ard kkelingsvisie Groningen Zuidhorn

Transcriptie

1 ard kkelingsvisie Groningen Zuidhorn

2 Dit document is opgesteld in opdracht van de Gemeente Zuidhorn Werkteam Enno Zuidema Stedebouw Enno Zuidema, Willem van der Grinten, Jurjen Tjarks. Werkteam Bosch Slabbers tuin- en landschapsarchitecten Wijnand Bouw, Tijs van Loon, Willem Jan van Ras. Enno Zuidema Stedebouw. Schiedamsevest 93D 3012 BG Rotterdam tel fax Bosch Slabbers tuin- en landschapsarchitecten Parkstraat JC Arnhem tel fax Rotterdam/Niehove, september 2009 Enno Zuidema Stedebouw / Bosch Slabbers tuin- en landschapsarchitecten Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt mits de bron wordt vermeld.

3 Inhoud 1 Inleiding Opgave Doel Status Proces Leeswijzer 7 2 Samenvatting 9 3 Analyse Analyse van het gebied Analyse van ontwikkelingen en beleid Kwaliteiten Knelpunten 25 5 Deelgebieden Aduard, een ster van een dorp Dorpsrand Aduard Dorpsrand Oostergast Kanaal landschap / t Stort Inrichting Friesestraatweg N Rondweg Aduard Aansluiting Nieuwklap 48 6 Deelprojecten in de tijd 49 4 Visie Uitgangspunten visie Visie op regionaal niveau Visie op lokaal niveau (plangebied) 33 3

4

5 1 Inleiding 1.01 Opgave De omgeving van Groningen is in beweging. De stad groeit, het platteland verstedelijkt. De betekenis van het platteland, het ommeland van de stad, is aan het veranderen. Steeds meer wordt gezocht naar plekken voor recreatie en ontspanning. Het landschap rondom Aduard is volop in beweging. Er worden vele plannen en ontwikkelingen voorgestaan, zoals de aanleg van een ecologische verbindingszone, een nieuwe rondweg om Aduard, grondbergingen en de verbreding van de N355. Maar wat is de drager van deze ontwikkelingen? Waaraan zijn dergelijke plannen te toetsen en hoe zijn deze in te passen? Hoe verhouden deze zich tot de kwaliteiten en cultuurhistorische waarden van het gebied? De gemeente Zuidhorn is op zoek naar een instrument dat vorm en richting kan geven aan deze plannen en ontwikkelingen. Zij heeft de combinatie Enno Zuidema Stedenbouw met Bosch Slabbers landschapsarchitecten de opdracht gegeven een ontwikkelingsvisie op te stellen voor het gebied Groningen-Zuidhorn Doel Het doel is een samenhangend kader, een overkoepelende gebiedsvisie, op te stellen. In de vraag van de gemeente zijn de volgende aspecten met betrekking tot de visie benoemd: behouden van de openheid van het agrarisch productielandschap; het dorp Aduard blijft als een éénheid in het polderland herkenbaar, als een kloeke massa drijvend in een schier oneindige ruimte ; de dorpsranden van Zuidhorn en Aduard als intermediair tussen dorp en land; Het wonder van Aduard als een zelfstandig project integreren in de visie; de ruimtelijke impact van het buitenwijkse gronddepot bij Oostergast; de landschappelijke inpasbaarheid van de provinciale weg de N355; de landschappelijke positie en vormgeving van de rondweg om Aduard; eventuele herinrichting van de vuilstort Kroonpolder; aanwijzen van een ecologische verbindingszone tussen de Paterswolde en het Reitdiep /Lauwersmeer; het vergroten van de ruimte voor recreatie. 5

6 6

7 1.03 Status Deze ontwikkelingsvisie is een van de bouwstenen voor de door de gemeenteraad vast te stellen structuurvisie. De visie wordt ter kennisgeving aan de gemeenteraad voorgelegd. Het doel van de gebiedsvisie is een samenhangend kader te bieden voor begeleiding en toetsing van initiatieven in het gebied, en voor uitwerking in een uitvoeringsprogramma. Deze ontwikkelingsvisie bevat een aantal concrete maatregelen die op korte termijn door gemeente of provincie kunnen worden uitgevoerd Proces De ontwikkelingsvisie is tot stand gekomen in samenwerking met de projectgroep waarin vertegenwoordigers van de gemeente Zuidhorn, gemeente Groningen, Provincie Groningen en projectbureau Groningen-Assen zitting hebben. Gedurende het proces is er meerdere malen contact geweest met de belangrijkste grondeigenaren in het gebied. Met de agrariërs zijn in april keukentafel gesprekken gevoerd. Halverwege het proces zijn de voorlopige resultaten in de vorm van twee modellen aan hen teruggekoppeld. Op 2 juli is het eindconcept gepresenteerd in de vorm van een open huis. Bij deze laatste twee bijeenkomsten waren dorpsbewoners, het platform en dorpsbelangen Aduard aanwezig. Gedurende het proces is er contact geweest met de ontwerpers van het Wonder van Aduard, om de plannen op elkaar af te stemmen. Ook is overleg gevoerd met De Zwarte Hond, dat het stedenbouwkundig plan heeft gemaakt voor de woonwijk Oostergast Leeswijzer In Hoofdstuk 2 wordt een samenvatting gegeven van de visie. Hoofdstuk 3 bevat de analyse van het landschap en het relevante beleid en ontwikkelingen. In hoofdstuk 4 wordt de visie beschreven en vertaald naar een kaartbeeld op regionaal en lokaal niveau. De visie is vervolgens (Hoofdstuk 5) uitgewerkt naar een zestal deelgebieden. Hoofdstuk 6 bevat een voorstel voor een gefaseerde uitvoering van de visie. 7

8 Ontwikkelingsvisie Om Aduard

9 2 Samenvatting Het gebied tussen Groningen en Zuidhorn staat onder invloed van ontwikkelingen aan de westrand van Groningen en rond Zuidhorn. Het gebied is onderdeel van het Regiopark: een uitgestrekt uitloopgebied en recreatief ommeland voor bezoekers en bewoners van de regio. De kwaliteiten van het gebied - openheid en historische rijkdom - zijn daarbij leidend. De ontwikkelingsvisie Om Aduard dient als kader voor toekomstige initiatieven en voor een ruimtelijke kwaliteitsslag van het gebied. Het in stand houden en versterken van de leesbaarheid van het Groningse landschap dient als kapstok voor de ontwikkelingsvisie. Het gebied Om Aduard wordt gekenmerkt door een van oorsprong noord-zuid gericht landschap met daar overheen een oost-west gerichte infrastructuur. Beide systemen zijn momenteel in beweging. Het open agrarische productie land staat onder druk. Het behouden van de openheid en het agrarische karakter van het Groningse productie landschap vormen een belangrijk uitgangspunt voor de visie. De landbouw is ook in de toekomst de drager van de identiteit. Aduard wordt een voorpost voor het nationaal landschap Middag Humsterland. Het centrum van het dorp wordt deels heringericht onder de naam het Wonder van Aduard. Het Wonder staat voor de sterke cultuurhistorische identiteit en een duidelijk vertrekpunt van waar uit het Groningse landschap kan worden ontdekt. Ontbrekende schakels in het regionale recreatieve netwerk worden aangelegd en naar het Aduard geleid. De doelstelling vanuit het beleid Regiopark Groningen - Assen om het gebied aantrekkelijk te maken voor de bewoners en bezoekers van de regio sluit hierop aan. Door de ecologische verbindingszone langs het Auarderdiep met vlonderpaden toegankelijk te maken wordt de recreatieve beleving in de regio vergroot. De langs het kanaal gelegen grondbergingen zijn nu al beeldbepalend. De komende jaren wordt het kanaal verbreed en zullen nog meer grondbergingen nodig zijn. Toekomstige grondbergingen worden langs de zuidzijde van het kanaal geplaatst. Op deze grondbergingen is ruimte voor recreatieve functies waarvoor elders in het open polderlandschap geen plaats is. Het kanaal vormt daarmee een recreatieve structuur die zich vanuit Groningen stad uitstrekt tot Zuidhorn en verder. Functies die niet in het landschap thuishoren krijgen zo een plek waar ze de huidige openheid van het agrarische landschap niet aantasten. 9

10

11 3 Analyse 3.01 Analyse van het gebied Kenschets van het landschap Landschappelijke onderlegger Het gebied ligt in de reeks van het Drents plateau naar de zee: van zand via veen naar zeeklei. Enkele kilometers ten zuiden van het plangebied liggen de veengronden. Door inklinking is het maaiveld verlaagd, momenteel zijn dit de laagst gelegen gronden in de provincie Groningen. In het verleden drong de zee regelmatig diep door in dit veengebied. Deze zee-inbraken zijn duidelijk herkenbaar op de hoogtekaart. Noordhorn en Zuidhorn zijn gelegen op een keileemopduiking die enkele meters hoger is dan het omliggende gebied. Zo n 2500 jaar geleden trokken de eerste bewoners vanuit Drenthe naar de vruchtbare kwelders langs de zee. Om zich te beschermen tegen de zee wierp men verhogingen op: de zogenaamde wierden. In de late middeleeuwen werd vanuit het klooster van Aduard de bedijking van de kwelders ter hand genomen. Vanaf de 12 e eeuw kon de zee niet meer binnendringen door een aaneengesloten systeem van bandijken. In het gebied buiten de bandijk zette de zee nog regelmatig een nieuwe laag zand en slib af. Aduard lag ingesloten tussen twee zeearmen. Deze voormalige zeeinbraken liggen daarom hoger in het landschap. De oude zeearmen zijn in de loop der tijd dicht geslibd maar zijn nog steeds herkenbaar als een smalle slingerende waterlijn: de Oude Riet, de Oude Tocht en de Zuidhorner Oostertocht. Westelijk van Aduard is op de kaarten een voormalig beekdal zichtbaar: Het Oude Peizerdiep. Deze beek liep vanaf het Drents plateau richting de zee. Het Oude Peizerdiep is verdwenen onder kleiafzettingen maar door inklinking is de laagte van de beek weer aanwezig in het landschap. Ten oosten van Aduard ligt het Aduarderdiep, een kanaal wat volgens de overlevering in de 14 eeuw door de monniken van het klooster Aduard gegraven is. De Lindt, een zijtak van het Aduarderdiep, zorgde voor de afwatering van het dorp. Kaartvergelijking Omstreeks 1800 ligt het gebied nog in de luwte en is er sprake van een geleidelijke ontwikkeling. In de 20 e eeuw komt het gebied meer en meer binnen de invloedsfeer van de stad Groningen te liggen en maakt het gebied een sterke ontwikkeling door: aanleg spoorweg, kanaal, rondweg en woonwijken. zeeinbraken Middag Humsterland 11

12 De kaart van Huguenin is één van de eerste nauwkeurige karteringen van het gebied. Duidelijk zichtbaar zijn de compacte kernen Noordhorn, Zuidhorn en Aduard. Deze dorpen liggen als eilanden in het open landschap. In het kwelderlandschap rondom Aduard is sprake van een onregelmatige blokverkaveling. De boerenerven liggen als een sterrennevel verspreid door dit landschap. Noordhorn en Zuidhorn liggen op de hogere rug van de keileemopduiking. Rondom deze keileemopduiking is sprake van een strokenverkaveling. Oostelijk van de stuwwal zijn de meanders van een oude zeearm zichtbaar: de Hamsterwetering. In noord-zuid richting wordt het gebied doorkruist door drie belangrijke watergangen: het Reitdiep, Het Aduarderdiep en het Hoendiep. Ten noorden van Aduard splitst de weg. De oostelijk weg is de oude route naar Groningen over de steentil, de noordelijk route verbindt Aduard van oudsher met Middag Humsterland. De belangrijkste ontwikkeling ten opzichte van de kaart uit 1820 is de aanleg van de Friesestraatweg en de spoorlijn. Met deze infrastructuur worden twee belangrijke oostwestverbinding in het gebied gerealiseerd. Zuidhorn heeft een station gekregen. Rondom dit station heeft zich bebouwing ontwikkeld. Het lint op de stuwwal tussen Zuidhorn en Noordhorn is daardoor verder verdicht. Op de kaart is een fijnmazig stelsel van smalle weggetjes, kerk- en klompenpaden te zien. Door dit stelsel waren de boerderijen in het buitengebied verbonden met de dorpen. 12

13 Tijdens de crisis in de jaren 30 wordt het Van Starkenborghkanaal aangelegd. Met dit kanaal wordt een nieuwe belangrijke oost-west gerichte structuur in het gebied gerealiseerd. Het kanaal snijdt Aduard en Zuidhorn af van het noordelijk gelegen zeekleigebied. Landschappelijke structuren zoals de stuwwal, de voormalige zee-inbraak en de Spanjaardsdijk worden doorsneden. De grond die vrijkomt uit het kanaal wordt verwerkt in depots die langs het kanaal worden aangelegd. Het lint Zuidhorn-Noordhorn heeft zich sterk uitgebreid. Het lint van Aduard ontwikkelt zich richting de Friesestraatweg. De dorpen zijn sterk gegroeid. Daarbij zijn aan de randen van de dorpen planmatige uitbreidingen verschenen. Ten zuidwesten van Aduard heeft zich langs de Friesestraatweg een bedrijventerrein ontwikkeld. Zuidhorn heeft zich vooral ontwikkeld in westelijke richting. Met de aanleg van de rondweg en de nieuwbouwwijk Oostergast is recent een begin gemaakt met een uitbreiding in oostelijke richting. Aduard heeft zich vooral ontwikkeld in zuidelijke richting. Het Van Starkenborghkanaal blijkt een harde grens te zijn. Ten zuiden van het kanaal is het landschap volop in ontwikkeling, ten noorden van het kanaal is de dynamiek beperkt. 13

14 Cultuurhistorie: bouwen aan het landschap Het plangebied en directe omgeving bevat volop sporen die verwijzen naar de bijzondere ontginningsgeschiedenis van het gebied. Dijken, Kloosters en kerken De monniken van het klooster uit Aduard hebben een belangrijke rol gespeeld in de ontginning van het landschap vanaf de 12 e eeuw. Zij bezaten als enige de kennis en organisatie om de ingewikkelde bedijking van de kwelder ter hand te nemen. Het Fransumer Voorwerk en Aduarder Voorwerk zijn voormalige kloosterboerderijen van waaruit deze ontginning ter hand werd genomen. Door middel van ringdijken en aandijkingen werd stukje bij beetje het vruchtbare land veroverd op de zee. Het resultaat is een fascinerend patroon van dijken. De meeste dijken zijn inmiddels verdwenen. Vaak is het tracé nog herkenbaar als een lichte verhoging in het landschap, of volgt een weg het oude dijktracé. In het plangebied Groningen-Zuidhorn vormt de Spanjaardsdijk een bijzonder en herkenbaar element. Oostelijk van Aduard is nog een dijk herkenbaar als een lichte verhoging in het landschap. In het huidige landschap zijn ook nog diverse sporen van het klooster zelf terug te vinden. De kerk van Aduard is bijvoorbeeld de voormalige ziekenzaal van het klooster. Aan de oostzijde van Aduard is sprake van een kleinschalige verkaveling waar de wijn/boomgaard van het klooster heeft gelegen. Van Starkenborghkanaal wierden Wonder van Aduard voorwerk Lindt Aduarderdiep 14

15 Wierden In het zeekleilandschap liggen tientallen wierden die de eerste bewoners van het gebied moesten vrijwaren van overstroming door de zee. Een aantal wierden is in de loop der tijd uitgegroeid tot een dorp of buurtschap, andere wierden zijn klein gebleven en bieden ruimte aan slechts een boerderij (zogenaamde huiswierden). Binnen het plangebied vormt de wierde van Aduard de grootste wierde. Daarnaast zijn er 2 kleinere huiswierden. Verkaveling In het gebied is nog grotendeels sprake van een authentieke verkaveling. Het zeekleilandschap bezit een kleinschalige onregelmatige blokverkaveling doorsneden door de restanten van voormalige kreken en prielen. In het zeeinbraak-gebied is sprake van een strokenverkaveling. Westelijk van de Spanjaardsdijk is de oorspronkelijke verkaveling verloren gegaan bij een dijkdoorbraak langs het Van Starkenborghkanaal, waardoor de nabijgelegen kavelsloten zijn dichtgeslibd. Dorpen Aduard en Zuidhorn bezitten een karakteristieke historische kern. Aduard vertoont daarbij de kenmerken van een typisch Groninger wierdedorp. Zuidhorn met zijn monumentale eikenbomen heeft eerder de sfeer van een Drentse zanddorp. Tochten en trekvaarten Voordat de Friesestraatweg werd aangelegd vormden vaarten en kanalen de belangrijkste transportverbindingen tussen het ommeland en de stad Groningen. Het Hoendiep, Aduarderdiep en Reitdiep waren lange tijd de belangrijkste transport aders. Via kleine trekvaarten zoals De Lindt (Aduard) en de Schipsloot (Zuidhorn) waren de dorpen verbonden met bovengenoemde kanalen. Van Starkenborghkanaal Het van Starkenborghkanaal is aangelegd in de 30er jaren. Het kanaal doorsnijdt als een autonome lijn het landschap. Westelijk van Aduard geeft de beplanting het kanaal een monumentaal karakter. 15

16 Ruimtelijke opbouw Net als elders in noord Groningen is het landschap rondom Aduard open. Naast de erven bestaan de belangrijkste opgaande elementen uit beplanting langs het Van Starkenborghkanaal, De Lindt, het Aduarderdiep en het struweel op t Stort. De open ruimte zet zicht voort aan de zuidzijde van de Friesestraatweg. In het noorden wordt de ruimte begrensd door het Van Starkenborghkanaal. De afstand tussen Aduard en Zuidhorn is nu ca 2,5 kilometer, maar wordt door de aanleg van de nieuwe woonwijk Oostergast kleiner. Opmerkelijk aan het gebied is dat de landschappelijke onderlegger een noord-zuid richting kent (stuwwal, zeeinbraak, oude beekloop). De belangrijkste infrastructuurlijnen hebben daarentegen een oostwest richting (kanaal, Friesestraatweg, spoorlijn) 16

17 17

18

19 3.02 Analyse van ontwikkelingen en beleid Het gebied rondom Aduard is sterk in beweging. Om alle fungerende beleidsplannen goed op elkaar aan te laten sluiten en samen meer te laten zijn dan de som der delen zijn deze geanalyseerd. Regiovisie Groningen Assen De Regiovisie wil een gemeenschappelijk kader bieden. Het doel van de Regiovisie is de regio zo in te richten dat de economie kan blijven groeien, zonder de landschappelijke kwaliteiten aan te tasten. Het is een toekomstvisie in hoofdlijnen met een globaal programma en met een groot aantal opgaven die moeten worden uitgewerkt en gerealiseerd. Vanuit de regiovisie Groningen Assen is fase één van het inrichtingsplan Leegkerk-Dokwerd in uitvoering. Om de recreatieve verbanden te versterken is over het Aduarderdiep een fietsbrug aangelegd. Deze visie gaat uit van het aanleggen van een natuurvriendelijke oever langs het Aduarderdiep. POP3 In POP3 is ruimte gereserveerd voor een mogelijke uitbreiding van het bestaande spoor aan de noordzijde. De Friesestraatweg gaat in de toekomst om Zuidhorn heen en krijgt een nieuwe brug over het Van Starkenborghkanaal. In het gebied wordt gezocht naar een geschikte locatie voor een ecologische verbindingszone. Verbreding vaarweg Lemmer Delfzijl (provincie Groningen) De vaarweg Lemmer-Delfzijl krijgt een zwaardere transportfunctie. Om de schepen een gemakkelijke doorgang door de provincie te geven moeten alle bruggen zo hoog worden dat er met drie gestapelde containers onder de bruggen door gevaren kan worden en wellicht op de lange termijn zelfs met vier containers. De vaarwegen dienen hiervoor te worden uitgediept. Tevens dienen de schepen elkaar altijd te kunnen passeren. De smalle bruggenhoofden zijn momenteel een knelpunt voor een snelle doorvaart van de schepen en dienen te worden verbreed. Door afgraven van de bruggenhoofden en de winning van slib is er in het gebied een groot overschot aan grond, hiervoor zijn nieuwe grondbergingen nodig. De bestaande bruggen worden drie keer zo lang, de inpassing van deze bruggen wordt momenteel onderzocht. 19

20 Ecologische verbindingszone Leekstermeer Lauwersmeer (provincie Groningen) Rond Auard wordt gezocht naar een locatie voor het inpassen van een ecologische verbindingszone. Drie locaties zijn onderzocht voor het maken van deze verbindingszone: direct ten oosten van Zuidhorn op de oude zee-inbraak; ten westen van Aduard op de natte kwelder laagte; direct langs het Aduarderdiep. Zowel vanuit financiële redenen als vanuit de ruimtelijke haalbaarheid om de zone goed in te passen en aan te takken, is de keuze gevallen op het koppelen van de ecologische verbindingszone met het Aduarderdiep. 20

21 Verbreding Friesestraatweg - bron: provincie Groningen Langs het Aduarderdiep is momenteel al beleid vanuit de gebiedsvisie Leegkerk-Dorkwerd om de oevers ecologisch in te richten. Deze ecologische oeverzone wordt opgewaardeerd tot verbindingszone. Vanuit de westzijde van het Aduardediep dienen er doorzichten te zijn naar het oosten toe. Het Aduarderdiep wordt benut voor recreatie door middel van een fietsvlonderpad. Tunnel Noordhorn (provincie Groningen) De provinciale weg wordt verplaatst om Zuidhorn heen en door Noordhorn geleid, door middel van een tunnel. De dorpen Noordhorn en Zuidhorn worden door het koppellen van De Gast met de Langestraat weer op hun oorspronkelijke manier met elkaar verbonden. Verbreding Friesestraatweg (provincie Groningen) De Friesestraatweg wordt mogelijk verbreed. Het landbouwverkeer wordt van deze provincialeweg geweerd en op een parallelweg langs de huidige weg gedacht. Aan de zuidzijde van de straatweg kan een fietsroute-plus komen. Oostergast (gemeente Zuidhorn) Ten oosten van het dorp Zuidhorn wordt momenteel gebouwd aan de nieuwe wijk Oostergast. Deze nieuwe wijk bestaat na voltooiing uit 1140 woningen met een dichtheid van 15 woningen per hectare. In het plan zijn enkele grondbergingen opgenomen voor recreatief gebruik. De verplaatsing van de provinciale weg loopt parallel aan de aanleg van deze wijk. Zuidhorn heeft tevens een benzinepomp in de planning. Deze is voorzien bij de zuidelijk gelegen rotonde van de rondweg. Wonder van Aduard (gemeente Zuidhorn) De cultuurhistorie van het dorp Aduard wordt met het project Het wonder van Aduard beter zichtbaar gemaakt. De historische ligging van het klooster in het dorp en de bijbehorende zichtlijnen zijn hier onderdeel van. Rondweg Aduard Ten oosten van Aduard komt een nieuwe provinciale verbindingweg. Deze weg zorgt voor een provinciale verbindingszone tussen het noorden en zuiden, en zal Aduard van doorgaand verkeer ontlasten. Een nieuwe brug over het Van Starkenborghkanaal en een nieuwe aansluiting van deze weg op de Friesestraatweg nabij het buurtschap Nieuwklap zijn onderdeel van de plannen. 21

22 22 kwaliteitenkaart

23 3.03 Kwaliteiten Openheid Het landschap is open. Richting het zuiden kan men nog kilometers van zich afkijken. Bij helder weer is de Martinitoren zichtbaar. De beplante boerenerven drijven als groene eilanden in de open ruimte. Diversiteit van het landschap Op korte afstand vinden we diverse landschapstypen met onderscheidende karakteristieken. De hoger gelegen stuwwal: een besloten landschap dat qua sfeer en opbouw aan Drenthe doet denken. De voormalige zee-inbraak: open relatief hooggelegen landschap met strokenverkaveling en restanten van oude zeearmen. Het kwelderlandschap: open landschap met onregelmatige blokverkaveling, voormalige dijken en verspreide erven. Lange rechte lijnen Het Van Starkenborghkanaal en het Aduarderdiep vormen kaarsrechte lijnen met een eigen identiteit die het landschap doorsnijden. Cultuurhistorische rijkdom Het landschap bevat volop sporen uit een rijk verleden, zoals het klooster van Aduard, de trekvaart De Lindt, de Spanjaardsdijk, en de monumentale boerenerven. Verkaveling De verkaveling in het gebied vindt zijn oorsprong in de late middeleeuwen en is nog grotendeels in tact. Bij de ontginning van het land werd gebruikgemaakt van natuurlijke slenken en prielen. Het resultaat hiervan is een onregelmatige blokverkaveling. Agrarisch karakter De landbouw vormt van oudsher de beheerder van het open landschap. De boerenerven liggen vrij in de ruimte en geven schaal en diepte aan het landschap. Dorpssilhouet De voormalige ziekenzaal van het klooster van Aduard steekt hoog boven de overige bebouwing uit en tekent daarmee het dorpssilhouet van Aduard. Het silhouet van Zuidhorn wordt bepaald door het monumentale (eiken)geboomte in de kern. 23

24 24 knelpuntenkaart

25 3.04 Knelpunten Dorpsranden Vanuit het open landschap is er vrij zicht op de rommelige achterkanten en soms opvallende bebouwing van de dorpsrand. Dit tast de kwaliteiten van het dorpssilhouet en van de openheid van het landschap sterk aan. De relatie tussen het dorp en het omliggende landschap is in de loop der tijd afgenomen door het verdwijnen van klompen- en kerkepaden. Dorpsentrees De dorpsentrees langs de belangrijkste wegen hebben weinig kwaliteit. Bij de zuidelijke entree van Aduard is er sprake van een breed en kaal profiel, een carpoolplek met een reclamebord en zicht op een rommelig bedrijventerrein. Barrièrewerking van infrastructuur Het Van Starkenborghkanaal, het Aduarderdiep, de Friesestraatweg, en de rondweg Zuidhorn vormen barrières. Het gebied wordt daardoor opgesloten. Bestaande landschappelijke structuren, bestaande en potentiële ecologische verbindingen en routestructuren worden door de infrastructuur doorsneden. Fragmentatie van landschappelijke structuren De infrastructuur staat haaks op de landschapsstructuur. Door het kanaal is het gebied afgesneden van het noordelijk gelegen Middag Humsterland. Dijken, oude wegen en historische waterlopen zijn daarbij doorsneden. In Aduard is het laatste gedeelte van De Lindt gedempt. De vaart eindigt nu aan de dorpsrand bij een obscuur pleintje. Binnen het dorp is het oorspronkelijke tracé nog wel herkenbaar. Verrommeling In het gebied bevindt zich een aantal verrommelde plekken die afbreuk doen aan de kwaliteit van het open landschap, zoals: verlaten boerenerven, bedrijfsterrein aan Friesestraatweg, loswal Aduard, achterzijde distributiecentrum V&D, hotel aan Friesestraatweg en gronddepots langs het kanaal. Recreatieve toegankelijkheid De belangrijkste recreatief aantrekkelijke wegen lopen vooral om het gebied heen. Dwars door het gebied zijn weinig doorgaande routes. Het gebied laat zich dan ook slecht van binnenuit beleven. Vanuit de dorpen zijn de mogelijkheden tot het maken van ommetjes beperkt. 25

26 26

27 4 Visie 4.01 Uitgangspunten visie Het plangebied wordt gekenmerkt door een van oorsprong noord-zuid gericht landschap met daar overheen een oostwest gerichte infrastructuur. Door de eeuwen heen hebben deze twee systemen altijd een eigen ontwikkelingssnelheid gehad en zich autonoom van elkaar ontwikkeld. Beide systemen zijn momenteel echter in beweging. De infrastructuur groeit met parallelwegen, taluds, grondbergingen, grote bruggen en een benzinepomp. Op het agrarische land vinden steeds meer nevenactiviteiten plaats, van boerengolf tot ecologisch gebruik. Schaalvergroting moet mogelijk zijn om de agrarische toekomst van het gebied veilig te stellen. De roep van de burgers om het agrarische land ook recreatief te mogen gebruiken neemt toe. Het agrarische Groningse land staat onder druk. Het in stand houden en versterken van de leesbaarheid van het Groningse landschap dient als kapstok voor de ontwikkelingsvisie. De doelstelling vanuit het beleid regiopark Groningen - Assen om het gebied aantrekkelijk te maken voor de bewoners en bezoekers van de regio sluit hierop aan. Het regiopark biedt de bezoekers de mogelijkheid om uit te waaien, te genieten, zich te laten verrassen en te verkennen. Door de ecologische verbindingszone langs het Auarderdiep met vlonderpaden toegankelijk te maken wordt de recreatieve beleving vergroot. De cultuurhistorie, het contrastrijke landschap en de openheid van het agrarische landschap zijn essentiële elementen van die eigenheid. De Friesestraatweg en het Van Starkenborghkanaal doorsnijden de landschappelijke structuren en delen het van oorsprong weidse landschap op in kleinere eenheden. Ze dragen hierdoor echter ook bij aan het beleefbaar maken van het landschap. Met het passeren van het Aduarderdiep, de kwelder, de Spanjaardsdijk, de zee inbraak en de stuwwal laat het Groningse landschap haar ontstaansgeschiedenis aan de passant zien. De visie bestaat uit drie onderdelen: - Poort naar Middag Humsterland - Kanaal als nieuw recreatie landschap - Behoud van het open boerenlandschap 27

28 Poort naar Middag Humsterland Door het klooster is Aduard van oudsher sterk verbonden met Middag Humsterland. Aduard wordt een voorpost voor het nationaal landschap Middag Humsterland, zoals Garnwerd en Noordhorn dat al zijn. Aduard neemt een strategische positie in tussen Groningen en Middag Humsterland. Verschillende noordzuid-gerichte langzaamverkeer-routes voeren via Aduard naar Middag Humsterland. Deze routes moeten behouden blijven en over de Friesestraatweg komen aantrekkelijke en veilige passages. Essentieel voor de poortfunctie van Aduard is een directe verbinding via de historische route naar Middag Humsterland (Den Ham). Als poort van Middag Humsterland heeft Aduard met zijn kloostergeschiedenis veel te vertellen. Wanneer Aduard haar aanbod kan vernieuwen en toegankelijk kan maken, zal er belangstelling zijn van veel bezoekers. Dit hangt af van ondernemerschap en van gemeenschapszin in het dorp. Een goed gevulde programmering van evenementen in het dorp helpt daarbij. Ten tweede is een inrichting gewenst die delen van de historie interpreteert, toont, 28

29 verwerkt en verduidelijkt. Dit gebeurt zowel binnen de kern, als resultaat van het project Het wonder van Aduard, als buiten de kern door loopjes om het dorp, door vernieuwing en landschappelijke versterking van de dorpsranden. Kanaal als nieuw recreatief landschap Het kanaal en de daaraan gelegen grondbergingen zijn nu al sterk aanwezig in het gebied. De komende jaren wordt het kanaal verbreed en zullen meer grondbergingen nodig zijn. Door zijn omvang is een ontwerpbenadering waarbij het kanaal ondergeschikt is aan het landschap niet mogelijk. Besloten is het kanaal vorm te geven als een nieuwe eigentijdse toevoeging aan het landschap. Het kanaal wordt van begin tot eind in de bomen gezet en langs het kanaal komt een doorgaand fietspad. Toekomstige grondbergingen worden langs de zuidzijde van het kanaal geplaatst. Op deze grondbergingen is ruimte voor recreatieve functies waarvoor elders in het open polderlandschap geen plaats is, zoals een golfbaan, struinnatuur, mountainbike parcours of creatieve vrijstaat. Het kanaal vormt daarmee een recreatieve structuur die zich vanuit Groningen - stad uitstrekt tot Zuidhorn of verder. Behoud van het open boerenlandschap Het behouden van de openheid en het agrarisch karakter vormen voor het landschap ten zuiden van het Van Starkenborghkanaal een belangrijk uitgangspunt. De landbouw vormt ook in de toekomst de drager van de identiteit. Dit kan door in te zetten op grote boerenbedrijven in het gebied en door de vorming van enkele grote bedrijven in het gebied te stimuleren vanuit de gemeente. Het landschap kent van oorsprong een duidelijke noordzuid-richting: stuwwal Zuidhorn, zee-inbraak Oude Riet, Spanjaardsdijk, laagte Oude Peizerdiep, Aduarderdiep. Deze structuren stoppen niet bij de grenzen van het plangebied maar zetten zich voort ten noorden van het kanaal en ten zuiden van de Friesestraatweg. Deze lijnen in het landschap blijven herkenbaar. De openheid en de richting van het landschap zet zich voort in zuidelijke richting, de Friesestraatweg ligt daarom zonder (laan)beplanting in het landschap. Het dorp Aduard dobbert als een groen eiland in de leegte. De dorpsrand is op een hoogwaardige wijze afgerond met beplanting en wandelroutes tussen dorp en landschap. 29

30

31 4.02 Visie op regionaal niveau De met beplanting aangezette noordzuid-structuren (Spanjaardsdijk, Kleiweg, Aduarderdiep) lopen door tot ver buiten het plangebied. Deze lijnen verankeren het gebied in zijn omgeving. Ook de laagte van het Oude Peizerdiep kan met een aangepast agrarisch beheer weer zichtbaar gemaakt in het landschap. Haaks op deze structuren staat het nieuwe landschap van het Van Starkenborghkanaal en grondbergingen. De door beplanting omzoomde grondbergingen kunnen in eerste instantie landbouwgebied zijn, maar op termijn worden ze (wanneer de mogelijkheid zich voordoet) toegankelijker ingericht en krijgen een recreatie en/of natuurbestemming. Op die manier ontstaan er een lang lint van losse kunstmatige heuvels langs het kanaal. verbindingszone betaalbaar blijft, de agrarische toekomst voor boeren in het plangebied meer gezekerd is en de openheid van het landschap geborgd is. Aduard vormt een knooppunt van recreatief verkeersroutes (De Hogeweg/Spanjaardsdijk, Kleiweg / Langeweersterweg, Nieuwebrugsterweg/ Aduarderdiep) tussen de stad en Middag Humsterland. De huidige brug over het kanaal wordt vervangen door een fietsbrug waardoor de historische en directe route richting Den Ham mogelijk blijft. De Friesestraatweg kan op een drietal plaatsen gekruist worden door fietsers. Langs de oostoever van het Aduarderdiep wordt de ecologische verbindingszone gerealiseerd. Deze verbindingszone is van belang voor de ecologische verbinding tussen het Leekstermeer en het Lauwersmeer. Het huidige beleid voor het gebied ten zuiden van het plangebied stelt de landbouw centraal. Het combineren van de verbindingszone met het Aduarderdiep zorgt ervoor dat 31

32 Ontwikkelingsvisie Om Aduard

33 4.03 Visie op lokaal niveau (plangebied) Leesbaar landschap Het landschap tussen het Aduarderdiep en Zuidhorn kent subtiele verschillen. Deze verschillen willen wij versterken. De voormalige zee-inbraak langs de Grote Riet (de zone tussen de rand van Oostergast en de Spanjaardsdijk) blijft grootschalig en open. Tussen de Spanjaarddijk en Aduard is sprake van een gebied met kleinere percelen, waardoorheen de laagte van het Oude Peizerdiep voert. De voor dit gebied kleinschalige verkaveling moet behouden blijven. In de laagte kan zich door een natuurlijker beheer een afwijkende oevervegetatie langs de sloten ontwikkelen waardoor de laagte beter zichtbaar wordt in het landschap. Het gebied tussen Aduard en het Aduarderdiep blijft zo open mogelijk, slechts doorsneden door de populierenrij langs De Lindt Om de openheid en de richting van het landschap zoveel mogelijk te accentueren blijft de Friesestraatweg zonder (laan)beplanting in het landschap liggen. De Spanjaardsdijk, de Kleiweg en het Aduarderdiep worden juist begeleid door rijen struiken en bomen. Hiermee ontstaan landschappelijke noord- zuidbanen van het kanaal naar het zuiden. Infrastructuur De Friesestraatweg wordt ondergeschikt gemaakt aan het landschap en op een vanzelfsprekende wijze ingebed in het landschap. Waar mogelijk wordt de breedte beperkt, bijvoorbeeld door plaatselijke oplossingen voor het landbouwverkeer te kiezen i.p.v. brede parallelwegen. Ten behoeve van de recreatieve ontsluiting van Middag- Humsterland en Aduard zijn de noordzuid verbindingen nodig. De veiligheid en oversteekbaarheid zijn belangrijke aspecten bij veranderingen aan de weg. Strak langs de Harkemaweg wordt de rondweg om Aduard ontwikkeld, zodat de openheid van het gebied oostelijk van Aduard zo min mogelijk wordt aangetast. De afslag bij Nieuwklap naar de rondweg Aduard verdient bijzondere aandacht. Nieuwklap moet herkenbaar blijven als voorpost/als ingang naar Aduard. Om ruimte te maken voor de recreatie, het (cultuur)historische patroon, en de nieuwe op- en afritten wordt in ons voorstel de Friesestraatweg enkele tientallen meters verschoven in zuidelijke richting. 33

34 Recreatieve toegankelijkheid Naast de doorgaande fietsroutes over oude wegen en dijken, wordt de toegankelijkheid van het gebied verbeterd door de aanleg van twee wandelpaden. Het eerste pad verbindt de Spanjaardsdijk met Aduard en maakt het rondje Aduard 800 tot een echt wandelrondje. Dit pad loopt langs het gereconstrueerde tracé van de Hamstertocht. Vanaf het pad is de laagte van het Oude Peizerdiep goed waarneembaar. Het tweede pad ligt ten oosten van het Aduard. Het is een laarzenpad over een oud dijkje door de weilanden en verbindt de begraafplaats met De Lindt. Door dit pad ontstaat er ook aan de oostzijde van het dorp een aantrekkelijk dorpsommetje. Kanaal en grondbergingen Het Van Starkenborghkanaal wordt aan weerszijden begeleid door rijen hoge populieren. De gronddepots worden aan de zuidzijde begrensd door een beplantingssingel van essen. De beplanting van populieren en essen vormen een stevig kader om de grondbergingen. Dit kader maakt een divers recreatief gebruik van de bergingen mogelijk zonder dat dit leidt tot een rommelig beeld. De grondbergingen zouden in de loop der tijd activiteiten zoals een golfbaan, speelwerd, plukweide, evenemententerrein etc. kunnen herbergen. Het industrieterrein ten oosten van Aduard kan in de toekomst gedeeltelijk als woningbouwlocatie en gedeeltelijk als slibberging en recreatiegebied worden ontwikkeld. Dorpsranden De dorpsranden van Aduard en Zuidhorn zijn de intermediair tussen de dorpen en het landschap. De dorpsranden hebben zowel vanuit de dorpen als vanuit het landschap gezien een belangrijke functie. Enerzijds is dit de plek waar door middel van een dorpsommetje de Groningse horizon kan worden beleefd, anderzijds draagt een zorgvuldig vormgegeven dorpsrand bij aan het aanzicht van het dorp vanuit het landschap. Met de voorgestelde ingrepen versterken wij deze intermediair en waar nodig wordt deze nieuw aangelegd. 34

35 35

36 5 Deelgebieden 5.01 Aduard, een ster van een dorp Initiatiefnemer: Gemeente Zuidhorn, Betrokken partijen: Gemeente Zuidhorn, Provincie Groningen Het wonder van Aduard De herinrichting van het oude kloosterterrein in het dorp Aduard, het plan voor een nieuw educatief centrum en de realisatie van een kunstproject met het klooster als inspiratiebron zijn onderdeel van Het wonder van Auard. De cultuurhistorische betekenis van het dorp zal hierdoor beter leesbaar worden en zal de regio van een sterke recreatieve trekker voorzien. Recreatieve routes Om Aduard een volwaardige springplank naar het Middag- Humsterland te laten zijn is het van belang om de hier bijeenkomende recreatieve routes goed aan elkaar te koppellen. De aanleg van laanbeplanting vanaf het wonder tot aan de nieuwe fietsbrug van Aduard is hier onderdeel van. Een historische route langs het wonder door de dorpsrand biedt een aanvulling op de beleving van het historische karakter van het dorp. Een uitkijkpunt richting de Martinitoren ten oosten van de begraafplaats vormt een prettige tussenstop ter versterking van deze dorpswandeling. 36

37 Woonwijk, Oprijlaan Borg De borg in het noorden van Aduard was vroeger met een oprijlaan aangesloten op de weg naar Groningen. Momenteel staat op de oude locatie van de borg de gereformeerde kerk. Wanneer het industrieterrein herontwikkeld wordt tot een nieuw woonbuurtje kan de oude oprijlaan weer zichtbaar worden gemaakt. De oprijlaan van de borg word weer opgenomen in het stratenpatroon. Tevens geeft het herstel van de laan zicht onder de brug door in de richting van het oude voorwerk van het klooster. Doorsnede A - talud rondweg Aduard Van Starkenborghkanaal 37

38 5.02 Dorpsrand Aduard Initiatiefnemer: gemeente Zuidhorn Betrokken partijen: gemeente Zuidhorn, provincie Groningen, Rijkswaterstaat, agrariërs Overgang dorp - landbouw De randen van het dorp worden zo ingericht dat er een overgangszone ontstaat tussen het landbouwgebied en de randen van het dorp. Hiermee worden zowel het aanzicht van het dorp versterkt als een recreatief gebruik vanuit het dorp mogelijk. Ten oosten van het dorp verwijzen de nieuwe boomgaarden naar de voormalige tuinen van de abt die hier vlakbij gelegen hebben. Aan de zuidzijde worden de relatief nieuwe en hard overkomende dorpsranden verzacht door in de woonwijken een groene laag toe te voegen door het aanplanten van bomen. Hamstertocht - De Lindt De watergang van De Lindt wordt doorgekoppeld naar de Hamstertocht. Hierdoor ontstaan er nieuwe recreatieve routes het dorp in. Ter hoogte van de voormalige zuiderpoort van het klooster wordt bij de Heereweg een aanlegsteiger gemaakt zodat bootjes vanaf het Aduarderdiep helemaal het dorp in kunnen komen. 38

39 Bedrijventerrein Het tussen de Friesestraatweg en de Kleiweg gelegen bedrijventerrein wordt opgeruimd. De recreatieve route over de Kleiweg naar het dorp toe wordt weer in ere hersteld. Dorpsentree Door de Heereweg in de laanbeplanting te zetten wordt het dorp weer van een echte oprijlaan voorzien. Het dorp wordt hierdoor los gekoppeld van de Friesestraatweg. 39

40 5.03 Dorpsrand Oostergast Initiatief nemer: gemeente Zuidhorn Betrokken partijen: provincie Groningen, projectontwikkelaar, agrariërs Dorpsrand Langs de nieuwe woonwijk Oostergast wordt een aantrekkelijke dorpsrand ontwikkeld die fungeert als intermediair tussen dorp en landschap. Bomen verzachten het zicht op de bebouwing, waardoor de idylle van het open boerenland behouden blijft. De dorpsrand fungeert als uitloopgebied en wordt dooraderd door wandelpaden. De informele dorpsrand bestaat uit kleine weiden met paarden en schapen. De beplanting wordt gevormd door boomweiden en boomgaarden. Onder de boomkronen door is vanuit de woningen zicht mogelijk over het weidse landschap. In de dorpsrand liggen drie openbare tuinen met een kleinschalige recreatieve functie: bijv. plukgaard, volkstuin of kinderboerderij. Deze functies zorgen voor activiteit in de dorpsrand. 40

41 Grondberging In de plannen voor Oostergast wordt rekening gehouden met een grondberging ten zuidoosten van de woonwijk. In deze ontwikkelvisie worden de grondbergingen langs het kanaal geplaatst en vormen samen een recreatief landschap langs het kanaal. De genoemde grondberging van de Oostergast komt daarmee te vervangen. Tankstation Nabij de zuidelijke rotonde komt een tankstation. Dit tankstation ligt midden in de idylle. Voorgesteld wordt het tankstation te voorzien van een beplanting vergelijkbaar met de beplante boerenerven in het gebied. Rondweg De rondweg om Zuidhorn kruist het kanaal via een ca 10 meter hoge brug. De taluds van de brug maken deel uit van het nieuwe landschap langs het kanaal. Een pad over het talud maakt de recreatieve grondbergingen toegankelijk voor de bewoners van Zuidhorn. De rondweg snijdt zich in het talud zodat de auto s vanuit het open landschap minder zichtbaar zijn. Doorsnede A - dorpsran Oostergast Doorsnede B - voet-/fietsbrug over talud rondweg Zuidhorn 41

42 5.04 Kanaal landschap / t Stort Initiatiefnemer: gemeente Zuidhorn Betrokken partijen: provincie Groningen, Rijkswaterstaat, agrariërs, recreatieschap Beplanting Aan weerszijde van het kanaal wordt een dubbele rij populieren aangeplant. Deze bomen verschaffen het kanaal een bijzonder, stoer en tegelijkertijd intiem profiel. De grondbergingen worden aan de zuidzijde beplant met essen, deze beplanting zorgt voor een uniform beeld. t Stort t Stort is een natuurgebied dat zich spontaan ontwikkeld heeft op een grondberging. Het gebied herbergt bijzondere flora en fauna (o.a.fazanten, vossen). Voorgesteld wordt het gebied (beperkt) open te stellen. Op de drogere delen kunnen paden worden aangelegd en een vlonderpad doorkruist het natte drijfzand gedeelte. Op een strategische plaats wordt voorgesteld een hoge uitkijktoren te plaatsen. Deze uitkijktoren steekt boven de populieren uit en biedt een 360 graden zicht op het landschap. De middeleeuwse verkaveling van Middag Humsterland laat zich daardoor van bovenaf beleven. 42

43 Sportpark Het bestaande sportpark is dicht bij het kanaal gelegen en voegt zich daarmee goed bij de recreatieve functies op de grondbergingen. Het door de grondbergingen ontstane heuvellandschap leent zich bijzonder goed voor een mountainbike parcours. Het biedt een unieke fietsbelevenis: downhillen in het vlakke Groninger land. Oude Peizerdiep Tussen de beide grondbergingen ligt de laagte van het Oude Peizerdiep. Met een bijzondere oevervegetatie die ontstaat door aangepast beheer wordt deze laagte manifest gemaakt in het landschap. De Lindt Het oorspronkelijke tracé van De Lindt wordt gereconstrueerd. Daarmee worden de cultuurhistorische waarden versterkt en tevens een bijdrage geleverd aan het verbeteren van de waterhuishouding. Langs de waterloop van de hamstertocht wordt een wandelpad doorgetrokken dat aansluit op het Aduard 800-pad Doorsnede A - sport slibdepot Doorsnede B - t Stort Van Starkenborghkanaal 43

44 44

45 5.05 Inrichting Friesestraatweg N355 Initiatiefnemer: Provincie Groningen Betrokken partijen: Gemeente Zuidhorn, Provincie Groningen bypasses Inpassing weg Om de impact van de weg op de leesbaarheid van het landschap te minimaliseren wordt voorgesteld om er geen parallelweg langs te leggen. Voor het landbouwverkeer wordt geen parallelweg aangelegd maar een of meerdere bypasses. Het fietsverkeer op de Spanjaardsdijk kan de Friesestraatweg passeren door een naast de dijk gelegen onderdoorgang. Zowel langs de noord als de zuidzijde behoud de Friesestraatweg een fietspad. Aan de weg is zo min mogelijk programma gedacht. Het bedrijventerrein bij Aduard hindert de landschappelijke beleving vanaf de weg. onderdoorgang 45

46 5.06 Rondweg Aduard Initiatiefnemer: Provincie Groningen Betrokken partijen: Gemeente Zuidhorn, Rijkswaterstaat, DLG, agrariërs Rondweg Om doorsnijding van de open polder te voorkomen wordt de rondweg gebundeld met het kanaal en het Aduarderdiep. Het jaagpad (Harkemaweg) langs het Aduarderdiep blijft als recreatieve route behouden en wordt door een gedeeltelijk open groensingel (elzen, essen, meidoorn) afgescheiden van de rondweg. Ten westen van de weg wordt een laag dijkje opgeworpen dat de auto s en hun verlichting deels aan het zicht onttrekt. Het dijkje heeft een beperkte hoogte zodat de automobilist er overheen kan kijken en zicht heeft op het open polderland. 46

47 Grondbergingen De grondberging nabij het bedrijventerrein langs het Van Starkenborghkanaal wordt op termijn uitgebreid, waarbij uiteindelijk ook het bedrijventerrein wordt opgenomen. De groensingel aan de zuidzijde zou op korte termijn al gedeeltelijk kunnen worden aangelegd om het bedrijventerrein in te passen. De grondberging in de oksel van het kanaal en het Aduarderdiep wordt eveneens uitgebreid. Hier zou in de nabijheid van de stad Groningen een regelluwe plek kunnen worden ontwikkeld: een vrijstaat voor creatief talent. Ecologische verbindingszone De ecologische verbindingszone (Lauwersmeer- Leekstermeer) ligt aan de oostzijde van het Aduarderdiep. De zone bestaat uit een ca 50 meter brede natte moerasoever langs de waterloop Doorsnede A - rondweg Aduard 47

48 5.07 Aansluiting Nieuwklap Initiatiefnemer: Provincie Groningen Betrokken partijen: Gemeente Zuidhorn, Provincie Groningen Inpassing weg De Friesestraatweg krijgt een nieuwe aansluiting richting Middag-Humsterland langs het Aduarderdiep. Om de bebouwing in Nieuwklap voldoende ruimte te geven wordt de Friesestraatweg naar het zuiden verplaatst. Met de intensivering van het verkeer en de nieuw te maken aansluiting naar het noorden dient de Friesestraatweg naar het zuiden te worden verplaatst. De noordelijke oprit kan op de huidige locatie van de Friesestraatweg worden gesitueerd. Over het Aduarderdiep komt een nieuwe brug. Zowel aan de noord als zuidzijde van de Friesestraatweg komt een fietspad. De Lindt Een beweegbare brug biedt pleziervaart de mogelijkheid om vanaf het Aduarderdiep naar Aduard door te varen, of om aan te leggen bij de aanlegsteigers van Nieuwklap. Bij de Nieuwklapse camping kan de recreant overnachten. 48

49 6 Deelprojecten in de tijd De ontwikkelingsvisie is bedoeld om een bijdrage te leveren aan het actief verbeteren van de kwaliteiten van het gebied. Hiervoor is een uitvoeringsprogramma nodig. De basis hiervoor ligt in een voorstel voor de aanpak van de actieve verbetering van het gebied. Die aanpak bestaat uit: 1. het in gang zetten van een aantal processen en acties; 2. werk met werk maken. Door ontwikkelingen in het gebied aan te grijpen om gewenste veranderingen door te voeren, kan meerwaarde ontstaan en worden alle initiatieven verbonden met de visie voor het gebied. 3. fasering van deelprojecten in drie termijnen: tot 2014, van en na Dit gebied vernieuw, maak en verbeter je samen! Acties en processen: - opzetten van een programmabureau / coördinator Aduard Ster van een dorp en van parelketting aan het kanaal in samenhang met het platform Aduard - faciliteren schaalvergroting melkveehouderij middels kavelruilcoördinator - uitwerken uitsterfbeleid bedrijventerrein A. Harkemaweg / Kleiweg - uitwerken plannen dorpsranden Aduard - uitwerken plannen grondbergingen Een uitvoeringsprogramma zal deze verschillen inzichtelijk maken. De ontwikkelingsvisie komt tot stand vanuit een brede stuurgroep en projectgroep, waarin meerdere partijen vertegenwoordigd zijn. Per deelproject kan een of kunnen meerdere partijen een uitvoerende of ontwikkelende rol krijgen. Naast de partijen uit de projectgroep kunnen dit ook maatschappelijke groeperingen zijn, of individuele eigenaren. Onderdeel van het uitvoeringsprogramma is een adaptatie van projecten door partijen. 49

50 Korte termijn: aanleg fietsroute Aduard - Zuidhorn via het kanaal; - aanleg houtwallen langs t Stort, het sportpark, de V&D, loswal en grondberging NO-hoek; - openstelling t Stort, aanleg paden en bouw uitkijktoren; - inpassing rondweg Aduard; - aanleg laarzenpaden rond Aduard (dijk door Nijlandster Polder ten oosten van Aduard, pad langs de Hamstertocht); - aanleg tuinen van Aduard (oostzijde, zuidzijde); - kap van bosjes langs Friesestraatweg; - nieuwe fietsbrug Aduard - Middag Humsterland Lange termijn: herinrichting bedrijventerrein tot woonwijk - nieuwe fietsroute / fietsbrug Aduard - Dorkwerd - Aanleg grondbergingen Middellange termijn: inrichting grondberging N355 bij Zuidhorn; - aanleg route en watergang de Lindt/Hamstertocht in Aduard; - inrichting grondberging NO hoek - planten struweel langs Hogeweg, Spanjaardsdijk, Huisweerderweg, Kleiweg; - Aanpak Friesestraatweg parallelweg: fiets / autotunnels ter plaatse van de kruising Spanjaardsdijk en Kleiweg - Aanpak bedrijventerrein langs de Friessestraatweg 50

51

52