Aqua Vré Januari

Transcriptie

1 Aqua Vré Januari januari e jaargang nummer 9 Uitnodiging ledenbijeenkomst. Datum: 12 januari 2010 Plaats: De Geurt Veenendaal Zaal Bettekamp 29 te Ede Tel: Zaal open uur Aanvang uur AGENDA 1. Opening door de voorzitter 2. Mededelingen en ingekomen stukken 3. Lezing over Midden-Amerikaanse cichliden door de heer W. Heijns 4. Pauze met verloting 5. Vervolg lezing 6. Rondvraag 7. Sluiting Midden-Amerikaanse cichliden door de heer Heijns De heer W. Heijns uit Helmond komt een lezing verzorgen over Midden- Amerikaanse cichliden. Graag tot ziens op 12 januari aan de Bettekamp 29 in Ede. De zaal is open om uur. De avond begint om uur. In memoriam: Geurt Veenendaal Na een lang ziekbed is op 9 december 2009 de mede-oprichter van Aqua-Vré en oud beheerder van het verenigingsgebouw de heer G.H. Veenendaal op 77-jarige leeftijd overleden. Al reeds op 20 februari 2009 is in aanwezigheid van de wethouder officieel afscheid genomen van Geurt als beheerder. Tijdens deze avond is het verenigingsgebouw de naam van zijn oud beheerder gaan dragen, een welverdiende waardering voor de inzet voor Aqua-Vré en vele andere organisaties die van het gebouw gebruik maakten. Wij zullen Geurt blijven gedenken als een verenigingsman die tot het laatst betrokken was bij de vereniging. Wij wensen de nabestaanden alle steun toe in deze periode van gemis.

2 Aqua Vré Januari Verslag verenigingsavond 8 december 2009 De voorzitter heet de 24 aanwezigen van harte welkom, in het bijzonder de heer D. Plokker die de uitslag van de huiskeuring komt bekendmaken. Na de mededeling dat de contributie voor 2010 moet worden betaald en dat het bestuur op zoek is naar suggesties van leden voor lezingen was het de bedoeling dat de vivaria vertoond zouden worden die hebben meegedaan met de keuring, maar......het liep even iets anders waardoor we mooie dia s hebben gezien van een vijverkeuring in Twente. Het varieerde van hele grote vijvers van 31 x 8 meter tot een kleine vijver in een stadstuin. Diverse vissen als koikarpers, goudwindes, elrits en shubinkin werden in de vijvers gehouden, maar ook een winterharde killiesoort Aphonius mento. De lezing werd besloten met beelden van waterjuffers en libellen met een groene kikker tot slot. Na de pauze met hele mooie prijzen waaronder schitterende kerststukjes maakte de heer Plokker de uitslag van de huiskeuring bekend. Tijdens de avond van de ALV op 9 februari 2010 krijgen wij de foto s te zien. 1. K. Bodingius A1 totaal aantal punten 391,5, biologisch E.J. Teunissen A1 totaal aantal punten 387, biologisch H. Versteeg A1 totaal aantal punten 385, biologisch 61,5 4. J. Teunissen A2 totaal aantal punten 383,5, biologisch S. van StempvoortA2 totaal aantal punten 383,5, biologisch 61,5 6. C.E.A. Adams A2 totaal aantal punten 383, biologisch 61,5 7. J. Marchal C1 totaal aantal punten 382,5, biologisch 61,5 8. M. vd WijngaardC1 totaal aantal punten 375,5, biologisch 59,5 9. J.H. Wertien A1 totaal aantal punten 375, biologisch 59,5 Na het bekendmaken van de uitslag werden de prijzen, diploma s, bloemen en oorkondes uitgereikt. Nog voor uur wenste de voorzitter ieder goede feestdagen en wel thuis.

3 Aqua Vré Januari Jaarprogramma 2009/ 2010 dinsdag 12 januari 2010, lezing door de heer W. Heijns over Midden- Amerikaanse cichliden dinsdag 9 februari 2010, Algemene ledenvergadering dinsdag 9 maart 2010, lezing door de heer W.A. Tomeij dinsdag 11 mei 2010, lezing door de heer Poelemeijer over licht en fotosynthese Website Aqua-Vré Alle informatie die in het maandelijks in het boekje is te vinden, en meer, is te vinden op de informatieve website van Aqua-Vré, Naast veel informatie zijn er diverse links naar hobbygerelateerde sites te vinden. Dus aan te raden voor alle leden van Aqua-Vré en niet leden. Oud Papier Beste leden, Ook op de avond in januari is het weer mogelijk om oud papier mee te nemen en hiermee onze vereniging te steunen. Zoals gebruikelijk zal de aanhanger aanwezig zijn. Op voorgaande verenigingsavonden was het oud papier een succes! De aanhanger zat helemaal vol. Moeite met het uitladen van het papier? Vraag even om hulp en uw auto wordt met een aantal mensen even geleegd. Alle beetjes helpen! Hulp gevraagd voor ophalen oud papier Aqua Vré haalt in Ede oud papier op. De opbrengst van het oud papier is voor de vereniging erg belangrijk. Er zijn nog steeds mensen nodig die mee willen helpen met het inzamelen van het oud papier. Mensen die mee willen helpen kunnen zich opgeven bij iemand van het bestuur. Namens het bestuur en de redactie van aqua-vre de beste wensen voor 2010!!

4 Aqua Vré Januari Biologische afbraakprocessen Inleiding De bedoeling is een inzicht te krijgen in wat er zoal gebeurt met de voedselresten, de uitwerpselen van onze vissen en al het andere afgestorven organisch materiaal dat zich in het aquarium bevindt. Omdat het een ingewikkeld biochemisch proces betreft, zal bij de meeste mensen de maag al keren bij het lezen van de titel. Daarom zal hier getracht worden om, zowel op een verstaanbare manier als op een meer diepgaande basis, de deur tot deze toch wel boeiende wereld een beetje te openen. Het is namelijk niet zozeer voor uzelf maar voor de welstand van uw vissen en planten van groot belang dat de kwaliteit van het water waarin zij leven optimaal is. Omdat zij daarvoor van hun verzorger afhankelijk zijn, kan het hen alleen maar ten goede komen als u begrijpt wat zich in hun leefmilieu afspeelt. Het is onmogelijk om deze afbraakprocessen te bespreken zonder de scheikundige toer op te gaan, maar ik zal trachten dit (logischerwijze) moeilijke probleem te omzeilen door op een zo eenvoudig mogelijke manier alleen de meest belangrijke stappen te omschrijven. Er bestaat geen wezenlijk verschil tussen de afbraak in zeewater of zoetwater, zodat het voor iedereen als leidraad kan dienen. Bronnen van organische verontreiniging Met bronnen van organische verontreiniging of afvalstoffen van organische oorsprong worden alle stoffen bedoeld die afkomstig zijn van dode of afstervende organismen. Deze organismen zijn hoofdzakelijk uit de chemische bestanddelen koolstof (C), zuurstof (O) en waterstof (H) opgebouwd. Voedselresten, uitwerpselen van vissen en lagere dieren, afstervende planten, dode vissen en niet te vergeten afstervende bacteriën, vormen de voornaamste bronnen. Eén ding hebben al deze bronnen gemeen in hun opbouw: ze bevatten allemaal koolhydraten, eiwitten en vetten (in verschillende verhoudingen naargelang de soort). Het zijn deze drie factoren die de organische verontreiniging van het water in hoofdzaak zullen bepalen. Mochten deze stoffen onveranderd in het water blijven bestaan, dan zou dit al snel giftig worden voor onze dieren. Gelukkig bestaan en een groot aantal verschillende soorten bacteriën die deze stoffen afbreken tot minder schadelijke stoffen. In de natuur zullen deze dan dienen als voedingsstoffen voor de planten en krijgt men het zogenaamde biologisch evenwicht. Het is echter een utopie te denken dat in een aquarium dit biologisch evenwicht bereikt kan worden, daarvoor is deze veel te klein. We moeten en dus ook rekening mee houden dat de restanten van de afbraak zich in het aquarium zullen opstapelen.

5 Aqua Vré Januari Wat zijn koolhydraten, eiwitten en vetten? Deze beschrijving heeft niet tot doel een volledig overzicht te geven van al de voorkomende verbindingen, maar alleen een inzicht te verschaffen in wat deze stoffen zoal betekenen in de natuur en dan vooral in ons aquarium. Voor gedetailleerde informatie raadpleegt men het best de speciale literatuur. Koolhydraten Koolhydraten vormen een grote groep organische verbindingen die leveranciers zijn van de voor het Ieven benodigde energie en als zodanig het belangrijkste voedingsbestanddeel vormen voor vele dieren en mensen. In planten worden zij gevormd door de fotosynthese uit koolstofdioxide (CO2) en water (H2O). In andere organismen ontstaan zij uit wat complexere koolstofverbindingen. Het zijn min of meer lange atoomketens met een algemene formule. Enkele bekende koolhydraten zijn zetmeel, druivensuiker en glucose. Vetten Vetten zijn verbindingen die zowel in het dieren- als in het plantennijk veel voorkomen. Zij zijn onoplosbaar in water. Hun naam duidt op zalfachtige tot harde substanties, die vetzuren bevatten. De gewone vetten zijn opgebouwd uit koolstof (C), waterstof (H) en zuurstof (O). Enkele speciale vetten bevatten ook stikstof (N), fosfor (P) en zwavel (S), maar deze zijn hier van minder belang. Vetten komen in de natuur vooral voor als opslagvorm van chemische energie, maar zij maken ook een groot deel uit van de celmembranen van dieren en planten. Eiwitten Eiwitten zijn voor de aquariaan wel de belangrijkste bron van verontreiniging van het water, omdat zij het element stikstof (N) in relatief grote hoeveeiheden bevatten. De eiwitten of proteïnen vormen in de natuur een zeer grote groep (honderdduizend verschillende) van lange (hoogmoleculaire) verbindingen, met sterk uiteenlopende eigenschappen, die betrokken zijn bij alle belangrijke processen in de levende natuur. Waarom dat zo is, is hier niet belangrijk; wel belangrijk is het feit dat zij zijn opgebouwd uit ongeveer twintig soorten aminozuren en het zijn juist deze aminozuren die het element stikstof bevatten. Bij de spijsvertering worden de eiwitten terug afgebroken in aminozuren en deze worden dan door mens en dier gedeeltelijk hergebruikt voor de opbouw van de eigen eiwitten.

6 Aqua Vré Januari Wat gebeurt er met deze stoffen? Als zij opgegeten worden Het overgrote deel van het voedsel bestaat uit deze drie groepen van voedingsbestanddelen. Afhankelijk van de aard van het voedsel zullen de verhoudingen wel verschillen, maar dat is hier van weinig belang. Via de verteringsprocessen, die we hier niet zullen bespreken, zetten de vissen (of lagere dieren) deze stoffen geheel of gedeeltelijk om in afvalstoffen. De koolhydraten en vetten, die (bijna) volledig uit koolstof, zuurstof en waterstof bestaan, zullen voornamelijk omgezet worden in CO2 en H2O. Deze stoffen zullen hoofdzakelijk langs de kieuwen de vis verlaten. In een aquarium met een goede oppervlaktebeweging (doorluchting), zal de CO2 aan het wateroppervlak verwijderd worden en zal de waterkwaliteit dus niet merkbaar beïnvloeden. Anders is het gesteld met de eiwitten die door onze vissen verorberd worden, zij bevatten namelijk de stikstof. De eiwitten komen in het spijsverteringsstelsel van de vissen, maar de vertering is een relatief traag proces bij koudbloedige dieren. Door allerlei redenen zal een groot deel ervan helemaal niet verteren. Enkele van deze redenen zijn overvoedering (niet steeds uw schuld, maar ook te wijten aan de voedseljaloezie - zien eten doet eten - tussen de vissen onderling), het minder actief zijn van de vissen in een aquarium bijvoorbeeld door het ontbreken van vijanden waarvoor zij moeten vluchten en het niet de hele dag door voedsel moeten zoeken (waardoor zij steeds slechts kleine hoeveelheden voedsel tot zich kunnen nemen). Door het trage spijsverteringssysteem zullen de nieuwe voedselhoeveelheden het nog niet verteerde voedsel uit het maagdarmkanaal duwen. De vis zal dus onverteerde eiwitten uitscheiden. De eiwitten die wel verteren zullen spijtig genoeg niet afgebroken worden tot stikstofgas (N2), dat dan aan het wateroppervlak kan ontsnappen, maar er zullen zich een hoop verschillende chemische stoffen vormen. De uitscheiding van deze stoffen gebeurt hoofdzakelijk via de kieuwen van de vis. Het is dus duidelijk dat alle dieren in het aquarium samen een relatief grote hoeveelheid stikstofverbindingen uitscheiden en deze verbindingen moeten daarna in het aquarium of het filter verder afgebroken worden. Hoe dit verloopt zien we verder. Als zij vergaan in het aquarium Wanneer dode of afstervende organismen niet opgegeten worden, zullen we dus alleen koolhydraten, eiwitten en vetten in het water krijgen. Dat wil echter niet zeggen dat zij niet zullen verteren. In het water leven nog miljoenen al dan niet kleinere diertjes, van wormpjes en slakken tot bacteriën. Deze diertjes zullen ook deelnemen aan de omzetting van deze stoffen, zodat we eigenlijk weer op het voorgaande deel beland zijn.

7 Aqua Vré Januari De verdere afbraak van deze stoffen onder normale omstandigheden Onder normale omstandigheden verstaan we hier dat het water voldoende zuurstof bevat, zodat de aërobe bacteriën in gunstige levensomstandigheden kunnen functioneren. Alleen zo zullen we een optimale afbraak van de afvalstoffen kunnen krijgen. Om 1 gram eiwit volledig af te breken is bijna de dubbele hoeveelheid, 2 gram, zuurstof nodig. Dit is alleen mogelijk bij een goede watercirculatie en een zo groot mogelijk contactoppervlak tussen lucht en water. Door te werken met een voldoende grote circulatiepomp (capaciteit: minimum 1 maal de aquariuminhoud per uur) en een goede doorluchting met behulp van een zuurstofsteen om het wateroppervlak in beweging te brengen, zal dit normaal geen problemen geven. Er zullen echter steeds plaatsen zijn waar men het water niet of onvoldoende in beweging kan krijgen, zoals bijvoorbeeld in de bodemgrond en tussen steenmassa s. Daarom zou men er tijdens de inrichting al rekening mee moeten houden deze plaatsen tot een minimum te beperken. Afbraak van eiwitten De eiwitten die in het water terechtkomen zullen door 3 soorten bacteriën (Bacterium coli, Bacterium proteus en Bacterium subtilis) afgebroken worden tot aminozuren. Deze bacteriën scheiden als bijproduct echter een kleine hoeveelheid zogenaamd bacteriegif uit. Dit kan soms aanleiding geven tot problemen, namelijk wanneer er door een of andere omstandigheid plotseling een grote hoeveelheid eiwitten in het aquarium komt. Een reden hiervoor kan een dode vis zijn, die in een hoekje ligt te rotten. Hierdoor kan het voorkomen dat deze bacteriën zich explosief gaan vermenigvuldigen en dus ook de uitscheiding van de giffen gaan toenemen, waardoor de vissen kunnen sterven. Onder normale omstandigheden is de hoeveelheid bacteriegif in het aquarium zeer gering en zal dit ook snel genoeg afgebroken worden, zodat we er geen problemen mee krijgen. In overbevolkte aquaria echter zal er steeds een iets hogere concentratie zijn die de vissen kan verzwakken, waardoor ze gevoelig zullen worden voor ziekten. Wanneer we ervoor zorgen niet te overvoederen, regelmatig controleren op sterfte en het aquarium niet overbevolken, hoeven we ons op dit punt eigenlijk weinig zorgen te maken. We kunnen er dan ook van uitgaan dat de enige afbraakproducten van eiwitten de aminozuren zijn.

8 Aqua Vré Januari Afbraak van aminozuren De 20 verschillende aminozuren worden eigenlijk allemaal op een verschillende manier afgebroken. We bekijken de grote groepen apart. 1. Eerst zijn er de gewone of alifatische aminozuren. Zij bevatten buiten stikstof alleen koolstof en waterstof en dan nog in de vorm van een keten. Deze aminozuren hebben eigenlijk geen invloed op de waterkwaliteit en zijn ook niet giftig. Zij worden door bacteriën afgebroken tot aminen die soms aanleiding geven tot de reuk van uien of rijp fruit boven het aquarium, omdat zij deels vervluchtigen. Wanneer men dit echter ruikt, is dat een teken dat er een schakel in de afbraakketen ontbreekt, namelijk de bacteriën die deze aminen verder omzetten in ammoniak (NH3). Daarmee is dan het eindproduct van de alifatische aminozuren reeds genoemd, namelijk ammoniak. 2. Een tweede groep bevat de zwavelhoudende aminozuren. Wanneer deze in een te grote hoeveelheid in het water voorkomen, kan men problemen krijgen met de zuurstofopname van het water. Er zal dan veel minder zuurstof in het water oplossen, zodat de vissen zelfs ademhalingsmoeilijkheden kunnen krijgen. De plantengroei zal achteruit gaan en het afbraakproces van de afvalstoffen zal niet meer optimaal kunnen gebeuren. Op sommige plaatsen komt dit zelfs regelmatig voor in het aquarium. Een voorbeeld hiervan zijn de zwarte plekken in een te dikke bodem. Zij ontstaan doordat er in die bodems een zuurstofarme plaats ontstaat, waardoor bepaalde bacteriën de zwavelhoudende aminozuren omzetten in waterstofsulfide (H2S). Dit is sterk giftig en vormt met het aanwezige ijzer een zwarte verbinding: ijzersulfide (FeS). Wanneer men in deze bodem roert, ruikt men rotte eieren en dit is de typische geur van H2S. Onder normale omstandigheden zullen de zwavelhoudende aminozuren echter ook afgebroken worden tot aminen en verder tot ammoniak (NH3). Het resterende zwavelwaterstof is in een aëroob milieu niet bestendig en wordt, hetzij chemisch hetzij door bacteriën en schimmels, geoxideerd tot ongevaarlijk sulfaat (SO4-2). Zolang er dus niet echt sprake is van een overaanbod of zuurstofgebrek, moeten we ons dus niet echt zorgen maken over deze groep. 3. Tenslotte is en nog de groep van de aromatische aminozuren. Deze worden gemakkelijk door bacteriën geoxideerd tot aminen en verder tot ammoniak (NH3).

9 Aqua Vré Januari Bij deze oxidatie ontstaan echter bijproducten, namelijk fenolen en kresolen. Zij worden wel gemakkelijk verder geoxideerd tot melanine-achtige kleurstoffen, die het water geel kleuren. De fenolen zijn reeds in kleine hoeveelheden zeer giftig voor de vissen. Daarom is het weer belangrijk dat het water voldoende zuurstof bevat, zodat zij tot kleurstoffen kunnen oxideren. Deze kleurstoffen kunnen echter niet verder door bacteriën afgebroken worden en zullen zich opstapelen, indien we ze niet verwijderen. Er zijn twee methoden om dit te doen, namelijk filteren over actieve kool of water verversen. Ik hoop u niet overdonderd te hebben met wetenschappelijke begrippen en hoop dat u weet wat er zoal uit het holleke van uw vissen uitgescheiden kan worden. Tekst: L. Oelbrandt, Aqua club Atlantis. Bewerking: Erik Lievens, clubblad februari Uit: Ciliata nieuws, Ridderkerk. Activiteitenkalender januari Nieuwjaars A.T. Beurs Oosterhout (NB) 7 februari Ter Events Zwolle 27 & 28 maart Vivarium 2010 Nieuwegein 11 april Ter Events Houten 18 april Grote reptielen en amfiebienbeurs Dadizele (Belgie) 6 juni Ter Events Houten juni Natuurstudieweek NBAT 19 september Ter Events Zwolle 12 december Ter Events Houten Voor meer informatie of Mocht u zelf nog suggesties hebben voor deze activiteitenkalender dan kunt u dit doorgeven aan de redactie; marijkemarchal2@hotmail.com. Alvast bedankt.

10 Aqua Vré Januari klavertje vier onder water Rommer Talens Een klavertje vier onder water of eigenlijk toch niet, de planten van het geslacht Marsilea lijken sprekend op klavertje vier maar ze zijn in de verste verte er niet aan verwand. De planten van het geslacht Marsilea vallen namelijk onder de Pilvarenachtigen, verwant aan de varens dus, terwijl de klaver (geslacht; Trifolium) tot de zaadplanten behoort. Van het geslacht Marsilea zijn 65 soorten bekend. Vele soorten lijken erg op elkaar en kunnen met het blote oog dan ook niet van elkaar worden onderscheiden. In de aquariumhandel wordt vaak een Marsilea soort aangeboden onder de naam M. crenata of M. spec. Van deze planten, die qua uiterlijk sprekend op M. quardrifolia lijken is de soort vaak niet bekend. Ook van de onder de naam M. crenata aangeboden planten wordt verondersteld dat ze vaak tot een andere soort van het geslacht Marsilea behoren. De planten zijn in het aquarium lastig houdbaar, misschien kan zelfs wel gesteld worden niet houdbaar. Ze vragen veel licht maar groeien langzaam, waardoor ze makkelijk be-algen. Bij te weinig licht worden ze snel iel en schieten de blaadjes naar het oppervlak. In moerascultuur doen ze het wel erg goed. Verder is er de soort M. quardrifolia. Deze plant komt ook in Nederland voor maar is zeldzaam. Voor de moerasrond of ondiepe gedeeltes van de vijver is de plant geschikt. Al kan hij erg woekeren. Sinds kort is er een nieuwe plant in de handel. Namelijk de soort M. hirsuta. Deze plant schijnt redelijk goed te houden te zijn onder water maar vormt daar vaak maar 1 blaadje. Bovenwater krijgt hij wel gewoon het bekende klavertje vier blad.

11 Aqua Vré Januari Marsilea hirsuta (midden) in het aquarium van Detse Witveen, de onderwatervorm heeft hier maar 1 blaadje. Foto: Detse Witveen De laatste soort die er in de hobby rondgaat is een M. spec Ghana, die door WAP-lid Peter Kettenis is meegenomen uit Ghana. Ook deze soort lijkt sprekend op de soorten die als M. spec en als marsilea crenata worden aangeboden. Deze soort schijnt onderwater niet te houden te zijn en is niet in de handel te verkrijgen. In het paludarium groeien alle genoemde Marsilea soorten goed. Ze groeien erg snel maar zijn wel echte woekeraars, dus daar moet wel rekening mee gehouden worden. Een aparte toepassing voor deze planten is de vensterbank. Hier zijn ze in een potje erg goed te houden en het ziet er erg leuk uit. Nu blijft natuurlijk de belangrijkste vraag: brengen deze klavertjes vier ook geluk Wij wensen u een gelukkig en gezond 2010 namens het bestuur en de redactie van Aqua-Vre ede.

12 Aqua Vré Januari Voorzitter: Secretaris: Michiel Hennink Martin Kamphuis Oudlaan 62 Tuinstraat RC Wageningen 3821CT Nijkerk Tel. : Tel.: m.hennink@chello.nl martinkamphuis@hotmail.com Penningmeester: 2 e voorzitter: Kees van de Peppel Cees Adams Molenstraat 111 Reehorsterweg WL Bennekom 6717 LG Ede Tel: (0318) Tel.: (0318) k.peppel@planet.nl 2 e Secretaris: Bestuurslid en bibliothecaris: Dico Wijma Karin Nellestijn Schoonenburg 146 Koelhorst GE Ede 6714 KN Ede Tel.: (0318) Tel.: (0318) dicowijma@hotmail.com koekoek@tiscali.nl Bestuurslid: Jan Marchal Keucheniusstraat 35 Sadatstraat BD Veenendaal 3902 KT Veenendaal Redactie: Marijke vd Wijngaard-Marchal Tel.: (0318) Tel.: aquariumvis@hetnet.nl marijkemarchal2@hotmail.com Lid van Verdienste: Erelid: G.H. Veenendaal J. de Gijt Leeuweriklaan 15 Van Galenstraat BN Ede 6712 DG Ede (overleden op 9 december 2009) Website:http// Bibliotheek:Op de contactavonden bij het bestuur. Moeilijkheden met uw aquarium?bij moeilijkheden met uw aquarium kunt u contact opnemen met één van de bestuursleden. Kopij voor dit boekje:als u kopij tijdig geplaatst wilt hebben moet dit voor het weekend na de ledenvergadering worden aangeleverd bij de redactie. Contributie:De contributie bedraagt 50,00 per jaar. Jeugdleden (onder de 18 jaar) 30,00 per jaar. De donateurkosten zijn minimaal 25,00 per jaar. Gironummer: t.n.v. Aqua-Vré te Ede.