Transitiemap Docentenmap om transities van leerlingen van VSO De Brouwerij naar het mbo en hbo te versoepelen.

Transcriptie

1 2013 Transitiemap Docentenmap om transities van leerlingen van VSO De Brouwerij naar het mbo en hbo te versoepelen. Moniek van Eekeren Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

2 Product: Transitiemap: Docentenmap om transities van VSO De Brouwerij naar het mbo en hbo te versoepelen Gebaseerd op het onderzoeksrapport: Transities van leerlingen met ASS van VSO De Brouwerij naar hbo en mbo: Een onderzoek naar competenties, uitdagingen en mogelijkheden van leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum van VSO De Brouwerij Over de auteur: Naam: Moniek van Eekeren Studentnummer: Klas: TPS-VH06 adres: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Toegepaste Psychologie Opdrachtgevers: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Lectoraat Levensloopbegeleiding bij Autisme Dhr. Dr. M. Magnée, onderzoeker Lectoraat Levensloopbegeleiding bij Autisme Scholengemeenschap De Brouwerij: Dhr. D. Janssen, docent havo Afstudeerbegeleider: Mevr. Drs. L. Brouwers Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Instituut Sociale Studies, opleiding Toegepaste Psychologie 19 augustus

3 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Samenvatting onderzoek Introductie Module 1: studiekeuze Module 2: praktische voorbereiding Module 3: overdracht Literatuurlijst Waarom deze map? Opbouw: de verdeling in modules Globale omschrijving van de 3 modules Draagvlak en verantwoording Kwaliteitscyclus Opmerkingen over het gebruik van de transitiemap Planning modules Formulier Evaluatieformulier transitiemap Formulier 1 Resultaten beroepskeuzetest en studiekeuzetest Formulier 2 Open dagen agenda Formulier 3 Meeneemformulier open dag Formulier 4 Studiekeuze specificatie Formulier 1 Invulinstructie Kies Actief Formulier 2 Gesprekshulp Kies Actief Formulier 3 Doelen stellen Formulier 4 Voorbereiding samenwerking Formulier 5 Evaluatie en reflectie samenwerking Formulier 6 SSCV instructie Formulier 7 SSCV Formulier 8 Praktische voorbereiding Formulier 1 Voor- en nadelen Formulier 2 De bijsluiter Formulier 3 Voorbeeldvragen warme overdracht Formulier 4 Informatiedocument ASS voor vervolgopleiding Formulier 5 Contactpersonenlijst Literatuur per formulier

4 Voorwoord Voor u ligt het product van een samenwerking tussen de opleiding toegepaste psychologie aan de HAN, het lectoraat levensloopbegeleiding bij autisme, en de docenten en leerlingen van instelling voor speciaal voortgezet onderwijs 'De Brouwerij'. Doel van deze transitiemap is de leerlingen van voortgezet speciaal onderwijs (VSO) De Brouwerij een betere kans te geven op een succesvolle start aan een vervolgopleiding, bijvoorbeeld op het hbo of mbo. De resultaten van een hieraan voorafgaand onderzoek liggen aan deze transitiemap ten grondslag (zie: Transities van leerlingen met een autisme spectrum stoornis van VSO De Brouwerij naar hbo en mbo, door Van Eekeren, 2013). De transitiemap, is toegespitst op de wensen en observaties van VSO De Brouwerij. De map is bedoeld voor de docent, maar bevat veel opdrachten die de leerlingen zelf moeten uitvoeren. Het inzetten van deze transitiemap moet ervoor zorgen dat deze leerlingen een grotere kans maken op een succesvolle stap naar het vervolgonderwijs. In het plan zijn de 7 facetten van implementeren (Pater, 2006) verwerkt. Het cyclische karakter van deze stappen dragen bij aan een proces waarbij periodiek aandacht bestaat voor het monitoren en het verbeteren van de kwaliteit van het product en de door de school geleverde dienst. 4

5 Samenvatting onderzoek Omdat het voorafgaand uitgevoerde onderzoek bij VSO De Brouwerij een hele belangrijke rol heeft gespeeld in de totstandkoming van deze transitiemap staat hieronder een korte samenvatting van dat onderzoek weergegeven. Voor meer informatie wordt verwezen naar het onderzoek zelf (Transities van leerlingen met een autisme spectrum stoornis van VSO De Brouwerij naar hbo en mbo; Van Eekeren, 2013). School voor voortgezet speciaal onderwijs De Brouwerij constateert dat de transitie bij hun leerlingen met autismespectrum stoornissen van het vmbo en de havo naar het mbo en hbo te vaak onsuccesvol verloopt. Onderzoek is uitgevoerd om de hoofdvraag te beantwoorden; Welke oorzaken liggen er aan ten grondslag dat leerlingen met ASS van De Brouwerij moeite hebben succesvol de transitie te maken van het vmbo of de havo, naar het mbo of hbo? Middels vragenlijsten voorgelegd aan leerlingen van De Brouwerij, hun ouders en docenten zijn de leerlingen met ASS vergeleken met leerlingen van het regulier havo en vmbo onderwijs. Deze vragenlijsten zijn gebruikt om competenties te meten die een rol zouden kunnen spelen in het al dan niet succesvol starten aan vervolgonderwijs. Competenties omvatten kennis, vaardigheden en attituden. Daaruit bleek dat op alle gemeten competenties, doch niet overal significant, de leerlingen regulier onderwijs gemiddeld hoger scoorden: communiceren en taal, analyseren en rekenen, probleem oplossen, methodisch handelen, samenwerken en zelfstandig leren. De verschillen waren het grootst bij de competentie samenwerken. Opvallend resultaat is dat de leerlingen van De Brouwerij zichzelf positiever scoorden op het beheersen van alle competenties dan de docenten en ouders hen scoorden. Aan de hand van interviews met (ervarings-) deskundigen is het probleem verder onderzocht en is er gekeken naar best-practices. Belangrijkste conclusies voor De Brouwerij zijn dat aandacht besteed moet worden aan studiekeuze van de leerlingen, er eerder en meer voorbereiding moet zijn op de vervolgopleiding en wordt aan De Brouwerij geadviseerd in gesprek te treden met de vervolgopleiding. 5

6 Introductie Waarom deze map? Ten grondslag aan dit product ligt een door 'De Brouwerij' geformuleerd praktijkprobleem, betreffende de transitie van leerlingen met autisme van VSO 'De Brouwerij' naar het vervolgonderwijs. Dit gaat té vaak niet goed. Leerlingen van De Brouwerij maken nog niet vaak der stap naar vervolgonderwijs of vallen al snel uit. Veel leerlingen komen niet terecht in een opleiding, maar stranden in de dagbesteding terwijl dit op basis van hun intellect en capaciteiten niet logisch lijkt. Transitie is hierbij gedefinieerd als de periode na het behalen van de eindexamens tot aan de eerste 4 maanden in de vervolgopleiding. Het gaat hier feitelijk om de periode van juli tot en met december, na behalen van de voor de vervolgopleiding relevante diploma s. Ofwel; de overgang tussen verschillende levensfasen, die geassocieerd worden met het schoolverlaten en het starten van een vervolgopleiding. Omdat het volgen van een vervolgopleiding in verband wordt gebracht met een hogere kwaliteit van leven (Stodden & Mruzek, 2010) en een hogere arbeidsparticipatie (Traag, 2006), is het is dus van belang in te zetten op een betere doorstroom van leerlingen van De Brouwerij naar een mbo of hbo opleiding. Er bestaat veel informatie en lesmateriaal om leerlingen te helpen zich voor te bereiden op het volgen van een opleiding; kieswijzers, competentieprofielen, bijsluiters etc. Wat nog niet bestond is een geïntegreerde aanpak, met daarin specifiek aandacht voor de problemen die ASS met zich meebrengt in de transitie. Deze transitiemap is een synthese van beschikbare informatie, hulpmiddelen, observaties en het voorafgaand onderzoek. De transitiemap bestaat uit opdrachten en oefeningen, ontleend aan diverse bronnen en onderzoek. Opbouw: de verdeling in modules In afstemming met de onderwijsinstelling, en om het realistisch en implementeerbaar te houden, is het plan verdeeld in 3 modules. Worden deze samen, tegelijk, geïmplementeerd, dan kunnen ze het beste bijdragen aan een verbetering in de transitie waardoor de leerling meer kans maakt op een succesvolle doorstroom. Deze 3 modules zijn echter zo opgesteld dat deze onafhankelijk kunnen worden ingezet. De mogelijkheid bestaat dan om dus per module aan de slag te gaan. Er wordt wel sterk geadviseerd om uiteindelijk alle drie deze modules op te nemen in het reeds bestaande les- en doorstroomprogramma. De modules bestrijken drie onderdelen waarvan uit het onderzoek naar voren is gekomen dat deze bepalend zijn in een succesvolle transitie van leerlingen met ASS. Ze bestaan uit een vaste opbouw met een doelstelling, een beschrijving van de inhoud en een stappenplan. Elke module heeft zijn eigen tabblad in deze map, waarbij eerst uitleg wordt gegeven over het gebruik van de module, waarna de benodigde lesmaterialen te vinden zijn. In de modules wordt duidelijk hoe de specifieke module zich tot de transitie in het geheel verhoudt. Tevens bevatten de modules de benodigde materialen om de module zo goed mogelijk in te kunnen zetten. De materialen, die zijn vormgegeven als formulieren, kunnen worden gekopieerd en aan de leerlingen worden uitgedeeld. De leerlingen kunnen aan de hand van de formulieren en de adviezen vervolgens een persoonlijk transitie portfolio maken, door de formulieren bij elkaar in een map te bewaren. 6

7 Globale omschrijving van de 3 modules: 1. In de eerste module wordt vooral aandacht besteed aan het maken van een weloverwogen studiekeuze. Geadviseerd wordt onder andere om zowel een studiekeuzetest als een beroepskeuzetest te maken en gebruik te maken van de open dagen. 2. De tweede module omvat het proces van de voorbereiding op de vervolgopleiding. Het gaat zowel om praktische oriëntatie als om het klaarstomen op de belangrijke begincompetenties. De Kies Actief Toolkit (Kies Actief, 2013), een vragenlijst die de leerlingen op de competenties zal bevragen, speelt in deze module een belangrijke rol. 3. De derde en laatste module bestrijkt het gebied van de informatieoverdracht van De Brouwerij naar een instelling voor vervolgonderwijs. Door het invullen en gebruiken van de bijgeleverde formulieren kan deze informatiestroom worden gefaciliteerd. Draagvlak en verantwoording Om deze transitiemap zo veel mogelijk effect te laten sorteren is het van belang dat er draagvlak voor is. Hierom is bij het tot stand komen van dit product getracht om op verschillende manieren afstemming te realiseren met de verschillende belangrijke partijen en doelgroepen van deze map. Zoals eerder al werd aangegeven bestaat de map uit 3 verschillende modules die los van elkaar kunnen worden geïmplementeerd. Hierdoor is de mogelijkheid geboden de onderdelen van de transitie per deel te implementeren opdat de lasten die komen kijken bij het inzetten van een nieuwe methode verdeeld kunnen worden over langere tijd. Daarnaast kan voor bepaalde leerlingen worden gekozen om niet alle modules toe te passen voor een minder intensieve transitiebegeleiding. Wanneer een leerling een kleine kans maakt om door te stromen naar een vervolgopleiding heeft het immers weinig zin om deze informatie op te laten zoeken over de praktische aspecten van een vervolgopleiding. Echter kan het dan wel nuttig zijn om module 3 over de overdracht in te zetten om de overdracht naar bijvoorbeeld de dagbesteding beter te stroomlijnen. De informatie in deze map is tot stand gekomen in samenwerking met een docent van De Brouwerij. Zijn wensen en ideeën zijn dan ook uitgebreid vertegenwoordigd in deze map. Om andere docenten en medewerkers van De Brouwerij te betrekken en te enthousiasmeren om deze transitiemap in het reguliere lesprogramma op te nemen zal een presentatie worden gegeven door de auteur op De Brouwerij. Dit gebeurt voorafgaand aan het invoeren van de transitiemap. Hierbij zal aandacht bestaan bij de noodzaak van deze map, en hoe dit product het beste kan worden ingezet. Ook is rekening gehouden met de voorkeuren van de leerlingen met ASS. Er is bij het opstellen van de formulieren gewerkt volgens het SPELL raamwerk. SPELL staat voor Structure, Positive, Empathy, Low arousal en Links (Siddles et al., 1997). De formulieren zijn simpel en neutraal en hebben iedere keer dezelfde opmaak. Ook is er zo veel mogelijk aandacht voor positieve aspecten en de krachten van de leerlingen. Er is geprobeerd om de leerlingen zoveel mogelijk zelf de regie te geven. Op de eerste pagina van elk formulier is de titel en een korte instructie te lezen. In samenspraak met een docent van De Brouwerij zijn deze instructies kort en concreet geformuleerd en komt duidelijk naar voren wat de leerlingen er zelf aan hebben om de formulieren in te vullen. In een bijeenkomst voor studenten die afstuderen bij het Lectoraat Levensloopbegeleiding Autisme in maart 2013, werd geadviseerd door een ervaringsdeskundige om niet teveel met dikgedrukte letters te werken, geen dubbele vragen te stellen en concreet te zijn. De adviezen zijn ter harte genomen en verwerkt in de formulieren. 7

8 Om te controleren of de opmaak ook daadwerkelijk prettig is voor mensen met autisme is een pilot uitgevoerd. De inhoud en de formulieren zijn bekeken door een jongvolwassen man met het syndroom van Asperger. Zijn opmerkingen zijn verwerkt. Daarnaast is ervoor gekozen, in het kader van Structure en Low arousal (Siddles et al., 1997), om in de formulieren geen gebruik te maken van bronverwijzingen. Dit omdat het afleidend en storend werkt voor de leerlingen. Achterin de map, na de literatuurlijst, is een document toegevoegd waarin de bronnen worden vermeld per formulier. Kwaliteitscyclus Om de kwaliteit en effectiviteit van deze transitiemap te waarborgen wordt met klem geadviseerd blijvend te werken aan het optimaliseren van de kwaliteit en effectiviteit van de transitiemap. Volgens Pater (2006) is dit een van de belangrijkste stappen van een succesvol proces van implementatie. De PDCA-cyclus (Verhagen, 2010) is een instrument om kwaliteit tot een continue proces te maken. PDCA staat voor Plan, Do, Check, en Act. Geadviseerd wordt om jaarlijks de effectiviteit van het product door te nemen en eventueel verbeteringen aan te brengen in de implementatie van de map. Ook kan de map zelf te zijner tijd worden aangepast, om beter aan te sluiten op de wensen van de organisatie en om de effectiviteit van het product verder te vergroten. Hiertoe is een instructiedocument toegevoegd. Dit document is na de introductie bijgevoegd. Het evaluatieformulier kan aan het einde van ieder schooljaar door docenten worden ingevuld die werken met deze transitiemap. Vervolgens worden de antwoorden op de vragen uit het evaluatieformulier besproken in een vergadering. In dezelfde vergadering kunnen dan afspraken worden gemaakt om verbetering van het product in stand te zetten. Het evaluatieformulier is gebaseerd op deze PDCA-cyclus (Verhagen, 2010), en dan met name op stap 3 (check). Belangrijk is dat de resultaten worden gebruikt om ook daadwerkelijk naar verbetering (act, stap 4 van de PDCA cyclus) toe te werken, om de cirkel rond te maken. Opmerking over het gebruik van de transitiemap De transitiemap is dus gemaakt om leerlingen en docenten te ondersteunen in het transitieproces tussen De Brouwerij en een vervolgopleiding. Er kunnen wel een aantal kanttekeningen bij deze map worden geplaatst. Van de docent die deze map in gebruik neemt wordt verwacht dat deze inschat of de opdrachten en formulieren passen bij het ontwikkelingsniveau en de specifieke aspecten van de diagnose ASS van de individuele leerling. Mochten elementen uit de map niet aansluiten bij een leerling of niet het gewenste effect sorteren, dan is het aan de docent om opdrachten of formulieren niet in te zetten. 8

9 Planning modules De 3 modules bestrijken verschillende leerjaren. Voor het vmbo is de planning weer anders dan voor de havo. Hieronder is weergegeven in welk leerjaar welke module ingezet behoort te worden en over hoeveel leerjaren de modules verdeeld zijn. 9

10 Hieronder zijn de verschillende stappen per module aangegeven in één schema. Ook is weergegeven in welk leerjaar de stappen uitgevoerd dienen te worden. Meer informatie over de individuele stappen is te vinden bij de modules zelf. Havo Module 1 Module 2 Module Beroepskeuzetest Studiekeuzetest 4 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken 5 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken Invullen formulier specificatie beroepskeuze Examenjaar Kies Actief Toolkit invullen 2X Bespreken resultaten Kies Actief Doelen stellen Werken aan de competenties Kies Actief Toolkit invullen Bespreken resultaten Kies Actief Werken aan de competenties Praktische oriëntatie Examenjaar Afwegen voor- en nadelen bekendmaking Invullen bijsluiter Gesprek warme overdracht Examenjaar VMBO Module 1 Module 2 Module Beroepskeuzetest Studiekeuzetest 3 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken 4 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken Invullen formulier specificatie beroepskeuze Examenjaar Kies Actief Toolkit invullen 2X Bespreken resultaten Kies Actief Doelen stellen Werken aan de competenties Kies Actief Toolkit invullen Bespreken resultaten Kies Actief Werken aan de competenties Praktische oriëntatie Examenjaar Afwegen voor- en nadelen bekendmaking Invullen bijsluiter Gesprek warme overdracht Examenjaar 10

11 Evaluatieformulier transitiemap Het evaluatieformulier kan aan het einde van ieder schooljaar door docenten worden ingevuld die werken met deze transitiemap. Vervolgens worden de antwoorden op de vragen uit het evaluatieformulier besproken in een vergadering. In dezelfde vergadering kunnen dan afspraken worden gemaakt om verbetering van het product in stand te zetten. Het evaluatieformulier is gebaseerd op deze PDCA-cyclus (Verhagen, 2010), en dan met name op stap 3 (check). Belangrijk is dat de resultaten worden gebruikt om ook daadwerkelijk naar verbetering (act, stap 4 van de PDCA cyclus) toe te werken, om de cirkel rond te maken. 11

12 Datum: Ingevuld door: Gebruikte modules: Allemaal / module 1/ module 2/ module 3 Zijn de modules ingezet Ja/nee zoals voorgeschreven? Zo niet, wat is anders gedaan dan voorgeschreven? Voldeed de transitiemap aan uw verwachtingen? Licht toe Zijn de doelen uit de transitiemap in uw ogen behaald? Licht toe Hoeveel leerlingen stromen dit schooljaar door naar een vervolgopleiding? Is dat meer of minder dan voorgaande jaren? Wat zou u volgend jaar anders doen m.b.t. het gebruik van deze transitiemap? 12

13 Waarom zou u dat anders doen? Hoe gaat u deze veranderingen doorvoeren? Wanneer gaat u eventuele veranderingen doorvoeren en hoeveel tijd denkt u daarvoor nodig te hebben? Wie gaat u helpen om de veranderingen door te voeren? 13

14 Module 1: Studiekeuze Doel: Het doel van deze module is de leerlingen systematisch te ondersteunen in het proces van studiekeuze. Beschrijving van de module: Focus in deze module is het proces van studiekeuze van de leerling. Dit is van belang, want uit hieraan voorafgaand onderzoek is gebleken dat leerlingen met ASS moeite hebben met de beeldvorming over een studie, en wat ze vervolgens met de studie kunnen. Hiermee gaat de kwaliteit van de keuze voor een studie door de leerling achteruit, als er al een keuze wordt gemaakt. Ook blijkt uit dit onderzoek dat vaak pas laat aandacht wordt geschonken aan de studiekeuze. Deze module biedt handvatten voor de leerlingen om ze te helpen deze keuze te maken. Zo wordt de kans vergroot dat een leerling met succes kan starten aan een passende vervolgopleiding. Daarnaast voorziet deze module de docent van de benodigde materialen om de leerlingen hierin te ondersteunen. Bij alle aangeleverde materialen is een korte toelichting vermeld. De volgende stappen zijn te onderscheiden: Stap 1: Beroepskeuzetest De module begint al halverwege de schoolloopbaan. Voor leerlingen van het vmbo is dit in het tweede jaar en voor leerlingen van de havo is dat in het derde jaar. Er wordt gestart aan deze module door de leerlingen een beroepskeuzetest te laten invullen, aan het begin van ieder schooljaar. Zo worden de leerlingen aan het denken gezet over wat ze willen en hoe zij in elkaar zitten. De beroepskeuzetest kan de leerlingen ook ondersteunen in het maken van een sectorkeuze of een profielkeuze. De docent kan een gewenste test voorschrijven of de leerling kan zelf een test goede test uitzoeken. Ook kan ervoor gekozen worden om naar te gaan om daar een beroepskeuzetest te doen, dit is ook de beroepskeuzetest die vernoemd staat in het bijbehorende formulier. Om ervoor te zorgen dat zij goed met deze informatie aan de slag gaan, en te zorgen dat de resultaten van deze test niet verloren gaan zullen zij vervolgens het eerste deel van het formulier resultaten beroepskeuzetest en studiekeuzetest invullen. Een uitdraai van de resultaten kan worden bijgevoegd in hun transitieportfolio. Stap 2: Studiekeuzetest Kort na het doen van de beroepskeuzetest dient er een studiekeuzetest te worden gedaan door de leerlingen. Ook dit gebeurt dus aan het begin van elk schooljaar. Zo worden leerlingen aan het denken gezet over welke studies er zijn en welke studies bij hen passen en in welke richting ze hun profiel- en sectorkeuze kunnen maken. Ook bij deze stap kan de docent een test voorschrijven die hij/zij passend vindt, kan de leerling een test uitzoeken of kan de leerling naar gaan om daar een studiekeuzetest te doen. Om er voor te zorgen dat de leerlingen intensief met deze informatie bezig gaan, en te zorgen dat de resultaten van deze test bewaard blijven, zullen zij vervolgens het tweede deel van het formulier resultaten beroepskeuzetest en studiekeuzetest invullen. Hierin worden ze ook uitgedaagd hun resultaten te koppelen aan de resultaten uit de beroepskeuzetest. Zowel het volledig ingevulde formulier als een uitdraai van de resultaten van de studiekeuzetest kunnen worden bijgevoegd in hun transitieportfolio. 14

15 Stap 3: Open dagen Het bezoeken van open dagen is een mooie manier om meer te weten te komen over een studie, de sfeer te proeven en een idee te krijgen van wat een studie inhoudt. Allereerst wordt door de docent een overzicht gemaakt van open dagen van instellingen van vervolgonderwijs, daartoe is de open dagen agenda bijgevoegd. Deze wordt op een centrale plek in het klaslokaal opgehangen. Vervolgens kiezen de leerlingen allen tenminste drie open dagen uit om te bezoeken. Belangrijk is dat ze hierbij aangeven wie ze meenemen; dat kan een ouder zijn, een vertrouwenspersoon, of de docent. Het is hier van belang al in het voorlaatste jaar te beginnen met het bezoeken van de open dagen en niet te wachten tot het eindexamenjaar. Voorafgaand en achteraf aan het bezoek van de open dag wordt door de leerling het meeneemformulier open dag ingevuld. De ingevulde formulieren kunnen na afloop worden bijgevoegd in de map transitieportfolio. Stap 4: Studiekeuze Aan het einde van het voorlaatste jaar, en in het laatste jaar nog eens, wordt er aandacht besteed aan de uiteindelijke studiekeuze zelf. Hiervoor is een het formulier specificatie studiekeuze gemaakt. Hierbij geeft de leerling zijn eerste, tweede en derde studiekeuze aan. Daarbij moet de leerling aangeven hoe hij/zij tot deze keuzes is gekomen, en wat de leerling verwacht van deze opleidingen. Deze formulieren worden dus 2x ingevuld door de leerlingen. De docent besteedt hier voorafgaand aan het invullend en na afloop van het invullen klassikaal aandacht aan, om duiding te geven aan de leerlingen, ze tot nadenken te zetten en te motiveren. De studiekeuze kan natuurlijk ook individueel besproken worden. De ingevulde formulieren worden toegevoegd aan de map transitieportfolio. Eventueel kan bij deze stap het trajectbureau van het Dr. Leo Kannerhuis worden ingeschakeld. Het trajectbureau heeft hiervoor veel specialistische kennis in huis en kan assisteren in het maken van de studiekeuze, en kan extra persoonlijke aandacht bieden om het proces te faciliteren. Taken docent: Plannen van beroepskeuzetesten Plannen van studiekeuzetesten Uitdelen van formulieren aan de leerlingen Invullen van de open dagen agenda en in de klas hangen Eventueel mee naar het bezoeken van de open dagen Met de leerlingen evalueren en aanzetten tot nadenken over een vervolgopleiding Materialen module 1: Resultaten beroepskeuzetest en studiekeuzetest Open dagen agenda Meeneemformulier open dag Studiekeuze specificatie 15

16 Planning: Leerjaar VMBO HAVO 1 2 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest 3 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken 4 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken Invullen formulier specificatie beroepskeuze Examenjaar Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken 5 Beroepskeuzetest Studiekeuzetest Open dagen bezoeken Invullen formulier specificatie beroepskeuze Examenjaar 16

17 Formulieren bij module 1 1. Formulier 1 Resultaten beroepskeuzetest en studiekeuzetest Voor: Leerlingen 2. Formulier 2 Open dagen agenda Voor: Leerlingen en docenten 3. Formulier 3 Meeneemformulier open dag Voor: Leerlingen 4. Formulier 4 Studiekeuze specificatie Voor: Leerlingen 17

18 Formulier 1 Resultaten studiekeuzetest en beroepskeuzetest Bij module 1 Een studiekeuze maken is niet gemakkelijk. Er zijn erg veel verschillende soorten opleidingen waardoor overzicht krijgen soms lastig is. Natuurlijk is het erg belangrijk om een opleiding te kiezen die goed bij je past. Door een passende opleiding te kiezen vergroot je de kans om de opleiding ook af te maken en uiteindelijk een leuke baan te vinden. Door het doen van beroepskeuzetesten en studiekeuzetesten kun je inzicht krijgen in welke studies goed bij jou passen en waar jouw interesses liggen. Op de volgende pagina s vind je een aantal links naar beroepskeuzetesten en studiekeuzetesten die je op internet kunt invullen. Het invullen van een test en het invullen van het formulier kosten samen maximaal 20 minuten. De resultaten zullen je veel inzicht geven en je helpen in het kiezen van een opleiding. Doe eerst een beroepskeuzetest. Vul vervolgens het eerste deel van de tabel in. Dan kun je een studiekeuzetest doen. Vul deel 2 van de tabel in over de resultaten van je studiekeuzetest. Vul ten slotte deel 3 van het formulier in. Print de resultaten van beide testen uit en bewaar deze. 18

19 Vragen: Deel 1: Ga naar en doe de beroepskeuzetest. Vul nu de onderstaande vragen in Welke beroepen of interessegebieden komen er uit je beroepskeuzetest? Antwoorden: Wat vind je van deze beroepen? Had je verwacht dat deze beroepen uit de test zouden komen? Denk je dat deze beroepen bij je passen? Wat vind je leuk aan deze beroepen? Wat vind je minder leuk aan deze beroepen? 19

20 Deel 2: Ga naar en doe de studiekezetest. Vul nu de onderstaande vragen in Welke opleidingen komen er uit je studiekeuzetest? Wat vind je van deze opleidingen? Had je verwacht dat deze opleidingen uit de test zouden komen? Denk je dat deze opleidingen bij je passen? Wat vind je leuk aan deze opleidingen? Wat vind je minder leuk aan deze opleidingen? Welke opleidingen kun je bedenken die passen bij de studierichting uit je studiekeuzetest? 20

21 Deel 3: Zijn er verschillen tussen de resultaten uit de beroepskeuzetest en de studiekeuzetest? Als er verschillen zijn, hoe denk je dat dit komt? Print de resultaten van de testen uit en bewaar deze 21

22 Formulier 2 Open dagen agenda Bij module 1 De open dagen agenda is bedoeld voor zowel docent als leerling. De leerling krijgt een kopie van deze agenda om op te schrijven naar welke open dagen hij/zij zelf wil gaan. De docent kan met deze agenda bijhouden wanneer de open dagen van de vervolgonderwijsinstellingen zijn. Tip: kijk op voor een overzicht van de open dagen. 22

23 23

24 24

25 Formulier 3 Meeneemformulier open dag Bij module 1 Het bezoeken van open dagen is een belangrijk onderdeel van het maken van een studiekeuze. Een open dag kan je helpen om informatie te verzamelen over de opleidingen waarin jij geïnteresseerd bent. Ook kan het je inzicht geven in de sfeer van een opleiding. Om ervoor te zorgen dat je zoveel mogelijk informatie kunt opdoen tijdens de open dag is het van belang dat je vooraf al goed nadenkt over wat je te weten zou willen komen. Door vooraf al goed na te denken weet je zeker dat je tijdens de open dag niets vergeet te vragen. Op de volgende bladzijde zijn 2 tabellen te vinden. Vul de eerste tabel in vóór je naar de open dag gaat. Het invullen van deel 1 kost ongeveer 15 minuten. Neem het formulier mee naar de open dag. Wanneer je naar de open dag bent geweest kun je het tweede deel invullen met de informatie die je hebt opgedaan op de open dag en eventueel met informatie die je op het internet kunt vinden. Het invullen van het tweede formulier kost je ongeveer 15 minuten en helpt je nadenken over wat je op de open dag hebt gehoord en gezien. Op de laatste bladzijde is een lijst met voorbeeld vragen toegevoegd. Deze lijst kun je gebruiken om vragen te bedenken en meenemen naar de open dag. 25

26 Vooraf in te vullen: Vragen: Datum open dag Antwoorden: Welke onderwijsinstelling ga je bezoeken? Van welke opleiding(en) wil je meer informatie? Is er een programma van de open dag? Zo ja, maak een planning. Hoe zorg je ervoor dat ik genoeg informatie van deze opleidingen krijg? Wat wil je weten van deze opleidingen? Welke vragen ga je stellen? 26

27 Achteraf in te vullen: Vragen: Maak een top 3 van de leukste opleidingen. Op 1 zet je dus de leukste opleiding: Antwoorden: Wat vond je de leukste elementen van de opleidingen? Noem van elke opleiding die je hebt bezocht 2 beroepen die je met deze opleidingen kan gaan doen Welke vaardigheden denk je dat je nodig hebt om deze opleidingen te doen? Beschik je voldoende over deze vaardigheden? Hoe kun je je het beste voorbereiden op deze opleidingen? 27

28 Handige vragen om te stellen op een Open Dag Hier vind je een lijst met vragen die je zou kunnen stelen aan docenten of studenten tijdens een open dag. Kies wat vragen uit die jou nuttig lijken om te stellen. Wat leer ik in de propedeuse? Hoe ziet een gemiddelde week van een eerstejaarsstudent eruit? Welke vakken krijg ik in de hoofdfase? Hoe word ik als eerstejaars begeleid? Wie helpt me als het niet goed gaat met de studie? Is de opleiding moeilijk? Welke vakken vinden studenten moeilijk? Waarom is dat? Welke onderwijsvormen kent de opleiding? Hoe is de verhouding tussen theorie en praktijk bij deze opleiding? Uit welke minoren kan ik kiezen? Wanneer moet ik een afstudeerrichting kiezen? Wat voor stageplekken zijn er? Hoeveel stage loop ik bij deze opleiding? Is het mogelijk stage te lopen of een onderwijsprogramma te volgen in het buitenland? Wat voor beroepen kan ik gaan doen? Vind ik gemakkelijk een baan met deze studie? Heb ik veel contact met docenten? Hoeveel uur per week besteed ik aan deze studie? Hoeveel uur per week daarvan heb ik les? Wat is het verschil met vergelijkbare opleidingen elders in het land? Zijn er nog meer voorlichtingsactiviteiten? Hoe is de sfeer op de onderwijsinstelling en bij deze opleiding? Is de stad waar deze onderwijsinstelling zich bevindt leuk? Kan ik gemakkelijk een kamer krijgen? Voldoe ik met mijn profiel aan de toelatingseisen? Welke eigenschapen moet je hebben voor deze studie? Hoeveel studenten besluiten in het eerste jaar om er mee te stoppen? Hoe hoog zijn de kosten voor boeken en andere studiebenodigdheden? Vragen die je kunt stellen aan studenten: Hoe weet je of een opleiding bij je past? Vond je het moeilijk om een opleiding te kiezen? Hoe beviel het eerste jaar? Viel het mee of tegen? Sloot je vooropleiding goed aan op het niveau van de opleiding? Welke vakken vind je leukst/ het minst leuk? Hoe ziet een normale week er voor jou uit? Heb je veel vrije tijd? Moet je veel tijd besteden aan de voorbereiding van tentamens? Wat zijn je toekomstplannen? Hoe is het om in deze stad te studeren? Is deze stad een leuke studentenstad? Woon je op kamers of nog bij je ouders? Hoe zijn de docenten? Heb je al stage gelopen en hoe gaat dat precies? 28

29 Formulier 4 Studiekeuze specificatie Bij module 1 Inmiddels heb je goed nagedacht over welke vervolgopleidingen bij je passen. Je hebt open dagen van de onderwijsinstellingen bezocht, je hebt een beroepskeuzetest en een studiekeuzetest gedaan. Ook heb je misschien zelf al een beeld gevormd van welke opleiding jij leuk zou vinden om te gaan doen na je eindexamen. Op basis van alle kennis die je uit de verschillende bronnen (testen, open dagen) hebt gehaald, kun je nu een goed onderbouwde top 3 maken. Geef antwoord op de vragen in de tabellen op de volgende bladzijdes. Er is een tabel voor je eerste keuze, een tabel voor je tweede keuze en een tabel voor je derde keuze te vinden. Wanneer je goed hebt nagedacht over de opleidingen die je leuk lijken, kost het invullen ongeveer 5 minuten per tabel. Door de tabellen in te vullen krijg je een beter beeld van waarom je kiest voor de opleidingen die je leuk vindt. Het is belangrijk om hierover na te denken om een goede keuze te maken. Een goede keuze draagt bij aan het succesvol afronden van de opleiding en een leuke tijd tijdens het volgen van je opleiding. 29

30 Vragen: Welke opleiding is je eerste keus? Antwoorden: Waarom past deze opleiding bij jou? Wat vind je leuk aan deze opleiding? Wat vind je minder leuk aan deze opleiding? Welke vakken krijg je in het eerste jaar? Welke talen moet je beheersen voor deze opleiding? Wat zijn de inschrijfeisen van deze opleiding? Welke beroepen kun je doen met deze opleiding? 30

31 Vind je de beroepen die je kunt doen met deze opleiding leuk? Beschik je over de vaardigheden die je nodig hebt voor deze opleiding? Bij welke onderwijsinstellingen kun je deze opleiding doen? 31

32 Vragen: Welke opleiding is je tweede keus? Antwoorden: Waarom past deze opleiding bij jou? Wat vind je leuk aan deze opleiding? Wat vind je minder leuk aan deze opleiding? Welke vakken krijg je in het eerste jaar? Welke talen moet je beheersen voor deze opleiding? Wat zijn de inschrijfeisen van deze opleiding? Welke beroepen kun je doen met deze opleiding? 32

33 Vind je de beroepen die je kunt doen met deze opleiding leuk? Beschik je over de vaardigheden die je nodig hebt voor deze opleiding? Bij welke onderwijsinstellingen kun je deze opleiding doen? 33

34 Vragen: Welke opleiding is je derde keus? Antwoorden: Waarom past deze opleiding bij jou? Wat vind je leuk aan deze opleiding? Wat vind je minder leuk aan deze opleiding? Welke vakken krijg je in het eerste jaar? Welke talen moet je beheersen voor deze opleiding? Wat zijn de inschrijfeisen van deze opleiding? Welke beroepen kun je doen met deze opleiding? 34

35 Vind je de beroepen die je kunt doen met deze opleiding leuk? Beschik je over de vaardigheden die je nodig hebt voor deze opleiding? Bij welke onderwijsinstellingen kun je deze opleiding doen? 35

36 Module 2: Voorbereiding op de vervolgopleiding Doel: Het doel van deze module is ervoor te zorgen dat de leerlingen beter voorbereid worden op een vervolgopleiding, zodat zij een grotere kans hebben om een succesvolle start te maken aan een vervolgopleiding. Beschrijving van de module: Focus in deze module is handvatten te geven om een betere start te kunnen maken aan een vervolgopleiding. Dit is van belang, want uit het hieraan voorafgaand onderzoek is naar voren gekomen dat leerlingen met ASS van De Brouwerij relevante begincompetenties minder beheersen dan leerlingen van het reguliere onderwijs. Begincompetenties zijn vaardigheden, kennis en attituden die minimaal nodig zijn voor een succesvolle start aan een vervolgopleiding. Daarnaast is er aandacht voor de praktische oriëntatie, kennis over processen en faciliteiten zoals die aanwezig zijn bij een vervolgopleiding, daar er gebleken is dat leerlingen met ASS hierover weinig kennis hebben bij het starten aan een vervolgopleiding. Door hier aandacht aan te besteden wordt de kans vergroot dat de leerlingen succesvoller zullen zijn in het starten van een vervolgopleiding. Deze module voorziet de docent van de benodigde materialen om de leerlingen hierin te ondersteunen. Bij alle aangeleverde materialen is een korte toelichting vermeld. De volgende stappen zijn te onderscheiden: Stap 1: Kies Actief vragenlijst invullen De Kies Actief is een beproefde methode van het in kaart brengen van de begincompetenties bij leerlingen van de middelbare school. Kies Actief voorziet in een online vragenlijst die zowel door de leerlingen als de docent ingevuld kunnen worden. Een invulinstructie is bij deze module bijgevoegd. Om nog voldoende tijd in te ruimen om aan de competenties te werken, is het van belang om al in het voorlaatste jaar, aan het begin van het schooljaar, met de Kies Actief aan de slag te gaan. Na het invullen biedt de Kies Actief Toolkit een uitgebreid profiel van de competenties van de leerlingen. Om een zo compleet mogelijk profiel van de individuele leerling in kaart te brengen is het wenselijk dat zowel de leerling zelf, de docent en de ouders de vragenlijst invullen over de leerling. Zo worden de ouders ook betrokken bij het transitieproces. Op de website kunnen de leerlingen een account aanmaken. De leerling kan vervolgens anderen uitnodigen om de vragenlijst over hem/haar in te vullen. Wanneer de leerling een compleet profiel van zijn/haar competenties heeft, kan deze toegevoegd worden aan het transitieportfolio. Om de ontwikkeling van de leerlingen in kaart te brengen wordt geadviseerd deze stap elk half jaar uit te voeren. Stap 2: Bespreken Kies Actief Na het invullen van de Kies Actief Toolkit kunnen eventuele discrepanties in antwoorden tussen de leerling en de docent worden besproken. Een gesprekshulp is bijgevoegd om te voorzien in een duidelijke structuur van het gesprek. Dit wordt door de docent uitgevoerd op individueel niveau, kort nadat de Kies Actief vragenlijsten zijn ingevuld door de leerlingen, docent en ouders. Door het bespreken van de uitkomsten van de Kies Actief en de verschillen in antwoorden krijgt de leerling de kans om een zo realistisch mogelijk beeld van zijn/haar eigen competenties te krijgen, eventuele vragen beantwoord te krijgen en er mee aan de slag te gaan. 36

37 Stap 3: Doelen stellen Op basis van het gesprek tussen de leerling en de docent over de competenties van de leerling kunnen doelen worden opgesteld. De doelen worden dus door de docent en de leerling samen opgesteld. De doelen worden SMART geformuleerd en gaan over hoe de leerling ertoe komt om de competentie(s) die hij/zij nog niet goed genoeg beheerst te verbeteren. Bijgevoegd bij de module is het formulier doelen stellen, waarop de leerling vragen kan beantwoorden en deze antwoorden samen tot een SMART doel kan formuleren. Het formulier met doelen kan in het transitieportfolio worden gedaan. Ook kunnen de doelen gebruikt worden in het onderwijsperspectief plan. Van belang is dat de leerlingen regelmatig hun voortgang bijhouden. Stap 4: Werken aan de competenties Uit het onderzoek blijkt dat de leerlingen met ASS vooral moeite hebben met de competentie samenwerken, en communiceren en taal. Aangezien samenwerken een belangrijke competentie is binnen een vervolgopleiding is het verstandig hier aandacht voor te hebben. Samenwerken is een competentie die doorgaans goed is te trainen in een klassikale setting, waarbij het groepsverband verantwoordelijk wordt gehouden voor de geleverde resultaten (Slavin, 1991; Óhidy, 2008). Een mogelijkheid is dus om een groepje leerlingen dat door wil stromen, gezamenlijk een opdracht te laten maken of een kleinschalig onderzoekje te laten doen. Voorafgaand aan de samenwerking kan het formulier voorbereiding samenwerken door de leerlingen worden ingevuld. Geadviseerd wordt aan de docenten om de leerlingen te begeleiden bij het invullen van de formulieren over samenwerken. Vooral bij de onderdelen waarop de leerlingen elkaar beoordelen moet toezicht worden gehouden. Belangrijk is om de leerlingen achteraf te laten evalueren en uit te dagen om te reflecteren op hun eigen en elkaar gedrag. Zie hiervoor formulier evaluatie en reflectie samenwerken. Ook hier is begeleiding en enig toezicht bij de evaluatie en beoordelingen van elkaar een punt van aandacht. Wanneer leerlingen veel aandacht nodig hebben om de competentie communiceren en taal wordt geadviseerd het trajectbureau van het Dr. Leo Kannerhuis in te schakelen. Het trajectbureau biedt een training communiceren aan. Om uit te zoeken op welke elementen van het sociaal functioneren en communiceren de leerling hulp nodig heeft is bij deze module een instrument bijgevoegd genaamd: Screening Sociale en Communicatieve Vaardigheden (SSCV) (Bosman et al., 2011). Ook de invulinstructie van de SSCV is bijgevoegd. Wanneer verder intensievere training nodig is op de competenties kan in gesprek worden getreden met het trajectbureau. Stap 5: Praktische oriëntatie Om goed voorbereid te starten en niet in de eerste week een te grote hoeveelheid indrukken te hoeven verwerken is het belangrijk om aandacht te besteden aan een aantal praktische zaken en processen. Deze voorbereiding dient van start te gaan wanneer de leerlingen een top 3 hebben gemaakt van hun studiekeuze. Dit zal dus plaatsvinden aan het begin of halverwege van het examenjaar. Om richting te geven aan de leerlingen waar hij/zij op moet letten is het formulier praktische voorbereiding toegevoegd. Deze kan in de eerste instantie globaal worden ingevuld. De docent kan erop toezien dat naarmate het eindexamenjaar vordert, de antwoorden op de vragen steeds concreter worden. Het formulier kan worden toegevoegd aan het transitieportfolio. 37

38 Taken docent: Invullen Kies Actief vragenlijsten Bespreken Kies Actief vragenlijsten (m.b.v. pijlendiagram, gesprekswijzer) Uitdelen van de formulieren Assisteren bij het maken van SMART doelen Toezien op behalen van de doelen Samenwerkingsgroepjes oprichten en project bedenken Evalueren samenwerking met groepje Beoordelen resultaten van samenwerkingsproject en reflectieverslagen Wanneer nodig afnemen van de SSCV Wanneer nodig doorverwijzen naar trajectbureau Toezien op praktische oriëntatie en eventueel daarbij helpen Materialen module 2: Invulinstructie Kies Actief Toolkit Gesprekshulp Kies Actief Toolkit Formulier doelen stellen Formulier voorbereiding samenwerking Formulier evaluatie en reflectie samenwerken SSCV instructie SSCV Formulier praktische voorbereiding Planning: Leerjaar VMBO HAVO Kies Actief Toolkit invullen 2X Bespreken resultaten Kies Actief Doelen stellen Werken aan de competenties 4 Kies Actief Toolkit invullen Bespreken resultaten Kies Actief Werken aan de competenties Praktische oriëntatie Examenjaar Kies Actief Toolkit invullen 2X Bespreken resultaten Kies Actief Doelen stellen Werken aan de competenties 5 Kies Actief Toolkit invullen Bespreken resultaten Kies Actief Werken aan de competenties Praktische oriëntatie Examenjaar 38

39 Formulieren bij module 2 1. Formulier 1 Invulinstructie Kies Actief Toolkit Voor: Leerlingen 2. Formulier 2 Gesprekshulp Kies Actief Toolkit Voor: Docenten 3. Formulier 3 Doelen stellen Voor: Leerlingen en docenten 4. Formulier 4 Voorbereiding samenwerking Voor: Leerlingen 5. Formulier 5 Evaluatie en reflectie samenwerken Voor: Leerlingen 6. Formulier 6 SSCV instructie Voor: Docenten 7. Formulier 7 SSCV Voor: Docenten 8. Formulier 8 Praktische voorbereiding Voor: Leerlingen 39

40 Formulier 1 Invulinstructie Kies Actief Bij module 2 Wanneer je een opleiding gaat doen heb je competenties nodig. Een competentie is een combinatie van kennis, vaardigheden en attituden. In het mbo en hbo wordt er veel gewerkt met deze competenties. Competenties heb je nodig voor allerlei verschillende doelen. Zo is plannen een competentie en is werken met de computer bijvoorbeeld ook een competentie. Er zijn bepaalde competenties die je voor iedere mbo of hbo opleiding nodig hebt. Deze competenties zijn dus erg belangrijk om te beheersen. Door de Kies Actief vragenlijst in te vullen kun je erachter komen in hoeverre jij die belangrijke competenties al beheerst. Na het invullen van de vragenlijst krijg je een profiel van hoe goed jij de competenties al beheerst. Op de volgende pagina is een instructie te vinden over hoe je de Kies Actief vragenlijst kunt vinden en kunt invullen. Volg de stappen. Als je de vragenlijst zelf helemaal hebt ingevuld, nodig dan je docent uit om de vragenlijst over jou in te vullen. Door te zien hoe je docent denkt over jouw competenties krijg je een duidelijker beeld van welk niveau je al hebt. Ook kun je andere zoals je ouders of vrienden uitnodigen. 40

41 41

42 Formulier 2 Gesprekshulp Kies Actief voor docenten Bij module 2 De gesprekshulp is bedoeld voor docenten om hen handvatten te geven bij het bespreken van de resultaten van de Kies Actief vragenlijst. Door te praten over de competenties van een leerling wordt deze leerling uitgedaagd goed na te denken over zichzelf en wat de resultaten voor hen betekenen. Belangrijk is om discrepanties tussen het zelfbeeld en het beeld dat de docent van de leerling heeft grondig te behandelen. Dit kan bijdragen aan het zelfbeeld van de leerling. 42

43 43

44 Formulier 3 doelen stellen Bij module 2 Nu je de Kies Actief vragenlijst hebt ingevuld en besproken met je docent, heb je een beeld van welke competenties je al goed beheerst en aan welke je nog moet werken. Zoals je al weet kan het beheersen van de competenties die de Kies Actief vragenlijst meet je helpen om goed een mbo of hbo te doen. Het is dus belangrijk om te werken aan het verbeteren van de competenties die je nog niet goed genoeg beheerst. Als je ergens aan wilt werken begin je met het opstellen van doelen. Met de tabellen op de volgende bladzijden kun je op een concrete manier doelen formulieren. De doelen formuleer je SMART. Dit is een afkorting voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. In het mbo en hbo wordt veel met SMART gewerkt. Door hier nu vast mee te oefenen heb je straks in je nieuwe opleiding al een voorsprong! Vul per competentie waar je aan wilt werken een tabel in. Vraag hierbij eventueel hulp bij je docent. Reken ongeveer 5-10 minuten invultijd per formulier. 44

45 Doel 1: Vraag: Aan welke competentie wil je werken met dit doel? Antwoord: Omschrijf het resultaat dat je wilt bereiken. Dit is je uiteindelijke doel Beschrijf zo duidelijk mogelijk wanneer en hoe je het doel wilt bereiken. Dit doe je door doelen SMART te formuleren. SMART is een afkorting voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Een doel is SMART als het antwoord kan geven op alle volgende vragen: - Is duidelijk wat je met je doel wilt bereiken? - Weet je hoe je kunt meten of je doel is bereikt? - Is iedereen het eens met dit doel? - Is het doel haalbaar? - Is het doel uitdagend? - Is duidelijk wanneer je het doel moet hebben bereikt? Omschrijf hoe je aan je doel gaat werken Omschrijf wie of wat je nodig heb om aan je doel te werken 45

46 Doel 2: Vraag: Aan welke competentie wil je werken met dit doel? Antwoord: Omschrijf het resultaat dat je wilt bereiken Beschrijf zo duidelijk mogelijk wanneer en hoe je het doel wilt bereiken. Dit doe je door doelen SMART te formuleren. Een doel is SMART als het antwoord kan geven op alle volgende vragen: - Is duidelijk wat je met je doel wilt bereiken? - Weet je hoe je kunt meten of je doel is bereikt? - Is iedereen het eens met dit doel? - Is het doel haalbaar? - Is het doel uitdagend? - Is duidelijk wanneer je het doel moet hebben bereikt? Omschrijf het resultaat dat je wilt bereiken. Dit is je uiteindelijke doel Omschrijf wie of wat je nodig heb om aan je doel te werken 46

47 Doel 3: Vraag: Aan welke competentie wil je werken met dit doel? Antwoord: Omschrijf het resultaat dat je wilt bereiken. Dit is je uiteindelijke doel Beschrijf zo duidelijk mogelijk wanneer en hoe je het doel wilt bereiken. Dit doe je door doelen SMART te formuleren. Een doel is SMART als het antwoord kan geven op alle volgende vragen: - Is duidelijk wat je met je doel wilt bereiken? - Weet je hoe je kunt meten of je doel is bereikt? - Is iedereen het eens met dit doel? - Is het doel haalbaar? - Is het doel uitdagend? - Is duidelijk wanneer je het doel moet hebben bereikt? Omschrijf hoe je aan je doel gaat werken Omschrijf wie of wat je nodig heb om aan je doel te werken 47

48 Doel 4: Vraag: Aan welke competentie wil je werken met dit doel? Antwoord: Omschrijf het resultaat dat je wilt bereiken. Dit is je uiteindelijke doel Beschrijf zo duidelijk mogelijk wanneer en hoe je het doel wilt bereiken. Dit doe je door doelen SMART te formuleren. Een doel is SMART als het antwoord kan geven op alle volgende vragen: - Is duidelijk wat je met je doel wilt bereiken? - Weet je hoe je kunt meten of je doel is bereikt? - Is iedereen het eens met dit doel? - Is het doel haalbaar? - Is het doel uitdagend? - Is duidelijk wanneer je het doel moet hebben bereikt? Omschrijf hoe je aan je doel gaat werken Omschrijf wie of wat je nodig heb om aan je doel te werken 48

49 Formulier 4 Voorbereiding samenwerken Bij module 2 Jullie gaan samenwerken aan een opdracht die jullie docent heeft gegeven. Op een goede manier kunnen samenwerken is een belangrijke competentie die je nodig hebt voor een opleiding in het mbo of hbo. Ook komt goed kunnen samenwerken goed van pas wanneer je later een baan hebt. Voor jullie beginnen aan de samenwerking is het belangrijk om goede afspraken te maken en vast na te denken over hoe jullie de samenwerking aan gaan pakken. Om hier over na te denken vullen jullie met elkaar onderstaand tabel in. In de linker kolom zijn vragen weergegeven waar jullie samen antwoord op kunnen geven. Schrijf de antwoorden op in de rechter kolom. Vul de tabellen met alle leden van het samenwerkgroepje samen in. 49

50 Vragen: Wie zitten er in deze samenwerkingsgroep: Antwoorden: Beschrijf zo concreet mogelijk waar jullie aan gaan samenwerken: Bespreek met elkaar wat ieders sterkte punten en verbeterpunten zijn binnen de samenwerking. Schrijf de sterke punten bij de + en de verbeterpunten bij de van iedere groepsgenoot op: 1. Naam: Naam: Naam: Naam: Naam: + - Beschrijf hoe jullie ervoor gaan zorgen dat iedereen ongeveer evenveel bijdraagt aan de groepsopdracht: 6. Naam:

51 Beschrijf hoe jullie ervoor gaan zorgen dat iedereen zijn/haar afspraken nakomt: Zijn er consequenties wanneer een groepsgenoot zijn/haar afspraken niet nakomt? Omschrijf deze consequenties: Maak afspraken over hoe jullie moeilijkheden in de samenwerking op een prettige manier op kunnen lossen. Beschrijf deze afspraken: Maak afspraken over hoe jullie elkaar informeren wanneer je je afspraken niet na kunt komen. Beschrijf deze afspraken. Denk hier bijvoorbeeld aan hoe veel tijd van te voren groepsleden zich af moeten melden voor een afspraak: Beschrijf hoe jullie samen zorgen voor een prettige en werkbare sfeer: Beschrijf hoe jullie je gaan voorbereiden op de groepsbijeenkomsten: 51