Wijzer in de Liefde LES 5

Transcriptie

1 Wijzer in de Liefde Draaiboek voor het geven van seksuele voorlichting aan en seksuele vorming van jeugdige asielzoekers en nieuwkomers LES 5 - soa, hiv & veilig vrijen - Lesopzet

2 Inleiding Les 5 gaat over soa, hiv & veilig vrijen. Bij het samenstellen van deze les is gebruik gemaakt van het Draaiboek voorlichting soa/hiv-preventie aan asielzoekers uit het Basispakket soa/hiv-bestrijding voor de MOA. In overleg met Judith van der Ree, de auteur van het draaiboek, is een keuze gemaakt uit die werkvormen in het draaiboek die tevens geschikt zijn voor jongeren. Bij het thema soa, hiv & veilig vrijen is het niet alleen belangrijk om kennis te hebben, maar zeker ook om vaardigheden aan te leren en aan attitude te werken. Het uiteindelijke doel is dat jongeren veilig zullen vrijen. Sta daarom niet te lang stil bij kennisdetails, maar besteed vooral aandacht aan discussie, meningsvorming en (communicatieve) vaardigheden. In het programma van de lesopzet is een logische volgorde van opeenvolgende subthema s opgenomen. Het is belangrijk om deze volgorde aan te houden. Bij de onderdelen 3, 7, 8, 9, en 13 bestaat een keuzemogelijkheid uit verschillende werkvormen. Dit wordt aangegeven met een. Gebruik de werkvorm die het beste bij de groep past. Het lespakket Lang leve de liefde is ook in deze les opgenomen als werkvorm. Twee videofragmenten zijn bruikbaar voor dit thema, mits de deelnemers voldoende begrip hebben van de Nederlandse taal. Als aanvullende methode vermelden we de Beeldplatenset Beelden spreken tot de verbeelding van mensen van Soa Aids Nederland en MOA. Deze beeldplaten zijn speciaal ontwikkeld voor de MOA en zijn bedoeld om een gesprek aan te gaan met mensen uit verschillende culturen over soa, hiv en veilig vrijen. Indien gewenst kan de set gebruikt worden voor de invulling van de hele les of voor de bespreking van een subthema. De beeldplatenset is te leen bij GGD/MOA en is tevens te koop voor overige organisaties bij Soa Aids Nederland. Voor bestelwijze zie p. 55. Het is wederom veel. In de lesopzet worden meer subthema s en werkvormen aangeboden dan past in een standaard les van 100 minuten. Indien er tijd beschikbaar is, is het aan te bevelen om twee bijeenkomsten voor deze les te plannen. Deze les kan in principe aan jongens en meisjes samen gegeven worden. Eventueel kan bij bepaalde werkvormen de groep opgesplitst worden in een jongens- en meisjesgroep. 2

3 Les 5. soa, hiv & veilig vrijen Minimale doelen De deelnemer kan vertellen wat een soa is en minimaal één voorbeeld noemen De deelnemer kan vertellen wat hiv en aids is en kan in het kort het verschil tussen beiden aangeven De deelnemer kan benoemen via welke vier lichaamsvloeistoffen soa en hiv wordt overgedragen De deelnemer kan minimaal twee manieren noemen hoe soa en hiv niet worden overgedragen De deelnemer staat open voor het bespreken van veilig vrijen De deelnemer kan minimaal twee manieren benoemen om veilig te vrijen De deelnemer weet waar hij meer informatie kan vinden over soa, hiv, aids en veilig vrijen De deelnemer kan op de juiste manier een condoom aanbrengen De deelnemer weet waar condooms te verkrijgen zijn De deelnemer staat open voor de voordelen van condoomgebruik De deelnemers hebben elkaar tips gegeven om met schaamtegevoelens bij het kopen van condooms om te gaan De deelnemer kan minimaal één argumenten aandragen om een partner te overtuigen van veilig vrijen De deelnemer weet dat je aan iemands uiterlijk niet kunt zien of hij/zij hiv-positief is De deelnemer kan benoemen welke consequenties dit heeft voor zijn seksueel gedrag Extra doelen De deelnemer kan minimaal één mogelijk symptoom van een soa benoemen De deelnemer staat open voor het bespreken van verschillende vormen van seksueel contact De deelnemer benoemt minimaal één manier om veilig vrijen bespreekbaar te maken met zijn/haar seksuele partner De deelnemer is in staat om argumenten om niet veilig te vrijen te weerleggen De deelnemer raakt vertrouwder met condooms door er op een speelse wijze mee om te gaan De deelnemer spreekt de intentie uit om zelf condooms te kopen De deelnemer heeft ervaren hoe het is om condooms te kopen De deelnemer is zich bewust dat het kopen van condooms in Nederland een normale handeling is 3

4 Programma Pagina Tijdsduur 1. Terugblik op les 4 p Inhoud van les 5 3. Introductie Grabbelzak Postergesprek 4. Wat is een soa? 5. Wat is hiv en aids? 6. Kun je aan iemand zien of hij/zij een soa heeft of seropositief is? 7. Hoe kun je een soa of hiv krijgen? De 4 vloeistoffen Soa/hiv-transmissiespel 8. Hoe praat je erover? Groepsdiscussie en/of rollenspel Video Lang Leve de Liefde, deel 4 en 5 Smoezenspel (facultatief) 9. Jezelf beschermen, hoe doe je dat? Condoomdemonstratie/instructie Condoomestafette (facultatief) 10. Voor- en nadelen van condooms 11. Bespreken huiswerkopdracht: het kopen van condooms 12. Waar kun je met vragen naar toe? Sociale kaart 13. Evaluatie krasloten quiz Totaal p. 8 p. 9 p. 10 p. 11 p. 12 p. 13 p. 15 p. 17 p. 19 p. 21 p. 22 p. 23 p. 26 p. 27 p. 28 p. 29 p. 30 p minuten 4

5 Benodigde materialen voor les 5 Basismaterialen: brievenbus flap-over flap-over met regels uit les 1 plakband stiften (inclusief een rode en groene) dienblad (eventueel ipv grabbelzak) 2 koffiekopjes: één met water en één met koffie, en twee schoteltjes post-it briefjes tv en videorecorder Bestellen of lenen bij MOA/GGD: poster uit Vrij Veilig Campagne beeldplatenset Beelden spreken tot de verbeelding van mensen, MOA/Soa Aids Nederland video Lang Leve de Liefde docentenhandleiding Lang Leve de Liefde voorlichtingsplaten Geboorteregeling, NIGZ kunstpenissen op standaard tissues condooms lovebox krasloten Zelf maken of lenen bij GGD/MOA: grabbelzak met inhoud: verschillende soorten condooms; vrouwencondoom; glijmiddel; liefdesbrief; anticonceptiepil; tampon; plaatje van soa; ansichtkaart over veilig vrijen; red ribbon (rood strikje); scheermesje (ingepakt); lepel/beker; folder regionale soa-poli; afsprakenkaartje van de MOA; babypop; injectienaald; foto van twee verliefde mensen, etc. foto s van soa; van cd-rom Beeldpresentatie, Soa Aids Nederland foto s van mensen uit tijdschriften op een groot stuk papier/karton bevestigd of praatplaat zie bijlage 1 (p. 46) rode, groene, gele kaart met resp. wel risico; geen risico;??? zie bijlage 2 (p. 47) 22 kaartjes met tekeningen voor het soa/hiv-transmissiespel zie bijlage 3 (p. 51) praatplaat zie bijlage 4 (p. 52) smoezenkaartjes zie bijlage 5 (p. 53) kopieën van gebruiksaanwijzing condoom zie bijlage 6 (p. 54) sociale kaart van de omgeving en kopieën voor de deelnemers Optioneel: Handboek SOA, Soa Aids Nederland folders/brochures: Uw gezondheid en veilige seks en Voorkom Aids, gebruik een condoom Bijvoorbeeld De Liefde, Pharos, Ien van Nieuwenhuijzen en Bram Tuk gadgets om uit te delen zie Bestellijst materialen (p. 55) 5

6 LES 5 - soa, hiv & veilig vrijen - Werkvormen 6

7 Terugblik op les 4 werkvorm Doel Groep De deelnemer kan benoemen wat in de vorige les besproken is Vragen uit de brievenbus worden behandeld Gemengde groepen of jongens/meisjes apart Werkwijze Laat de deelnemers kort vertellen wat er in de vorige bijeenkomst besproken is. Op die manier zitten de jongeren weer helemaal in het onderwerp en hebben nieuwe deelnemers de kans om aan te sluiten bij wat er vandaag besproken gaat worden. Vraag de deelnemers of er nog vragen zijn. Bespreek de vragen en de vragen uit de brievenbus Tijdsduur 5 minuten Materialen Brievenbus 7

8 Inhoud van les 5 werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemers weten wat er in deze les besproken wordt Gemengde groepen of jongens/meisjes apart Benoem het onderwerp van vandaag: soa, hiv & aids. Ga na of iedereen deze termen kent. Schrijf op het bord of de flap-over welke onderwerpen besproken worden: Wat zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s)? Wat is hiv en wat is aids? Hoe word je besmet met soa of hiv? En hoe juist niet? Wat moet je doen als je denkt dat je besmet bent? Hoe kun je jezelf beschermen tegen soa of hiv? Hoe gebruik je een condoom en waar kun je ze kopen? Bij wie kun je terecht voor meer informatie? Vertel dat het leuk en interessant kan zijn hierover te praten, maar dat dat soms ook moeilijk kan zijn. Hang de flap-over met afspraken uit les 1 op en neem ze zo nodig nogmaals met de groep door. Tijdsduur Materialen 5 minuten flap-over of bord flap-over uit les 1 stiften 8

9 Introductie Grabbelzak werkvorm Doel Groep Werkwijze De docent heeft een indruk van de voorkennis van de deelnemers Gemengde groepen of jongens en meisjes apart. Deze werkvorm kan stimulerend werken bij jongeren die passief zijn of zeggen dat ze alles al weten en bij nieuwsgierige jongeren, zoals Chinese jongeren. De grabbelzak is een ondoorzichtige zak of tas waarin voorwerpen of afbeeldingen zitten die te maken hebben met het thema soa/aids. Dit is een werkvorm waarbij de deelnemers gestimuleerd worden om actief mee te praten over het onderwerp. De grabbelzak kan op twee manieren gebruikt worden: 1. Aan het begin van een bijeenkomst kan de grabbelzak dienen om de kennis van de deelnemers in te schatten of om aan de hand van de grabbelzak de voorlichting te doen. 2. Aan het eind van de bijeenkomst om te evalueren of de informatie die tijdens een bijeenkomst gegeven is, bij de deelnemers is overgekomen. Inhoud grabbelzak Al naar gelang de inhoud van de voorlichting kunnen er voorwerpen of beeldmateriaal in de grabbelzak gestopt worden. Mogelijkheden zijn: verschillende soorten condooms; vrouwencondoom; glijmiddel; liefdesbrief; anticonceptiepil; tampon; plaatje van soa; ansichtkaart over veilig vrijen; red ribbon (rood strikje); scheermesje (ingepakt); lepel/beker; folder regionale soa-poli; afsprakenkaartje van de MOA; babypop; injectienaald; foto van twee verliefde mensen, etc. meer informatie over de link van deze voorwerpen met soa, hiv & aids is te vinden in de achtergrondinformatie, p.34 en 37. Werkwijze Leg de grabbelzak op tafel of laat hem rond gaan. Laat elke deelnemer iets uit de zak grabbelen en vraag hem/haar er iets over te vertellen. Vragen kunnen zijn: waar doet dit voorwerp jou aan denken? wat zegt dit voorwerp over soa, aids of veilig vrijen? Indien er vragen gesteld worden kun je er direct op ingaan of ze opschrijven en er later in de les op terugkomen. Laat de groep meedenken over het antwoord. Voor een verlegen groep kan het eng zijn om te grabbelen. Een alternatief kan zijn om de voorwerpen op een dienblad te leggen, waarna je elke deelnemer iets laat uitkiezen. Op deze manier hebben ze overzicht en kunnen ze gericht een keuze maken. Tijdsduur Materialen 10 minuten grabbelzak of dienblad met bovenstaande voorwerpen Bron: GGD Nederland; Draaiboek voorlichting soa/hiv-preventie aan asielzoekers; februari

10 Introductie Postergesprek werkvorm Doel Groep Werkwijze De docent heeft een indruk van de voorkennis van de deelnemers Gemengde groepen of jongens en meisjes apart Deze werkvorm is bruikbaar voor groepen waarvan de indruk bestaat dat die moeilijk over persoonlijke onderwerpen praten maar op zich wel een discussie aan willen gaan Kies een poster uit van de Vrij veilig campagne en hang deze op. Bepaal vooraf welke poster bruikbaar is voor de groep. Laat aan de hand van de poster iedereen reageren op wat hij/zij ziet en daarvan vindt. Mogelijke vragen aan de groep zijn: Heb je deze poster wel eens gezien? Waar? Voor wie is deze poster bedoeld? Welke boodschap wil deze poster uitdragen? Wat wil men bereiken met het gebruik van een condoom? Wie moet er beginnen over het gebruik van een condoom? Welke indruk maakt jouw vriend/vriendin op jou als hij/zij voorstelt om een condoom te gebruiken? Welke andere mogelijkheden om veilig te vrijen ken je? Tijdsduur 10 minuten Materialen Poster uit de Vrij veilig campagne. Voor bestelwijze zie Bestellijst materialen, p. 55 Bron: GGD Nederland; Draaiboek voorlichting soa/hiv-preventie aan asielzoekers; februari

11 Wat is een soa? werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer kan benoemen wat een soa is De deelnemer kan minimaal één voorbeeld van een soa benoemen De deelnemer kan minimaal één mogelijk symptoom van een soa benoemen Gemengde groepen of jongens/meisjes apart Vraag-leergesprek zie achtergrondinformatie p. 34. Vraag de deelnemers of zij weten wat een seksueel overdraagbare ziekte is. Vraag of ze benamingen kennen uit hun eigen taal voor een soa en schrijf deze op het bord. Aandachtspunten: een soa kun je oplopen door onveilig vrijen iemand kan een soa hebben zonder het zelf te weten (zonder klachten) aan iemands uiterlijk kun je niet zien of hij/zij een soa heeft 5 van de 10 mensen met een soa zijn tussen de 15 en 30 jaar jong! Vraag of de deelnemers in het kort kunnen vertellen wat onveilig vrijen is. benoem vooral het vrijen zonder condoom en geef aan dat er later in de les uitgebreid op wordt ingegaan Vraag of de deelnemers voorbeelden kunnen noemen van een soa. benoem enkele bekende soa: chlamydia, gonorroe, herpes genitalis, syfilis laat, afhankelijk van de groep foto s van soa zien (van de cd-rom Beeldpresentatie, Stichting soa-bestrijding.) Dit werkt met name goed voor jongensgroepen, waar men zegt alles al te weten, of waar men nogal bagatelliserend is. Aan de andere kant kan het effect van een schokreactie doorgaans nogal kort van duur zijn. Bespreek in het kort welke klachten je kunt hebben als je een soa hebt. benadruk dat er vaak geen klachten zijn, zoals bij Chlamydia benoem verder pijn bij het plassen, jeuk aan de geslachtsdelen, afscheiding uit penis of vagina, zweren, blaasjes of wratten op de geslachtsdelen Vraag aan de deelnemers of zij weten wat je moet doen als je denkt dat je een soa hebt. Benadruk dat een soa nooit vanzelf over gaat adviseer altijd naar een dokter te gaan als iemand denkt een soa te hebben én als iemand onveilig gevreeën heeft benadruk dat de meeste mensen zich schamen voor een soa en het moeilijk vinden om erover te praten. Dat is heel menselijk. Maar ermee blijven zitten heeft geen zin en lost niets op. Dus naar de dokter gaan is toch het allerbeste. Tijdsduur 10 minuten Materialen Handboek Soa, Soa Aids Nederland folders: Uw gezondheid en veilige seks, Soa Aids Nederland/MOA eventueel foto s van soa (cd-rom: Beeldpresentatie van Soa Aids Nederland) zie bijlage, bestellijst materialen, p

12 Wat is hiv en aids? werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer kan benoemen wat hiv en aids is De deelnemer kan in het kort het verschil tussen hiv en aids benoemen Gemengde groepen of jongens/meisjes apart Vraag-leergesprek zie achtergrondinformatie, p. 37 Vraag aan de deelnemers of zij weten wat hiv en wat aids is. Vraag of ze benamingen voor hiv en aids kennen uit hun eigen taal en schrijf die op het bord. Leg uit wat hiv is: schrijf de afkorting op het bord en leg uit leg de term seropositief uit Leg uit wat aids is: schrijf de afkorting op het bord en leg uit geef aan dat aids een ziekte is die ontstaat door besmetting met hiv Bespreek met de deelnemers het verschil tussen seropositief zijn en aids hebben. Bespreek in het kort de huidige therapiemogelijkheden. Wees er alert op dat de therapiemogelijkheden snel aan verandering onderhevig zijn. Lees voordat je dit onderwerp bespreekt de website van bijvoorbeeld de hiv-vereniging hierop na ( Tijdsduur Materialen 5-10 minuten Handboek Soa, Soa Aids Nederland folders: Uw gezondheid en veilige seks, Soa Aids Nederland/MOA zie bijlage, bestellijst materialen, p

13 Kun je aan iemand zien of hij/zij een soa heeft of seropositief is? werkvorm facultatief Doel Groep Werkwijze De deelnemer weet dat je aan iemands uiterlijk niet kunt zien of hij/zij seropositief is De deelnemer kan benoemen welke consequenties dit heeft voor zijn seksueel gedrag Gemengde groepen of jongens/meisjes apart Foto discussie Voorbereiding: Maak een keuze uit de volgende mogelijkheden: Knip foto s van jongens/meisjes/mannen/vrouwen uit tijdschriften en plak deze op een groot wit vel. Maak een kleurrijke mix van verschillende mensen. Gebruik beeldplaat 3 van de Beeldplatenset. Gebruik de praatplaat zie bijlage 1 (p. 46): Wie is besmet met hiv of heeft aids? Tijdens de les: Leg het foto-vel óf beelplaat 3 óf de praatplaat op een tafel waar de deelnemers omheen kunnen staan. Vraag de deelnemers: wie heeft het hiv-virus (is seropositief) denk je? Waarom? Vooroordelen worden duidelijk. Laat de deelnemers op elkaar reageren, laat vooroordelen ontzenuwen. Vul zonodig aan. Ga door totdat de boodschap (dat je dit aan iemands uiterlijk niet kunt zien) helder is Vraag aan de groep: wat betekent dit wanneer je iemand tegenkomt met wie je graag zou willen vrijen? Wat betekent dit wanneer je al een tijdje verkering hebt? De theekopjes Voorbereiding: Neem twee identieke ondoorzichtige kopjes. De ene vul je met thee/koffie en de andere met gewoon water. Leg op elk kopje een schoteltje. Tijdens de les: Laat de deelnemers niet in de kopjes kijken Vraag aan een deelnemer: zie jij verschil tussen deze kopjes? Het antwoord zal ongetwijfeld "nee" zijn Vervolgens laat je de deelnemers in de kopjes kijken zodat ze zien dat het ene kopje is gevuld met een gekleurde vloeistof en dat het andere helder water bevat. Zo is het ook met een hiv-besmetting: van buiten zie je niets, maar wanneer er een bloedtest gedaan wordt door de dokter kan toch blijken dat iemand besmet is. De volgende vraag is: wat denk je dat er gebeurt wanneer ik de inhoud van beide kopje meng? Antwoord: beide kopjes bevatten nu gekleurd water. Dit is eigenlijk ook wat er gebeurt wanneer mensen onveilig met elkaar vrijen en een van beide is besmet met hiv. De lichaamsvloeistoffen komen met elkaar in contact en vermengen als het ware. De ene geeft hiv door aan de ander. 13

14 Tijdsduur Materialen 10 minuten óf tijdschriften met foto s van verschillende mensen, een groot wit vel papier en lijm óf beeldplaat 3 van de beeldplatenset Beelden spreken tot de verbeelding van mensen, Soa Aids Nederland/MOA óf praatplaat bijlage 1 (p. 46) wie is besmet met hiv of heeft aids? twee identieke ondoorzichtige kopjes en schoteltjes thee of koffie en water Bron: Boer, Eduard; soa/aids voorlichting; MOA Oost, 2001 COA; Werkvormen voor aids/soa voorlichting; Rijswijk, juni

15 Hoe kun je een soa of hiv krijgen? De vier vloeistoffen werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer kan benoemen via welke vier lichaamsvloeistoffen soa en hiv wordt overgedragen Gemengde groepen of jongens/meisjes apart Het is belangrijk om te bespreken hoe overdracht van soa en hiv kan plaatsvinden. Met deze kennis wordt het begrijpelijker voor de deelnemers om te bedenken hoe besmetting voorkomen kan worden. Inleiding Leg uit dat de virussen en bacteriën die een soa veroorzaken voornamelijk voorkomen in 4 lichaamsvloeistoffen. Leg zo nodig uit wat lichaamsvloeistoffen zijn en wat een virus en bacterie is. Je kunt alleen besmet worden als deze vloeistoffen van een ander in jouw lichaam terechtkomen. Dit kan alleen gebeuren via openingen in het lichaam, dus niet via de intacte huid. Het kan bijvoorbeeld wel via een wondje, maar ook via de huid aan de binnenkant van lichaamsopeningen. Deze huid heet slijmvlies. Slijmvlies bevindt zich in de mond, in de ogen en neusgaten, in de vagina, in de anus. Om welke lichaamsvloeistoffen gaat het? Schrijf aan een kant van het bord of flap-over in rood de cijfers 1 t/m 4. Aan de andere kant in groen de cijfers 1 t/m 10 (of meer.) Rood staat voor de gevaarlijke lichaamsvloeistoffen, groen voor de veilige. Vraag de deelnemers welke lichaamsvloeistoffen ze kennen en in welke kolom ze thuis horen. Denk hierbij aan traanvocht, urine, snot, spuug, bloed, etc. Maak zo nodig gebaren of geluiden om de deelnemers op een spoor te zetten. (b.v. vinger in neusgat om snot aan te geven) Uiteindelijk komen in het gevarenlijstje de volgende vloeistoffen: 1. Bloed 2. Sperma 3. Vaginavocht 4. Borstvoeding Alle andere lichaamsvloeistoffen staan in het groene (veilige) rijtje. Hoe komen deze vloeistoffen in het lichaam van een ander? Laat de groep handelingen noemen waarvan zij denken dat die een besmetting kunnen veroorzaken Bespreek met elkaar of het klopt? Komt bij deze handeling bloed in je lichaam? Komt bij deze handeling sperma in het lichaam?...etc. Bijvoorbeeld: Iemand noemt een bloedtransfusie als wijze om het hiv virus binnen te krijgen. Bespreek dat donorbloed in veel landen, waaronder Nederland, gecontroleerd wordt op het hiv-virus, maar in een aantal landen nog altijd niet. De waarschijnlijkheid dat menstruatiebloed op de wc-bril besmetting kan veroorzaken kan onderzocht worden door te vragen hoe vaak er bloed wordt aangetroffen op de wcbril, en hoe vaak mensen met een lichaamsopening over de wc-bril wrijven. Laat diegene die zegt dat een bepaalde (seksuele) handeling veilig of onveilig is uitleggen waarom hij/zij dat vindt. Vervolgens kan met de groep gezocht worden naar een mogelijkheid om een bepaalde onveilige handeling veilig te maken. 15

16 Deze discussie kan ook m.b.v. post-it briefjes worden gevoerd. Plak de post-it briefjes in de juiste kolom en herhaal het juiste antwoord voor de hele groep. Herhaal steeds duidelijk waarom iets veilig of onveilig is! Merk op dat er verschillen zijn in de wijze van overdracht tussen de diverse soa (waaronder hiv). Het voert te ver om in deze les op al deze verschillen in te gaan. Wat voor een enkele soa of voor hiv onveilig is, is onveilig. Daarmee houd je het eenvoudig. zie achtergrondinformatie, p. 41 t/m 44. Tijdsduur Materialen 20 minuten bord of flap-over groene en rode stift post-it briefjes Bron: GGD Nederland; Draaiboek voorlichting soa/hiv-preventie aan asielzoekers; februari

17 Hoe kun je een soa of hiv krijgen? Soa/hiv-transmissiespel werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer kan minimaal twee manieren/handelingen benoemen hoe soa en hiv wordt overgedragen De deelnemer kan minimaal twee manieren/handelingen benoemen hoe soa en hiv niet wordt overgedragen De deelnemer staat open voor het bespreken van verschillende vormen van seksueel contact Gemengde groepen of jongens/meisjes apart Dit spel kan gebruikt worden om de kennis over de overdracht van soa en hiv te testen en/of te vergroten. Ook kan het een middel zijn om verschillende vormen van seksueel contact en veilig vrijen bespreekbaar te maken. Deze werkvorm sluit goed aan bij "De vier vloeistoffen" en bij "Kun je aan iemand zien of hij/zij een soa heeft of seropositief is?". Voorbereiding: Kopieer uit bijlage 2 (p. 47) goed op groen papier, niet goed op rood papier en??? op geel papier. Kopieer de plaatjes uit bijlage 3 (p. 51), knip ze uit en lamineer ze indien gewenst. Maak afhankelijk van de groep een selectie van meer expliciete of impliciete tekeningen. Tijdens de les: Bespreek vooraf met de groep wat onveilig vrijen inhoudt: vaginale geslachtsgemeenschap zonder condoom anale geslachtsgemeenschap zonder condoom én glijmiddel orale seks (pijpen en beffen) zonder condoom of beflapje Bespreek tevens de andere besmettingswegen van soa en hiv: bloed-bloed contact van moeder op kind tijdens de zwangerschap, de bevalling en via borstvoeding Leg de rode, groene en gele kaart met wel risico, geen risico en??? verspreid op een grote tafel. Verdeel de plaatjes waar de handelingen opstaan onder de deelnemers. Waarschuw de deelnemers vooraf dat er plaatjes bij kunnen zitten waar ze van kunnen schrikken. Laat de deelnemers de plaatjes onder de rode, groene of gele kaart leggen. Laat hen met elkaar overleggen. Als men het niet eens wordt, wordt het betreffende plaatje onder??? geplaatst. Na ongeveer 10 minuten (afhankelijk van de discussie kan er meer of minder tijd gegeven worden), worden de verschillende plaatjes afzonderlijk nabesproken. Hierbij ligt de nadruk op de motivatie van het leggen van de plaatjes bij de betreffende kaart. 17

18 Merk op dat er verschillen zijn in de wijze van overdracht tussen de diverse soa (waaronder hiv). Het voert te ver om in deze les op al deze verschillen in te gaan. Wat voor een enkele soa of voor hiv onveilig is, is onveilig. Daarmee houd je het eenvoudig. zie achtergrondinformatie, p. 41 t/m 44. De plaatjes die bij??? liggen, worden als laatste besproken. Vaak zijn de deelnemers dan in staat om de plaatjes alsnog bij de juiste kaart te plaatsen. In de nabespreking is ruimte voor vragen en reacties. Tijdsduur Materialen 20 minuten een rode kaart wel risico een groene kaart "geen risico" een gele kaart "???" 22 plaatjes met handelingen, waaronder seksuele handelingen. Eventueel zelf te kopiëren op gekleurd papier en te lamineren zie bijlagen 2 en 3 (p 47 en 51) 18

19 Hoe praat je erover? Groepsdiscussie en rollenspel werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer heeft nagedacht over welke keuzes hij/zij zouden maken in verschillende situaties met betrekking tot veilig vrijen De deelnemer kent argumenten voor veilig vrijen Gemengde groepen bij voorkeur In deze werkvorm wordt aandacht besteed aan houdingsaspecten en vaardigheden. Hoe ga je om met bepaalde situaties en hoe doet een ander dat? Door de mening van anderen te horen, kunnen de deelnemers hun eigen mening vormen. Daarnaast is deze werkvorm een manier om te toetsen of de informatie goed is overgekomen en om eventuele onduidelijkheden aan te vullen. Leg een of meer van de volgende praktijkvoorbeelden voor aan de deelnemers en nodig ze uit om te reageren. Je kunt ervoor kiezen om bepaalde vragen in de vorm van een rollenspel uit te laten voeren. Dit is afhankelijk van de sfeer in de groep, het taalniveau van de jongeren en de ervaring van de trainer met rollenspelen. Geschikt voor groepsdiscussie Jij en je vriend(in) zijn een avondje uit naar de disco. Aan het einde van de avond is het erg gezellig en willen jullie allebei vrijen. Je blijkt geen condoom bij je te hebben. Wat kunnen jullie doen? Je hebt met iemand gevreeën zonder condoom. Hoe zou je je daarna voelen? Wat kun je doen? Wat zou je de volgende keer doen? Je gaat voor de eerste keer vrijen met je vriend(in). Je kent hem/haar al 3 maanden. Stel je voor om een condoom te gebruiken? Waarom wel/niet? Je partner zegt dat hij twee condooms over elkaar wil gebruiken. Hij denkt da dat veiliger is. Ben je het daarmee eens? Waarom wel/niet? Tijdens het plassen merk je dat er een vieze afscheiding uit je penis/vagina komt. Wat doe je? Sinds jij en je vriend(in) een relatie hebben ben je monogaam (woord eventueel uitleggen). Moet je het dan met een condoom doen? Alternatief: Lagerhuis discussie met een stelling, bijvoorbeeld: vrijen zonder condoom is veel fijner. In een Lagerhuisdiscussie staan de deelnemers in twee dubbele rijen tegenover elkaar. Ze reageren op de centrale stelling met argumenten en reageren op de argumenten van een ander met tegenargumenten. De trainer leidt de discussie. Het is verboden elkaar in de rede te vallen. Wanneer iemand iets wilt zeggen gaat hij staan en wacht totdat hij het woord krijgt van de discussieleider. Voldoende beheersing van de Nederlandse taal is hierbij nodig. 19

20 Geschikt voor rollenspel Leg uit dat het in dit rollenspel alleen gaat om de onderhandeling vóór het vrijen. Je stelt aan je partner voor om een condoom te gebruiken. Je partner wil niet. Wat doe je? Welke argumenten kun je gebruiken? Gebruik eventueel de praatplaat. Zie bijlage 4 (p. 52) Een vriend vraagt of hij jouw scheermesje mag gebruiken. Hoe reageer je? Je vriend(in) vertelt dat hij/zij seropositief is. Hoe reageer je? Je hebt onveilig gevreeën en bent bang dat je een soa hebt opgelopen. Je besluit om naar de huisarts te gaan. Wat zeg je en hoe? De trainer speelt in deze casus de huisarts om aan te geven met welke professionele afstand een arts hiermee omgaat. Alternatief: Forumtheater: rollenspel waarbij elke deelnemer mag inspringen als hij een beter argument denkt te hebben. Een methode hiervoor is beschreven in het boek Bijvoorbeeld De Liefde van Ien van Nieuwenhuijzen en Bram Tuk, Pharos Tijdsduur Materialen 20 minuten praatplaat zie bijlage 4 (p.52) Bijvoorbeeld De Liefde, Forumtheater bij voorlichting en educatie aan vluchtelingenjongeren, zie voor bestelwijze p. 55. Bron: GGD Nederland; Draaiboek voorlichting soa/hiv-preventie aan asielzoekers; februari 2004 COA; Werkvormen voor aids/soa voorlichting; Rijswijk, juni 1996 Nieuwenhuijzen, I en Tuk, B., Bijvoorbeeld De Liefde, Forumtheater bij voorlichting en educatie aan vluchtelingenjongeren ; Pharos, Utrecht,

21 Hoe praat je erover? Lang Leve de Liefde werkvorm Met toestemming overgenomen uit lespakket Lang Leve de Liefde van SOA AIDS Nederland Doel Groep Werkwijze De deelnemer kan minimaal één argument aandragen om een partner te overtuigen van veilig vrijen Gemengde groepen Deze methode is alleen geschikt bij voldoende begrip van de Nederlandse taal om het verhaal van de video te kunnen volgen Het lespakket Lang Leve de Liefde bestaat uit een video, een docentenhandleiding en een leerlingenboekje (zie leskist). Het hele programma beslaat 6 lessen, waarvan 5 ondersteund worden door videofragmenten. Les 1 t/m 3 gaan over gevoelens, verkering, communicatie en het aangeven van wensen en grenzen. Les 4 t/m 6 gaan over veilig vrijen en het gebruik van het condoom en de pil. Videofragment 4 en 5 kunnen gebruikt worden in deze les. Voorbereiding: Bekijk fragmenten 4 en 5 en lees de docentenhandleiding en het leerlingenboekje door Bedenk welke methoden uit het leerlingenboekje aansluiten bij de doelgroep wat betreft Nederlands taalniveau. Het is ook mogelijk alleen de video te gebruiken. Tijdens de les: Geef de deelnemers een duidelijke kijkopdracht bij de video, bijvoorbeeld: welke redenen worden genoemd om veilig te vrijen? Laat deel 4 van de video zien en bespreek de vragen die in de video gesteld worden Bespreek alle argumenten, ook de argumenten die tegen veilig vrijen zijn. Stel ze ter discussie en laat de deelnemers op elkaar reageren met tegenargumenten Laat deel 5 van de video zien en bespreek de vragen die in de video gesteld worden Laat de deelnemers de mogelijkheden bespreken die Erik en Gwen in de video hebben: vrijen zonder condoom, condooms gaan kopen in een discotheek, bar of uit een automaat, op een andere manier vrijen die wel veilig is. Laat deelnemers over deze manieren nadenken. Het komt namelijk vaak voor dat de eerste keer geslachtsgemeenschap onverwacht plaats vindt en dat er geen condoom voorhanden is. Tijdsduur Materialen Afhankelijk van de gekozen samenstelling van methoden minuten tv en videorecorder videoband Lang Leve de Liefde docentenhandleiding Lang Leve de Liefde Bron: Soa Aids Nederland; Lang Leve de Liefde;

22 Hoe praat je erover? Smoezenspel werkvorm facultatief Doel Groep Werkwijze De deelnemer is in staat om argumenten om niet veilig te vrijen te weerleggen Gemengde groepen of jongens en meisjes apart Voorbereiding: Kopieer de smoezenkaartjes. Zie bijlage 5 (p. 53) in 10-voud. lamineer indien gewenst en knip de kaartjes uit. Maak stapeltjes van 5 verschillende smoezen. Tijdens de les: Bij het smoezenspel zitten de deelnemers in een binnen- en een buitenkring, steeds twee aan twee tegenover elkaar. De deelnemers in de binnenkring hebben een stapeltje kaartjes, waarop argumenten (smoezen) staan waarom zij niet veilig hoeven te vrijen. In totaal zijn er tien verschillende kaartjes. Geef elke deelnemer in de binnenkring vijf verschillende kaartjes. Zij lezen een van de kaartjes hardop voor aan degene die tegenover hen zit. De deelnemer in de buitenkring moet proberen in eigen woorden deze smoes te weerleggen. De deelnemer in de binnenkring reageert hier weer op door zijn of haar argument te verdedigen, etcetera. Dan neemt de deelnemer in de binnenkring de volgende smoes. Na enkele minuten schuiven de deelnemers in de buiten kring een plaats door. Zo ervaren alle deelnemers dat het verschil maakt wie je voor je hebt. De een spreek je makkelijker tegen dan de ander. Bovendien maken mensen van verschillende argumenten gebruik. In de nabespreking kun je vragen naar smoezen en argumenten die moeilijk te weerleggen waren. Vonden meerdere deelnemers dat? Vraag ook of het inderdaad verschil maakt wie je voor je hebt. Indien dat zo is, wat betekent dat in het dagelijks leven? Geef duidelijk aan dat er geen namen genoemd hoeven te worden. Tijdsduur 20 minuten Materialen kopieën van de kaartjes met smoezen Zie bijlage 5 (p. 53) Bron: Bijsterveldt, Marc van; Praten over seks in de multiculturele klas; NIGZ, Woerden,

23 Jezelf beschermen, hoe doe je dat? werkvorm Doel Doelgroep Methode De deelnemer kan de juiste stappen bij het gebruik van een condoom benoemen Elke deelnemer heeft minimaal één keer geoefend met het afrollen van een condoom Gemengde groepen of jongens / meisjes apart Condoomdemonstratie en instructie Voordat je het condoomafrollen gaat demonstreren doe je er goed aan om zelf eerst de stappen door te nemen en zonodig een keer te oefenen. Oefen het condoomafrollen in de volgende volgorde: 1. Demonstratie door docent, waarbij je stap-voor-stap het afrollen uitlegt 2. Een vrijwillige deelnemer demonstreert het afrollen voor de groep (waarvoor hij beloond wordt met een prijsje.) Nabespreken wat goed ging en wat beter kan. 3. Alle deelnemers oefenen met het afrollen met een staande dildo op tafel. 4. Voor een ludieke toevoeging: Alle deelnemers oefenen met afrollen in de lovebox. De lovebox is een houten doos met aan de ene zijde twee armsgaten en aan de andere zijde een kijkgat in de vorm van een hart. In het midden van de doos staat een dildo op een standaard. De deelnemer steekt zijn handen door de twee armsgaten en krijgt van de andere zijde een condoom in de verpakking aangeboden. Het is de bedoeling dat hij zonder te kijken het condoom op de juiste wijze afrolt. Zo kan het afrollen in het donker op een ludieke manier geoefend worden. De andere groepsleden kijken door het hartvormige gat om te zien of de deelnemer het goed doet. Zet plaat 11 van de voorlichtingsplaten Geboorteregeling of plaat 9 van de beeldplatenset Beelden spreken tot de verbeelding van mensen neer. Deel eventueel kopieën uit van deze plaat. Zie ook bijlage 6 (p 54). Benoem tijdens de demonstratie elke handeling. Op deze manier zijn de deelnemers zich bewuster van de details. Vooraf 1. controleer de uiterste gebruiksdatum 2. controleer of het condoom getest is. Funcondooms zijn niet getest. Gebruik deze niet voor geslachtsgemeenschap 3. gebruik voor anale seks altijd extra glijmiddel 4. gebruik altijd glijmiddel op waterbasis. Deze zijn te koop bij drogist, apotheek en seksshop. Laat een tube zien, evt. met vermelding van prijs, en schrijf het woord GLIJMIDDEL op bord of flap-over. Gebruik géén vaseline, zeep, olijfolie, massageolie of crème gebruiken (dit tast het rubber van het condoom aan, waardoor het kapot kan gaan) Tijdens 5. duw het condoom in het dichte pakje met je duimen naar beneden en geef een scheurtje in een lange zijde (openmaken aan de korte kant levert vaak een te kleine opening op, waardoor men met nagels gaat peuteren en een beschadiging kan veroorzaken) 23

24 6. pas op met scherpe nagels, ringen en dergelijke als je het pakje openmaakt 7. nooit het pakje openmaken met tanden of een schaartje! 8. zorg dat de rolrand van het condoom aan de buitenkant zit (even langs de deelnemers lopen en het verschil tussen beide kanten laten zien, anders weten ze niet altijd wat je bedoelt) 9. knijp het puntje van het condoom met je vingers zodanig dicht dat er geen lucht meer in zit of pak het vast en draai het condoom één of twee slagen om zijn lengteas 10. plaats het condoom op de top van de stijve penis en rol het helemaal af, waarbij je met één hand het puntje dicht blijft knijpen 11. een luchtbel geeft risico dat het condoom onder druk knapt 12. veel condooms hebben glijmiddel aan de binnen- en buitenkant om het omdoen te vergemakkelijken en om het binnendringen in de partner te vergemakkelijken 13. doe eventueel wat extra glijmiddel (op waterbasis) op het condoom 14. door een condoom te gebruiken kan bij seksueel contact geen vaginaal of anaal vocht in de penisopening komen of vocht uit de penis in de vagina of anus Na afloop 15. na de zaadlozing penis meteen terugtrekken terwijl je het condoom vasthoudt. (dit betekent niet: met hoge snelheid terugtrekken, maar: niet te lang wachten en voorzichtig terugtrekken, dus voordat de penis kleiner wordt en het condoom af kan glijden). Afhankelijk van de sfeer kun je met het penismodel tegen je aan demonstreren wat hier de bedoeling is 16. knoop het condoom dicht, zodat het sperma er niet uitvloeit 17. gooi het gebruikte condoom in de prullenbak. Om geen aanstoot te geven aan mensen in je omgeving rol je het condoom eerst in een papiertje. Ook kinderen komen dan niet in de verleiding dit vermeende ballonnetje uit de prullenbak te vissen! 18. nooit in het toilet werpen, dit kan verstoppingen veroorzaken waardoor het condoom en andere afvoerinhoud alsnog naar boven komen. En verder 19. een condoom éénmalig gebruiken, niet uit zuinigheidsoverwegingen uitspoelen en hergebruiken, dit staat garant voor ongelukjes! 20. nooit twee condooms over elkaar, dat maakt het juist veel onveiliger omdat rubber door de wrijving sneller scheurt 21. bewaar condooms niet op een plek waar ze warm worden en/of onder druk staan (kontzak!), maar b.v. in een borstzakje (vraag om ideeën en beoordeel ze met de groep) 22. geef aan dat condooms o.a. te koop zijn bij de supermarkt, tankstation, apotheek of drogist en wijs op de diversiteit in maten en smaken. Condooms worden soms bij de kassa in een kast gehouden en liggen niet altijd in de schappen. Je zult er dan om moeten vragen. Geef aan dat dit vervelend kan zijn. Bespreek ook de meer anonieme mogelijkheden zoals automaten in toiletten en via het internet zie werkvorm Het kopen van condooms. 23. oefenen in je ééntje, zonder partner en seksuele spanning, is een goed begin. 24. realiseer je dat lopen ook met vallen en opstaan is geleerd en inmiddels gaat het jou zonder één enkel probleem af. Nu tellen alleen de voordelen van het kunnen lopen nog! Aandachtspunten 1. Elke deelnemer oefent (ook de meisjes) 2. Zorg ervoor dat alle condooms en andere restmaterialen opgeruimd zijn voor het afloop van de les Als ludieke afsluiting van de les kun je kiezen voor een condoomestafette, zie verder. 24

25 Tijdsduur Materialen 25 minuten condooms kunstpenissen op standaard tissues voorlichtingsplaten Geboorteregeling, NIGZ of beeldplatenset Beelden spreken tot de verbeelding van mensen, Soa Aids Nederland evt. kopieën van de voorlichtingsplaat. Zie ook bijlage 6 (p. 54) evt. folders: Uw gezondheid en veilige seks Voorkom aids, gebruik condooms lovebox, te leen bij GGD of Soa Aids Nederland Bron: GGD Nederland; Draaiboek voorlichting soa/hiv-preventie aan asielzoekers; februari

26 Condoomestafette werkvorm facultatief Doel Groep Werkwijze De deelnemer raakt vertrouwder met condooms door er op een speelse wijze mee om te gaan Gemengde groepen of jongens / meisjes apart Spel Deze methode kan gebruikt worden als afsluiting van een les over veilig vrijen. Het is belangrijk dat de deelnemers eerst geoefend hebben met het condoomafrollen, zodat ze weten hoe een condoom op de juiste wijze gebruikt wordt. De groep wordt verdeeld in twee teams. De teams zitten aan weerszijden van een lange tafel. Alle deelnemers krijgen een condoom. De nummers 1 van beide teams krijgen een demonstratiemodel van een penis. Op aanwijzing van de docent starten de nummers 1 met het aanbrengen van het condoom. Pas wanneer het condoom correct is aangebracht, mag het worden afgerold en wordt er een knoopje ingelegd. Vervolgens mag het penismodel worden doorgegeven aan de buurman of buurvrouw die vervolgens hetzelfde doet. De begeleider houdt scherp in de gaten of de condooms op de juiste manier worden aangebracht. Je kunt ook mededeelnemers deze taak van observant geven. Het team dat de condooms het snelst en op de juiste wijze heeft aangebracht, heeft het spel gewonnen. Zorg voor een leuke prijs. Voor suggesties, zie bijlage, bestellijst materialen, p. 55. Aandachtspunt Benadruk dat het er in werkelijkheid natuurlijk niet om gaat dat je een condoom zo snel mogelijk omdoet. Dan neem je er alle tijd voor. Tijdsduur Materialen 15 minuten condooms 2 kunstpenissen op een standaard tissues een prijs/gadget 26

27 Voor- en nadelen van condooms werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer staat open voor voordelen van condoomgebruik Gemengde groepen of jongens / meisjes apart Groepsdiscussie Om condoomgebruik te stimuleren is het belangrijk om stil te staan bij de negatieve ideeën die leven onder de jongeren. Bespreek vervolgens de voordelen, zodat ze het gebruik van condooms van twee kanten kunnen bekijken. Laat hen zoveel mogelijk zelf de voordelen benoemen en elkaar hierop wijzen. Mogelijke nadelen: je moet erbij nadenken om op tijd condooms te kopen je moet nadenken bij het gebruik bij nieuwe partner(s) moet je eerst overleggen en afspreken een condoom te gebruiken. Dit kan soms moeilijk zijn. het is een 'gedoe', het onderbreekt het liefdesspel sommige mannen zeggen minder te voelen sommige mannen denken hun potentie te verliezen, wat niet waar is de schijn wekken 'erop uit te zijn' Voordelen: je gebruikt het alleen op het moment dat je het echt nodig hebt het voorspel wordt langer; je kunt het aanbrengen van het condoom onderdeel laten uitmaken van het voorspel het geeft je een veilig gevoel. Je hoeft je achteraf geen zorgen te maken over een mogelijke besmetting het beschermt niet alleen tegen hiv-infectie, maar vermindert ook het risico op de meeste andere belangrijke soa, bijvoorbeeld de soa die onvruchtbaarheid veroorzaken het is een teken van zorgzaamheid voor je zelf en de naar de ander het geeft je een goed gevoel (zelfvertrouwen) als je voor jezelf opkomt bij vrouwen en in mindere mate bij mannen voorkomt het condoom het vervelende nalekken bij anale seks is een condoom extra hygiënisch je houdt schone lakens (en daardoor minder was) Tijdsduur Materialen 10 minuten flap-over stiften 27

28 Het kopen van condooms werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer spreekt de intentie uit om zelf condooms te kopen De deelnemer heeft ervaren hoe het is om condooms te kopen De deelnemers hebben elkaar tips gegeven om met schaamtegevoelens om te gaan De deelnemer is zich bewust dat het kopen van condooms in Nederland een normale handeling is Gemengde groepen of jongens en meisjes apart Huiswerkopdracht uit les 4 bespreken Vraag de deelnemers, naar aanleiding van de huiswerkopdracht uit les 4, of zij condooms hebben gekocht en zo ja, waar. Vraag naar de ervaring van de deelnemers hierbij. Hoe heb je het aangepakt? Hoe voelde je je? Hoe vond je dat het ging? Het kan voorkomen dat er deelnemers zijn die geen condooms hebben gekocht omdat ze niet durfden. Geef aan dat de meeste mensen in het begin last hebben van gevoelens van schaamte, maar dat het belangrijk is om deze te overwinnen. Laat de deelnemers elkaar tips geven! Voor tips van leeftijdgenoten staan jongeren meer open dan voor tips van een docent. Laat ze ook met elkaar inventariseren waar je condooms kunt kopen. Noem bijvoorbeeld de website van de Condoomfabriek ( en toiletten van uitgaansgelegenheden als anonieme manieren om condooms te kopen. Schrijf alle tips op een flap-over. Je kunt er voor kiezen om deze flap de volgende lessen weer op te hangen in het lokaal. Het kopen van condooms kan ervaren worden als veel gedoe en gezien worden als een groot nadeel van condoomgebruik. Tijdsduur Materialen 10 minuten flap-over stiften Bron: Baan, Jan; Seksuele voorlichting aan ama s, Handleiding voor mentoren in Kleine Wooneenheden; Stichting Pharos; Utrecht,

29 Waar kun je met vragen naar toe? werkvorm Doel Groep Werkwijze De deelnemer kan benoemen waar hij terecht kan met vragen over soa/hiv en veilig vrijen De deelnemer kan benoemen waar hij terecht kan voor het aanschaffen van condooms Gemengde groepen of jongens en meisjes apart De sociale kaart bespreken Pas voorafgaand aan de les de sociale kaart voor de deelnemers aan aan je eigen regio. Deel kopieën van de sociale kaart uit. Mocht je dit in les 4 al gedaan hebben, laat de deelnemers dan het exemplaar gebruiken dat ze reeds hebben. Loop met de groep de sociale kaart door aan de hand van een aantal vragen: Bij wie kun je informatie vinden over soa en hiv? Bij wie kun je terecht als je een soa/hiv-test wilt laten doen? Stel dat je vriend(in) bij je komt met het verhaal dat ze vaginale jeuk heeft. Waar kan zij dan naar toe gaan? Stel je hebt het vermoeden dat je een soa hebt, waar kun je dan naar toe gaan? Je vriend vertelt dat hij onveilige seks heeft gehad met een meisje dat hij net kent. Wat zou je hem adviseren te doen? Laat de deelnemers actief meedenken en de sociale kaart gebruiken. Tijdsduur Materialen 10 minuten Kopieën van de sociale kaart 29

30 Evaluatie werkvorm Doel Groep Werkwijze De docent krijgt een indruk van het effect van deze les Gemengde groepen of jongens en meisjes apart Krasloten of quiz Krasloten Geef elke deelnemer een kraslot. Let er op dat je alleen die krasloten gebruikt waar een vraag op staat die in de les behandeld is. Laat elke deelnemer de tekst op zijn kraslot hardop voorlezen en een keuze maken uit de drie mogelijke antwoorden. Laat hem het grijze vakken openkrassen om te zien of hij het antwoord goed had. Bespreek de vraag zo nodig na met de groep. Quiz Deel de groep op in drie of viertallen. Stel vraag. Laat elke groep de vraag met elkaar bespreken en met een antwoord komen. Bespreek het antwoord van elke vraag. Turf de goede antwoorden van elke groep en zorg voor een prijsje voor de groep met de meeste goede antwoorden. Maak een keuze uit de volgende vragen. 1. Kun je een SOA oplopen na 1 keer vrijen zonder condoom? Ja, ook dan kun je een SOA, bijvoorbeeld een besmetting met HIV oplopen. 2. Merk je het altijd als je een SOA hebt? Nee, het komt vaak voor dat je met een SOA rondloopt zonder dat je het weet. Toch kun je een ander besmetten. Ook SOA waar je niets van merkt kunnen ontstekingen of onvruchtbaarheid veroorzaken. 3. Geneest een SOA wel eens vanzelf? Nee, een SOA geneest nooit vanzelf. Je moet dus altijd naar de dokter gaan als je zonder condoom hebt gevreeën of ongewone dingen ziet aan je penis, vagina of anus. Als je niet naar de dokter gaat kun je ontstekingen krijgen of onvruchtbaar worden. 4. Kun je besmet worden met HIV als je zonder condoom vrijt? Ja, bij vrijen zonder condoom kunnen twee mensen elkaar besmetten. Uit het sperma van de man kan het virus door de slijmvliezen van vagina of anus bij de andere persoon binnendringen. Van de vrouw kan het virus via menstruatievocht of vaginaal vocht door de slijmvliezen van de penis bij de man binnendringen. Bij vrijen met de penis in de anus is het risico nog groter omdat er meer kans is op wondjes aan de anus. De kans op bloed-sperma contact is dan veel groter. 5. Moet je denken dat je een SOA hebt als je pijn hebt bij het plassen? Ja, als je zonder condoom gevreeën hebt wel. 6. Beschermt de pil ook tegen SOA en HIV? Nee, de pil beschermt wel tegen zwangerschap maar niet tegen SOA en HIV. 30

31 7. Kun je iemand met Hiv of Aids een zoen geven? Ja, mensen met HIV of Aids kun je gewoon een zoen geven. Je kunt ze zelfs een tongzoen geven. Je loopt geen risico. Het HIV virus zit wel in het speeksel van besmette personen, maar dat is veel te weinig om iemand te kunnen besmetten. Ook zitten er in speeksel allerlei stoffen die het virus onschadelijk maken. 8. Is iemand met HIV meestal erg ziek? Nee, iemand die besmet is met het HIV virus, hoeft daar niets van te merken. Hij of zij voelt zich meestal gezond. Het kan jaren duren voordat iemand met HIV ziek wordt en Aids krijgt. 9. Na onveilig vrijen jezelf goed wassen, helpt dat tegen SOA en Aids? Nee, water en zeep houden een infectie niet tegen. 10. Hoeveel mensen worden per jaar in Nederland besmet met een SOA? Ongeveer mensen per jaar lopen in Nederland een SOA op. 11. Kunnen insecten het HIV virus overbrengen op mensen? Nee, insecten en andere bijtende dieren kunnen het virus niet op mensen overbrengen. Als een mug bijvoorbeeld prikt, zuigt die een klein beetje bloed op. Als dezelfde mug nu weer iemand anders prikt, wordt er geen bloed uitgewisseld. Bovendien komt het HIV virus in deze vorm alleen bij mensen voor en is ook alleen voor mensen gevaarlijk. 12. Kan het HIV virus na een aantal jaren weer uit je lichaam verdwijnen? Nee, wie eenmaal het virus heeft, zal dat altijd in zijn lichaam houden. 13. Kun je iemand besmetten met een SOA als je zelf geen klachten hebt? Ja, dit komt erg vaak voor omdat mensen vaak niet merken dat ze een SOA hebben. 14. Kun je met een soa of HIV besmet worden als je een meisje likt tijdens haar menstruatie? Ja, er altijd kans op besmetting. Als je bloed in je mond krijgt heb je extra kans op HIV. Het HIV virus kan door de slijmvliezen in je mond je lichaam binnendringen. Je kunt het risico verkleinen door een beflapje te gebruiken (dun rubber doekje). 15. Is het gevaarlijk om een heel klein beetje sperma in je mond te krijgen? Ja, ook een klein beetje sperma kan iemand besmetten doordat het virus door de slijmvliezen in de mond het lichaam binnendringt. Om het risico te verkleinen kun je een condoom (met een smaakje) gebruiken. 16. Kun je onvruchtbaar worden als je een SOA hebt en die niet laat behandelen? Ja, bij verschillende SOA heb je het risico om onvruchtbaar te worden als je je niet laat behandelen. 17. Is het altijd veilig om met jezelf te vrijen? Ja. 18. Moet je nog steeds een condoom gebruiken als je al 3 maanden seks met iemand hebt? Ja, als je iemand nog maar korte tijd kent weet je niet welke seksuele contacten die persoon gehad heeft. Bovendien kunnen vaste verkeringen uitraken en gevolgd worden door weer een verkering. Die nieuwe vriend(in) heeft daarvoor misschien ook al verkering gehad met een ander. Veel jongeren wisselen nogal eens van relatie. Als je wilt stoppen met condoomgebruik in een vaste relatie dan 31

32 kun je het beste naar de MOA, de huisarts of soa-poli gaan voor een soa en hiv test. 19. Kun je meteen na onveilig vrijen een HIV-test laten doen? De HIV-test zegt alleen iets over de periode langer dan 3 maanden voor de test. Na een besmetting met het HIV virus maakt het lichaam stoffen tegen het virus. Dit duurt maximaal 3 maanden. Een HIV-test kun je dus pas na 3 maanden laten doen om zeker te weten of je wel of niet besmet bent. De test is ook geen bescherming voor de toekomst. Als je niet besmet bent moet je dat zo houden. Als je wel besmet bent is het belangrijk dat je het virus niet overdraagt op degene met wie je vrijt. Dat kan alleen door veilig te vrijen, met een condoom. 20. Kun je een condoom twee keer gebruiken? Nee, je krijgt het condoom na 1 keer niet meer om. Bovendien kan het condoom scheuren. Er kan ook nog sperma aan of in zitten waardoor je risico loopt op besmetting of zwangerschap. 21. Is het veiliger om twee condooms over elkaar te doen? Nee, twee condooms over elkaar lijkt misschien extra veilig maar dat is het juist niet. De condooms gaan langs elkaar schuren waardoor ze makkelijker scheuren. 22. Moet je van tevoren een condoom testen? Nee, je loopt dan het risico dat het kapot gaat. Condooms zijn in de fabriek ook al uitgebreid getest. 23. Blijven condooms altijd goed? Nee, de kwaliteit van het rubber wordt minder na een tijdje. Je moet goed letten op de uiterste houdbaarheidsdatum op de verpakking. Zorg ook dat je ze niet op een warme plaats bewaart. Dan moet je ze na 6 maanden weggooien. 24. Waar kun je condooms kopen? Je kunt ze kopen bij supermarkten, drogisterijen, apotheken, benzinestations of in automaten die hangen in discotheken of in toiletten. 25. Wat is eigenlijk veilig vrijen? Veilig vrijen is het voorkomen van SOA en van zwangerschap. Dit betekent dus condoomgebruik en/of veilige sekstechnieken. Tijdsduur Materialen 10 minuten krasloten prijsjes 32