Over religie, zingeving en levensbeschouwing

Transcriptie

1 Over religie, zingeving en levensbeschouwing Geweldvraagstuk Steeds meer geweld en agressie nl. : moord kapingen vandalisme Verkleining van agressiepotentieel broodnodig 1 ste stap: in de goede richting, meer kennis en inzicht betreffende de agressieen geweldproblematiek. Tegenover de technische kennis van het menselijk lichaam staat de technische kennis van het menselijk gedraag. Als we naar agressie kijken: Agressie 1. De agresietheorieën (bronnen van agressie) Agressie is afgeleid van het Latijn nl. Aggredio & Aggredi Aggredio en Aggredi betekenen iets aangrijpen, naar iets toegaan. Naarmate de jaren vorderen werden het woord agressie een speciaal woord. Er is een onderscheid tussen twee soorten agressie nl. : Goedaardige agressie: een neiging, een instinct om jezelf te kunnen verdedigen Kwaadaardige agressie: wreedheid om andere te kwetsen, om schade te verrichten. Als men naar agressie en agressiviteit kijkt dan is: Agressie: een neutraal begrip Agressiviteit: de neiging tot vijandige gevoelens In de literatuur vindt je vaak de wettenschappelijke benadering van agressie. De impuls tot verstorend ingrijpen. Beschikken over een energie die een doel heeft iets of iemand te overheersen of leed te bezorgen. 1. Men kan 3 oorzaken geven van het tot stand komen van agressie. 1. drifttheorie of instincttheorie (agressie ontstaat uit instinct, een aangeboren iets) Grondlegger van deze drie theorieën Freud (voornaamste vertegenwoordiger) 2. frustratietheorie (belangrijkste agressie ontstaat uit negatieve gevoelens) 3. leertheorie of imitatie theorie (agressie wordt aangeleerd) de theorieën zeggen weinig of niks over de relatie over bepaalde verschijnselen bv.: fanatisme, autoritair gedrag, etnocentrisme

2 Etnocentrisme = vertekend beeld dat men heeft van andere volken. A. Drifttheorie of instincttheorie Agressie als aangeboren erfelijk mechanisme. Agressiedrift kan beïnvloedt worden door: opvoeding bv.. Sigmund Freud leefde in 1856 gestorven in Konrad Lorenz leefde in 1903 gestorven in ( leerde dierenagressie ethologie ). Freud is de grondaanlegger of geestelijke vader van de dieppsychologie en Lorenz heeft zijn bekendheid verworven door dierengedrag te onderzoeken. 1. Freud heeft het vooral over de levens- en dooddrift Je gaat levenskrachten proberen te handhaven en te versterken (levensdrift) Vernietiging van levenskracht (doodsdrift) Allerlei mengvormen kom je gedurende je leven tegen (Freud) Freud: je neiging tot zelfvernietiging via objecten en personen buiten individu afgeleid ( als je daar bent afleiding spreken met een vriend, ) normen en regels verdringen de agressie Bij het wegvallen van die regels zal agressie pas vrijkomen. Denk aan crisis situatie bv: cultuur, politiek,. Het agressiegedrag is zeker makkelijk te manipuleren. Agressieverlof Wat? Dingen die in bepaalde omstandigheden niet zijn toegestaan maar ze worden wel toegestaan. Tot spijt worden ze nog aangemoedigd ook. Oplossing van agressievraagstuk: opvoeding (liefdeskrachten moeten gestimuleerd worden; culturele ontwikkeling (negatieve agressie ombuigen naar beeldgeving van iets. Je gaat energie gebruiken om je positieven dinges te boven brengen bv. Schilderen); sport en spel kritische opstelling

3 2. Mitscherlisch Modernere versie van agressie dan Freud. Hij is de opvolger van Freud. Begrip en medegevoel Oplossing in de versterking van de liefdeskrachten Net als Freud benadrukt Mitscherlisch het belang van een liefdevolle opvoeding. Wie zelf niet bemind wordt zal niet geleerd hebben andere te beminnen. Bepaalde instrumenten deblokkerende effecten: Bv. mes, geweer, speelgoed revolver De moderne mens heeft veel opgaven Mitscherlisch Cultuur is de uitdrukking van de tegenkrachten Mitscherlisch haalt duidelijk aan: negatieve werking van de hedendaagse amusementscultuur (sport + spel) een instinct in ons hebben, de razernij zeer snel gaat uitwerken. 3. Lorenz ( ) Hij maakte een studie over agressie in dierengedrag Lorenz zegt: de mens als een uit zijn voegen genaakte moordenaar. Agressie dient tot instandhouding van de soort. remmingmechanismen in dieren die het doden van gelijksoortige dieren gaan voorkomen. (dreigende gebaren van dieren) bv. leeuw, hond, kat, hiërarchie bij wolven) minder bij dieren met groot nakomenschap of die strijd willen vermijden(ratten, baarzen, herten) Bv. honden beginnen te blaffen af te granen wanneer hij zijn tegenstanders zien. Ze geven elkaar de kans om te vluchten. Dit zijn dus allemaal remmingmechanismen. herten vechten met hun gewei, als ze de gevechten willen vermijden proberen ze hun gewei los te krijgen baarzen als ze gaan vechten, biechten ze door de haken omdat daar soort leder ding is die de haken beschermen. Techniek en instinct

4 De mens is de enige diersoort die zijn eigen soorten dood en wordt een vijand voor zijn nabestaande. opmerking van Lorenz. Groter worden van sociale verbanden (o.a. versteldelijking, ): drempelwaarde agressie nog verder verlaagd bv. gaan vechten voor een parking te hebben. De remmingmechanismen qua mensen zijn waardeloos geworden (vrijwel volmaakte wapenuitrusting). Oplossingen Die liggen in het feit van het zinvol geleid leven van die agressie. Enkel kritieken Menselijke agressie in relatie tot heel etnische normen en regels. Bij dieren zijn er alleen strijden om het bestaan, het overleven. B. De frustratietheorie (Dollard & Miller) Frustratie en agressie hangen samen. agressie is altijd een gevolg van frustratie en frustratie voert steeds tot bepaalde vorm van agressie. Frustratie is een gevolg van blokkering van eigen emoties (gevoelens), als er iets gebeurt dat niet in je plan was. De frustraties roepen wel bepaalde driften op die tot een verscheidenheid van reacties kunnen leiden, en agressie kan ook zo één drift zijn. Er is een vaste relatie tussen frustratie en agressie. Agressie wordt beschouwd als een reactie op een voorgaande handeling. Agressiegedrag kan zich leiden tot personen, voorwerpen, zaken. Agressiegedrag is niet alleen fysiek maar ook verbaal, er wordt veel agressieve taal gebruikt in de maatschappij. Wat is het verschil tussen Freud & Lorenz of tussen drift- & frustratietheorie? agressie wordt niet als zelfstandigen drift gezien die aandrift is niet zelfstandig. Het is een gevolg van agressie (drifttheorie) frustratie is geen oorzaak maar wel een aanleiding tot agressie. Bestrijding van agressie Hoe komen we tot bestrijding van agressie? Op positieve wijze beïnvloeden van maatschappelijke factoren. bv. beïnvloeden door programma s, reclames op tv. Verhogen van de frustratiedrempel. bv. leren omgaan met je tekorten, onzekerheden, zodat je sterk komt uit je negatieve resultaten.

5 Bevorderen van positieve groepsrelaties bv. door samen te werken (het hechten aan teambuilding) C. De leer- of imitatietheorie (Bandura & Berkowitz grondleggers ) Agressie als resultaat van beloning of nabootsing.! Het agressiegedrag ontstaat altijd door het leren. Er zijn tweetal verklaringsprincipes nl. : het leren door het resultaat (beloning); het leren door nabootsing. a) Het leren door het resultaat (beloning) Door het positieve resultaat te hebben, om een beloning te krijgen als je agressieve gedrag. bv. wanneer kleine kinderen (algemeen) zich op de grond gooien om gewoon een snoepje te hebben wanneer hun ouders boodschappen aan het doen zijn. En als de ouders de snoep aan het kind geeft om het kind te laten zwijgen dan zal het kind deze soort gedrag herhalen elke keer dat hij een snoep tijdens het boodschappen doen wilt want hij zal denken dat het krijgen van die snoep een beloning is voor het huilen. (Dit is het leren door het resultaat) Je bewandelt meer een positieve weg door alternatieve straffen te gebruiken zoals (werkstraffen een uur gaan werken in een openbaar zwembad omdat je door alles vernield hebt). b) Het leren door nabootsing Sociaal gedrag wordt aangeleerd door imitatie (nabootsing) Bijvoorbeeld: Bekende acteurs (contact met gefilmde personen door naar geweld film te kijken worden de remmingsgevoel van een mens verzwakt). Agressieve taal (geeft niet alleen voor geweld hand maar ook voor verbale agressie). Kan ook door kleine kinderen veroorzaakt worden bv. (zie hierboven a). 2. Cultuur & agressie De theorieën zeggen weinig of niks over de relatief over bepaalde verschijnselen

6 bv. fanatisme, autoritair gedrag etnocentrisme vertekend beeld dat mensen hebben van andere volkeren. Geen van deze theorieën zijn helemaal juist of onjuist. Agressie kan wel verzacht worden maar nooit geheel uitgebannen worden. Naast maatschappelijke factoren spelen ook culturele factoren op agressie. Culturele factoren Heersende normen en waardestelsel. Bij culturele factoren komt ook nog collectieve agressie bij. 3. Collectieve agressie Hier spelen het ik en massa. Agressie van een groep of menigte. Anstechung (aanstekking is besmetting) Betekent dat de mensen zeer gevoelig zijn voor suggesties van anderen. Betekent dat de individuele mensen in een massa steun en compensatie zoeken voor eigen onzekerheden en frustraties. Anderzijds soms in staat tot grotere (positieve) daden. Bv. een staking als het maar wel uitloopt tot agressie, groepen die werken tegen het racisme (Amnesti) en hulpacties, , kom op tegen Kanker. In een groep is er altijd een leider en voor de anderen wordt hij een vaderfiguur, alle verantwoordelijkheden zijn aan hem doorgegeven. Volgens Freud ligt het kwaad niet primair bij de mensen zelf maar wel in de massa die gebruikt wordt als juist of onjuiste doeleind zal gebruiken. En in de massa zal de leider of vaderfiguur de groep leiden tot een doeleind. Waar ziet Freud het kwaad? Het ligt niet aan de mensen maar wel bij de massa die de groep voor verkeerd doeleinde gebruikt. 12 tellingen over geweld (ontleend aan Hacker) (op internet te vinden en doornemen) 4. Waarden en onwaarden waarde: alles wat mensen de moeite waard vinden om na te streven bv. (geluk, geld, liefde ) onwaarde: alles wat mensen willen vermijden bv. (verdriet, geweld, egoïsme) Ethiek: is het bekijken, beoordelen, sturen en bij sturen van je gedraag je vanuit de keuzen voor bepaalde waarden en het afwijzen van onwaarden. Iedereen heeft zij eigen ethisch denkmodel die je krijgt door jouw opvoeding enzovoort. Er bestaan veel ethieken bv. :

7 wetsethiek alles wat overeenkomt met de wet en de reglementen van een bepaalde groep van mensen van een staat is goed; natuurethiek de wetten die onder de van de natuur gelden; meerderheidsethiek de wet van de meerderheid (goed is wat de meesten goed vinden); geluksethiek overheidsethiek; lustethiek alles wat je een goed gevoel geeft. Situatie-ethiek Ethische waardeschaal wat is belangrijk of niet (iedereen vindt bepaalde waarde meer belangrijk dan anderen. Sleutelwaarden Bij elke godsdiensten ter wereld hebben ethische waardeschaal met daar een moraal afgewerkt met verboden en geboden. Op veel punten worden alle godsdiensten gelijk gesteld maar ook ongelijk. Marxistische ethiek hier belangrijk is de gelijkheid hoogste waarde (iedereen gelijk alle mensen zijn gelijk). Liberale ethiek hier belangrijk is de vrijheid hoogste waarde (iedereen is vrij om te doen of zeggen wat die wilt). Sleutelwaarden stappen naar een verantwoorde gewetensbeslissing 7 stappen naar een verantwoorde gewetensbeslissing 7 stappenplan Eerste fase: zien 1. Tussen welke beslissingen moet er gekozen worden? 2. Wie wordt er geraakt door de beslissing? Tweede fase: oordelen 3. In welke richting gaat spontaan de beslissing? Welke waarden zitten achter die spontane keuze? 4. Welke waarden komen voor al de betrokken personen vooral in het gedrang? 5. Welke waarden en onwaarden worden voor elk van de betrokken personen gerealiseerd door elk van de mogelijke beslissingen? Derde fase: handelen 6. Wat is de beste beslissing? (meer waarden, minder onwaarden) 7. Welke stappen moeten gezet om deze beslissing uit te voeren? Voorbeeld: beëindigen relatie

8 Jezelf Je partner Je vrienden Je kinderen Je ouders 1. Ja/nee/als vrienden verder/friends with benefits/in de frigo 2. Partner, jezelf, gemeenschappelijke vrienden, ouders van partner en eigen ouders, kinderen 3. Gedaan maken, vrijheid, een nieuw lief 4. Liefde, vertrouwen, ontspanning, geborgenheid 5. Relatie stopzetten Relatie verderzetten Frigo Friends W OW W OW W OW W OW Vrijheid Verdriet Geluk Twijfel schuldgevoel meer Spanning eenzaamheid kansen Een daad is ethisch verantwoord (is goed) als de groep door hun beslissing op de beste mogelijk wijze de waardigheid van alle betrokken (nu en naar de toekomst toe) mensen bevordert. Kohlberg Amerikaans psycholoog ( ). Volgens zijn onderzoek naar de ontwikkeling verloopt volgens een vast patroon (fase). Hij observeerde mensen: hij legde aan de mensen verschillende ethische dilemma s uit en daarna stelde hij één belangrijk vraag aan die mensen: Waarom vindt je het slecht of goed? Er zijn zes (6) verschillende fases van gewetensgroei volgens Kohlberg. Zie p. 93 Niveau nul (0) Premoreel niveau 0-6 jaar Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen goed en kwaad (goed voor ze is wat plezant is). Slecht is wat pijn doet en angst inboezemt. Niveau één (1) Preconventioneel niveau 6-13 jaar Aandacht voor gevolgen van handelen: straffen, beloning Fase 1 Het kind oriënteert zich op gehoorzaamheid en straf. Het kind is georiënteerd naar een bepaalde autoriteit (moeder of vader) het is vanzelf goed omdat het door die autoriteit gezegd wordt. En het wordt nagedaan, nabootsing.

9 Fase 2 Het kind baseert zich op naïef lustbeleving. Kan een weegschaalmodel zijn met andere woorden als men iets goed voor hem doet of lief is tegen hem dan zal hij iets goeds terug doen en lief zijn voor de andere. Niveau 2 Conventioneel niveau jaar Aandacht voor intentie van handelen: verwachtingen van andere inlossen. Fase 3 De mensen oriënteren zich op goedkeuring door de anderen. Goed is wat de anderen goed vinden, ik zal doen wat de anderen verwachten dat ik moet doen. Fase 4 De mensen oriënteren zich aan regels en normen van een vooraf gegeven orde. In een groep goed is wat dat de eigen groep goed vindt. Niveau 3 Postconventioneel niveau vanaf 25 jaar Verantwoordelijkheid op basis van innerlijke principes: intentie en gevolgen. Fase 5 De mensen oriënteren zich op democratische overeenkomsten. Goed is wat dat in de overleg is overeengekomen, afspraak wordt gerespecteerd, respect is voor iedereen belangrijk. Fase 6 De mensen oriënteren zich aan persoonlijke gewetenprincipes. Iets is goed omdat het niet tegen mijn eigen principes en geweten gaat. Zelfs als de andere niet mee akkoord gaat toch zal ik het doen want het is volgens mijn eigen geweten en principes goed is bv. Martin Luther King. Kritiek om Kohlberg Dat hij beschrijft enkel moreel denken en niet aan de moreel doen. Kritici zegt dat het denken en doen totaal iets anders is. 5. Actieve geweldloosheid Echtpaar Goss-Mayr (Jean en Hildegard) Frans-Oostenrijkse echtpaar Actieve geweldloosheid in 7 stappen Eerste stap: Niet passief blijven bij onrecht en geweld. Actieve geweldloosheid laat de dingen niet op zijn beloop, maar doet beroep op het heilige vuur in ons, op de kracht voor waarheid en gerechtigheid. de weerbaarheid te vergroten, de weerbaarheid weer maken.

10 woede is een impulsief reactie (frustratie, ontgoocheling). geweld blijft altijd een negatieve kracht waarbij de andere gekleineerd wordt: meer geweld leidt tot onheil; geweld is zichtbaar bv. (kwetsuren op een slachtoffer) geweld is onzichtbaar bv. (emotioneel geweld pesten, huiselijk geweld, wraakgevoelens koesteren, jaloezie, wit-zwart denken. Tweede stap: Een conflict hoeft niet gewelddadig te zijn. Verschillen zijn een uitdrukking van de rijkdom van de schepping; conflicten horen bij ons mens-zijn; we kunnen erin verharden of we kunnen er creatief mee omgaan. Het woord conflict is afgeleid uit het Latijnse woord Conflictus Taal van de giraffe proberen iemand duidelijk te maken dat hij zich sinds enkele dagen zich gedraagt onaangenaam. dialoog voeren en overtuigen dat ze haar gedraag verandert is. Derde stap: Actieve geweldloosheid, een bewuste keuze Actieve geweldloosheid vraagt om een bewuste keuze; passiviteit of tegengeweld ligt spijtig genoeg meer voor de hand. 3 fundamentele houdingen: passiviteit (angst, vrees) tegengeweld Actief A-hisma = Ghandi = zonder geweld Satyagraha = vastberaden kracht die steunt op waarheid en liefde Elke mens heeft een geweten Vierde stap: Ook de waarheid heeft haar rechten. In de actieve geweldloosheid is het zoeken naar waarheid cruciaal; het mag nooit de bedoeling zijn je eigen gelijk uit te spelen tegen het gelijk van de andere. Vijfde stap: De geweldvrije dialoog is een kunst. Een eerlijke en open dialoog is onmisbaar op de weg naar vrede en gerechtigheid; het is een echte kunst die moet aangeleerd worden. 4 opeenvolgende momenten: Waarheid in de tegenstander ontdekken en het goede wat in hem is, uitdrukken Eigen verantwoordelijkheid ontdekken en erkennen Onrecht zo helder, zo objectief, zo neutraal mogelijk proberen te benoemen, zonder de tegenpartij te beschuldigen. Duidelijk zeggen dat

11 het noodzakelijk is dat de gesprekspartner meewerkt om het kwaad ongedaan te maken + eigen bereidheid om mee te werken uitdrukken. Concrete, opbouwende voorstellen aanbrengen Nederlandse taal kent 2 taalspelen: taal van de jakhals taal die zich opdringt, taal die eist en geen keuzes open laat taal van de giraffe taal die uitnodigt Zesde stap: Niet zonder een opbouwend programma Als we iets afwijzen, moeten we ook iets positiefs in de plaats kunnen stellen, want daar komt het toch op aan. Zie deel van de tweede stap. Zevende stap: We werken er samen aan. De actieve geweldloosheid groeit in verbondenheid samen met anderen; alleen kunnen we het niet! Innerlijk Kan nog erbij Achtste stap Wat als niemand de 1 ste stap zet? Een derde persoon erbij halen Laat je zeker niet ontmoedigen