde sloot: troebel water, stank, afval, veel kroos, wieren en algen. Gezonde sloot: helder water, veel verschillende dieren en planten. b. schoenen die niet glad zijn, oude kleding, peilstok, potjes om water in te bekijken, vergrootglas, meetlint, schepnet. Antwoorden Colofon werd ontwikkeld in opdracht van waterschap Brabantse Delta. Idee en realisatie: Podium bureau voor educatieve communicatie bv, Utrecht Vormgeving: Koningsberger & van Duijnhoven, Utrecht Waterschap Brabantse Delta Postbus 5520, 4801 DZ Breda T F info@brabantsedelta.nl
Droppie helpt in de Brabantse Delta
Naam:......... WERKBOEK 1 Werkboek LES 1 INTRODUCTIE Lees brieffragment 1a. 1a TIPS Informatie voor de opdrachten kunnen jullie vinden: 1. In het dossier achter in jullie werkboek. 2. Via de site http://kaart.brabantsedelta.nl.
Nadere informatieLesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de
Nadere informatieLesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge
Nadere informatieintroductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor?
Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water, gezuiverd afvalwater en stevige dijken. De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water,
Nadere informatieLes 3 - Het waterschap
Les 3 - Het waterschap Inleiding Weet jij wat een waterschap is? Het is eigenlijk best een vreemd woord. Dat het over water gaat is wel duidelijk, maar wat is dan een schap Denk eens aan het woord maatschappij.
Nadere informatieBew laar. Sloten, Oevers en Dijken op Orde Oplossen keurovertredingen. U heeft een vergunning ontvangen.
aar Bew laar p exem Sloten, Oevers en Dijken op Orde Oplossen keurovertredingen. U heeft een vergunning ontvangen. Wat betekent deze vergunning voor nu? Het waterschap is begin 2016 gestart met het project
Nadere informatieSterke dijken. veilig wonen en werken
Sterke dijken veilig wonen en werken Bij mijn vaste rondje op de dijk viel mij weer op hoe bijzonder het eigenlijk is. Aan de ene kant de rivier, aan de andere kant ons dorp. Bij hoogwater is dat extra
Nadere informatieMest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van
Mest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van sloten, beken en rivieren. Het waterschap meet hoeveel meststoffen
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING basisonderwijs
DOCENTENHANDLEIDING basisonderwijs 1 Inleiding Welkom bij het lesmateriaal over het ir. D.F. Woudagemaal! Wat leuk dat u binnenkort met uw groep het ir. D.F. Woudagemaal gaat bezoeken. Dit lesmateriaal
Nadere informatieWateroverlast in de Westelijke Langstraat
Wateroverlast in de Westelijke Langstraat Wateroverlast Westelijke Langstraat Westelijke Langstraat is van oudsher een nat gebied waar afwatering belangrijk is. Dat is duidelijk te zien aan de vele slagen
Nadere informatieOpdrachten bij de tentoonstelling over het NAP
blad 1 Opdrachten bij de tentoonstelling over het NAP niveau 3: onderbouw havo / vwo KIJKEN EN METEN Opdrachten bij de tentoonstelling over het NAP Niveau 3: onderbouw havo/vwo Vul de antwoorden van de
Nadere informatieBRIEF DEEL 1a INTRODUCTIE. Beste kinderen, Bespreken en uitvoeren: Les 1: Opdracht 1 en 2 van de introductie. Groet, een droevige Droppie Water
BRIEF DEEL 1a INTRODUCTIE Beste kinderen, Zouden jullie me misschien willen helpen? Ik zit vreselijk in de problemen. Radeloos ben ik. Ik hoop zo dat jullie me kunnen helpen! Laat ik bij het begin beginnen.
Nadere informatieMr Finney. Lesbrief Een tuin onder water. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1
Mr Finney Lesbrief Een tuin onder water Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1 Voor je ligt de lesbrief die ontwikkeld is bij het hoofdstuk Een tuin onder water uit het boek Mr Finney en
Nadere informatieIIIIIHI i. ái 'Brobontse Delta BY
Waterschap ái 'Brobontse Delta H i BY22286975 Sloten, oevers en dijken op orde Oplossen Keurovertredingen - informatie voor agrariërs, particulieren en bedrijven ^ WaîPisctiiip 'Brabantse Delta W 7 O Ũ
Nadere informatieAANSLUITING CURRICULUMVOORSTEL WATEREDUCATIE GROEP 7-8
1 KLIKPLAAT WAT IS WATER Lesblad Wat is water Water, ijs en waterdamp Oplossen Sterk water Drijven en zinken Zoet en zout Overal is water INHOUD LESMODULE: [DOMEIN WATER EN LEVEN] Leerling geeft water
Nadere informatieOpdrachten bij de tentoonstelling over het NAP
blad 1 Opdrachten bij de tentoonstelling over het NAP niveau 1: hoogste klassen basisschool KIJKEN EN METEN Opdrachten bij de tentoonstelling over het NAP Niveau 1: hoogste klassen basisschool Vul de
Nadere informatieLEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING
LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Leerlingen verwerven inzicht in de oceaanproblematiek en ontdekken wat ze hier zelf aan kunnen doen.
Nadere informatieLeskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht Groep 5 en 6
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht
Nadere informatieSamen werken aan onze dijken. Project Verbetering Regionale Keringen
Samen werken aan onze dijken Project Verbetering Regionale Keringen Waarom verbeteren we onze dijken? Waterschap Brabantse Delta is gestart met een groot waterveiligheidsproject in West-Brabant. Waterveiligheid
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 4 HV Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap
Nadere informatieSloten, oevers en dijken op orde Oplossen Keurovertredingen informatie over grasmatten
Sloten, oevers en dijken op orde Oplossen Keurovertredingen informatie over grasmatten Inleiding Waterschap Brabantse Delta bewaakt en onderhoudt sloten, oevers en dijken ter voorkoming van wateroverlast
Nadere informatieWeg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater
Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Nederland is een land van water. Met veel beken, sloten en rivieren. Het water dat door deze beken, sloten en rivieren stroomt noemen we
Nadere informatieHeel goed afgekeken! Beginsituatie. Koppeling kerndoel Natuur en techniek (kerndoel 40) Doel GROEP 5/6
Heel goed afgekeken! De leerlingen zoeken in de dierenwereld naar bruikbare ideeën voor de mens om zoveel mogelijk energie te besparen. De kinderen kunnen elementen uit de dierenwereld ombuigen naar bruikbare
Nadere informatiePlant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8
Plant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8 Colofon Titel: Plant in de klas - Instructieblad leerkracht, groep 6/7/8 Auteurs: Nienke van den Berg Hilde Spitters (NIGZ) Redacteuren: John Luteijs
Nadere informatie;k;lk. Les 1 Verschillende soorten nieuws
Les 1 Verschillende soorten nieuws Voorbereiding: U kunt zich aanmelden voor de Nieuwsservice op http://www.nieuwsindeklas.nl/mijn-account/bestellingen en kosteloos dagen weekbladen aanvragen. Deze krijgt
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING. Inleiding
DOCENTENHANDLEIDING Inleiding Wat leuk dat u met uw klas het Woudagemaal gaat bezoeken! Dit prachtige monument speelt nog altijd een belangrijke rol in de waterbeheersing van Friesland. Dit lesmateriaal
Nadere informatieJA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN
JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN INLEIDING Foto: Timo Tijhof, Creative Commons OP PEIL BRENGEN Voor iedereen is het belangrijk dat er genoeg schoon water
Nadere informatieHandleiding leerkracht
Meer van Galilea Inleiding Thema: het Meer van Galilea en de watervoorziening. Er komt aan de orde waar het Meer van Galilea ligt, bijzonderheden van het meer, het Meer Galilea van de Bijbel en het meer
Nadere informatieLESBLAD WATERKRINGLOOP GROEP 5-6
1 NAAM GROEP De reis van een waterdruppel Het water op aarde maakt verre reizen. De reizen van het water verlopen altijd in een rondje: de waterkringloop. Het begint met de zon De zon verwarmt het zeewater
Nadere informatieUTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding
UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 2 April 2011 Utrecht aan Zee: hoe houd jij droge voeten? is ontwikkeld door
Nadere informatie2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater Van regenton naar tuinbeek naar vijver of poel 11
Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Bergen van water in de buurt 3 1.2 Schoon oppervlaktewater in de wijk 4 1.3 Wat u kunt doen 5 2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater 7 2.1 Van regenton 8 2.2 naar tuinbeek
Nadere informatieTHIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 4 - WERKBLAD 1
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 4 - WERKBLAD 1 Naam: Groep: NU EN DE TOEKOMST (1941 TOT NU) DE RAMP VAN 1953 Bekijk de video Kustbescherming. 1 A. Welke natuurlijke oorzaken zorgden ervoor dat de watersnoodramp
Nadere informatieHANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING
HANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING Het Wetterskip Fryslân is gestart met versterkingen en verhogingen van verschillende dijken in het beheersgebied. De werkzaamheden maken deel uit van
Nadere informatieOnderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel
Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Programma Terugblik rekenles Introductie zaakvakken en OOL zand en water oefenen onderzoeksvragen formuleren
Nadere informatieDeze handleiding hoort bij de Binnenveld excursie. Het Groene Wiel is een onderdeel van Stichting Veldwerk Nederland.
Deze handleiding hoort bij de Binnenveld excursie. Het Groene Wiel is een onderdeel van Stichting Veldwerk Nederland. Het Groene Wiel Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen 0317-422 041 www.groenewiel.nl info@groenewiel.nl
Nadere informatieOverstroming in samenwerking met Lucas Onderwijs en Jet-Net Junior
Overstroming in samenwerking met Lucas Onderwijs en Jet-Net Junior Wat kun je doen om graafschade door bevers in dijken te voorkomen? Alternatief: geef de les met één van de andere vragen op het gebied
Nadere informatieSuggestie De opdracht van het werkblad Plaatsen langs de Schelde kan ook als huiswerk opgegeven worden of in zelfstandig werktijd gemaakt worden.
Projectintroductie Les 1 Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s. Lesduur: 50 minuten Vak(ken): aardrijkskunde
Nadere informatieo Heuvelachtig o Platteland o Boven zeeniveau o Plat o Stad o Onder zeeniveau
Vragenlijst overstromingen Deze vragen zijn niet bedoeld als een test. Je krijgt er geen cijfer voor. 0. Waar woon je?. In welke klas zit je?... 1. Hoe zou je het gebied waarin je woont omschrijven? (kies
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING GROEP 3-4
1 INLEIdING Droppiewater.nl is al jaren dé kinderwebsite van de Nederlandse waterschappen. Het bekende stripfiguurtje Droppie Water nodigt de kinderen uit om kennis te maken met alles wat speelt rondom
Nadere informatieAAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8
AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8 INLEIDING Onderdeel van de website Aan de slag met afval zijn verschillende doe-opdrachten die erop zijn gericht om het thema afval extra tot leven te brengen.
Nadere informatieHANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING
HANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING Wetterskip Fryslân is gestart met versterkingen en verhogingen van verschillende dijken in haar beheergebied. De werkzaamheden maken deel uit van het
Nadere informatieWater in beeld. Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem
Water in beeld Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem Waterschap Brabantse Delta zorgt zowel voor de aan- en afvoer van water als ook voor de kwaliteit ervan. Zo kunnen recreanten op
Nadere informatieWaterschapsbelasting 2015
Waterschapsbelasting 2015 uw bijdrage aan droge voeten en schoon water Het hoogheemraadschap van Rijnland zorgt voor droge voeten en schoon water, en dat kost geld. Om alles te kunnen bekostigen, zijn
Nadere informatieAntwoordenboekje Lespakket bezoek rioolwaterzuivering Juni 2016
Antwoordenboekje Lespakket bezoek rioolwaterzuivering Juni 2016 Vragen/opdrachten voorafgaand aan het bezoek Vraag 1 Grof vuil halen we met een rooster uit het afvalwater. Noem 4 dingen die je verwacht
Nadere informatieIntroductieles. Vogels in de klas. groep 5/6. Handleiding leerkracht. Inhoud in het kort. Kerndoelen. Lesdoelen
Handleiding leerkracht Vogels in de klas Introductieles Inhoud in het kort Voor de groepen 5-6 bieden we, naast verbale activiteiten, een werkblad aan waarmee de leerlingen aan de slag gaan. In deze les
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland?
What s up Zuiderzeeland? biologie praktische opdracht, 4vmbo Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje aan de slag. Bij de theoretische opdracht heb je gekeken welke dieren er voorkomen in
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
GOED GROEIEN ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT 1&2 Ontdek het zelf UITDAGING ONDERZOEK WAT EEN PLANT NODIG HEEFT OM NOG BETER TE GROEIEN. INLEIDING Een van de leukste
Nadere informatieNederland Waterland Basisonderwijs
Nederland Waterland Basisonderwijs Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water.
Nadere informatieVerslag Aardrijkskunde Lesvoorbereiding les 1
Verslag Aardrijkskunde Lesvoorbereiding les 1 Verslag door J. 875 woorden 26 oktober 2016 5,5 1 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Lesvoorbereiding Verantwoording (waarom ga je dit doen) Beginsituatie
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 2&4 vmbo Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap
Nadere informatieHeb je een vraag over Meet the Professor? Stuur ook dan even een bericht naar Eline.
Beste leerkracht, Leuk dat jouw klas meedoet aan Meet the Professor 2018! Op woensdag 28 maart 2018 komt tussen 11:00 12:00 uur een professor op bezoek bij jou in de klas. In deze gouden envelop vind je:
Nadere informatieAnders voeren. Les b r i e f
Anders voeren Les b r i e f Uitgave: Amsterdams NME Centrum Anders voeren Les b r i e f Een samenwerkingsproject van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst Amsterdam en het Amsterdams NME Centrum met ondersteuning
Nadere informatieDe vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:
> Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,
Nadere informatieVisje,visje, in de sloot. Waterdiertjes vangen en bekijken
Water 1 en 2 5 Visje,visje, in de sloot Waterdiertjes vangen en bekijken Doelen Begrippen Materialen Duur Inleiding (10 minuten) De leerlingen: ontdekken dat er in de sloot behalve eenden ook andere dieren
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieblad 1 Opdrachten bij de tentoonstelling over het NAP
blad 1 Opdrachten bij de tentoonstelling over het NAP niveau 2: onderbouw vmbo KIJKEN EN METEN Opdrachten bij de tentoonstelling over het NAP Niveau 2: onderbouw vmbo Vul de antwoorden van de opdrachten
Nadere informatieAnders voeren. lesbrief
Anders voeren lesbrief Uitgave: ANMEC Anders voeren Lesbrief Een samenwerkingsproject van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst Amsterdam en ANMEC. Redactie/layout: Mirella Vierveijzer, Jolanda van der Heijden
Nadere informatieDe palingroute met Ali P.
De palingroute met Ali P. Vakgebied: Aardrijkskunde, Biologie Niveau: brugklas havo/vwo Tijdsduur: ± 100 min. Vismigratie is een hot item bij de Noordelijke waterschappen op dit moment. In het verleden
Nadere informatieDe leerlingen: leren en ervaren dat mensen niet zonder water kunnen leven. zien waar water voor wordt gebruikt.
Water 2 Speuren naar water Doelen Begrippen De leerlingen: leren en ervaren dat mensen niet zonder water kunnen leven. zien waar water voor wordt gebruikt. de druppel, stromend water Materialen Tip Lamineer
Nadere informatieLesbeschrijving. Projectintroductie les 1
Lesbeschrijving Projectintroductie les 1 Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s Lesduur: 50 minuten Vak(ken):
Nadere informatieChina. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les
China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep
Nadere informatieIntroduceren thema Het menselijk lichaam. Thema: Het (menselijk) lichaam. centraal: 1. Maak een vergelijking tussen het menselijk lichaam en het
Natuur & Techniek Het (menselijk) lichaam Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Het (menselijk) lichaam Introduceren thema Het menselijk lichaam In deze lessen staan
Nadere informatie1. Wat zie je vanuit de lucht?
1. Wat zie je vanuit de lucht? Leeftijdsgroep Ongeveer 12-16 jaar Kerndoel Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 4: de leerlingen leren meten en wegen en leren omgaan met meetinstrumenten, gangbare
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland?
What s up Zuiderzeeland? biologie praktische opdracht, 4hv Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje aan de slag. Bij de theoretische opdracht heb je geoefend in het werken met de microscoop
Nadere informatieIntroduceren thema Broeikaseffect. Startopdracht. gekeken. http://bit.ly/1vqs19u. Thema: Broeikaseffect. laten stoppen? centraal:
Natuur & Techniek het broeikaseffect Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Broeikaseffect In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou je het broeikaseffect kunnen
Nadere informatieSheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen?
Afval the Game Docentenhandleiding les 2 Duur Voor deze les hebt u ongeveer 80 minuten nodig. Leerdoelen De kinderen hebben in de vorige les geleerd dat het belangrijk is om plastic te scheiden, zodat
Nadere informatiehandleiding 1. Inleiding 2. Achtergrondinformatie
handleiding 1. Inleiding www.twentezonderafval.nl is een website voor groep 1 tot en met 8 over het gescheiden inzamelen van afval in Twente. Op deze website ontdekken de leerlingen hoe ze hun afval zoveel
Nadere informatieDE DAPPERE REIZIGER WERKBLAD DE STEKELBAARS: 1. DE STEKELBAARS IN BEELD 2. DAPPERE REIZIGER. De stekelbaars is een veelvoorkomend visje in Nederland.
WERKBLAD DE STEKELBAARS: DE DAPPERE REIZIGER Naam 1. DE STEKELBAARS IN BEELD Groep 2. DAPPERE REIZIGER De stekelbaars is een veelvoorkomend visje in Nederland. Bekijk het clipje De dappere reiziger. Bekijk
Nadere informatieprimair onderwijs groep 4 en 8 samen Mijn verhaal van Brabant docentenhandleiding
primair onderwijs groep 4 en 8 samen Mijn verhaal van Brabant docentenhandleiding Inhoud Een doorlopende leerlijn erfgoededucatie 3 Leerdoelen 6 Voorbereiding op het museumbezoek 7 De museumles Mijn verhaal
Nadere informatieOudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt
Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt Deze oude Maas-arm is 10.000 jaar geleden gevormd en afgesloten geraakt van de huidige Maas. In de loop van de tijd is hier een uniek natuurlandschap
Nadere informatieLesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4
Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4 Hoofdstuk Vaardigheid: Leerdoel: 1 Geluk Weten wat geluk is en dit kunnen omschrijven De leerling kan: zijn definitie van geluk geven; feiten
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING GROEP 5-6
1 INLEIdING Droppiewater.nl is al jaren dé kinderwebsite van de Nederlandse waterschappen. Het bekende stripfiguurtje Droppie Water daagt kinderen uit om kennis te maken met alles wat speelt rondom water.
Nadere informatieLeskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4
Nadere informatieDoe-opdrachten Aan de slag met afval. Groep 7-8
Doe-opdrachten Aan de slag met afval Groep 7-8 > Inleiding Onderdeel van de lesmodule Aan de slag met afval zijn drie doe-opdrachten die erop zijn gericht om de thema s zwerfafval en afval scheiden, in
Nadere informatieProjectintroductie e. Projectintroductie les 1
Projectintroductie les 1 Projectintroductie e Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieVERKORTE DOCENTENHANDLEIDING VAN WIE IS DIE KOFFER? Project voor groep 1 en 2
VERKORTE DOCENTENHANDLEIDING VAN WIE IS DIE KOFFER? Project voor groep 1 en 2 COLOFON Erfgoed Nederland heeft Van wie is die koffer? als pilotproject (laten) ontwikkelen in samenwerking met de gemeente,
Nadere informatieBuitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6, 7 en 8
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep
Nadere informatieLESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling?
SAMENVATTING In deze les wordt het begrip voedselverspilling geïntroduceerd. De leerlingen maken kennis met een voedselketen en ontdekken welke partijen daarbij betrokken zijn (de schakels in de voedselketen:
Nadere informatieThema: Nieuw biljet van vijf euro. Handleiding en opgaven niveau A2. Opgave 1: Samen
Handleiding en opgaven niveau A2 Thema: Nieuw biljet van vijf euro Benodigd materiaal - Voor alle leerlingen een exemplaar van Opgavenblad A2 (zie pagina 6) - Voor alle leerlingen drie exemplaren van Werkblad
Nadere informatiePrimair Onderwijs. 6 lessen
Maak je eigen land! Voor de docent Vak(gebied) Schooltype/afdeling Oriëntatie op jezelf en de wereld, Aardrijkskunde Primair Onderwijs Leerjaar Groep 3/4 Tijdsinvestering Vakinhoud Kerndoelen 6 lessen
Nadere informatieTHIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 1 - WERKBLAD 1
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 1 - WERKBLAD 1 Naam: Groep: ONTSTAAN VAN & LEVEN IN DE DELTA (1000 VOOR CHRISTUS TOT 1599 NA CHRISTUS) Een moeras waar de Romeinen hun neus voor ophaalden is een van de
Nadere informatieSloten, oevers en dijken op orde Oplossen Keurovertredingen oplossingen voor een goede grasmat
Sloten, oevers en dijken op orde Oplossen Keurovertredingen oplossingen voor een goede grasmat Inleiding Waterschap Brabantse Delta bewaakt en onderhoudt sloten, oevers en dijken ter voorkoming van wateroverlast
Nadere informatieSchoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit
Schoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit We leven in een land vol water. Daar genieten we van. We zwemmen, vissen, besproeien de tuin, varen in bootjes en waarderen
Nadere informatieAfval scheiden. Yvonn van de Grootevheen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/75826
Auteur Yvonn van de Grootevheen Laatst gewijzigd 25 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/75826 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieMagnetische velden groep 7-8
Magnetische velden groep 7-8 Zonder magnetisch veld zouden we niet op aarde kunnen leven. Zonnewinden zouden de atmosfeer rond de aarde laten verdwijnen en schadelijke straling zou het leven op aarde vernietigen.
Nadere informatieMiddenbouw. Lesideeën bij de actie "wandelen voor water"
Lesideeën bij de actie "wandelen voor water" Middenbouw In deze lessen staan de volgende thema's centraal: handen wassen, persoonlijke hygiëne, bacteriën en water drinken De lessen zijn een eenvulling
Nadere informatieKTWT module rekenen-wiskunde. Rekenen is leuker als je denkt
KTWT module rekenen-wiskunde Rekenen is leuker als je denkt Vincent Jonker n freudenthal instituut / o&t n www.rekenweb.nl n grote rekendag Inhoud n Deel 1: Startactiviteit n Deel 2: Onderzoekende houding
Nadere informatieBuitenlessen Themareeks Mens & Natuur
Buitenlessen Themareeks Mens & Natuur groep 3-4 water voor mens en natuur Voorwoord Beste leerkracht, Leuk dat je aan de slag gaat met de themareeks Mens & Natuur! Voor de vier bouwgroepen zijn reeksen
Nadere informatieOnderdeel invloed van de mens of sporen van mensen
Onderdeel invloed van de mens of sporen van mensen Onderbouw: Voetsporen Mensen lopen meestal over straten en paden die hard zijn. Ze maken dan geen voetafdrukken. Als je door het zand loopt, gebeurt dat
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: Auto s en wegen Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog: auto s en wegen Introduceren thema Tweede Wereldoorlog:
Nadere informatieOntwerp je eigen superzwever
Activiteit voor in de klas Docentblad Doelgroep: basisonderwijs groep 5 t/m 8 Duur: ongeveer 1 uur Doelen: Leerlingen leren dat vormen in de natuur een functie hebben, maar dat er verschillende oplossingen
Nadere informatieCHALLENGE 4 Het beste medicijn ter wereld - Stappenplan
In de vorige les heb je gezien dat er wereldwijd vraagstukken zijn rond water. Op sommige plekken is er te veel water. Op andere plekken is er geen druppeltje meer te vinden. Je zag ook dat de oorzaken
Nadere informatieEnergieopwekkers van vroeger en nu
Energieopwekkers van vroeger en nu De leerlingen krijgen bouwbeschrijvingen van verschillende opwekkers aangereikt en bouwen zelf een eenvoudige versie van duurzame opwekkers. Ze onderzoeken de toepassingen
Nadere informatieEen duurzame auto INHOUD OPDRACHT DOELEN
Een duurzame auto Dit is een eerste versie van de nieuwe activiteitsuggesties, passend bij de leerlijnen die ontwikkeld zijn bij de leer. Ze zijn nog in ontwikkeling en zullen in de komende tijd verder
Nadere informatieVinger in de dijk. Benodigde materialen. Introductie: - Filmpje Hans Brinker (youtube; leak in the dike) - Invulblad woordspin Cultuur
Benodigde materialen Introductie: - Filmpje Hans Brinker (youtube; leak in the dike) - Invulblad woordspin Cultuur Verkennen: - beker met gat - beker zonder gat - doorzichtige grotere beker - maatbeker
Nadere informatieIn je kracht. Werkboek voor deelnemers
In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers
Nadere informatieeigen woonplaats Oorlog: geschiedenis in de geschiedenis monumenten hebben te maken met oorlogen? Welke oorlogen
geschiedenis Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Introduceren thema Oorlog:
Nadere informatie