Impressies van de debatten
|
|
- Paula Dijkstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Impressies van de debatten Conferentie Governance van Klimaatadaptatie: handelingsperspectieven Rotterdam, 13 maart 2014 Tijdens de debatten gingen wetenschappers en beleidsmensen met elkaar in gesprek over governance vraagstukken die spelen in klimaatadaptatie. Deelnemers werden uitgenodigd mee te debatteren en tot handelingsperspectieven te komen voor hun eigen praktijk. Hieronder volgt per debat een korte impressie van de gesprekken. 1
2 1. Met het Deltaprogramma de regio aanzetten tot slimme adaptatie Met Geert Teisman (hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam) en Bart Parmet (directeur staf Deltacommissaris) Bart Parmet en Geert Teisman gingen met elkaar en met de deelnemers in debat over de volgende stappen in het DeltaprogrammaHet Deltaprogramma streeft naar een integrale aanpak. Echter, het Deltafonds kent strikte toepassingsregels: het is bedoeld voor de bekostiging van waterveiligheids- en zoetwatermaatregelen van nationaal belang. Hoe zorgen partijen ervoor dat een brede, integrale aanpak ook daadwerkelijk van de grond komt? Welke governance lessen zijn hier van toepassing? Wat moeten overheden doen en laten? Welke ervaringen uit de eerste fase van het Deltaprogramma moeten we vasthouden? Als nationaal programma biedt het Deltaprogramma alle mogelijkheden aan regio s om zelf tot slimme klimaatadaptatiemaatregelen te komen. Het is aan de Regio of ze de kansen oppakt, betoogde Parmet. Teisman bracht daar tegenin dat de Rijksinvesteringsfondsen (nhwbp, MIRT, KRW) onderling te veel gescheiden zijn, en integraal werken nodeloos frustreren. Ook lijkt het MIRT tot 2028 te zijn volgeboekt, wat de ontvankelijkheid voor nieuwe plannen niet ten goede komt. Hij pleitte voor een overkoepelend integraal fonds. Maar MIRT bijvoorbeeld kent allerlei checks die juist gaan over de bredere inbedding, daar komt steeds meer aandacht voor. Verkokering is anderzijds het resultaat van een proces, en niet alleen maar slecht; het heeft ook een nuttige functie, en je kunt het beter accepteren en mee werken, dan het proberen te bestrijden. Overal waar je knipt, moet je ook weer plakken. Het omwisselbesluit (rijk doet voorstel maar Regio kan met beter alternatief komen) zoals toegepast in Ruimte voor de Rivier is een mooi voorbeeld hoe het kan werken. De samenwerkingsarrangementen zouden meer de projecten moeten volgen, en ruimte moeten bieden voor maatwerk per project of regio. Daarbij zou motto moeten gelden: Geld van een ander kun jij niet uitgeven, maar je mag elkaar wel aanspreken. Slim integraal implementeren betekent dan het bij elkaar brengen en afstemmen van investeringsagenda s. Ook de NGO s en bedrijfsleven kunnen belangrijke rol vervullen bij het integraal houden van de oplossingen. Met constateerde dat er nog een belangrijke kennisleemte ligt bij de governance van de uitvoering; bestuurskunde van de uitvoering. Dit kan helpen bij de volgende fase van het Deltaprogramma. 2. Klassieke sturing versus nieuwe (bottom-up) arrangementen Met Stefan Kuks (Watergraaf WS Vechtstromen, Hoogleraar Universiteit Twente en Klimaatambassadeur), Heleen Mees (PhD-onderzoeker Universiteit Utrecht), Daan Boezeman (PhDonderzoeker Radboud Universiteit) en Martijn Vink (PhD-onderzoeker Wageningen University) Stefan Kuks gaat in debat met PhD-onderzoekers over de voor- en nadelen van klassieke en nieuwe vormen van sturing. In een Klimaat Actieve Stad worden successen geboekt door een bottom-up aanpak. In de dynamiek van de stad kansen zien, kansen benutten en maatregelen met meerdere 9 2
3 partijen realiseren is niet alleen een krachtig concept voor klimaatadaptatie, maar werkt ook enthousiasmerend naar andere werkvelden! Hoe ver kunnen we komen met deze aanpak? Waar zitten de grenzen? En wanneer grijpen we liever terug op klassieke sturing? Bottom-up arrangementen zijn een noodzakelijk onderdeel geworden van de aanpak, omdat veel belangen en aspecten op lokaal niveau met elkaar in evenwicht moeten worden gebracht. Het Waterschap ziet zichzelf als lokale speler, maar kan richting burgers nog steeds als een top-down sturende actor fungeren. Dat blijkt ook uit woorden zoals wateropgave. Deze suggereert een behoorlijk verplichtende werking. De gemeenten kunnen een veel steviger rol gaan pakken bij de implementatie van lokale maatregelen, zoals Rotterdam laat zien. Ook in het buitenland zijn daar goede voorbeelden van. Bottom-up werkt mogelijk niet als problemen urgent zijn en van nationaal belang zoals de veiligheid. Kuks bracht daar tegenin dat ook bij veiligheid tegen overstroming zaken veel meer onderhandelbaar en flexibel zijn dat je zou vermoeden. Zo kan een kabinet een noodzakelijk geacht budget voor veiligheid halveren, en bestaan er ook in de Randstad uiteenlopende veiligheidsnormen, afhankelijk van de locale situatie. Top-down en bottom-up zijn beide aanwezig, en functioneren naast elkaar. Het gaat om het sturen op verbinding. Een platform op het middenniveau kan grote toegevoegde waarde hebben om beide stromen met elkaar te verbinden, arena s te koppelen en samenhang te bewaken. Partijen moeten leren te werken vanuit kracht in plaats van macht, en rollen meer te zien als nevengeschikt dan als hiërarchisch. Sturende organen moeten politiek/bestuurlijk zijn ingevuld, en niet alleen ambtelijk. Dit voorkomt een té technisch-rationele invulling met vergroot risico dat voorstellen sneuvelen in het politieke proces. Ook het middenniveau is dit een belangrijk aandachtspunt Deelnemers constateerden, dat we nog te weinig weten van het middenniveau, en dat nader onderzoek/kennisdeling belangrijk is. 3
4 3. Solidariteit of het profijtbeginsel: wat is nodig voor klimaatadaptief waterbeheer? Met Hans Oosters (dijkgraaf HH Schieland & Krimpenerwaard), Pier Vellinga (hoogleraar Wageningen UR en VU), Carl Paauwe (Kwartiermaker Stichting Waterbuffer) en Andrea Keessen (universitair docent Universiteit van Utrecht) Hans Oosters, Pier Vellinga, Carl Paauwe en Andrea Keessen gaan met elkaar en met u het debat aan over het profijtbeginsel. De afstand tussen betaling en zeggenschap op het gebied van waterkeringen is vrij groot. Dat geldt inmiddels ook voor het stedelijk waterbeheer. Oost-Nederland betaalt mee aan de zeedijken, de stedeling betaalt fors mee aan het buitengebied. Zou het kunnen zijn dat het huidige omslagstelsel uitnodigt tot minder kosteneffectieve en minder duurzame oplossingen? Moeten we zo doorgaan, om klimaatadaptatie te betalen? Of moet de relatie tussen belang, betaling en zeggenschap juist sterker worden (zoals ten tijde van de ontwikkeling van de waterschappen: wie het water deert, die het water keert) om tot kosteneffectieve en duurzame oplossingen te komen. En zo ja, hoe kunnen we dan het oude profijtbeginsel versterken? Eerste opvallend kenmerk in het debat: allerwegen doet men beroep op de historie of om het ene of het andere beginsel als leidend te verdedigen. Hans Oosters zette het Nederlandse waterkerings- of waterveiligheidsbeleid neer als een lange traditie van solidariteit, terwijl Pier Vellinga beklemtoonde dat er van meet af ook profijt in had gezeten. Juist het teveel aan solidariteit op een bovendien te grote schaal leidt volgens hem tot onvoldoende draagvlak en, bovendien, tot perverse prikkels. De boer of ondernemer die in de Zuidplaspolder een bedrijf vestigt, betaalt, door het doorgeschoten solidariteitsbeginsel, amper voor de extra risico s die hij daar loopt. Er is dus behoefte aan een sterker teruggrijpen op het profijtbeginsel. Ook Andrea Keessen greep terug op de historie, toen ze aangaf dat door toenemende verstatelijking en institutionalisering, de oorspronkelijke normatieve principes nauwelijks nog zichtbaar waren. Vanuit de zaal werd beklemtoond dat, veel meer dan principes, feitelijke allocaties van lasten en lusten in het waterbeleid onhelder en onzichtbaar blijven. Met name de onevenredig lage bijdrage van de landbouw werd gewraakt, inclusief het feit dat burgers, stedeling of niet, nauwelijks weten hoe weinig dekkend de waterschapsbijdrage van die sector is, en hoe de rest van het land daarvoor bijspringt/opdraait. Gegeven die onzichtbaarheid, is een discussie over solidariteit of profijt niet eens goed mogelijk. Allerwegen werd aangedrongen op helderheid en transparantie. Op de vraag hoe de waterschappen, parallel aan de reactie van NUON, RWE c.s., zouden reageren op allerlei kleinschalige initiatieven die buiten hen om beginnen, antwoordde Oosters dat ze daarvoor openstaan. Het initiatief van de Stichting Waterbuffer kan als een voorbeeld gelden. Paauwe gaf aan dat die initiatieven zowel solidariteit als profijt in zich dragen. 4
5 4. Grensoverschrijdende samenwerking of een nationale aanpak? Met Max Linsen (adviseur internationale afstemming RWS), Thomas Hartmann (assistant professor UU), Tobias Renner (Duits-Nederlands regionaal waterplatform, adviseur Royal Haskoning) Voor het benedenstrooms gelegen Nederland in een delta met vier Europese rivieren is solidariteit met buurlanden van groot belang. Effecten van klimaatverandering stoppen namelijk niet bij fysieke of antropogene grenzen. Met de recente Europese Richtlijn Overstromingsrisico s en het solidariteitsbeginsel probeert de EU de samenwerking voor overstromingsmanagement tussen lidstaten te stimuleren. Echter, watermanagement in Nederland heeft voornamelijk een nationale focus. Dit heeft voordelen, omdat je alles in eigen hand houdt, echter dit zou ook in strijd kunnen zijn met internationale belangen. Bovendien anticipeert Nederland vooral sectoraal op de effecten van klimaatverandering door prioriteit te geven aan waterveiligheid, terwijl bijvoorbeeld Duitsland voor een meer integrale insteek kiest. Is het Nederlandse watermanagement te nationaal en te sectoraal om solidair en effectief te zijn? Of is deze focus juist een verstandige keuze? Max Linssen gaf aan dat de sterk binnenlandse agenda van het deltaprogramma een gemiste kans was/is. Tegelijkertijd wees hij erop dat Nederland, bijvoorbeeld via de Rijn-, Schelde- en Maascommissies, voortdurend op internationale afstemming uit is. Hartmann beoordeelde de situatie op de wat langere termijn en ziet geleidelijk stappen in de goede richting: internationale afstemming, met name met Duitsland, gaat stap voor stap, en dat is ook de enig mogelijke weg. Hij wees ook op de uiteenlopende rol van de ruimtelijke planning in beide landen, en op de verschillende rolverhouding tussen waterbeleid en ruimtelijk beleid aan beide zijden van de grens. Renner werkt vooral op regionaal en lokaal niveau aan afstemming tussen Nederland en Duitsland; hij heeft niet zozeer last van een te nationale of te sectorale opvatting vanuit Nederland, zoals de debatstellingen suggereren. Wat afstemming lastig maakt is vooral dat Nederland, mede door zijn veel sterkere en prestigieuzere watersector, voortdurend andere mensen en andere bestuursniveaus voor overleg naar Duitsland stuurt. Aan die kant van de grens wordt men daar een beetje tureluurs van. Tegelijk ziet hij dat de afstemming op dat regionale en lokale niveau redelijk functioneert, en misschien nog te weinig als een leerschool wordt gebezigd voor samenwerking op andere niveaus. 5
Programma praktijkconferentie Governance van Klimaatadaptatie: handelingsperspectieven
Programma praktijkconferentie Governance van Klimaatadaptatie: handelingsperspectieven Governance is een belangrijke succesfactor in het realiseren van klimaatadaptatie. Daarom ontwikkelt en test het onderzoeksprogramma
Nadere informatieKlimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)
Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar
Nadere informatieDe klimaatbestendige stad: hoe doe je dat?
De klimaatbestendige stad: hoe doe je dat? De klimaatbestendige stad Klimaatadaptatie van stedelijk gebied staat sinds kort prominent op de publieke agenda. Op Prinsjes dag heeft het kabinet de Deltabeslissing
Nadere informatieNationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) Kwartiermakersteam NKWK:
Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) Kwartiermakersteam NKWK: Roeland Allewijn (RWS/WVL) Jos van Alphen (staf Deltacommissaris) Pieter van Berkum/Cornelis Israël/Nienke Siekerman
Nadere informatieDeltaprogramma. De programmatische aanpak om Nederland veilig en leefbaar te houden. Onze delta. Uitdagingen. Kern Deltaprogramma
Deltaprogramma De programmatische aanpak om Nederland veilig en leefbaar te houden Bart Parmet 5 februari 2015 1 Onze delta 60% overstroombaar, 9 miljoen mensen, 2/3e BNP, 16% economie afh. zoetwater Uitdagingen
Nadere informatieDelta-knowhow biedt kansen
11 november 2010 Artikel Deltacongres: Samen werken aan waterveiligheid en zoetwatervoorziening Donderdag 4 november opende prins Willem-Alexander het eerste nationaal deltacongres. Werk aan de delta was
Nadere informatieDeltaprogramma: het werk aan onze delta is nooit af. Katja Portegies Staf Deltacommissaris 11 juni 2014
Deltaprogramma: het werk aan onze delta is nooit af Katja Portegies Staf Deltacommissaris 11 juni 2014 1 Tot 6.70 m. onder zeeniveau 60% overstroombaar gebied, daar wonen ongeveer 9 miljoen mensen met
Nadere informatieVoorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie
Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische
Nadere informatieWater en Natuur: Een mooi koppel!
Water en Natuur: Een mooi koppel! Onderzoek naar de succesfactoren, belemmeringen en kansen voor het meekoppelen van water en natuur Tim van Hattum (Alterra Wageningen UR) Aanleiding Deltaprogramma gaat
Nadere informatieVLAAMS-NEDERLANDSE SAMENWERKING IN HET KADERRICHTLIJN WATER TIJDPERK
VLAAMS-NEDERLANDSE SAMENWERKING IN HET KADERRICHTLIJN WATER TIJDPERK BESCHOUWINGEN VANUIT EEN BELEIDSANALYSE-PERSPECTIEF Dr. Ann Crabbé Universiteit Antwerpen NAPOLEON EN STROOMGEBIEDEN Bron: "Departments
Nadere informatieIenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving
IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving 16 september 2014-15:25 Het ministerie van Infrastructuur en Milieu besteedt in 2015 9,2 miljard euro aan een gezond, duurzaam
Nadere informatieProceskunst van één dimensionaal naar multidimensionaal project behoedzaam en in kleine stapjes. Samenwerking levert wat op
Proceskunst van één dimensionaal naar multidimensionaal project behoedzaam en in kleine stapjes Samenwerking levert wat op Er was eens.. 2005, een ambitieus programma, er werd heel wat in beweging gezet
Nadere informatieHet Deltaprogramma. Nederland op orde: vandaag en morgen. Wim Kuijken / Bart Parmet. 7 december 2012 KNAG-Onderwijsdag
Het Deltaprogramma Nederland op orde: vandaag en morgen Wim Kuijken / Bart Parmet 7 december 2012 KNAG-Onderwijsdag Het Deltaprogramma Nationaal programma voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening 2
Nadere informatieStedelijk netwerken en de verhouding met de publieke. sector. Filip De Rynck. Hogeschool Gent
Stedelijk netwerken en de verhouding met de publieke sector Filip De Rynck De eeuw van de samenwerking Van Government naar Governance toenemende onderlinge afhankelijkheid voor meer en meer complexe problemen
Nadere informatieINGEKOMENN STUK. Aan algemeen bestuur 23 april Voorstel aan ab Kennisnemen van
Aan algemeen bestuur 23 april 2014 INGEKOMENN STUK Datum 18 maart 2014 Documentnummer 594909 Projectnummer Portefeuillehouder Programma Afdeling drs. T. Klip-Martin Veiligheid Planvorming Bijlage(n) 2
Nadere informatieResultaten Survey Deltaprogramma
Resultaten Survey Deltaprogramma Januari 2014 Auteurs Jitske Verkerk, M.Sc., Promovendus, Erasmus Universiteit Rotterdam Dr. Arwin van Buuren, Universitair Hoofdocent Bestuurskunde, Erasmus Universiteit
Nadere informatieHet verbinden van water en MIRT VAN WENS NAAR MEERWAARDE
Het verbinden van water en MIRT VAN WENS NAAR MEERWAARDE Rond het verbinden van water en ruimte zijn al veel stappen gezet. In het kader van de Vernieuwing van het MIRT is door Rijk, provincies en waterschappen
Nadere informatieNAS Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017
NAS 2016 Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017 Het verhaal van de NAS Voorgeschiedenis Trends en bollenschema s Focus op urgente risico s Vervolg: proces en acties 2 Ministerie van Infrastructuur
Nadere informatieThe Governance of Adaptation to Climate Change
The Governance of Adaptation to Climate Change Consortium governance of climate adaptation Samenstelling consortium Wageningen Universiteit Vrije Universiteit Erasmus Universiteit Universiteit Utrecht
Nadere informatieAfspraken maken over implementatie
Universiteit Twente Afspraken maken over implementatie Flexibele beleidsarrangementen reflexieve monitoring! & Schakelen tussen de schalen Programma 15:00: Welkom en waarom deze sessie (Frank van Lamoen)
Nadere informatieNieuwsbrief Grenzeloos Samenwerken nummer 5
Nieuwsbrief van de Gemeenschappelijke Regeling Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (GR AV) Bekijk deze e-mail in uw browser Nieuwsbrief Grenzeloos Samenwerken nummer 5 AV werkt grenzeloos verder in 2017! Na
Nadere informatie- Kennis voor Klimaat en het Deltaprogramma - Adaptief deltamanagement
- Kennis voor Klimaat en het Deltaprogramma - Adaptief deltamanagement Projectendag Kennis voor Klimaat Amersfoort, 7 april 2011 Pieter Bloemen Staf Deltacommissaris 1 Intentieverklaring DC - directie
Nadere informatieLijst van uitnodigingen te behandelen in de vergadering van burgemeester en wethouders van dinsdag 27 maart 2018
Lijst van uitnodigingen te behandelen in de vergadering van burgemeester en wethouders van dinsdag 27 maart 2018 Ingekomen van en activiteit: Afgevaardigde: Ahmed Aboutaleb, voorzitter Gebiedsoverleg Deltaprogramma
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20901 2500 EX DEN HAAG T 070-456 00 00 F 070-456 11 11 Datum 4 september 2018 Onderwerp
Nadere informatieWater Netwerk. Implementatie EU ROR 2 e fase februari Presentatie ten behoeve van. Jan Kruijshoop
Implementatie EU ROR 2 e fase 2016-2012 Presentatie ten behoeve van Water Netwerk 11 februari 2016 Jan Kruijshoop Rijkswaterstaat Projectleider implementatie 2 e fase EU ROR 2016-2021 EU ROR Richtlijn
Nadere informatieDeltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden
Veilig, mooi en betaalbaar met maatwerk Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden Bestuurlijke consultatie December 2013 - februari 2014 15 januari 2014 Ministerie I en M Doel presentatie Informeren over hoofdlijnen
Nadere informatieDeltaprogramma 2014. Bijlage F. Bestuurlijke Planning DP2015
Deltaprogramma 2014 Bijlage F Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F 2 Bestuurlijke planning In deze bijlage is de bestuurlijke
Nadere informatieNatuurwaarde van Waterkeringen
Natuurwaarde van Waterkeringen Kennisconferentie Deltaprogramma 23 April 2013, Jantsje van Loon-Steensma Wageningen UR Workshop Natuurwaarde van Waterkeringen (Zeedijken) Introductie De brede groene dijk
Nadere informatieMeerlaagsveiligheid in Nederland, governance lessen van Dordrecht, Rotterdam en Ruimte voor de Rivier
Meerlaagsveiligheid in Nederland, governance lessen van Dordrecht, Rotterdam en Ruimte voor de Rivier Kennisconferentie Deltaprogramma Wageningen, 23 april 2013 13:15-14:30 uur Vraag: wat zijn kansen en
Nadere informatieKlimaatbestendige stad
Klimaatbestendige stad Joke van Wensem Samenwerken aan water en klimaat Programmaplan en kennisagenda Algemeen en programmering: Deltaprogramma RA/IenM, STOWA, RWS, CAS, Deltares Projectentournee: Deltaprogramma
Nadere informatiePerspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems
Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid Jaar van de Ruimte 2015 VvG congres 12 november 2014 Nathalie Harrems Directie Ruimtelijke Ontwikkeling Wat is er aan de hand? Tijdperk van de
Nadere informatieAnalyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied
Analyse van bestuurlijke initiatieven voor multifunctioneel & duurzamer laagveenweidegebied Roos den Uyl Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling & Innovatie Universiteit Utrecht Eindsymposium Waarheen
Nadere informatieADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan
ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan Inleiding Het RBO Rijn- West heeft procesafspraken gemaakt
Nadere informatieDijken versterken en rivieren verruimen
Dijken versterken en rivieren verruimen Josan Tielen Rijkswaterstaat Water, Verkeer & Leefomgeving Waterveiligheid in Nederland Al eeuwen bescherming door dijken Waterveiligheid geregeld bij wet Sinds
Nadere informatieGrenzeloos zakendoen in het groen. Presentatie NRIT Onderzoek 8 december 2009
Grenzeloos zakendoen in het groen Presentatie NRIT Onderzoek 8 december 2009 Doel onderzoek Het nagaan van de behoeften en mogelijkheden om gezamenlijk MICE-activiteiten met een focus op een groene, landelijke
Nadere informatieZesde Nationaal Deltacongres
Programma en aanmelden Zesde Nationaal Deltacongres Werk aan de delta En nu begint het pas echt Donderdag 5 november 2015 1931 Congrescentrum Brabanthallen s-hertogenbosch Programma Vanaf 09.00 uur Registratie
Nadere informatieDeltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en Veiligheid. Waterveiligheid buitendijks
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en Veiligheid Waterveiligheid buitendijks In ons land wonen ruim 100.000 mensen buitendijks langs de rivieren, de grote meren en de kust. Zij wonen aan de waterzijde
Nadere informatieRegiotafel Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie Noord-Brabant: verslag en sfeerimpressie
Verslag - sfeerimpressie Regiotafel Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie Noord-Brabant: verslag en sfeerimpressie Aan Deelnemers Vught, versie 28 februari 2017 Van Igno Pröpper en Lonneke van Oort www.partnersenpropper.nl
Nadere informatieKLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET
KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET www.atosborne.nl Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Dat is de belangrijkste conclusie die getrokken kan
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum : Nijkerk, 2 november 2015 Betreft : Actieplan lokale rekenkamers Telefoon : 033-2473435 E-mail : info@nvrr.nl
Nadere informatieProject ZON. Hoofdvraag. Uitvoering. Regionale afstemming op en inbreng Deltaprogramma. Samenwerking met regio Zuid
Project ZON Hoofdvraag huidige droogte situatie (2010) gevolgen van de klimaatverandering (2050) zinvolle maatregelen Uitvoering gebied Regio-Oost aansturing vanuit RBO projectgroep Regionale afstemming
Nadere informatieWatersysteem van de Toekomst: vervolg debat-diner
Memo Aan deelnemers diner-debat Eye Kopie aan Contactpersoon Rik van Terwisga Datum 8 januari 2015 Onderwerp Vervolg Debat-diner "Watersysteem van de Toekomst" Watersysteem van de Toekomst: vervolg
Nadere informatieInnovatieve bekostiging bij klimaatadaptatie. Gouda, maart 2014
Innovatieve bekostiging bij klimaatadaptatie Gouda, maart 2014 Overzicht Page 2 1. Financieren en bekostigen 2. Economische analyse van klimaatadaptatie 3. Casus Kop van Feijenoord Kernvraag: Hoe kunnen
Nadere informatieEU subsidies voor KRW opgaven
EU subsidies voor KRW opgaven Themabijeenkomst op 26 november 2015 Govert Kamperman en Wimjan van der Heijden Waar staan we bij stil Kerndoelstellingen Europa Europa 2020-strategie EU subsidies, waar begint
Nadere informatieToespraak van staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen op de Watersectorbijeenkomst, 2 februari 2011
Toespraak van staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen op de Watersectorbijeenkomst, 2 februari 2011 Dames en heren, Laat ik beginnen met een citaat. Een rivier is een reusachtig organisme.
Nadere informatieagendapunt B.04 Aan Verenigde Vergadering BELEIDSKADER DUURZAAMHEID
agendapunt B.04 851617 Aan Verenigde Vergadering BELEIDSKADER DUURZAAMHEID Gevraagd besluit Verenigde Vergadering 28-10-2010 In te stemmen met de beleidsuitgangspunten, genoemd in hoofdstuk 5 van het Beleidskader
Nadere informatieMedegebruik van dijk(zones):
Medegebruik van dijk(zones): vanwege ruimtegebrek en voor draagvlak Dijken voor de Toekomst Studiedag STOWA en Kennis voor Klimaat Jantsje M. van Loon-Steensma 24 november 2011 Centrum Water & Klimaat;
Nadere informatieKennis Platform Water. Samenvatting advies 2012
Kennis Platform Water Samenvatting advies 2012 Samenvatting advies 2012 Voor u ligt het eerste advies van het kennisplatform water Nieuwe Stijl over strategisch wateronderzoek. Dit (informele) platform
Nadere informatieļll II ii l i.»j 'i! l ľ l! l ľlľ l lľ l!ih»ll Deltacommissaris
Deltacommissaris > Retouradres Postbus 9Ũ653 2509 LR Den Haag Waterschap Peel en Maasvallei De weledelgestrenge heer mr. A.M.G. Gresel Postbus 3390 5902 RJ Venlo ii l i.»j 'i! l ľ l! l ľlľ l lľ l!ih»ll
Nadere informatieProvinciale Staten van Noord-Holland. Voordracht 64
Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht 64 Haarlem, 17 augustus 2004 Onderwerp: Agenda Provinciaal Waterplan Bijlagen: - ontwerpbesluit - procesplanning provinciaal waterplan - op weg naar een
Nadere informatieVergaderen in West Betuwe. Eerste gemeenschappelijke gedachtevorming binnen de raadswerkgroep Bestuur & Organisatie
Vergaderen in West Betuwe Eerste gemeenschappelijke gedachtevorming binnen de raadswerkgroep Bestuur & Organisatie Herindelingsadvies Par.4.3.: Samen met de samenleving West Betuwe Voert haar wettelijke
Nadere informatieGrond moet leren stromen
Grond moet leren stromen Dynamische vraag vereist fluïditeit in inzet Geert Teisman Hoogleraar Bestuurskunde Complex System Thinking Trainer en adviseur in samengesteld denken en doen De opdracht We hebben
Nadere informatieHotspot Droog Ruraal Kennis voor Klimaat Bouwstenen voor regionale klimaatadaptatie in hoog Nederland
Hotspot Droog Ruraal Kennis voor Klimaat Bouwstenen voor regionale klimaatadaptatie in hoog Nederland Workshop Het Lankheet, 16 mei 2014 Kennis voor Klimaat Overland Hans Bleumink Kennis voor Klimaat Onderzoeksprogramma,
Nadere informatieWelkom! Hoe kunnen wetenschap en politiek elkaar helpen?
Welkom! Hoe kunnen wetenschap en politiek elkaar helpen? Organisatie Wim Sonnemans (PvdA-Netwerk Ruimte) Ruud Steenbeek (Pyrus - Bodem, Water en Atmosfeer) Overige Wageningse studieverenigingen Environmental
Nadere informatieHoutskoolschets Asten april 2017
Houtskoolschets Asten2030 14 april 2017 Opzet Asten2030 Start A Verkenning B Verbreding C 3 Verankering Dag van de Toekomst Besluit vorming 1. Werk Conferentie intern 2. Werk Conferentie intern Internet
Nadere informatieVerslag rondetafel klimaatbestendige stad en erfgoed. 16 februari 2017
Verslag rondetafel klimaatbestendige stad en erfgoed 16 februari 2017 2 Klimaatbestendige stad en erfgoed Dat erfgoed plekken betekenis geeft, weten we. Daarnaast kan inzicht in het gebruik van erfgoed
Nadere informatieJuist Klimaatverandering en kustlandschappen
Juist Klimaatverandering en kustlandschappen ONDERZOEKSOPDRACHT KCNR SEPTEMBER 2014 klimaatverandering en kustlandschappen De aardkundige geschiedenis leert dat klimaat verandering altijd gepaard gaat
Nadere informatieHoge Raad voor Vrijwilligers over het EYAA 2012 (European Year of Active Ageing 2012)
Hoge Raad voor Vrijwilligers over het EYAA 2012 (European Year of Active Ageing 2012) De Hoge Raad voor Vrijwilligers (HRV) kijkt relatief tevreden terug op 2011, het Europees Jaar voor het Vrijwilligerswerk.
Nadere informatieWAT WIJ WILLEN MET WATER
WAT WIJ WILLEN MET WATER Programma 2015-2019 voor de waterschapsverkiezingen Waterschap Amstel Gooi en Vecht Wij willen droge voeten houden als het heeft gestortregend. Maar wij willen ook, dat in droge
Nadere informatieHoogheemraadschap van Delfland
Hoogheemraadschap van Delfland Beleidskader ten behoeve van adaptatie aan klimaatverandering Beleidsveld: Aard voorstel: 150 Besluitvormend Vergaderdatum: Agendapunt: Kenmerk VV: Aantal bijlagen: 18 december
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie en in elk netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieDeltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring
Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Intentieverklaring Deltawet (2011) Deltaprogramma met deelprogramma s Deltafonds Een pot geld Deltacommissaris Wim Kuijken Deltabeslissingen Deltaprogramma
Nadere informatieBrabantse Omgevingsvisie & Water in Brabant in 2030 Wateragenda
Programma Verbindend Water Brabantse Omgevingsvisie & Water in Brabant in 2030 Wateragenda Werksessie 15 mei 2017 Water in Brabant Water in Brabant Topografische kaart 1990 Topografische kaart 1900 2016
Nadere informatieEindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I
Opgave De eurocrisis Bij deze opgave horen de teksten 9 en. Inleiding De situatie rond de gemeenschappelijke munt, de euro, is tien jaar na de introductie verre van stabiel (mei 2012). In tekst 9 beschrijft
Nadere informatieBlijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk
Nationale landschappen: aandacht en geld nodig! 170610SC9 tk 7 Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk De Rekenkamer Oost-Nederland heeft onderzoek
Nadere informatieKlimaat als kans! 5x ORAS
Klimaat als kans! 5x ORAS november 2011 In opdracht van Kennis voor Klimaat hebben Rob Bonte, Anne Kamphuis en Harald Blonk, adviseurs van Royal Haskoning SMC, het proces begeleid om te komen tot de ORAS-notities
Nadere informatieVerklaring van Hoog & Droog
Verklaring van Hoog & Droog Aangenomen bij acclamatie op woensdag 6 juni bij Burgers Zoo te Arnhem Over de andere kant van de Delta Verklaring van Hoog & Droog Conclusies en adviezen geformuleerd tijdens
Nadere informatieEuropese richtlijn overstromingsrisico s (ROR) Overstromingsrisico s in plannen en op de kaart
Europese richtlijn overstromingsrisico s (ROR) Overstromingsrisico s in plannen en op de kaart Europese richtlijn overstromingsrisico s Overstromingsrisico s in plannen en op de kaart Richtlijn overstromingsrisico
Nadere informatieOmgevingsvisie in de Omgevingswet
Omgevingsvisie in de Omgevingswet LG Water en Ruimte Nicole Hardon RWS Leefomgeving Bodem+ Ontwikkelingen in de samenleving Verbeterdoelen Omgevingswet Knelpunten in het omgevingsrecht Groeiende samenhang
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieFunctie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen
zones Functie volgt peil 70-50 cm 50-30 cm 0-30 cm 50-30 cm 70-50 cm maaiveldverloop gebruik waterpeil Huiskavel en gebouwen Gemiddeld 50 cm Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari Natte Natuur, Piekberging
Nadere informatieManagementsamenvatting adviesrapport
Managementsamenvatting adviesrapport Onderzoek succesfactoren, knelpunten en ondersteuningsbehoeften van Nederlandse Gemeenten rond MVO-stimulering, verduurzaming van de bedrijfsvoering en duurzaam inkopen
Nadere informatieWaterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta
Waterschap Hollandse Delta dynamiek in de delta Inhoud De dynamiek in de tijd Een dynamische ruimte De opgaven nu en voor de toekomst Water besturen Functionele overheid Algemeen belang en specifiek belang
Nadere informatieSamenwerkingskracht in Zeeland #HOEDAN?
Samenwerkingskracht in Zeeland #HOEDAN? Rapport commissie Externe Spiegeling Zeeland Voorwoord Het beeld van de Zeeuwse ziekte verdient bijstelling: Zeeuwse overheden werken op veel terreinen samen en
Nadere informatieMANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND
MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,
Nadere informatieIMPACTPROJECTEN KLIMAATADAPTIEVE STAD HOOGEVEEN VEENGEBIED WOERDEN KLIMAATBLOK AGNIESEBUURT / ZOMERHOFKWARTIER
IMPACTPROJECTEN KLIMAATADAPTIEVE STAD HOOGEVEEN VEENGEBIED WOERDEN KLIMAATBLOK AGNIESEBUURT / ZOMERHOFKWARTIER NETWERKDAG RUIMTELIJKE ADAPTATIE, UTRECHT 17 JANUARI 2017 BART STOFFELS PROGRAMMA 1. Woerden
Nadere informatieOp weg naar klimaatbewuste regio. Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland
Op weg naar klimaatbewuste regio Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland Klimaateffecten Nederland Neerslag Het regent minder vaak 7% tot 30% Maar buien zijn heftiger! 8% tot 24% Wake-up call -
Nadere informatieToerisme en Recreatie
Toerisme en Recreatie Wat speelt er? De vraagstukken over toerisme en recreatie zijn divers. Er zijn vraagstukken met betrekking tot de routestructuur, de kwaliteiten in het gebied en nieuwe functies.
Nadere informatie- - - - - - - - o o o - - - - -
o o o o o o Zorg voor groene groei in een circulaire, biobased economie Centrale vragen: Wat zijn ambities van RWS in het thema? Hoe raken andere beleidsvelden/partijen en RWS elkaar? Wat moet je
Nadere informatieKennismaking organisatie Borsele Programma
Kennismaking organisatie Borsele Programma Organisatie structuur Jack Jansen Afd. Ruimtelijke Ontwikkeling Jack Jansen Afd. Grond & Economie Bas v.dendries Afd. Samenleving Yvonne Otte Afd. Woonomgeving
Nadere informatieRegioleren. Op weg naar de duurzame student? Carla Oonk, 8 december 2015
Regioleren Op weg naar de duurzame student? Carla Oonk, 8 december 2015 Regioleren de Wat s 1.Wat is regioleren? 2.Wat levert regioleren op? 3.Wat vraagt de implementatie van regioleren? 2 Regioleren in
Nadere informatieRob van Veen. 22 mei 2013. Algemeen Bestuur waterschap De Dommel
Rob van Veen 22 mei 2013 Algemeen Bestuur waterschap De Dommel Waarom ook al weer Winnend Samenwerken? In het verlengde van de actie Storm zochten ook de waterschappen Brabantse Delta, De Dommel en Aa
Nadere informatieNota inzake Economic Development Board
Nota inzake Economic Development Board Inleiding De economische ontwikkeling van Noord-Limburg krijgt een grote impuls met de campusontwikkeling, maar daarmee zijn niet alle economische uitdagingen deze
Nadere informatieProject Ruimtelijke Opgaven
Project Ruimtelijke Opgaven Ruimteconferentie 1 Accenten Structuurvisie IenR 1. Economie Prioriteit A dam, R dam, Eindhoven Ports, valleys Bereikbaarheid 2. Decentralisatie Bundeling, verdichting Natuur,
Nadere informatieParafering besluit D&H 17-09-2013 H Conform Geparafeerd door: Noordtzij, H.
agendapunt 3.b.2 1089184 Aan College van Dijkgraaf en Hoogheemraden REACTIE OP CONCEPT REGELING SUBSIDIES HOOGWATERBESCHERMING 2014 Portefeuillehouder Bom - Lemstra, A.W. Datum 17 september 2013 Aard bespreking
Nadere informatieKlimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers
Klimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers Nationale Najaarsconferentie POP 3 Workshop Klimaatverandering en Landbouw Utrecht, 17 Nov. 2016 door Pier Vellinga Wetenschappelijk directeur Kennis
Nadere informatieAdviescommissie Water. Advies
Adviescommissie Water Advies 3 juni 2014 ADVIES GOVERNANCE DELTAPROGRAMMA 1. Inleiding Aanleiding en doel van dit advies Het Deltaprogramma is gestart in 2010 met als doel Nederland nu en voor de volgende
Nadere informatieLeegstand agrarisch vastgoed
Leegstand agrarisch vastgoed Aard, omvang, duiding en oplossingsrichtingen 26 mei 2016, Edo Gies, Alterra Wageningen UR 2 Een stille revolutie op het platteland Dynamiek in de landbouw (1950 2016) 4 x
Nadere informatieDe beheersing van overstromingsrisico s
De beheersing van overstromingsrisico s Jeroen Neuvel Focus Bron: Witteveen en Bos en STOWA 2004. 1 Dijkring Bron: www.risicokaart.nl Dijkring 53 Nederland in dijkringen Bron: VNK rapport dijkring 53 2
Nadere informatieNOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen
NOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen Het gebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen heeft betrekking op de band in de stad Utrecht vanaf A12-zone, via Merwedekanaal
Nadere informatieDeltaprogramma Rivieren. Stand van zaken. 16 februari 2012
Deltaprogramma Rivieren Stand van zaken 16 februari 2012 Deltaprogramma Nationaal Deltaprogramma Februari 2010: Deltaprogramma van start Deltaprogramma Deltaprogramma Doel (2100) Beschermd tegen hoogwater
Nadere informatieDE KRACHT VAN MIDDEN-HOLLAND: REGIO VAN VERBINDING
DE KRACHT VAN MIDDEN-HOLLAND: REGIO VAN VERBINDING STRATEGISCHE AGENDA REGIO MIDDEN-HOLLAND 2019-2023 Bodegraven-Reeuwijk Krimpenerwaard Gouda Waddinxveen Zuidplas juli 2019 I. DE KRACHT VAN MIDDEN-HOLLAND:
Nadere informatieWATERKLIMAATPLAN PIJNACKER-NOOTDORP HELDER OVER WATER EN KLIMAAT
agendapunt 3.a.1 1287996 Aan College van Dijkgraaf en Hoogheemraden WATERKLIMAATPLAN PIJNACKER-NOOTDORP 2017-2020 HELDER OVER WATER EN KLIMAAT Portefeuillehouder Houtzager, M.A. Datum 30 januari 2017 Aard
Nadere informatie1. We willen doorgaan met behoud en versterking van de kwaliteiten van de IJsseldelta
Resultaten Advies en Initiatiefraad Nationaal Landschap IJsseldelta 29 november 2013 Nationaal Landschap IJsseldelta is in verandering. Transitie noemen we dat. We bereiden ons voor op een andere manier
Nadere informatieConcept programmering HWBP
Cncept prgrammering HWBP 2019-2024 Onderdeel van Tpsectr Water & Maritiem www.taskfrcedeltatechnlgie.nl Samenwerkingsvereenkmst Het Samenwerkingsverband Hgwaterbescherming levert een bijdrage aan maximale
Nadere informatieFrans Verhees 1 en Stef Beerens 2
Frans Verhees 1 en Stef Beerens 2 1 Universitair docent, Marktkunde en Consumentengedrag Wageningen University 2 Green Communicatie Met dank aan: Market Probe, het marktonderzoekbureau met strategische
Nadere informatieProgramma Discussieronde 1 over GGB Wbb Discussieronde 2 over GGB Breed
Programma Inleiding SKB cahier en casus (Peter Rood) Discussieronde 1 over GGB Wbb Casus GGB Rotterdam (Bert Den Doelder) Discussieronde 2 over GGB Breed Afronding: Kennisnetwerken (Martijn van Houten)
Nadere informatieProfiel. interim algemeen manager U10 voor de duur van 6 tot 12 maanden
Profiel interim algemeen manager U10 voor de duur van 6 tot 12 maanden Profiel algemeen manager ad interim U10 Algemeen U10 is een netwerksamenwerking, bestaande uit 12 tot 16 gemeenten rondom Utrecht.
Nadere informatieNieuwe verhoudingen Nieuwe dynamiek; Evaluatie /impuls Vensterscholen Groningen. Anita Schnieders Jur de Haan
Nieuwe verhoudingen Nieuwe dynamiek; Evaluatie /impuls Vensterscholen Groningen Anita Schnieders Jur de Haan Sessie opzet De Vensterschool in Groningen Aanleiding voor de evaluatie Karakter van de Evaluatie
Nadere informatie