ONTWERP INRICHTINGSPLAN LOOBEEKDAL. Vastgesteld in de stuurgroep d.d. 13 november 2009

Transcriptie

1 ONTWERP INRICHTINGSPLAN LOOBEEKDAL Vastgesteld in de stuurgroep d.d. 13 november 2009

2 VOORWOORD De gebiedsvisie Samen puzzelen voor de toekomst is het startschot geweest voor gebiedsontwikkeling in het Loobeekdal. Op basis van deze visie hebben de gezamenlijke partijen (Waterschap Peel en Maasvallei, provincie Limburg, Staatsbosbeheer, belangenbehartiger LLTB en de gemeente Venray) aangegeven dat het uiterst wenselijk is de gebiedsontwikkeling van het Loobeekdal integraal te benaderen. Deze integrale aanpak hebben we gezamenlijk omarmd en zijn begin 2006 van start gegaan met het opstellen van een inrichtingsplan. Voor u ligt het resultaat: het ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal. Het gebied Loobeekdal is het eerste Integrale Gebiedsuitwerkingsproject van de provincie Limburg welke voorziet in de realisering van de operationele doelen van het uitvoeringsprogramma pmjp (Platteland in Uitvoering) De eerste keer is ontdekken, is zoeken waar kansen liggen, is het uitvinden van een goede projectorganisatie. Tijdens het opstellen van het inrichtingsplan zijn belangrijke keuzen gemaakt die hebben geleid tot andere inzichten en uiteindelijke verbetering van het plan. Zo hebben we veel tijd gestoken in het opstellen van een projectnota om de integrale project status te verkrijgen binnen de Provincie Limburg. Deze projectnota heeft tijd gekost, maar leverde tegelijkertijd financiële middelen op om het plan naar een hoger niveau te tillen. Daarnaast hebben we besloten dat het wenselijk is om het inrichtingsplan parallel te laten lopen met het opstellen van het NLP. Tevens heeft de gemeente na herijking van de woonvisie in 2007 moeten besluiten om de gehele woningbouwopgave aan de rand van het Loobeekdal te schrappen. Dit ontwerp inrichtingsplan biedt deze mogelijkheid en zorgt ervoor dat alle meewerkende partijen hun doelen kunnen nastreven. Echter moet er nog wel een slag gemaakt worden. We moeten namelijk met de in dit plan gemaakte keuzen komen tot maatwerk afspraken. Afspraken waarin een ieder zich kan vinden. Op basis hiervan zal dan het definitieve inrichtingsplan worden vastgesteld. Er is werk te doen de komende maanden, maar ik ga ervan dat de kansen die er nu liggen opgepakt gaan worden om te zorgen dat het Loobeekdal een gebied wordt waar Venray trots op is. Hans Teunissen Wethouder gemeente Venray Ontwerp inrichtingsplan - i - 13 november 2009 Loobeekdal

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING Aanleiding Integraal gebiedsproject Ontwerp inrichtingsplan op gebiedsniveau Vaststelling Ontwerp inrichtingsplan op gebiedsniveau Vervolgstappen 2 2 VERTREKPUNT Plangebied Huidige situatie Doelstellingen 9 3 PLAN Functiekaart: ruimtelijke keuzes op hoofdlijnen Maatregelen 19 4 REALISATIE Afspraken Vrijwillig en wettelijke herverkaveling Gebiedsexploitatie Uitvoering 38 BIJLAGEN 40 Bijlage 1 Kaartenbijlage 40 Ontwerp inrichtingsplan - ii - 13 november 2009 Loobeekdal

4 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding Medio 2005 hebben de gemeente Venray, het waterschap Peel en Maasvallei en de gebiedscommissie Venray Meerlo-Wanssum de visie en uitvoeringsplan voor het stroomgebied van de Loobeek Samen puzzelen voor de toekomst, vastgesteld. De Loobeek visie is een integrale visie voor het stroomgebied: naast vigerend beleid en doelen uit het reconstructieplan zijn ook bewust de kansen en knelpunten vanuit de betrokkenen uit het gebied meegenomen. 1.2 Integraal gebiedsproject Het gebied Loobeekdal is een van de Integrale Gebiedsuitwerkingsprojecten welke voorziet in de realisering van de operationele doelen van het uitvoeringsprogramma pmpjp (Platteland in Uitvoering). In het Loobeekdal komen meerdere (reconstructie)doelen voor landbouw, water, natuur, landschap en recreatie samen. Dit vraagt om een integrale gebiedsuitwerking, gevolgd door een (deels) integrale uitvoering van maatregelen. Door een integratie van de verschillende opgaven kunnen win-win situaties worden gecreëerd en ontstaat een doelmatigere besteding van middelen en capaciteit. De concrete voordelen van de integrale aanpak in het Loobeekdal zijn beschreven in paragraaf 3.1. Integrale gebiedsprojecten kennen drie fasen: de verkenningsfase, de planfase en de uitvoeringsfase. De verkenningsfase van het Loobeekdal is in juni 2008 formeel afgerond met de goedkeuring van de projectnota door Gedeputeerde Staten. In de projectnota staat onder meer welke beleidsdoelen en kaders het gebied kent. De planfase was, parallel aan de verkenningsfase, op het moment van vaststelling van de projectnota al in volle gang. 1.3 Ontwerp inrichtingsplan op gebiedsniveau In de planfase is het project verder uitgewerkt, resulterend in onderhavig Ontwerp inrichtingsplan op gebiedsniveau. Dit plan is opgesteld via een interactief proces met partijen uit het gebied, met als resultaat een afgewogen plan met voldoende draagvlak. In dit plan zijn keuzes gemaakt op gebiedsniveau, op grond van een aantal invalshoeken. Een van de invalshoeken is water als ordenend principe waarmee in het plan de juiste functie op de juiste plaats is gelegd. Deze keuzes zijn gemaakt in de Stuurgroep, voorbereid door een projectgroep. Deze keuzes zijn mede tot stand gekomen door de inbreng van enkele direct betrokken agrariërs aan de keukentafel. Hieruit leidt de Stuurgroep af, dat het plan haalbaar is en op vrijwillige basis moet kunnen worden gerealiseerd. Om die reden kiest de Stuurgroep op dit moment niet voor een wettelijke (verplichte) aanpak. De Stuurgroep kiest wel voor een totaalaanpak van het gebied op basis van dit plan en zal ook via het vrijwillige spoor gaan voor het maximale doelbereik. De Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

5 Stuurgroep realiseert zich, dat partijen op sommige plekken wat moeten inleveren om op andere plekken wat te winnen. Het totaal levert echter voor alle partijen een positief resultaat op. Ontwerp inrichtingsplan (fase 1) Het voorliggende Ontwerp inrichtingsplan bestaat uit de volgende onderdelen: Functiekaart + toelichting : de toekomstige ruimtelijke inrichting van het Loobeekdal met de locaties van de verschillende functies (paragraaf ); Uitvoeringsprogramma : de maatregelen die zullen worden uitgevoerd om het inrichtingsplan (o.m. de functiekaart) te realiseren, weergegeven op een maatregelenkaart (paragraaf 3.3), afspraken over de uitvoering (paragraaf 4.1 en 4.2) en het voorstel voor de uitvoeringsorganisatie (paragraaf 4.4) Globale gebiedsexploitatie: overzicht van de kosten en financiering van het inrichtingsplan (paragraaf 4.3); Daarnaast geven hoofdstuk 1 en 2 de context van het inrichtingsplan weer door een inleiding en de beschrijving van het vertrekpunt waarmee de planvorming is gestart (huidige situatie en doelstellingen). 1.4 Vaststelling Ontwerp inrichtingsplan op gebiedsniveau Het voorliggend Ontwerp inrichtingsplan is vastgesteld door de Stuurgroep in december Het plan is vervolgens voorgelegd ter goedkeuring aan de verschillende besturen van de projectpartners. Deze partijen zijn gevraagd inhoudelijk en financieel commitment uit te spreken en het plan vast te stellen. Vervolgens heeft de Stuurgroep het plan aangeboden aan de Gebiedscommissie Venray Meerlo-Wanssum. De gebiedscommissie heeft dit plan vervolgens aan Gedeputeerde Staten aangeboden ter vaststelling, voorzien van een begeleidend advies. De vaststelling door Gedeputeerde Staten vormt het startschot voor de nadere uitwerking van dit inrichtingsplan, gevolgd door uitvoering. 1.5 Vervolgstappen De nadere uitwerking van het Ontwerp inrichtingsplan op gebiedsniveau zal leiden tot een inrichtingsplan op perceelsniveau : bestemming, maatregelen en eigendommen worden op perceelsniveau vastgelegd. Deze nadere detaillering vindt plaats binnen de gemaakte keuzes en kaders van het voorliggende Ontwerp inrichtingsplan. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

6 Voorafgaand aan dit rapport In de periode tot en met november 2009 zijn diverse inhoudelijke en procesmatige stappen doorlopen. Hieronder wordt een korte samenvatting van deze stappen gegeven. De bijbehorende documenten vormen een onderlegger van het inrichtingsplan Loobeekdal. 1. Agrarische studie Arvalis (jan. 2007): Rapport Agrarisch Toekomst Perspectief Loobeekdal. Verkenning naar de wensen en mogelijkheden tot behoud en versterking van de melkveehouderij in het Loobeekdal. 2. Hydrologische studie Loobeek en afleidingskanaal door Waterschap Peel en Maasvallei (jan. 2007): in deze studie is in samenspraak met betrokkenen in een aantal scenario s de impact van herstel watersysteem en water als ordenend principe in relatie tot de grondgebruikfuncties inzichtelijk gemaakt. In een iteratief proces met betrokken partijen is een gebiedsvisie scenario opgesteld a.d.h.v. de gebiedsvisie Samen puzzelen voor de toekomst. 3. Programma van eisen (feb. 2007): In het programma van eisen hebben de betrokken gebiedspartners hun doelstellingen, uitgangspunten en randvoorwaarden uiteengezet. 4. Keukentafelgesprekken (maart juni 2007): bij de grootste agrariërs in het gebied (qua quotum en ha) zijn keukentafelgesprekken gevoerd. Randvoorwaarden, wensen, mogelijkheden voor ruil, koop of schadevergoeding zijn op hoofdlijnen geïnventariseerd. Wensen zijn vertaald in bouwsteen landbouw; die met partijen is afgestemd. 5. Bouwstenen/samengesteld wensbeeld (maart- okt. 2007): In sectorale bouwstenen zijn de uitgangspunten en hoofddoelstellingen uit het programma van eisen per sector uitgewerkt. Er is een vertaling gemaakt van de doelstellingen naar het Loobeekdal, zowel in tekst als op kaart (streefbeelden). Vervolgens is op het samengesteld wensbeeld een ruimtelijke vertaling van alle sectorale opgaven in het Loobeekdal gemaakt. 6. Integratie van NLP en MP Loobeekdal (sept febr. 2009): In het gebiedsproces Nieuw Limburgs Peil wordt in samenwerking met gebiedspartijen via verschillende rondes van interactie en bijbehorende modelleringen toegewerkt naar het vaststellen van het gewenste grond en oppervlaktewater (GGOR). In september 2007 is besloten de gebiedsprocessen NLP en Masterplan met elkaar te integreren. Deze integratie houdt onder meer in dat een Inrichtingsplanscenario wordt gedraaid in NLP. Met dit scenario zijn het functioneren van watersysteem en effecten van mogelijke maatregelen inzichtelijk gemaakt. 7. Ruimtestrategie (sept februari 2009): Detailverkenning van mogelijkheden in het veld. Ruimteregelaar heeft agrariërs gesproken over wensen en mogelijkheden t.a.v. aankoop / ruil / schadevergoeding / technische maatregelen. 8. Integratie van opgaven / inrichtingsplan (maart 2008 febr. 2009): Met inzichten uit het NLP-instrumentarium en ruimtestrategie zijn inhoudelijke keuzes gemaakt. Te samen met besluitvorming over financiering en uitvoering heeft dit geleid tot het ontwerp inrichtingsplan. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

7 9. Keukentafelgesprekken (febr sept. 2009): Gesprekken met een aantal ondernemers over de mogelijkheden en onmogelijkheden van het in de bedrijfsvoering opnemen van vernatting, in de vorm van afkoop gebruiksbeperking en technische maatregelen. Waarbij vergaande ideevorming heeft plaatsgevonden over natuurweidebedrijf, groen blauwe diensten en het in eigendom en/of beheer nemen van delen van de ecologische verbindingszone. 10. Financieringsvraagstuk (april 2009 nov. 2009): Gesprekken met betalende partijen over het sluitend maken van de financiering van de geraamde kosten, voornamelijk met betrekking tot het bekostigen van de maatregelen voor het mitigeren van vernatting. Wat resulteerde in de vaststelling van de financiering door de betalende partijen in de stuurgroepbijeenkomst op 13 november Afronding Ontwerp inrichtingsplan (nov dec. 2009): De vaststelling van de financiering van de maatregelen voor het mitigeren van vernatting was aanleiding voor de afronding van dit Ontwerp inrichtingsplan en de doorstart naar een definitief inrichtingsplan vanaf januari Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

8 2 VERTREKPUNT 2.1 Plangebied Het plangebied Loobeekdal is gesitueerd ten noord westen van de stedelijke kern van Venray. Het plangebied is weergegeven in figuur 2.1. Het gebied loopt vanaf de Ossendijk tot net voorbij de A73 (het einde van het beheersgebied van WPM) en is ongeveer 2 km breed. In totaal heeft het gebied een oppervlakte van circa 1180 ha. Figuur 2.1 Plangrens Loobeekdal De plangrens wijkt enigszins af van de begrenzing bij de start van het project (en zoals weergegeven in de projectnota). In eerste aanleg zou binnen het Inrichtingsplan Loobeekdal tevens een afweging plaatsvinden over het bijstellen van de stedelijke contouren van Venray in het plangebied. Naar aanleiding van een woonmarktonderzoek en opvolgende woonvisie gemeente Venray (Raadsbesluit d.d. 30 oktober 2007) is de woningbouwopgave van de gemeente substantieel bijgesteld en de relatie met het Loobeekdal gewijzigd (de resterende stedelijke uitbreiding vinden plaats op de hogere gronden buiten het beekdal). De stedelijke uitbreidingen van Venray nabij het plangebied (dit zijn de Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

9 woonwijk Vlakwater en omleg randweg Venray) hebben vanaf dat moment een zelfstandig traject gevolgd met een eigen ruimtelijke procedure. Om deze reden zijn deze gebieden niet langer onderdeel van het plangebied Loobeekdal. Dit neemt overigens niet weg dat natuurcompensatie binnen deze stedelijke gebieden, voor zover van toepassing, wel gekoppeld blijven aan het Loobeekdal. 2.2 Huidige situatie De huidige situatie in het Loobeekdal wordt in deze paragraaf per functie beschreven. In de bijlage is op kaart 1 de huidige situatie weergegeven Water In het plangebied vormen Loobeek en Afleidingskanaal de belangrijkste waterlopen. In de huidige situatie bestaat het watersysteem uit genormaliseerde waterlopen met veel stuwen. Het watersysteem is volledig ingericht ten behoeve van de landbouwsector in het gebied. De Loobeek wordt naast neerslag en grondwater in de huidige situatie gevoed met gebiedsvreemd water vanuit het Peelkanaal. Het gebiedsvreemde water stroomt in op het punt waar van oorsprong de Loobeek ontsprong. Deze oorsprong ligt in het gebied De Haag, waar een sterk kwelsysteem aanwezig is. Stroomsnelheden en waterdiepte In onderstaande tabel staan gegevens betreffende stroomsnelheden en waterdiepte in de Loobeek. Bij lage afvoeren (10 % van de Maatgevende Afvoer 1 en 30 % van de Maatgevende Afvoer) vallen de zijlopen van de Loobeek nagenoeg droog. 10% MA 30% MA 100% MA Stroomsnelheid < 10 cm/s cm/s 50 cm/s Waterdiepte cm cm Overstorten Er zijn een aantal riooloverstorten die lozen op de Loobeek. De overstorten leiden tot onnatuurlijke en ongewenste piekafvoeren. De waterkwaliteit wordt door deze overstorten negatief beïnvloed. Ecologie van de beek De Loobeek heeft de status van SEF-beek: specifieke ecologische functie. De ontwikkeling van ecologische waarden in en langs de beek komen echter niet goed van de grond door te weinig variatie in stroomsnelheid, een lage stroomsnelheid, een geringe morfodynamiek en de voeding van de Loobeek door riooloverstorten en gebiedsvreemd water. De lage en weinig variërende stroomsnelheid zijn het gevolg van de volledige inrichting van het watersysteem ten dienste van de landbouw (gestuwde situatie). Vanwege de geringe stroomsnelheid en waterdiepte bij lage 1 De maatgevende afvoer (MA) is de gemiddeld maximale afvoer die 1 à 2 keer per jaar optreedt in een watergang. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

10 afvoeren (zomer) vormen opwarming en algenbloei ook sneller een knelpunt. Door de gestuwde situatie in de beek is vismigratie niet mogelijk Natuur Natuurgebieden in het Loobeekdal In het Loobeekdal liggen twee grotere natuurgebieden: de Haag en het Smakterveld. Deze gebieden zijn voor een deel bestaande natuur en worden voor een deel in de toekomst volgens vigerend beleid verder ontwikkeld (EHS gronden). De Haag ligt in de bovenloop van de Loobeek. Het Smakterveld ligt in de benedenloop van de Loobeek en wordt begrensd door de Overloonsche bossen. Beide gebieden zijn aangewezen als EHS op basis van de historische, abiotische en biotische situatie ter plekke. De Loobeek als drager van natuurwaarden Het dal van de Loobeek is vrij breed met lokaal relatief grote hoogteverschillen. Het beekdal kent van oorsprong vochtige bodems, maar deze zijn in de huidige situatie veelal drooggelegd. Hiermee worden de ecologisch waardevolle vochtige en natte milieus steeds zeldzamer. In het beekdal bevat de bodem op verschillende plaatsen veengronden. In het Spurkts water (veenput) is veen afgegraven. Hier ligt momenteel een verdroogd Elzenbroekbos. De Loobeek heeft op dit moment als verbindende schakel tussen natuurgebieden de Haag en het Smakterveld een beperkte ecologische waarde doordat de gehele beek gekanaliseerd is, een slechte waterkwaliteit heeft en de afwatering gericht is op intensief agrarisch gebruik. Door ruilverkavelingen is het kleinschalige waterlopenen verkavelingspatroon langs de Loobeek verdwenen. Hier en daar zijn ter compensatie bosjes aangelegd. Er zijn een aantal belangrijke landschapselementen aanwezig, maar de natuurwaarde wordt beperkt door de geïsoleerde ligging, de inrichting en het niet op elkaar en op natuur afgestemde beheer (landschapselementen hebben vooral een ecologische functie gericht op migratie van soorten tussen grotere eenheden natuur). Zo is het beheer van de sloten en de Loobeek nog steeds sterk gericht op de afwatering. Ook bij bermbeheer, onderhoud van houtwallen en aanleg van populierenbosjes is er weinig aandacht voor de natuurwaarden en potenties Landbouw Het overgrote gedeelte van het plangebied is in agrarisch gebruik. Het grondgebruik varieert van grasland in de meer laaggelegen delen tot bouwland verspreid over het totale gebied. Er bevinden zich een zestal actieve melkveehouderijbedrijven 1. Dit zijn allen toekomstgerichte bedrijven: jonge ondernemers of ondernemers met opvolgers. De melkveehouderijen zijn gemiddeld fors groter dan het landelijk gemiddelde bedrijf 1. Het agrarisch eigendom is verder verdeeld in overige bedrijven (waaronder akkerbouw) of particulieren die gestopt zijn met de agrarische tak als hoofdinkomen. Dit vormt een aanzienlijk deel van het grondgebruik 1. De intensieve 1 Rapport Agrarisch toekomstperspectief Loobeekdal, Arvalis Advies, december Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

11 veehouderij bedrijven zijn nagenoeg allen gesitueerd aan de randen van het plangebied op veelal de hogere gronden/kavels (Haag, Weverslo, Deurneseweg, Kiekweg, Spurkt). De toedeling van de vorige ruilverkaveling heeft plaatsgevonden in Als onderdeel van die ruilverkaveling is het gebied fors gewijzigd. Ten behoeve van de agrarische sector is de ontwatering sterk verbeterd, zijn percelen gedraineerd en geëgaliseerd en zijn drie bedrijven naar het beekdal verplaatst. De landbouwgronden zijn voor een groot deel optimaal in te zetten voor (multifunctioneel) landbouwkundig gebruik. Op diverse plekken in het gebied bestaan in de huidige situatie wel gebruiksbeperkingen, hier zijn de gronden niet multifunctioneel te gebruiken. De bedrijven hebben dit gegeven ingepast in hun bedrijfsvoering (Venrays Broek, Nachtegaal en Spurkt) Recreatie en toerisme De landschappelijke kenmerken van een gebied bepalen voor een groot deel de mogelijkheden voor recreatie en toerisme. Het beekdallandschap van de Loobeek is in deze optiek geschikt voor extensieve recreatievormen. Het Loobeekdal wordt doorsneden door een fiets- en wandelroutestructuur. De fietsroutestructuur is onderdeel van het regionale fietsknooppuntensysteem. Rondom het dorp Merselo ligt een uitgebreid netwerk van bewegwijzerde wandelroutes dat eveneens is gebaseerd op de knooppuntengedachte. Recent hebben omliggende dorpen ook bewegwijzerde wandelroutes gerealiseerd of plannen hiervoor. Al deze routes zullen met elkaar worden verbonden, waardoor er een gemeentedekkend wandelnetwerk ontstaat. Het gebied kenmerkt zich verder door een beperkt aantal extensieve recreatievoorzieningen zoals enkele minicampings, een aantal B&B-adressen, twee groepsaccommodaties en een galerie Landschap, cultuurhistorie en archeologie Landschap Het gebied is een als beekdal herkenbaar groen gebied met een grote mate van afwisseling in open en besloten gebieden. De beek is in het landschap niet goed herkenbaar. In het beekdal staat de infrastructuur loodrecht op de loop van de beek waardoor er duidelijke zichtlijnen aanwezig zijn, onder andere op de kerktorens van Venray en Merselo. De essen, oude dorpslinten en cultuurhistorische waardevolle boerderijen zijn nog duidelijk herkenbaar. Door ruilverkavelingen is echter het kleinschalige verkavelingspatroon langs de beken grotendeels verdwenen en de afwisseling afgenomen. Door de oprukkende bebouwing en verstedelijking staan (delen) van het gebied onder druk. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

12 2.3 Doelstellingen Integraal inrichtingsplan De betrokken partijen hebben, middels een door de stuurgroep in maart 2007 vastgesteld Programma van eisen, verklaard dat gestreefd wordt naar: - robuuste(re) eenheden natuurgebieden (w.o. EHS); - duurzaam (economisch) ontwikkelingsperspectief van de grondgebonden landbouw in robuuste landbouwkundige eenheden; - natuurlijk beekherstel van de Loobeek, waarbij rekening gehouden wordt met zowel de belangen van de natuur als van de landbouw; - kwaliteitsslag voor de landschappelijke beleving voor burgers en recreanten Water Beekherstel De doelstelling voor de beekloop en de directe omgeving is een duurzame natuurlijke inrichting van de beek die past bij de SEF (specifiek ecologische functie)-doelstelling van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg en het Integraal waterbeheersplan. De SEF-doelstelling is nader geconcretiseerd in de Regionale Watersysteemverkenningen middels het streefbeeld laaglandbovenloop overgaand in laaglandmiddenloop. Specifiek Ecologische Functie (SEF) van de Loobeek De Loobeek heeft de status SEF-beek (Specifiek Ecologische Functie) gekregen in het POL. SEF staat voor een beek, die de potentie in zich heeft hoog te scoren op een vijftal kenmerken, te weten: Systeem Structuur Stroming Soorten Stoffen Systeem staat voor het watersysteem in het beekdal, waarbij de natuurlijke grondwaterstromen tussen infiltratiegebieden (hoge ruggen in het landschap) en kwelgebieden (het beekdal) weer zijn hersteld. In de natuurlijke situatie bestaat er weer een constante aanvoer van grondwater uit de hoger gelegen omgeving van het beekdal naar de lage delen van het beekdal toe, waar het grondwater als kwel dicht aan het maaiveld komt. Structuur staat voor beek in zijn natuurlijke loop, met binnen- en buitenbochten, zandige banketten, flauwe en steil oevers, omgevallen bomen, verschillen in diepte t.o.v. maaiveld, oftewel een natuurlijke meanderende loop, die de omgeving beïnvloedt met hoge grondwaterstanden en overstromingen in de winter en wat lagere grondwaterstanden in de zomer. Deze beïnvloeding sluit aan op de kwelstromen naar de lage delen van het beekdal, die niet direct worden afgevoerd door een diepe beek, maar juist lang worden vastgehouden tot in het maaiveld. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

13 Het watersysteem met de natuurlijke aanvoer van grondwater en structuurverschillen in de loop van de beek zorgen voor verschillen in stroming. In de natuurlijke situatie zijn de bestaande stuwen, die onnatuurlijke waterpeilen met zich mee brengen, verdwenen en vervangen door meanders met binnen- en buitenbochten, waarin verschillen in stroming herkenbaar zijn. Deze verschillen in stroming, de structuurrijke beek, het laten vervallen van stuwen, etc. maakt de beek weer een interessant leefgebied voor verschillende soorten planten en dieren: voor elke soort ontstaat wel een plek in deze beek, waar deze soort kan leven. Stoffen, het vijfde kenmerk van een SEF-beek, staat voor een schone, niet-vervuilde beek, wat een grote bijdrage levert aan de soorten planten en dieren in de beek. Overstorten zijn gesaneerd, het teveel aan meststoffen, etc is uit het water verdwenen. Regionale waterberging Op basis van de POL geldt een doelstelling om 20% van piekafvoeren tijdelijk te bergen (retentie) om daarmee een bijdrage te leveren aan het beperken van hoogwater op de Maas. Dempen van de afvoerpieken is tevens nodig vanwege de beperkte afvoercapaciteit van de Loobeek ter hoogte van Smakt-Holthees. Het opvangen van piekafvoeren binnen het gebied zelf in plaats van af te wentelen naar benedenstrooms sluit aan bij de doelstelling herstel van het natuurlijke watersysteem van de beek. Waterkwaliteit Vanuit de Kaderrichtlijn Water wordt gestreefd naar ecologisch goed functionerende watersystemen. Naast een natuurlijke inrichting van de beek is hiervoor tevens een verbetering van de waterkwaliteit nodig. Het streven is een minimale belasting van de beek met gebiedsvreemd cq belast water (o.a. rioolwater) Natuur Realisatie Ecologische Hoofdstructuur Doelstelling voor het Loobeekdal is de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur. In het plangebied bedraagt de Ecologische Hoofdstructuur 95,7 ha. Hiervan dient nog 18 ha verworven en 74,4 ha ingericht te worden. Realisatie Provinciale Ontwikkelingszone Groen / Ecologische verbindingszone Een strook ten westen van Venray is aangewezen als Provinciale Ontwikkelingszone Groen (POL, perspectief 2). Het streven voor deze zone is de realisatie van voldoende extra natuur, bos en landschapelementen ter versterking van de natuurwaarden in de Ecologische Hoofdstructuur. Er geldt in de POG een ontwikkelingsgerichte basisbescherming, dit betekent dat ruimtelijke ontwikkelingen in de POG dienen te leiden tot een kwalitatieve en kwantitatieve versterking van de ecologische structuur. Een gedeelte van de POG is aangewezen als ecologische verbindingszone (EVZ). Het doel van de EVZ is het verbinden van natuurgebieden om uitwisseling van populaties mogelijk te maken en de verspreiding en migratie van soorten mogelijk te maken. De (herinrichting van de) Loobeek en beekdal biedt kansen om een robuuste natte Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

14 en droge verbindingszone te maken tussen de natuurgebieden De Haag en Smakterveld. De gradiënt in het beekdal van hoog / droog naar laag / nat biedt goede ecologische potenties. Het is wenselijk om deze gradiënt in het dal te laten zien en te benutten voor natuurontwikkeling, bijvoorbeeld ter realisatie van de EVZ. Soorten en natuurdoeltypen De natuurdoeltypen zoals deze in het stimuleringsplan Noord-Limburg-west aangegeven zijn, worden bij de verschillende ontwikkelingen (EHS, POG, EVZ) in het Loobeekdal nagestreefd. In het Loobeekdal gaat het onder meer om de ontwikkeling van dotterbloemgrasland, kleine zeggengrasland en broekbossen. De natte ecologische verbindingszone maakt migratie van onder meer de kamsalamander, vinpootsalamander en heikikker mogelijk. Relatie met gebieden buiten het plangebied Loobeekdal De (aangewezen) natuurgebieden in het Loobeekdal zijn een onderdeel van de grotere Ecologische hoofdstructuur van Nederland. De ontwikkelingen in het Loobeekdal worden waar mogelijk ook aangegrepen om de verbinding met natuurgebieden buiten het plangebied te versterken. Het gaat hierbij om de verbinding van het Loobeekdal met de Rouwkuilen (EVZ Vennepas) en de verbinding tussen de Overloonsche Duinen en Bosschhuizer bergen Landbouw De melkveehouderij speelt een belangrijke rol in het gebied van de Loobeek. Het streven is een duurzaam (economisch) ontwikkelingsperspectief te bieden voor grondgebonden landbouwbedrijven. De sector wil duurzame, moderne en toekomstgerichte bedrijven kunnen behouden en ontwikkelen in het Loobeekdal. Het behoud geldt ook voor de akkerbouw concentraties in het plangebied (Ossendijk, omgeving Janslust/Weverslo, Hansenberg en Houtklef). Om te komen tot een duurzaam ontwikkelingsperspectief gelden de volgende doelstellingen: - Een goede ontwatering voor de moderne melkveehouderij, de akkerbouw en het modern grasland gebruik. De huidige situatie op bedrijfsniveau niet mag verslechteren. - De gemiddelde grootte van de melkveebedrijven is momenteel 55 ha. De bedrijven wensen een vergroting van de huiskavels, liefst zonder teeltbeperking. - In piekmomenten met veel neerslag ontstaan er momenteel op sommige plekken problemen. Het betreft de afvoer capaciteit van Weverslo (ter hoogte van Weversven) en de ontwatering in het Venraysbroek. In piekmomenten (ook in de zomer) treedt hier plaatselijk inundatie op. Om dit te voorkomen dienen hiervoor maatregelen genomen te worden. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

15 2.3.5 Recreatie en toerisme Het streven is het gebied ten zuidoosten van de Loobeek te ontwikkelen als aantrekkelijk uitloopgebied en om de noord-west zijde van de beek extensief te houden. Er is geen ruimte voor intensieve grootschalige vormen van recreatie in het gebied. De doelstellingen voor de ontwikkeling van recreatie en toerisme in het Loobeekdal zijn: 1. het verbeteren van het bestaande recreatieve routenetwerk, het creëren van nieuwe route s en verbindingen en het aantakken op bestaande routes in de gemeente (wandelen, fietsen en eventueel paardrijden); 2. het bieden van ontwikkelingsmogelijkheden in het gebied voor kleinschalige verblijfsrecreatieve voorzieningen en het behoud van bestaande voorzieningen; 3. het bieden van ontwikkelingsruimte voor kleinschalige dagrecreatieve voorzieningen; 4. het verbeteren van de bewegwijzering naar de toeristische voorzieningen in het gebied. 5. het vergroten van de landschappelijke beleving (zie ook paragraaf 2.3.6) Landschap Het inrichtingsplan dient bij te dragen aan het behoud en de ontwikkeling van de landschappelijke kwaliteiten van het Loobeekdal. De aanwezige en historische landschapstructuren en kenmerken dienen als inspiratiebron voor de ruimtelijke ontwikkeling. Hierbij gaat het onder meer om behoud (en herstel) van de openheid ter hoogte van Ossendijk en het Venrayse Broek, versterking van de zichtlijnen, toevoeging van lijnelementen en aansluiting op de schaal en beleving van het landschap. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

16 3 PLAN 3.1 Functiekaart: ruimtelijke keuzes op hoofdlijnen Uitgangspunt voor het inrichtingsplan is een integrale aanpak van de opgaven in het Loobeekdal. Dit betekent dat de problemen en doelen voor de verschillende gebruiksfuncties in samenhang worden bekeken en aangepakt. Dit vanuit de overtuiging dat een integratie van de opgaven van waterbeheer, landbouw, natuur en recreatie meer oplevert voor alle partijen dan een sectorale aanpak. In het inrichtingsplan Loobeekdal is in deze fase op gebiedsniveau concreet invulling gegeven aan de integrale aanpak door: Het bieden van ruimte voor de juiste functie op de juiste plaats. De omstandigheden voor de verschillende functies variëren binnen het gebied. In het inrichtingsplan is gekozen voor enerzijds het behoud van landbouw op goede landbouwkundige gronden en anderzijds realisatie van natuur op plekken waar natuurkwaliteit geleverd kan worden én gronden uit het oogpunt van landbouwkundig gebruik marginaal zijn. Deze keuzeruimte ontstaat door de integrale gebiedsgerichte aanpak waarbij het speelveld bestaat uit het gehele plangebied. Functiecombinatie van water en natuur. In het inrichtingsplan wordt de (planologische) ruimte die nodig is voor het realiseren van waterdoelen en natuurdoelen gecombineerd. Dit biedt voordelen. Ten eerste kan hierdoor optimaal de gewenste natte natuur ontwikkeld worden. Ten tweede is hierdoor minder ruimtebeslag voor natuur en water. Dit heeft als voordeel dat de druk op de grondmobiliteit en de benodigde investering voor natuur en water lager uitvallen. Het benutten van de grondmobiliteit voor verbetering van de landbouwstructuur. De integrale aanpak leidt tot een herordening van functies waarbij tevens een verbetering van de landbouwstructuur wordt gerealiseerd, zoals vergroting huiskavels, betere ligging of bereikbaarheid veldkavels. Om bovenstaande voordelen van een integrale aanpak te realiseren, zijn keuzes gemaakt. Een integrale aanpak betekent namelijk niet dat alle doelstellingen of wensen zonder meer gerealiseerd kunnen worden. In de volgende subparagrafen is beschreven welke keuzes door de gezamenlijke partijen zijn gemaakt. Het resultaat van deze keuzes is de functiekaart zoals weergegeven in de bijlage op kaart 2. In het vervolgproces (van gebiedsniveau naar perceelsniveau ) zullen de voordelen van de integrale aanpak nog explicieter worden in de zin van een gecombineerde en doelmatige besteding van middelen en capaciteit. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

17 3.1.1 Water als ordenend principe Een belangrijke basis voor het inrichtingsplan is het functioneren van het watersysteem. De herinrichting van de Loobeek tot een natuurlijke beek en de realisatie van NLP vormen de belangrijkste aanleiding om het watersysteem anders in te richten. Vrije meandering van de Loobeek Voor de herinrichting van de beek tot een ecologisch optimaal functionerende beek hebben partijen gekozen voor de aanleg van een vrije meandering: - Een vrij meanderende beek geeft invulling aan het streven naar de realisatie van een structuurrijke beek, zonder stuwen dus met meer beeklengte, met variatie in stroming; - Een vrij meanderende beek legt een relatief gering ruimtebeslag op het gebied, wat betreft realisatie van de loop zelf en aan weerszijden een onderhoudsstrook (voor een goede bereikbaarheid van de beek voor onderhoud) - Vrije meandering sluit aan bij het gewenste landschappelijke beeld; Tegenover deze voordelen staan ook nadelen van vrije meandering: - Vrije meandering kan her en der zorgen voor een onregelmatigere kavelvorm van aanliggende agrarische percelen (dit zal indien nodig worden opgelost door variatie in de breedte van beekzone); - Vrije meandering kan leiden tot een frequentere inundatie van agrarische gronden langs de beek bij hoge afvoeren (vaak op wat meer marginale gronden die op basis van het NLP naar voren komen als te natte gebieden voor agrarisch grondgebruik in de toekomst). (De uitwerking van vrije meandering staat beschreven bij Maatregel Herinrichting beektraject in paragraaf 3.2.1) Een alternatief voor de vrije meandering is het twee fasen-profiel, met een winter- en een zomerbed. Bij een twee fasen-profiel kunnen hogere peilen in de beek worden opgevangen binnen het winterbed, met daardoor minder negatieve effecten naar de landbouw. Nadeel daarbij is echter, dat voor de realisatie van een winterbed veel grond moet worden gekocht en aan de landbouw onttrokken. Om die reden is in dit project niet gekozen voor een twee fasenprofiel en wordt getracht de effecten van hogere beekpeilen op een andere manier op te vangen. Nieuw Limburgs Peil In het Nieuw Limburgs Peil (NLP) legt het waterschap de gewenste grond- en oppervlaktewaterstanden voor 2015 in het gebied vast. NLP is in het Loobeekdal volgend op het inrichtingsplan. Binnen het kader van een duurzaam watersysteem zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd voor het Nieuw Limburgs Peil: Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

18 1) het creëren van omstandigheden voor realisatie van natuurdoeltypen in de EHS en 2) een duurzame positie voor de landbouw (zie uitwerking bij Maatregelen Nieuw Limburgs Peil in paragraaf 3.2.1) De Loobeek is onlosmakelijk verbonden met het grondwatersysteem. De Loobeek is immers de ontwateringsbasis van het gebied. Met de herinrichting van de Loobeek wordt ook het grondwatersysteem beïnvloed. De toekomstige beekpeilen zijn van invloed op de gewenste grondwaterstanden voor de natuur en de landbouw. De veranderingen aan de oppervlakte- en grondwaterstanden in het Loobeekdal leiden tot een algehele peilverhoging in het gebied. Deze peilverhoging is nodig om te voldoen aan de SEF-doelstelling voor de beek, regionale waterberging te realiseren en de omstandigheden te creëren voor realisatie van natuurdoelstellingen in de EHS. Er is gezocht naar een balans tussen peilverhoging uit oogpunt van water en natuur en voldoende drooglegging voor landbouwkundig gebruik in het gebied. Dit neemt niet weg dat het op sommige locaties nodig is om de gevolgen van peilopzet te mitigeren (negatieve effecten wegnemen). Overigens heeft peilopzet vanuit landbouwkundig oogpunt ook voordelen, namelijk een vermindering van droogteschade op de hogere gronden her en der op de flanken van het beekdal. Trits mitigeren peilopzet Bij het zoeken naar oplossingen voor het mitigeren van de peilopzet blijft voorop staan dat deze moeten leiden tot een duurzaam herstel van het watersysteem. In het plan wordt de volgende trits als handelwijze bij de aanpak van vernattingsschade bij beekherstelprojecten te willen hanteren. Deze trits bestaat uit de volgende mogelijke oplossingen, met een afnemende wenselijkheid: 1. Functieverandering: in het geval dat de vernatting zodanig is dat normale landbouw niet meer mogelijk is, is functieverandering de beste optie. Dit betekent koop of uitruil van landbouwpercelen. 2. Vergoeding gebruiksbeperking: Beperking van grondgebruik door peilverhoging wordt afgekocht, conform de werkwijze van de natschaderegeling van WPM en provincie. Per bedrijf is ruimte voor maatwerk in de onderhandeling. De insteek is de schade vooraf te berekenen en uit te betalen. Indien mogelijk binnen de grondmobiliteit kan de schade, naast financieel, ook vergoed worden in de vorm van extra grond (in eigendom of beheer). 3. Technisch, in hoofdlijnen met de volgende maatregelen: ophogen, peilgestuurde drainage, aanleg en verbetering sloten, plaatsen van pompen. Per bedrijf een stukje maatwerk, al naar gelang de mate van vernatting, grondsoort en onderhandeling met de ondernemer. Ook een combinatie van 1, 2 en 3 is mogelijk. (Zie uitwerking bij Maatregel Technische maatregelen / grondaankoop in paragraaf en Maatregel Kavelruil en grondaankoop in paragraaf 3.2.2) Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

19 3.1.2 Juiste functie op de juiste plaats Door afstemming tussen de inrichting van het watersysteem en de te realiseren functies in het gebied en de toepassing van de trits is duidelijk geworden waar de verschillende functies optimaal kunnen gedijen. Om tot deze inrichting met de juiste functies is op juiste plaats te komen zijn de volgende keuzes gemaakt. Duurzame landbouwlocaties in relatie tot NLP Een duurzame positie voor de landbouw is een van de uitgangspunten van het inrichtingsplan en daarmee tevens voor het Nieuw Limburgs Peil. Het Nieuw Limburgs Peil laat zien dat een groot deel van de gronden een drooglegging van meer dan 80 cm mv (bij normale afvoersituatie) zal kennen in de toekomst. Deze gronden blijven geschikt voor multifunctioneel landbouwkundig gebruik. Deze gronden liggen voornamelijk op de hogere flanken van het beekdal. Landbouwgronden, die wat lager op de flanken van het beekdal liggen, krijgen her en der te maken met een drooglegging van 50 tot 80 cm mv (normale situatie). Deze gronden blijven behouden voor landbouwkundig gebruik, maar eventueel met minder gebruiksmogelijkheden dan ten opzichte van de huidige situatie. De inzet van technische maatregelen kan in een aantal gevallen een aantoonbare gebruiksbeperking opheffen. Daar waar technische maatregelen te weinig soulaas bieden of niet inpasbaar zijn in de bedrijfsvoering, kan ook worden gekozen voor de afkoop van gebruiksbeperking als gevolg van peilopzet. Gebruiksbeperkingen als gevolg van peilopzet worden financieel gecompenseerd. De uiteindelijke keuze ( techniek versus geld ) wordt in overleg met de agrariër bepaald (zie de verdere uitwerking bij maatregel M2 Maatregelen Nieuw Limburgs Peil, paragraaf 3.2.1). Naast een goede ontwatering wordt de landbouwkundige positie versterkt door een verbetering van de kavelstructuur. Door middel van herverkaveling wordt o.a. een vergroting van de huiskavels nagestreefd. Het inrichtingsplan biedt op deze wijze in het Loobeekdal een duurzaam ontwikkelingsperspectief voor de (grondgebonden) landbouw. Te natte gebieden onttrekken aan landbouw en inzetten als ecologische verbindingszone De agrarische gronden die als gevolg van de realisatie van NLP een drooglegging in de normale afvoersituatie (dit is een 30% maatgevende afvoer) hebben van minder dan 50 cm mv en tevens frequent inunderen in de toekomst, zijn niet of minder geschikt voor agrarisch gebruik. Ook niet bij de inzet van technische maatregelen of door het afkopen van gebruiksbeperking. In het Ontwerp inrichtingsplan is voor deze gebieden gekozen voor functieverandering : deze gebieden zullen onttrokken worden aan de landbouw. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

20 Deze gronden krijgen de bestemming van natte natuur (groen met blauwe arcering op de functiekaart) en geven invulling aan de ecologische verbindingszone tussen De Haag en het Smakterveld. Door de combinatie van natuur op voor de landbouw te natte gronden, blijft de ruimteclaim op de landbouw beperkt. Tezamen met de meanderzone van de beek en enkele extra natuur- en landschapselementen ontstaat een robuuste evz (zie maatregel Inrichting evz in paragraaf 3.2.4). Deze gronden zullen in eerste instantie worden aangekocht en komen te vervallen aan de overheid. Afspraken met betrekking tot het beheer door agrariërs van gronden in de ecologische verbindingszone, die bij de overheid in eigendom komen, zijn in principe mogelijk. Maatwerk Zoals hierboven beschreven, is van veel gronden in het beekdal op voorhand duidelijk dat deze: 1. geschikt blijven voor de landbouw (met of zonder afkoop van gebruiksbeperking of inzet van technische maatregelen) 2. of onderdeel worden van de evz. Bij een aantal laaggelegen gronden is dit onderscheid minder scherp te stellen. Dit betreft gronden, waar een vergaande gebruiksbeperking vanuit de vernatting zal optreden, maar niet zodanig dat deze direct in aanmerking komen voor functieverandering naar natuur en verwerving voor de overheid. Hier zoekt het project naar maatwerkoplossingen met de betrokken agrariër. Al naar gelang de mate van vernatting wil het project afspraken maken over de inzet van vormen van extensief graslandbeheer, natuurweidebeheer en het inscharen van jongvee, groen/blauwe diensten, etc. Daarbij kan de agrariër eigenaar blijven van de voor de landbouw marginale grond en even goed een inkomen genereren. Enerzijds vormen deze afspraken een versterking van de ecologische verbindingszone, anderzijds een verbreding van de bedrijfsvoering van agrariërs. Dit voornemen past binnen de aanpak van de realisatie van NLP, waarbij de trits functieverandering, schadevergoeding, technische maatregelen wordt gehanteerd als mitigerende maatregelen. Een samenwerking tussen landbouw en natuur in de vorm van bijvoorbeeld natuurweidebeheer, groen/blauwe diensten, etc. is een meer op maat gesneden uitwerking van de stap schadevergoeding, oftewel een positieve manier van de inpassing van vernatting in de bedrijfsvoering. Deze mogelijkheden worden in de nabije toekomst verder uitgewerkt in samenwerking met de LLTB en individuele agrariërs. Herbegrenzing Ecologische Hoofdstructuur Het NLP laat zien dat realisatie van natuurdoeltypen in de aangewezen EHS-gebieden in het Loobeekdal niet overal mogelijk is. Dit geldt voor de EHS-gebieden in het Venrays Broek, delen van De Haag en een klein deel van het Smakterveld. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

21 Voor de natuurgebieden De Haag en het Smakterveld is behoud van de EHS-status gewenst. De reden hiervoor zijn 1) behoud van de robuuste omvang van De Haag en het Smakterveld, 2) de rol die deze gronden binnen het grotere natuurgebied spelen in het creëren van een ecologisch waardevolle droog-nat gradiënt en 3) in de praktijk kan blijken in hoeverre door het treffen van inrichtingsmaatregelen natuurdoeltypen alsnog realiseerbaar zijn dan wel kwalitatief gelijkwaardige natuurdoeltypen kunnen worden gerealiseerd. De EHS-gronden in het Venrays Broek zijn dusdanig versnipperde, kleine natuureenheden midden in een landbouwkundig gebied dat de realisatie van natuurdoeltypen of vergelijkbare waarden niet reëel wordt geacht (hiervoor zijn zeer veel maatregelen met hoge kosten nodig). Bovendien is gebleken dat het inzetten van deze gronden voor agrarisch gebruik een belangrijke rol kan spelen in het verbeteren van de agrarische structuur in het Venrayse Broek en het vergroten van de grondmobiliteit in het plangebied. Om deze redenen zal de EHS-status van het grootste deel van het natuurgebied in het Venrayse Broek worden gehaald. Een zone langs de weg Venrays Broek zal behouden blijven vanwege de bijdrage aan de ecologische verbinding dwars op de beek en de potentie voor het creëren van een ecologisch waardevolle droog-nat gradiënt op deze locatie. De herbegrenzing van de EHS mag per saldo niet leiden tot een verslechtering voor de kwantiteit en kwaliteit van de EHS in het Loobeekdal. De compensatie voor het uit de EHS halen van de gronden in het Venrayse Broek wordt gezocht in gebieden die 1) op basis van het hydrologisch ontwerp wel geschikt zijn voor realisatie van natuurdoeltypen, 2) bijdragen aan robuuste(re) natuurgebieden en 3) een marginale geschiktheid hebben voor agrarisch gebruik en passen binnen de benodigde grondmobiliteit in het plangebied. Er zijn momenteel drie potentiële gebieden voor compensatie geïdentificeerd: een aansluitend aan De Haag en twee aansluitend aan het Smakterveld (zie functiekaart). Voor de partijen zijn alle drie potentiële locaties geschikt voor de compensatie van de EHS. In samenhang met het ruilplan (ofwel de kansen en mogelijkheden in het veld ) zal een definitieve keuze voor één van de locaties worden gemaakt. Staatsbosbeheer heeft de voorkeur geuit voor aansluiting bij De Haag omdat hier relatief hogere natuurwaarden te verwachten zijn. (zie maatregel Procedure Herbegrenzing EHS en maatregel Inrichting compensatiegronden EHS in paragraaf 3.2.3) Waterkwaliteit De waterkwaliteit van de Loobeek is niet optimaal. Het water wordt onder meer belast door de inlaat van gebiedsvreemd water vanuit het Peelkanaal en de verrijking in het bovenstrooms gelegen landbouwgebied. Er zijn geen plannen om hier op korte termijn verandering in te brengen. Deze knelpunten liggen buiten het kader van het inrichtingsplan Loobeekdal. De Loobeek zal daarom vooralsnog belast blijven met het belaste en gebiedsvreemde water. De partijen streven er naar dat op termijn de Loobeek wordt afkoppeld van het Maaswater. Om deze reden zal in het kader van het NLP na 2015 een haalbaarheidstudie worden uitgevoerd naar een totale afkoppeling van het gebiedsvreemde water (trekker waterschap Peel en Maasvallei). Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

22 Ten behoeve van een verbetering van de waterkwaliteit en de realisatie van natuurdoeltypen in de EHS zullen lokaal binnen het plangebied maatregelen worden getroffen. De maatregelen zijn: 1) Sanering van riooloverstorten. Uit het oogpunt van duurzaam waterbeheer wordt ernaar gestreefd dit te realiseren door afkoppeling van het regenwater van het rioolstelsel in bebouwd gebied. Afkoppelen is echter een dure maatregel die veel tijd kost (aansluiten bij wijkrenovatie en wegonderhoud). Om op korte termijn toch de ecologische doelen te kunnen realiseren, zullen waar nodig tijdelijk groene bergingen worden aangelegd (zie uitwerking in paragraaf Waterkwaliteit). 2) Het beperken van inundatie met gebiedsvreemd water in de zomer in natuurgebied De Haag door de aanleg van een natuurlijk ingerichte waterbuffer (zie uitwerking bij Maatregel Inrichting beektraject in paragraaf ). 3) De aanleg van bufferstroken in de vorm van verhoogde onderhoudsstroken aan weerszijden van de Loobeek. Dit als eerste aanzet om tot een stroomgebiedbrede aanpak van het voorkomen van oppervlakkige afstroming van fosfaatrijk oppervlaktewater te komen (zie uitwerking bij Maatregel Bufferstrook in paragraaf 3.2.5) Landschap en recreatie De integrale gebiedsontwikkeling maakt het mogelijk om de landschappelijke en toeristisch recreatieve ontwikkeling van het Loobeekdal af te stemmen op de overige functies. Door de nieuwe inrichting van het Loobeekdal wordt het landschap robuuster en biedt het extra kansen voor recreatief medegebruik. Door de herinrichting van de beek en aanliggende zone wordt voor een deel invulling gegeven aan realisatie van het landschappelijke wensbeeld: een meanderende beek met steil en flauwere oevers, poelen en beekbegeleidende beplantingen. Het Loobeekdal bestaat uit redelijk grootschalige agrarische gebieden en kleinschalige afwisselend gebieden. Er wordt rekening gehouden met het behoud van de landbouw in de agrarische gebieden door de aanleg van nieuwe landschapselementen zoveel mogelijk plaats te laten vinden in aansluiting op wegen, randen en bestaande groenstructuren (zie uitwerking bij Maatregel Landschapselementen in paragraaf 3.2.6). Vanuit het stedelijk gebied en de dorpen worden fiets- en wandelroutes aangelegd richting de beek waardoor stad en land met elkaar verbonden worden. Hierbij is aangesloten bij de nieuwe meanderende loop van de Loobeek en de nieuwe natuur in de Ecologische hoofdstructuur en de ecologische verbindingszone (zie uitwerking bij Maatregel Recreatieve routes in paragraaf 3.3.1). 3.2 Maatregelen Om de gewenste inrichting van het Loobeekdal zoals weergegeven op de functiekaart te realiseren is de uitvoering van diverse maatregelen nodig. De partijen hebben met elkaar afgesproken deze maatregelen in de komende periode uit te werken tot een Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009

23 definitief inrichtingsplan (fase 2 op perceelsniveau). In de volgende subparagrafen is beschreven hoe de maatregel er uit ziet, wat de effecten van de maatregel zijn en hoe de uitvoering wordt geregeld (trekker, financiering etc.). Door middel van grijze tekstblokjes wordt in het vervolg van dit hoofdstuk aangegeven welke punten nader uitgewerkt worden in de volgende fase naar het definitieve inrichtingsplan. De tabellen bij de maatregelen hebben betrekking op de uitvoeringsfase na vaststelling van het definitieve inrichtingsplan Herstel van het watersysteem Vrije meandering van de Loobeek De Loobeek is niet een op zichzelf staand iets, maar maakt integraal onderdeel uit van zijn omgeving. Het inrichtingsplan voor de Loobeek is daarom in lagen opgebouwd, te beginnen met de herinrichting van de nu nog rechte loop. Gezien het feit, dat in het inrichtingsplan wordt gestreefd naar een structuurrijke beek, zonder stuwen, met variatie in stroming, hebben de partijen gekozen voor de aanleg van een vrij meanderende beek. Daarbij is gekeken naar een logische ligging van de beek op de laagste gronden van het beekdal, naar logische (kadastrale of topografische) grenzen en is teruggegrepen op de historische loop van de beek in de 19 de eeuw voor een indruk van het meanderkarakter. Uit deze mix van uitgangspunten komt een beek met een vrij meanderend karakter naar voren, die in zijn vorm lijkt op de historische loop, maar zich her en der voegt naar de situatie anno 21 e eeuw. Een dergelijke loop geeft een goede basis voor de gewenste dynamiek in stroming en structuur. Vrije meandering beantwoord ook aan het gewenste landschappelijke beeld van het beekdal van de Loobeek. Het ruimtebeslag voor de meanderende beek beperkt zich tot het profiel van de beek met aan weerszijden een bufferstrook (totaal gemiddeld 25 meter breedte) waarin de afstroming van meststoffen van de landbouwpercelen wordt opgevangen. Deze bufferstrook dient tegelijkertijd als bereikbaarheidspad voor onderhoud aan de beek, waarbij de beek optimaal bereikbaar is voor regulier onderhoud en calamiteiten. Een vrije meandering geeft een onregelmatig gevormde lijn door het landschap; in het plan wordt echter getracht zoveel mogelijk rechte kavelgrenzen aan te wijzen, indien gewenst. Bij het aspect waterkwaliteit is de bestaande wateraanvoer op de Loobeek vanuit het Peelkanaal een bijzonder punt van aandacht. Voorkomen moet worden dat, in de zomer dit gebiedsvreemd water intreedt in de toekomstige natte natuurgebieden. Dit laatste is aan de orde bij natuurgebied De Haag. Om in de zomer inundatie met gebiedsvreemd water in natuurgebied De Haag te voorkomen, wordt stroomopwaarts een buffer aangelegd. Ontwerp inrichtingsplan Loobeekdal november 2009