Bovenbouw HAVO / VWO. Onderdeel 2. Veilig en onveilig vrijen: anticonceptie

Transcriptie

1 Bovenbouw HAVO / VWO Onderdeel 2 Veilig en onveilig vrijen: anticonceptie

2 2

3 Toelichting onderdeel 2: Anticonceptie In het tweede onderdeel van Lang Leve de Liefde Bovenbouw (LLL-BB) wordt het thema veilig en onveilig vrijen geïntroduceerd. Dit onderdeel bestaat uit 7 oefeningen verspreid over 2 lesuren. Het onderdeel begint met een les waarin leerlingen door middel van animaties hun kennis met betrekking tot de geslachtsorganen, menstruatiecyclus en bevruchting kunnen ophalen (oef. 1 4). Deze les wordt afgerond met het gezamenlijk beantwoorden van de vraag wat veilig en wat onveilig vrijen is in het kader van zwangerschapspreventie en in het kader van SOA-preventie (oef. 5). De tweede les gaat over anticonceptie (oef. 6); welke soorten zijn er? Hoe gebruik je het? Hoe regel je het? En hoe ga je om met eventuele nadelen? De tweede les kan worden afgesloten met een animatie die de werking van hormonale anticonceptie laat zien (oef. 7). Programma Les 1: Geslachtsorganen en vrijen Oef. 1 Het mannelijk geslachtsorgaan (ca. 5 min.) p. 4 Oef. 2 het vrouwelijk geslachtsorgaan (ca. 5 min.) p. 4 Oef. 3 De menstruatiecyclus (ca. 5 min.) p. 5 Oef. 4 Bevruchting (ca. 5 min.) p. 5 Oef. 5 Veilig en onveilig vrijen (ca. 15 min.) p. 6 Les 2: Anticonceptie Oef. 6 Anticonceptie wat & hoe (ca. 40 min.) p. 8 Oef. 7 Werking hormonale anticonceptie (ca. 5 min.) p. 11 Benodigdheden Les 1 Oef. 1 4: PC s met internetverbinding en eventueel beamer of digiboard Oef. 5: schoolbord en eventueel post-its Les 2 Oef. 6: Printjes met informatie over AC van de LLL-BB website. Eventueel pc met beamer of digiboard of anders schoolbord. Oef. 7: PC met internet verbinding en eventueel beamer of digiboard. 3

4 Les 1 Geslachtsorganen en vrijen In deze les maken leerlingen via een 4-tal animaties kennis met de geslachtsorganen (oefening 1 & 2), de menstruatiecyclus (oefening 3) en bevruchting (oefening 4). De animaties kunnen via internet worden bekeken. De les wordt afgerond met het klassikaal invullen van een schema van wat veilig en wat onveilig vrijen is in het kader van zwangerschapspreventie en in het kader van SOA-preventie (oefening 5). Oefening 1 Het mannelijk geslachtsorgaan (5 min) Door middel van een korte animatie maken de leerlingen kennis met de belangrijkste onderdelen van het mannelijk geslachtslichaam. - leerlingen kennen de belangrijkste onderdelen van het mannelijk geslachtslichaam en de werking van de verschillende onderdelen - leerlingen weten welke hygiëne rondom het geslachtsorgaan belangrijk is De animatie kan klassikaal, in groepjes, of individueel door de leerlingen via de Lang Leve de Liefde website worden bekeken (leerlingenomgeving Bovenbouw, onderdeel 2, oef. 1). Oefening 2 Het vrouwelijk geslachtsorgaan (5 min) Door middel van een korte animatie maken de leerlingen kennis met de belangrijkste onderdelen van het vrouwelijk geslachtslichaam. - leerlingen kennen de belangrijkste onderdelen van het vrouwelijk geslachtslichaam en de werking en functie van de verschillende onderdelen - leerlingen weten welke hygiëne rondom het geslachtsorgaan belangrijk is - leerlingen kennen de feiten rondom het maagdenvlies De animatie kan klassikaal, in groepjes, of individueel door de leerlingen via de Lang Leve de Liefde website worden bekeken (leerlingenomgeving Bovenbouw, onderdeel 2, oef. 2). 4

5 Oefening 3 De menstruatiecyclus (5 min) Door middel van een korte animatie krijgen de leerlingen inzicht in de menstruatiecyclus van vrouwen. - leerlingen kennen de verschillende aspecten van de menstruatiecyclus - leerlingen weten welke hygiënische maatregelen belangrijk zijn tijdens de menstruatie. De animatie kan klassikaal, in groepjes, of individueel door de leerlingen via de Lang Leve de Liefde website worden bekeken (leerlingenomgeving Bovenbouw, onderdeel 2, oef. 3). Oefening 4 Bevruchting (5 min) Door middel van een korte animatie maken de leerlingen kennis met de bevruchting en de eerste weken van zwangerschap. - leerlingen kennen de verschillende stadia van bevruchting De animatie kan klassikaal, in groepjes, of individueel door de leerlingen via de Lang Leve de Liefde website worden bekeken (leerlingenomgeving Bovenbouw, onderdeel 2, oef. 4). 5

6 Oefening 5 Veilig en onveilig vrijen (15min) In deze oefening gaan de leerlingen na wat het verschil is tussen veilig en onveilig vrijen met betrekking tot zwangerschapspreventie en met betrekking tot SOA-preventie. - Leerlingen weten wat veilig en onveilig vrijen is met betrekking tot zwangerschapspreventie en met betrekking tot SOA-preventie Klassikaal wordt het schema ingevuld: welke manieren van vrijen zijn veilig en welke zijn onveilig wanneer het gaat om het voorkomen van zwangerschap en wanneer het gaat om het voorkomen van een SOA. Hieronder staat de lijst van manieren van vrijen ingedeeld in het schema. Een leeg schema kunt u op het bord overnemen. Vervolgens de leerlingen eerst zelf dingen laten noemen die wel/niet veilig zijn. Vervolgens kunt u bijsturen / de lijst doornemen met de klas en de klas zelf het schema laten indelen. In de nabespreking de leerlingen er op wijzen (of zelf uit schema laten kiezen) dat er dus alternatieve manieren zijn om veilig te vrijen als er bijv. geen condooms zijn of geen anticonceptie wordt gebruikt (strelen, knuffelen, masseren e.d.). Tot slot de conclusie trekken: Conclusie Om zwangerschap te voorkomen moet je zorgen dat het sperma niet bij de eicel komt. Om een SOA-te voorkomen moet je zorgen dat er geen lichaamsvocht (voorvocht, sperma, bloed, vaginaalvocht) wordt uitgewisseld en er geen contact is tussen geslachtsorganen zolang je allebei niet 100% zeker weet dat je geen SOA hebt. Dit uitwisselen gebeurt niet alleen tijdens vrijen, maar kun je ook via de hand doorgeven. Voor alle vormen van seksueel contact geldt: er is risico voor SOA's, inclusief hiv-infectie, als sperma, vaginaal vocht of bloed van de ene partner in aanraking komt met slijmvlies van de andere partner. 6

7 Schema Zwangerschappreventie SOA preventie Veilig Niet vrijen Consequent anticonceptie gebruiken Zoenen Orale (pijpen, beffen) of anale seks Strelen, knuffelen, masseren Masturberen Condoom (indien correct gebruikt!) Double Dutch: condoom en de pil (of vergelijkbare anticonceptie) is het veiligst! Elkaar met de hand bevredigen (aftrekken, vingeren). Wel zorgen dat er geen sperma/voorvocht bij de vagina komt Condooms (indien correct gebruikt) Strelen, knuffelen, masseren zoenen Masturberen Niet vrijen Allebei een SOA-test doen (en indien nodig behandelen) Vaccineren (hepatitis B; Baarmoederhalskanker) Elkaar met de hand bevredigen (aftrekken, vingeren). Wel zorgen dat geen voorvocht/sperma bij vagina, anus of mond komt of vaginaal vocht bij penis, anus, of mond. Onveilig vrijen zonder consequent anticonceptie te gebruiken onbeschermd vrijen als een meisje nog nooit ongesteld is geweest onbeschermd vrijen als een meisje ongesteld is voor het zingen de kerk uit Temperatuur meting (onbeschermd vrijen door uit te gaan van een onvruchtbare periode bij de vrouw) Met kalendermethode bepalen wanneer meisje niet vruchtbaar zou zijn en dan zonder AC of condoom vrijen Condoom niet goed gebruiken verkeerd om te laat om verkeerd glijmiddel (zie ook oefening 6) Onbeschermde anale of orale seks onbeschermd vrijen als een meisje ongesteld is voor het zingen de kerk uit 7

8 Les 2 Anticonceptie In deze les maken leerlingen kennis met de verschillende vormen van anticonceptie (oefening 6). Ook denken de leerlingen na over hoe je anticonceptie kunt regelen en (goed) gebruikt. De les kan worden afgesloten met de animatie waarin wordt uitgelegd hoe hormonale anticonceptie in je lichaam werkt (oefening 7). Oefening 6 Anticonceptie: wat & hoe (40 min) In groepjes of klassikaal worden de verschillende vormen van (hormonale) anticonceptie besproken. Leerlingen worden (in groepjes) gestimuleerd om eerst zelf na te denken over en antwoord te geven op vragen als Wat is het? Hoe werkt het? Hoe moet je het gebruiken? Wat zijn de voor en nadelen? Daarna wordt het klassikaal nabesproken, waarbij de nadruk ligt op het omgaan met eventuele nadelen van gebruik. - Leerlingen kennen verschillende manieren en vormen van zwangerschapspreventie en anticonceptie - Leerlingen kennen voor en nadelen van verschillende vormen van zwangerschapspreventie en dragen oplossingen aan om goed om te gaan met de nadelen - Leerlingen denken na over wat hun voorkeur voor anticonceptie zou zijn. - Leerlingen erkennen dat zwangerschapspreventie verantwoordelijkheid is van zowel meisjes als jongens 1. Om geen onrust tijdens de les te krijgen is het handig om al aan het begin van de les de klas in groepjes van 3 à 4 te verdelen. Afhankelijk van de situatie in de klas de leerlingen groepjes laten vormen met degenen die naast hen zitten of voor/achter hen zitten (even stoel omdraaien). Probeer als het kan heterogene groepen (jongens/meisjes, culturele achtergrond) te maken, zodat verschillende meningen binnen een groepje aan bod kunnen komen. Indien de situatie in uw klas zich hier niet voor leent, kunt u er voor kiezen om de onderwerpen klassikaal te bespreken i.p.v. in kleine groepjes. 2. Geef elk groepje een van de velletjes met de informatie over een van de vormen van anticonceptie (zie printbare pdf s in leerlingenomgeving (bovenbouw) van (onderdeel 2, oef. 6). Elk groepje krijgt een andere vorm van anticonceptie (AC). In elk groepje moet voor desbetreffende vorm van AC dezelfde vragen worden beantwoord (zie hieronder). 3. De vragen die de leerlingen in hun groepje moeten bespreken, schrijft u van te voren op het bord. Of u kunt gebruik maken van de powerpoint presentatie (zie downloads in docentenomgeving van LLL-BB website). 4. In deze groepjes in ca. 10 minuten de vragen laten bespreken en op grote flap of vel papier de antwoorden laten opschrijven. Daarna in ca. 20 minuten plenair resultaten bespreken: per groep de vragen voor de betreffende AC laten beantwoorden en zo nodig aan de andere groepjes aanvulling of toelichting vragen. Indien nodig, doorvragen tot het antwoord volledig is. U kunt voor de nabespreking gebruik maken van de powerpoint presentaties (zie downloads in docentenomgeving van LLL-BB website). Hierin staan de antwoorden en nog extra tips bij elke vorm van AC. 8

9 5. Indien de situatie/sfeer in de klas er zich voor leent kunt u de oefening afsluiten door leerlingen te vragen welke AC, op basis van de besproken informatie, hun voorkeur zou hebben. De volgende AC worden in deze oefening besproken: De anticonceptie pil, het hormoon en koper spiraaltje, de prikpil, de anticonceptiepleister, het hormoonstaafje, de anticonceptiering, de morning after pil en het condoom. De vragen die beantwoord moeten worden: Wat is het? Hoe werkt het? Hoe moet je het gebruiken/toedienen? Waar / hoe kun je het krijgen/halen? (en hoe zou je dat aanpakken?) Wie gebruikt het? Wat zijn de voordelen? Wat zijn de nadelen? Hoe kun je omgaan met de nadelen? Voor de antwoorden op deze vragen bij elke AC: zie power point presentaties in bijlage. Belangrijk! Leerlingen zullen vermoedelijk de eerste paar vragen redelijk makkelijk kunnen beantwoorden omdat anticonceptie ook vaak al in de onderbouw kort wordt behandeld. Deze eerste paar vragen zijn voornamelijk bedoeld als warming-up. In deze oefening is het vooral belangrijk dat leerlingen goed nadenken over hoe je een bepaalde AC kunt regelen (welke stappen moet je nemen, en waar en hoe doe je dat dan? Durf je dat, condooms kopen in de winkel of de pil halen bij de huisarts? Is dat eng? En hoe ga je daar dan mee om?) en hoe je om kunt gaan met eventuele nadelen van een AC (oplossingen bedenken). Zie de power point presentaties en de opmerkingen hieronder voor tips die u kunt gebruiken als feedback naar uw leerlingen. Benadruk dat (correct) anticonceptie gebruik en zwangerschapspreventie niet alleen de verantwoordelijkheid is van de vrouw. Bij tijdgebrek, behandelt u dan in ieder geval de volgende vormen van AC: de anticonceptie pil, de morning after pil, het condoom, en minimaal een van de overige vormen van AC (bijv. de anticonceptie pleister). De meeste leerlingen zullen vooral bekend zijn met (het gebruik van) de anticonceptiepil (en het condoom) en veel minder met de overige vormen van AC. Echter, het nadeel bij de pil is dat men deze vaak vergeet (op tijd) te slikken. Ook is de pil minder betrouwbaar bij overgeven en diarree. Daarom is het in deze oefening goed de leerlingen ook kennis te laten maken met alternatieve vormen van AC, waarbij de kans op vergeten bijvoorbeeld minder groot is. Tips bij deze oefening U kunt voor de nabespreking van de oefening gebruik maken van de power point presentaties. Voor elke anticonceptie is er een power point presentatie. U kunt deze presentaties ook als hand-out uitprinten en aan het eind van de les uitdelen aan de leerlingen in uw klas. U kunt voor deze oefening eventueel gebruik maken van de anticonceptiekoffer van Rutgers-WPF ( 9

10 materiaal/anticonceptiekoffer/15232&page=2). Hierin vindt u voorbeelden van de verschillende soorten AC. Leerlingen kunnen uit een grabbelzak een AC grabbelen en moet vervolgens raden wat het is. Vervolgens kunt u de overige vragen behandelen. U kunt er eventueel ook voor kiezen om eerst, als voorbeeld, van een AC vorm de vragen en antwoorden klassikaal door te nemen zodat leerlingen begrijpen wat de bedoeling is. Het best neemt u daarvoor een bekende AC zoals de anticonceptiepil. Om voldoende tijd aan deze oefening te kunnen besteden en de leerlingen goed te laten nadenken over hoe AC regelen en omgaan met nadelen kunt u er voor kiezen om de leerlingen als huiswerk deze les alvast voor te laten bereiden. De leerlingen kunnen dan, individueel of in groepjes, het velletje met informatie over een bepaalde vorm van AC mee naar huis nemen en de vragen thuis beantwoorden. U kunt vervolgens de les meteen beginnen met het klassikaal bespreken van de verschillende AC. Op de site (ontwikkeld door SOA Aids Nederland, onderdeel van sense.info) kunnen leerlingen een persoonlijk advies krijgen over welke vorm van AC het best bij hun past. U kunt deze site eventueel gezamenlijk met de klas bezoeken en invullen. Of anders de leerlingen op het bestaan van de website wijzen. De leerlingen kunnen de site dan zelf thuis bezoeken. Tips: Hoe regel je de Anticonceptie Het kan best spannend zijn om anticonceptie te moeten regelen en hierover met de arts te praten. Bij de ene AC vorm zal dit wat lastiger zijn (bijv. spiraaltje, condoom) dan bij de andere vorm (de pil). Als leerlingen niet zelf met ideeën komen over hoe dit aan te pakken, kunt u de discussie opgang brengen met onderstaande suggesties: - misschien is het prettig als iemand je ondersteunt of bijstaat wanneer je naar de huisarts gaat? Iemand die je vertrouwt. Je moeder? Je vriendje? Of een goede vriendin? - Bedenk van tevoren wat je de huisarts precies gaat vertellen. Bereid je op het gesprek voor. - Verdiep je van tevoren in de mogelijkheden van anticonceptie en probeer alvast te kiezen wat je het liefste wilt. - Vind je het eng om condooms te kopen? Er zijn inmiddels veel winkels waar je het gewoon zelf kan pakken en niet hoeft te vragen aan de kassa. Ook kun je condooms online bestellen ( Bedenk ook dat het een kwestie is van gewoon een keer proberen. Of samen met een (of je) vriend/vriendin kopen. Tips: Hoe omgaan met nadelen Met betrekking tot vergeten AC op tijd in te nemen/plakken/slikken/toedienen: - Zet het in je agenda, of in je mobiele telefoon. - leg het op een plek waar je elke dag kijkt of dat onderdeel is van een dagelijksritueel (vooral bij de pil). Bijvoorbeeld bij de wastafel, op je nachtkastje, in je toilet/make-up tasje? - vraag je vriendje (of een vriendin?) om je te helpen herinneren - let op als je ergens anders logeert of op vakantie bent; dn vergeet je het makkelijker Met betrekking tot bijwerkingen: 10

11 - meestal gaan die na een tijdje over - zo niet; overweeg een andere vorm van anticonceptie Zie verder ook de feedback in de power point presentatie. Oefening 7 Werking hormonale anticonceptie (5 min.) Door middel van een korte animatie maken de leerlingen kennis met de werking van hormonale anticonceptie. - leerlingen kennen de werking van hormonale anticonceptie De animatie kan klassikaal, in groepjes of individueel door de leerlingen via de leerlingenomgeving (bovenbouw) op de Lang Leve de Liefde website worden bekeken (onderdeel 2, oef. 7). 11