E-vaardigheden: De internationale dimensie en de effecten van globalisering

Transcriptie

1 E-vaardigheden: De internationale dimensie en de effecten van globalisering page 1

2 Disclaimer Noch de Europese Commissie, noch enig ander persoon die namens de Europese Commissie optreedt, is verantwoordelijk voor het gebruik dat van de volgende informatie kan worden gemaakt. De ingenomen meningen zijn van de auteurs en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de meningen van de Europese Commissie. Niets in deze brochure suggereert of waarborgt enige garantie. Resultaten dienen uitsluitend als richtlijn te worden gebruikt, als onderdeel van een algehele strategie. Editors Dr. Eileen Doherty, IVI, Dr. Clare Thornley, IVI, Dr. Marian Carcary, IVI, Dr. Stephen Mc Laughlin, IVI, Werner B. Korte, Karsten Gareis, empirica GmbH, Marianne Kolding, Gabriella Cattaneo, IDC, Fiona Fanning, CEPIS. Design & layout: Snap Jervis, vertaling: Wordperfect. Europese Gemeenschappen, Reproductie is toegestaan mits de bron wordt vermeld. Impressum Deze brochure is samengesteld door het Innovative Value Instititute, de Nationale Universiteit van Ierland, Maynooth, Kildare, Ierland in samenwerking met de volgende partners: empirica, IDC en CEPIS namens de Europese Commissie, directoraat-generaal Ondernemen en industrie. Het is een publicatie van het Europese dienstencontract E-vaardig- heden: De internationale dimensie en de effecten van globalisering.

3 VOORWOORD De concurrentie- en ontwikkelingsmogelijkheden van Europese ondernemingen aan het begin van de 21ste eeuw zijn in toenemende mate afhankelijk geworden van het innovatieve en effectieve gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën (ICT). De e-vaardighedenstrategie is een onderdeel van de digitale agenda voor Europa en het werkgelegenheidspakket om concurrentievermogen, productiviteit en inzetbaarheid van arbeidskrachten een impuls te geven. Europa moet betere randvoorwaarden creëren voor innovatie, groei en nieuwe digitale banen, en garanderen dat kennis, vaardigheden, competenties en inventiviteit van Europese arbeidskrachten, inclusief ICTprofessionals, aan de hoogste mondiale normen voldoen en dat ze constant worden geactualiseerd gedurende het proces van doeltreffend levenslang leren. Ondanks hoge werkloosheidscijfers blijft het gebrek aan e-vaardigheden stijgen in alle sectoren. De mismatch tussen de beschikbare vaardigheden en de behoeften van de arbeidsmarkt treft alle lidstaten, ook al treft het hen in verschillene mate. Opmerkelijk is dat de vraag naar ICT ers met ongeveer 4% per jaar groeit, waardoor de vraag groter is dan het aanbod. De prognose van het aantal vacatures in 2015 is circa en velen daarvan zullen onvervuld blijven, tenzij er meer moeite wordt gedaan om jonge mensen enthousiast te maken voor een informaticadiploma en werklozen te stimuleren tot omscholing. Europese regeringen doen aanzienlijk meer moeite om door middel van specifiek beleid, initiatieven en samenwerkingsverbanden het vaardighedenprobleem aan te pakken. Er zijn meerdere positieve signalen waarneembaar, aangezien lidstaten veel actiever zijn geworden door samenwerking met bijvoorbeeld Griekenland, Italië en Bulgarije, waarbij in 2014, als onderdeel van de Grand Coalition for Digital Jobs, nationale coalities zijn opgericht, gestart door de Europese Commissie in maart Recentelijk werd de internationale dimensie aan de agenda van het Europese e-vaardighedenbeleid toegevoegd en vond er in maart 2014 een groot evenement plaats in Brussel, in samenwerking met experts uit alle delen van de wereld. De feedback was izeer positief omdat er een brede consensus bestaat over de noodzaak en de voordelen van het versterken van de dialoog en uitwisselen van informatie op internationaal niveau om ontbrekende e-vaarigheden beter aan te pakken, meer te weten te komen over goede werkwijzen en grotere ICT-deskundigheid te bevorderen. Deze brochure legt de nadruk op de belangrijkste bevindingen en conclusies over de internationale dimensie van e-vaardigheden en de effecten van globalisering op de digitale werkgelegenheid in Europa. Het geeft een tijdige analyse en concrete en ambitieuze aanbevelingen. Het vraagstuk van het menselijk kapitaal en vooral de e-vaarighedenagenda blijven voor alle landen in de wereld van cruciaal strategisch belang. De Europese Commissie en nationale overheden móeten actief blijven binnen dit gebied. Michel Catinat Head of Unit Key Enabling Technologies en Digital Economy DG Enterprise and Industry Europese Commissie PAGINA 3

4 E-VAARDIGHEDEN: DE INTERNATIONALE DIMENSIE EN DE EFFECTEN VAN ACHTERGROND De belangrijkste doelstellingen van dit dienstencontract van de Europese Commissie zijn: Ontdek de internationale dimensie en evaardigheden (voornamelijk inspanningen om ICT-deskundigheid te bevorderen), inclusief analyseren van grote beleidsinitiatieven en de beste werkwijzen ter wereld. Vaststellen van de effecten van globalisering op high-level e-vaardigheden. Het doel van het dienstencontract is uiteindelijk goed op de hoogte zijn van de internationale dimensie van e-vaardigheden om beter te anticiperen op veranderingen en onder ogen zien dat er mogelijke kansen op samenwerking zijn. Daarbij is het de bedoeling dat het project, op lange termijn, een bijdrage zal leveren aan een reeks voordelen voor verschillende groepen belanghebbenden. Er moet worden onderstreept dat een groot aantal vermelde doelstellingen langetermijndoelstellingen zijn met betrekking tot het ontwikkelingsproces van het ICT-beroep als geheel. Deze doelstellingen vereisen verdere uitwerking en samenwerking door vele belanghebbenen. Het verslag van dit dienstencontract is vervolgens één van de belangrijkste steppingstomes om dit te bewerkstelligen. Sinds het eind van de jaren negentig staan de initiatieven rondom de ontwikkeling van e-vaardigheden en het aanpakken van vaardigheidstekorten hoog op de agena van de Europese Commissie en EU-lidstaten. Dergelijke initiatieven leggen een sterke nadruk op het beleid om binnen geheel Europa dee-vaardigheden te verbeteren. Voorbeelden zijn: De nadruk op de ontwikkeling van vaardigheden en een leven lang leren binnen het Europese werkgelegenheidsbeleid. Het actieplan voor vaardigheden en mobiliteit van de Europese Commissie (2002) met de nadruk op het ontwikkelen van flexibele, vakbekwame en mobiele arbeidskrachten voor een dynamische kenniseconomie. De doelstelling van eeurope (2002) Investeren in mensen en deskundigheid met specifieke nadruk op digitale ICTvaardigheden, onderwijs en training over ICT en Europese certificering van basis ICT-vaardigheden. De beleidsmaatregelen van het eeurope (2005)-initiatief betreft bijvoorbeeld het implementeren van e-learningprogramma s en omscholing voor de kennissamenleving. Het DG Enterprise and Industry-initiatief GoDigital van de Europese Commissie roept op tot samenwerkings- initiatieven tussen de industriesector en academische wereld om ICT-vaardigheidseisen en de ontwikkeling en implementatie van een MKB-trainingsprogramma te bepalen. De Europese digitale agenda voor van de Europese Commissie van (2020) met de nadruk op het verbeteren en implementeren van langetermijn e- vaardighheden en digitale beleidslijnen binnen lidstaten. De lancering door de Europese Commissie van Grote coalitie voor digitale banen. Werkgevens moeten wereldwijd en gezamenlijk samenwerkenom het ICT-vak verder te ontwikkelen en de e-vaardighedenkloof helpen te dichten. Christian Pagel, Head of Information Technology Management / CIO, ThyssenKrupp Industrial Solutions AG. De CareerSpace-ontwikkeling van essentiële algemene vaardighedenprofielen, nadat de ICT-industrie op vaardigheidstekorten stuitte. PAGINA 4

5 E-Skills: The International Dimension and the Impact of Globalisation E-VAARDIGHEDENLANDSCHAP De ICT-vaardighedenkloof Geschoolde werknemers zijn het fundament van succesvolle bedrijven. Een recent onderzoek van 1700 CEO s in de hele wereld wees uit dat het menselijk kapitaal, dat hoger scoorde dan alle andere factoren, als de bron van duurzame economische waarde wordt gezien. In de zeer concurrerende bedrijfsomgeving van vandaag is technologie een belangrijke sleutelfactor voor communicatie, innovatie en efficiëntie. Echter, in vele wereldwijde economieën neemt de vraag naar werknemers met relevante e-vaardigheden toe en voldoet het aanbod niet aan deze vraag. Bij een empirica-onderzoek onder CIO s en HRmanagers in 2012 in acht Europese landen werd de vraag naar e-vaardigheden in geheel Europa geschat op Van drie scenario s bestudeerd in dit onderzoek suggereert het scenario met de meest waarschijnlijke toekomst van enige economische groei, een waarschijnlijkheid van banen tot 2015, met een structureel tekort van banen veroorzaakt door gebrek aan beschikbaar talent. De knelpunten zijn het grootst in GB, Duitsland en Italië. Deze groeiende trend van ICT-vacatures valt samen met een periode van hoge werkloosheid, wat een dalende efficiëntie van de arbeidsmarkt met zich meebrengt. Soortgelijke kloven binnen de ICT-vaardigheden zijn ook duidelijk zichtbaar in de VS, Canada, Brazilië, Australië, Rusland, Zuid-Afrika, Latijns-Amerika, Maleisië en Japan. De e-vaardighedenkloof is met name verontrustend bij onderzoek naar nieuwe, opkomende technologieën. Een IBMonderzoek van 1200 IT- en zakelijke besluitvormers in 13 landen gaven aan dat tweederde denkt dat mobiele, analytische, cloud en sociale technhologieën strategisch belangrijk zijn; echter 25% rapporteerde een ernstige vaardighedenkloof binnen elk gebied, en 60% rapporteerde gemiddelde tot ernstige tekorten. De e-vaardighedenkloof wordt verder beïnvloed door het aantal vrouwen dat deelneemt aan de arbeidsmarkt. In OE- SO-landen bedraagt het aandeel vrouwelijke ICT-specialisten minder dan 20%. Binnen Europa vertegenwoordigen vrouwen minder dan 30% van alle ICT-arbeidskrachten, en in de VS wordt slechts 23% van de arbeidskrachten in STEM (Science, Technology, Engineering en Mathematics)-gerelateerde banen vertegenwoordigd door vrouwen. De situatie is zelfs nog duidelijker zichtbaar als men op de hogere treden van de organisatorische hiërarchische ladder komt. Een recent rapport duidt aan dat vrouwen slechts 9% van alle IT-managementfuncties bekleden en nemen ze slechts 14% van het seniormanagement voor hun rekening (niet-technische afdelingen meegerekend) onder Silicon Valleystarters. Menselijk kapitaal Klantrelaties 71% 66% Producten/diensteninnovatie 52% Merk(en) 43% Bedrijfsmodelinnovatie 33% Technologie 30% Partnerschapsnetwerk 28% Datatoegang, datagestuurde inzichten 25% R&D, intellectuele eigendom 22% Prijs/opbrengstinnovatie 19% Activa (materieel/infrastructuur) 15% Maatschappelijk verantwoord onernemen 13% Toegang tot grondstoffen 8% Figuur 1: Bronnen van duurzame economische waarde vastgesteld door CEO s (Bron: IBM, 2012) 9,300,000 8,800,000 8,300,000 7,800,000 7,300,000 6,800, Tot. aantal. banen Totaal potentiële vraag Figuur 2: Potentiële vraag ICT-werknemer in Europa (EU (Bron: empirica 2013) Ons onderzoek bij Forfás toont aan dat de vaardigheden die nodig zijn om big data te analyseren en te begrijpen, steeds belangrijker worden. Gerard Walker, Senior Policy Advisor, Forfás, Ireland PAGINA 5

6 Het aanbod van vakmensen met e-vaardigheden vergroten Het vergroten van het aanbod van ICT-afgestudeerden binnen het tertiaire onderwijssysteem is één oplossing voor het e-vaardighedenprobleem; echter, de tijd die een student nodig heeft om het proces succesvol te doorlopen is meestal 3-4 jaar. Daarnaast is de schaalbaarheid van het huidige onderwijssysteem beperkt. Om deze uitdaging aan te gaan, denken overheden en de industriesector na over alternatieve mechanismen om het tekort aan vakmensen met e-vaardigheden onmiddellijk aan te pakken: Basis- en voortgezet onderwijs: ICT-onderwijs verder ontwikkelen is cruciaal om het aanvoerkanaal van e- vaardige arbeidskrachten op lange termijn te verbeteren. Tertiair onderwijs: verwachtingen van academisch afgestudeerden versus industrie: Sommige stemmen uit de industrie zijn kritisch over de kwaliteit van de tertiaire onderwijs- afgestudeerden. De Europese Commissie erkent dat verbeterde afstemming van industrie/academici cruciaal is. Beroepsonderwijs/leertrajecten: Een McKinsey (2013) rapport waarin onderzoek is gedaan naar de mondiale overgang van onderwijs naar werkgelegenheid voor jongeren stelden vast dat 60% van de jongeren menen dat on-the-job-training en hands-on-leren de meest effectieve instructietechnieken zijn, maar dat minder dan de helft van hen staat ingeschreven voor deze leerprogramma s die juist aan dergelijke technieken prioriteit geven. Daarom wordt er voor leertrajecten/het beroepsonderwijs een groeiende rol beoogd om zo de e-vaardighedenkloof aan te pakken. Het belang van een wereldwijd vaardighedenpakket offshoring kent ups en downs Door erkenning van het mondiale karakter van ICT en het groeiende belang van mondiale waardeketens is er een toenemende bewustwording van de behoefte aan ICTvakmensen met interculturele vaardigheden. Veel organisaties besteden hun werkzaamheden uit, splitsen activiteiten verdeeld over geografische, taalkundige en culturele grenzen. Mobiliteit en migratie Een deel van de vaardigheden-mismatch komt voort uit het feit dat geschoolde arbeidskrachten in geografische regio s wonen met weinig vraag naar werk en terughoudend zijn om naar locaties te verhuizen waar wel veel vraag is. In een onderzoek van 2012 onder 500 Europese besluitvormers werd betere wederzijdse erkenning van diploma s en beroepskwalificaties over de grenzen genoemd als nummer één maatregel om de mobiliteit en overdraagbaarheid van vaardigheden te verbeteren. Ook migranten spelen een belangrijke sleutelrol in veel samenlevingen. Een recent rapport Toen en nu - de nieuwe migrantenondernemers van Amerika stelde vast dat 24% van de engineering- en technologiebedrijven over ten minste één belangrijke in het buitenland geboren grondlegger beschikten. In Silicon Valley was dit aantal 44%. Gegeven de vaardighedenkloof die wereldwijd aanwezig is en de sterke innovatiebijdrage door migranten, wordt het migratiebeleid tot in detail onderzocht, als mogelijke oplossing voor groei. Velen binnen de technologische industriesector vragen om veranderingen binnen het migratiebeleid om de huidige e-vaardighedenkloof te verminderen. Continue omscholing en een leven lang leren: ICT vindt zichzelf continu opnieuw uit en het zijn deze snelle veranderingen die helpen bij het stimuleren van vernieuwingen en het verhogen van de productiviteit in organisaties. Dientengevolge vragen deze veranderingen om nieuwe vaardigheden van ICT-vakmensen; daarom is er de voortdurende vereiste van een leven lang leren. Industrie-gebaseerde training en certificering (IBTC): Een recent empirica-rapport (2013) meldde dat: certificaten gebaseerd op IBTC onontbeerlijk zijn voor sommige ICT- vacatures of -promoties, dit volgens 30% van HR/CIO- respondenten. Massive Open Online Courses (MOOCs): blended learning: Een MOOC is een online cursus gericht op grootschalige interactieve participatie en open toegang via het web. MOOCs bieden studenten een toegangsmogelijkheid tot onderwijs dat vroeger niet toegankelijk was, ontstaan door financiële restricties, geografische ligging, institutionele toegangseisen en/of persoonlijke planningen. Met ICT-vakkundigheid kan Europa een hoofdrol spelen op het gebied van competitiviteit en innovatie en een duidelijk carrièreplan aanbieden voor toekomstige professionals. Declan Brady, Professionalism Task Force Chair, CEPIS. PAGINA 6

7 ICT-BEKWAAMHEIDSKLIMAAT De noodzaak van ICT-deskundigheid Waarom is het belangrijk dat het ICT-beroep zich verder ontwikkeld? Als aanvulling op de eerder genoemde e- vaardighedenkloof zijn er nog meer redenen: Slecht imago van het ICT-beroep: Een slechte publieke perceptie van de ICT heeft gevolgen voor de aantallen die het beroep kiezen. Tekortkomingen ICT-kennis: Laag ICT-kennisniveau onder ICT-werknemers en/of kennissilo s voorkomen een goed beeld van de ICT als het grote geheel, haar verwevenheid en haar rol in het mogelijk maken van organisatorische capaciteitsplanning. Traditionele focus op en vertrouwen in Computing Sciencediploma s: Tertiaire onderwijsaanbieders moeten zich aanpassen om aan de groeiende industrievraag voor ICTprofessionals met zowel zakelijke als technische deskundigheid te voldoen. Mislukte ICT-projecten: Veel ICT-projecten falen in het afleveren van hun beloofde rendementen en waarde. Bij IEEE hebben we in samenwerking met de industriesector een bekwaamheidskader ontwikkeld, inclusief een ITBOK die dient als paraplu verwijzend naar ander BoK s voor IT- specialisaties. Chuck Walrad, Chair, Professional Activities Board, IT Committee, IEEE Computer Society. Maatschappelijke effecten: De mate waarin ICT, indien het fout gaat, in staat is de samenleving schade te berokkenen. Building blocks of the ICT profession Het IVI- en CEPIS-rapport E-vaardigheden en ICT-deskundigheid Bevorderen van het ICT-beroep in Europa (2012) stelden vier bouwstenen voor het ICT-beroep vast: Kennislichamen Beroepsethiek Onderwijs en training Deskundigheid Figuur 3: Bouwstenen voor een ICT-beroep PAGINA 7

8 E-VAARDIGHEDEN: DE INTERNATIONALE DIMENSIE EN DE EFFECTEN VAN Kennislichamen (BOK s): Een methode om een beroep te benoemen, is ten eerste het bepalen van een geschikt kennislichaam voor het betreffende beroep, dat vervolgens kan worden gebruikt om normen en certificatieprocessen op te stellen. Competenties: Inzicht krijgen in de capaciteits- en compe- tentiebehoeften van mensen die werkzaam zijn binnen verschillende functies is essentieel voor organisaties om op effectieve wijze geschikte werknemers te werven en ontwikkelen. Onderwijs en training: Formele kwalificaties, certifice-ringen, niet-formeel leren en informeel leren zijn componenten die elkaar ondersteunen voor de carrièreontwikkeling van een professional. Beroepsethiek: Een bepalend aspect voor elk beroep omvat de naleving van professioneel ethisch gedrag. ICT professionals a working definition Er is geen eenduidig aanvaarde definitie voor een ICT- professional. Verschillende landen en organisaties hebben afwijkende standpunten over het onderwerp. De definitie gebruikt binnen de context van dit onderzoek is ontleend aan een eerder initiatief door de Europese Commissie en is in 2012 geaccepteerd door de CEPIS-raad. Om de snelheid van wereldwijd zakendoen bij te kunnen benen, ondersteunt Intel werknemers op actieve wijze om continu hun ICT-vaardigheden te ontwikkelen en een betere toekomst te helpen creëren. Jim Kenneally, Principal Investigator, Intel Labs Europe, Senior Research Fellow, Innovation Value Institute. Definitie: ICT-professionals Beschikt over uitgebreide en actuele kennis van een relevant kennis- lichaam. Toont continu streven naar professionele ontwikkeling via een juiste combinatie van kwalificaties, certificeringen, werkervaring, niet- formeel en/of informeel onderwijs. Houd zich aan een overeengekomen ethiek/gedragcode en/of van toepas- sing zijnde reglementaire gang van zaken, en; Levert via deskundige vakbekwaamheid meerwaarde voor belanghebbenden. PAGINA 8

9 TECHNOLOGISCHE TRENDS Veranderingssnelheid Het tempo van veranderingen in de ICT ligt hoog en is steeds moeilijker bij te houden. Daarom moet het ICT-beroep voldoende beweeglijk en flexibel zijn om deze veranderingen uit te voeren, maar ook om vorm te geven. Snelle veranderingen kunnen bovendien nieuwe en onvoorspelbare ethische kwesties veroorzaken, maar ook problemen met onderwijs en training wat betreft het bijhouden van technologische ontwikkelingen. Een aantal belangrijke technologische trends zijn: Het Internet of things Het Internet of Things (IoT) wordt zo genoemd omdat het in eerste instantie verwijst naar het feit dat internet steeds meer dingen of apparaten zoals smartphones en smartphone-toepassingen bevat. Meer en meer zal onze omgeving uit een overvloed aan objecten (of dingen ) bestaan die sensoren bevatten om context-bewuste diensten te besturen. Deze diensten kunnen worden misbruikt door mensen en bedrijven. Big data Big data wordt gedefinieerd als de enorme hoeveelheid gegevens die in de loop der tijd zijn verzameld en moeilijk te analyseren en hanteren zijn en waarbij gebruik wordt gemaakt van algemene database-managementtools. Er is een continue stroom van nieuwe content-aangestuurde gegevensgroei, inclusief website-postings en gebruiksgegevens, zintuiglijke gegevens, gebruikergegenereerde content, GPS en RFID. Big data is belangrijk omdat het inzicht geeft voor marketing-afdelingen en in financiën, operations, strategie en voor economieën en de samenleving in haar geheel. Dit versterkt de vraag naar werknemers die over zakelijke en wiskundige vaardigheden beschikken om deze gegevens onder handen te nemen en ze te analyseren op manieren die zowel zakelijke als maatschappelijke meerwaarde opleveren. Vraag naar sterk analytische talenten in de Verenigde Staten kan 50 tot 60% groter zijn dan het verwachte aanbod in 2018 Aanbod en vraag naar sterk analytisch talent in 2018 Duizend personen kloof 50-60% tenopzichte van aanbod 2018 Werkgelegenheid 2008 Afgestudeerden met sterk analytisch talent Overige 1 Aanbod 2018 Talentenkloof Verwachte vraag Andere aanbodversterkers omvatten natuurlijk verloop (-), migratie (+) en het opnieuw in dienst treden van sterk analytisch talent zonder werk (+). BRON: US Bureau of Labour Statistics; US Census; Dun & Bradstreet; bedrijfsinterviews; McKinsey Global Institute-analyse Figuur 4: Verwachte vraag naar analytisch talent tot aan 2018 PAGINA 9

10 E-VAARDIGHEDEN: DE INTERNATIONALE DIMENSIE EN DE EFFECTEN VAN Cloud computing Cloud computing of cloud wordt door de meest bedrijven als zeer belangrijk ervaren. Uit een onderzoek van Accenture/LSE uit 2011 onder meer dan 1000 seniormanagers is gebleken dat meer dan 50% van de ondervraagde bedrijven van mening waren dat cloud ons de mogelijkheid biedt om de focus te leggen op het transformeren van ons bedrijf en niet alleen van onze IT. De voordelen van cloud resoneren bijzonder sterk met het MKB omdat de ICT-mogelijkheden worden benut die vroeger alleen beschikbaar waren voor grote multinationals. Sociale tools en technologieën Sociale technologieën verwijzen naar technologie-gebaseerde benaderingen die interacties tussen mensen en organisaties faciliteren. Voorbeelden van sociale tools en technologieën in een zakelijke context omvatten social networking en video. Mobiel Mobiele technologieën hebben enorme gevolgen voor alle mondiale bedrijfsactiviteiten. IDC schat dat slimme mobiele apparaten 57% van de algehele wereldwijde groei genereren binnen de IT-industrie. Terwijl er organisatorische vraag naar mobiel talent is, toont een onderzoek uit 2012, uitgevoerd door InformationWeek dat dit mogelijk niet wordt vertaald naar aanvullende aanname-eisen voor bedrijven omdat de meeste bedrijven in plaats daarvan bestaande werknemers omscholen. Bij INSEAD leren onze MBA s hoe dataanalyses toe te passen om bedrijfskwesties aan te pakken via project-gebaseerd leren op basis van echte bedrijfsgegevens, terwijl ook gebruik wordt gemaakt van state-ofthe-art cloudgebaseerde en open source tools. Theodoros Evgeniou, Professor of Decision Science and Technology Management, INSEAD elab. PAGINA 10

11 MACRO-ECONOMISCHE EN MAATSCHAPPELIJKE TRENDS Trends De macro-economische en maatschappelijke trends die waarschijnlijk gevolgen zullen hebben voor de toekomstige behoefte aan geschoolde arbeidskrachten omvatten onder andere: de mondiale arbeidsmarkt en economische groeipercentages, jeugdwerkloosheid, leeftijdsdemografie en vrouwen op de arbeidsmarkt. Inzicht in deze trends is waardevol omdat het helpt bij het verschaffen van enig inzicht in de wijze waarop globalisering zich in de loop der tijd kan ontwikkelen. Ze zijn opgedeeld in drie basissegmenten: Landschap: het huidige mondiale macroeconomische en maatschappelijke landschap. Terrein: een aantal cruciale factoren vormen het landschap. Horizon: de trends die in de toekomst waarschijnlijk een deel van het landschap vormen. Landscape Mondiale arbeidsmarkt: De International Labour Office schatte in 2012 een gecumuleerd totaal van 197 miljoen mensen zonder een baan. Mondiale groeipercentages: De trage groeipercentages van ontwikkelde economieën zijn slechts een fractie van de percentages die te zien zijn in ontwikkelingslanden. In Oost-Azië, waar de afgelopen jaren een snelle groei is doorgemaakt, lijkt de groei aanzienlijk af te nemen. Omgekeerd vertonen Europese landen die in recessie waren, nu een licht herstel, weliswaar wankel. Jeugdwerkloosheid: De mondiale situatie met betrekking tot de jeugdwerkloosheid is een reden tot bezorgdheid. Aan de hand van cijfers van ILO, OECD en de Wereldbank, Groei maar vatbaar voor verstoringen Polen 3.4% Frankrijk 1.2% Australië 3.1% Japan 0.9% Canada 2.3% Groot-Brittannië 2.1% Verenigde Staten 2.4% Nederland 1.1% Duitsland 1.3% Ierland 2.2% Moeite met groei Italië 0.3% Portugal 0.5% Spanje 0.9 Griekenland 0.6% Totalen Eurozone 1.0% Mondiale marktpercentages 3.5% schat de Economist dat er maar liefst 290 miljoen jongeren van 15 tot 24 jaar niet aan de arbeidsmarkt deelnemen - bijna een kwart van de wereldwijde jeugd, een groep zo groot als de Amerikaanse bevolking. Tegelijkertijd is er ook een gebrek aan geschoolde startende arbeidskrachten. De twee uiteenlopende patronen van jeugdwerkloosheid en ontoereikende beschikbaarheid van geschoolde startende arbeidskrachten illustreren de aard van de huidige vaardighedenkloof en onderstreept het belang van en de behoefte aan het verbeteren van de vaardighedengroei voor deze leeftijdsgroep, parallel lopend met inspanningen om banen te creëren. In Japan produceren we een jaarlijks IT HR white paper dat ons gegevens verschaft over significante veranderingen in de rol van IT HR binnen de bedrijfsomgeving, zodat we ons e-vaardighedenbeleid en de initiatieven kunnen baseren op sterke bewijsvoering. Masayoshi Tsuru, IPA, Japan. Indonesië 6.2% Brazilië 4.0% Zuid-Afrika 3.6% Groei en versnelling Groei en vertraging China 7.3% Zuid-Korea 3.6% India 6.6% Mexico 3.7% Saudi-Arabië 4.2% Rusland 3.8% Turkije 5.1% Figuur 5: Leaderbord met wereldwijde groej (Bron: PWC-16e Wereldwijde CEO-onderzoek, 2013) PAGINA 11

12 E-VAARDIGHEDEN: DE INTERNATIONALE DIMENSIE EN DE EFFECTEN VAN Gebrek aan vaardigheden is een algemene reden voor vacatures voor starters - % van werkgeverrespondenten 36% van medewerkers meldden dat gebrek aan vaardigheden ook significante problemen veroorzaakt m.b.t. tot kosten, kwaliteit en tijd, of nog erger Bijvoorbeeld de Minister van Pensioen van GB ziet oudere werknemers als een onaangeroerde bron en beweerde dat na verloop van tijd er een pakket aan banen is waar ervaren oudere werknemers voor nodig zijn... een firma die zijn houding ten opzichte van oudere werknemers niet verandert, zal achterop raken. Horizon De opkomst van Afrika: Tot zover lag de meeste nadruk op de ontwikkelingsmarkten van Brazilie, India en China. Maar ook in Afrika is het aannemelijk dat de werkgelegenheidscijfers in de nabij toekomst zullen veranderen. De Wereldbank meldde in 2014 dat de groei in Sub-Saharaans Afrika naar verwachting zal toenemen met 6% (m.u.v. Zuid- Afrika, de grootste economie van het continent. Turkije India Brazilië Verenigde Staten Mexico Figuur 6: Werknemers voeren gebrek aan vaardigheden aan als oorzaak van vacatures op startersniveau. (Bron: McKinsey-onderzoek 2012) Terrein Wereldwijde vraag naar geschoolde werknemers: Het World Economic Forum-rapport (2011) over wereldwijd talent was duidelijk over de diagnose van het probleem: Het noordelijk halfrond wordt geconfronteerd met een tekort aan talent binnen een groot gebied van beroepsclusters, grotendeels wegens een snel ouder wordende bevolking en onderwijsstandaards die ontoereikend zijn... veel landen op het zuidelijk halfrond melden dat er een overschot aan arbeidskrachten is door hoge economische groei en stabiele geboortecijfers. Er zijn echter vragen over de inzetbaarheid van deze arbeidskrachten - ongeacht of ze voor een baan over de noodzakelijke vaardigheden beschikken en doeltreffend werken. De toename van vrouwen op de werkvloer: Het aantal vrouwen op de arbeidsmarkt in hoogontwikkelde economieën steeg tussen 1980 en 2010 met 77 miljoen, goed voor 61% van de 122 miljoen netto-investeringen in de beroepsbevolking in hoogontwikkelde economieën. Met name vrouwen vormen een substantieel deel van het percentage van afgestudeerden in opkomende economieën, maar dit vertaald zich per definitie niet in overeenkomstige niveaus van arbeidsparticipatie. Saudi-Arabië Duitsland Groot-Brittannië Marokko De digitalisering van het MKB: Midden- en kleinbedrijven (MKB) staan centraal in de Europese en wereldeconomie. Hoe het MKB zich aanpast als gevolg van ontwikklingen in ICT, zal significante effecten hebben op de noodzaak van e-vaardigheden. Kansen vanuit globalisering: Globalisering, gekoppeld aan fundamentele technologische verschuivingen, vertoont ook kansen voor ondernemingen. De infrastructuurhausse die plaats vindt in ontwikkelingslanden in de komende twintigjaar, geraamd op meer dan $20 triljoen, vereist naar alle waarschijnlijkheid het verstrekken van substantiële engineering-, design-, technische en zakelijke diensten die vanuit Europa kunnen worden aangeleverd. De potentiële voordelen worden gedeeld door ontwikkelingslanden en ontwikkelde landen. BCG-onderzoek toont aan dat door technologiegebaseerde MKB de inkomsten met 15 percentagepunten sneller stijgen en er bijna twee keer sneller banen worden gecreëerd dan door hun collega s. Ralf Dreischmeier, Global Leader (IT Practice), The Boston Consulting Group. Demografische leeftijdsontwikkeling: In veel landen wordt de ouder wordende bevolking aangemoedigd om na de pensioengerechtigde leeftijd het werk voort ze zetten. PAGINA 12

13 PRIMAIRE ONDERZOEKSBEVINDINGEN - VISIES EN STRATEGIEEN VAN BELANGHEBBENEN Trends Een cruciaal element van dit dienstencontract was primair onderzoek verrichten met toonaangevende belanghebbenden 18.1% om hun visies en strategieën op het gebied van e-vaardigheden en ICT-deskundigheid vast te leggen. Belanghebbenden 15.3% bestonden uit CIO s, senior ICT-managers en ICT HR-managers uit een breed uiteenlopend scala aan industrieën in heel Europa. Wat is uw mening over de volgende beweringen? Is er in ons land als geheel een ernstige ICT-vaardighedenkloof/mismatch waardoor de groei van bedrijven wordt belemmerd? 1.4% 33.3% 31.9% Zeer oneens (1) 0 0.0% 48.6% Oneens (2) 5 7.1% Oneens (2) % 22.9% 21.4% Eens (4) % Zeer eens (5) % 0.0% 7.1% In onze organisatie heeft het gebrek aan beschikbare high-level ICT-vaardigheden een negatieve invloed op de mogelijkheden om het bedrijf te laten groeien. Zeer oneens (1) 1 1.4% 33.3% 31.9% Oneens (2) % Oneens (2) % 18.1% 15.3% Eens (4) % Zeer eens (5) % 1.4% Figuur 7: Waargenomen ICT-vaardighedenkloof/mismatch door respondendenten Bevindingen toonden aan dat de meerderheid (70%) van de respondenten meent dat er een ernstige ICT-vaardighedenkloof/ mismatch bestaat die de groei van bedrijven belemmerd. Verder vindt bijna de helft (47%) van alle respondenten dat het gebrek aan beschikbaarheid van high-level ICT-vaardigheden van invloed is op de mogelijkheden om hun bedrijf te laten groeien. Impact of offshoring and automation De meerderheid (61%) van de respondenten meent dat offshoring waarschijnlijk een gemiddelde of grote impact zal hebben op de toekomstige vraag naar ICT-vaardigheden in hun organisatie. Meer dan driekwart van alle respondenten (76%) meent dat automatisering waarschijnlijk minder van invloed zal zijn op ICT-professionals van traditionele ICT-afdelingen, (76%) meent dat automatisering waarschijnlijk van invloed zal zijn op de toekomstige vraag naar ICT-vaardige werknemers binnen hun organisatie. 48.6% Impact of key professional trends Een minderheid van de respondenten (44%) verwacht in de toekomst minder ICT-professionals op traditionele ICTafdelingen, samenvallend met nog meer ICT-professionals die werkzaam zijn in de gehele onderneming. 22.9% Meer dan de helft 21.4% van de respondenten (53%) meent dat Massive Open Online Courses (MOOCS) aanzienlijk de wijze zal veranderen waarop continue professionele 7.1% ontwikkeling voor ICT-beoefenaars in de komende drie jaren wordt afgeleverd. Dit is verrassend 0.0% hoog, gelet op de relatieve nieuwheid van MOOCs maar onderstreept mogelijkerwijs 1 2 de 3hoge 4verwachtingen 5 van deze innovatie. Meer dan driekwart (77%) van de respondenten meent dat ICT een mondiaal beroep is en dat nationale inspanningen op wereldwijde basis op één lijn moeten liggen om het beroep verder succesvol te ontwikkelen. Verder meent een significante meerderheid (80%) van de respondenten dat ICTprofessionals een gemeenschappelijke visie moeten delen over een structureel ICT Body of Knowledge (een kernlichaam waar ICT-beoefenaars bekend mee zijn). PAGINA 13

14 Andere bevindingen omvatten: Een gerapporteerde toename ( van een eerder onderzoek in 2011 over ICT-vakbekwaamheid) over het gebruik van ICT-competentiekaders door respondenten. Meer dan de helft van de respondenten (51%) geeft aan dat recent afgestudeerde ICT-ers de combinatie van technische, zakelijke en interpersoonlijke vaardigheden missen die nodig zijn om zonder extra training een bijdrage te leveren aan het bedrijfsleven. De meerderheid (71%) van CIO s geeft aan dat in termen van continue professionele ontwikkeling, ervaren ICTbeoefenaars via continue training succesvol zijn in het up-to-date houden van hun ICT-vaardigheden. De belangrijkste technologische trends die het meest waarschijnlijk zijn om de groei in de vraag naar expertise op te voeren in volgorde van belangrijkheid zijn: cyberbeveiliging, mobiele technologieën, cloud-technologie, big data, sociale ondernemingen en consumerization (Bring Your Own Device - BYOD). De vaardigheden die het meest waarschijnlijk onshore blijven: Informatiebeveiligingsvaardigheden. ICT-leveranciersmanagementvaardigheden. Enterprise-architectuurvaardigheden. Business Process Management-vaardigheden. Digitale marketingvaardigheden. E-leiderschapsvaardigheden; datavisualisatie/data-analyse, geavanceerde computervaardigheden en User Experience (UX) Design-vaardigheden. Legacy-onderhoudsvaardigheden. De vaardigheden die het meest waarschijnlijk worden uitbesteed: Coderen/software-engineering/app-bouwvaardigheden en softwaretestvaardigheden. Samenvatting primaire ondezoeksbevindingen Een aantal belangrijke thema s ontstonden via dit onderzoek. Met name de meerderheid van belanghebbenden beseft dat er een ernstige ICT-vaardighedenkloof/mismatch bestaat en ziet dat de groei van het bedrijf wordt belemmerd. Dit wordt verergerd door het feit dat de meerderheid van de belanghebbenden beseft dat ICT-afgestudeerden niet over de noodzakelijke ICT-vaardigheden beschikken om een bijdrage aan de bedrijfsvoering te leveren. Verder werd het eerder uitgevoerde onderzoek over de effecten van offshoring en automatiseren over de vraag naar ICT-vaardigheden ondersteund, waarbij meer dan 60% en respectievelijk 75% van de respondenten menen dat offshoring en automatiseren van invloed zullen zijn op de toekomst van hun organisaties. Er werden verschillende vraagpercentages voor een verscheidenheid aan ICT-vaardigheden gemeld, elk met uiteenlopende offshoringmogelijkheden. Het op de hoogte zijn van de waargenomen toekomstige groei/afname van specifieke vaardigheden en een offshoring-waarschijnlijkheidsgraad is van cruciaal belang voor werknemers met een loopbaan in planning, voor organisaties die zich bezighouden met planning en voor de overheid bij het vaststellen van ondersteunend beleid. Zowel werknemers als onderwijsaanbieders zullen profiteren van de samenwerking zodat afgestudeerden op het juiste moment over de juiste IT-vaardigheden beschikken. Frits Bussemaker, Partner CIONET, Nederland Liaison International. PAGINA 14

15 DE EFFECTEN VAN GLOBALISERING OP ICT-LEVERING: OFFSHORING EN GLOBAL SOURCING Offshore-diensten Het aanbieden van offshore-diensten werd steeds bekender gedurende de jaren 90. Terwijl in eerste instantie het verlagen van de kosten de belangrijkste drijfveerwas, aangezien serviceproviders steeds ervarener zijn geworden in het regelen van offshoring-projecten en daarmee hun ambities hebben vergroot, hebben ze meer en meer het besturen van operationele verbeteringen van complexe processen en transformatie- en standaardisatieprocessen voor hun klanten op zich genomen. Een perfecte analyse van deze verandering is moeilijk uit te voeren, omdat veel uitbestedingen in de loop der jaren onder de radar zijn geweest met als reden dat klanten zich zorgen maken over potentiële negatieve imagoreactiesvan verplaatste uitbestede banen - of alleen maar omdat het offshoringelement een integraal deel betreft van de volledige levering in een wereldwijd leveringsketen. In officiële statistieken ontbreken de omvang en de aard van de uitgevoerde offshoring en de ontwikkeling in de afgelopen tien jaar. Dus hoe bepalen we de omvang van offshoring, de activiteitensoorten die het meest getroffen worden en de soorten vaardigheden die worden beïnvloed? Door middel van een omvanganalyse van IT- en zakelijke dienstencontracten ondertekend in Noord-Amerika en Europa, en analyses van inkomstensamenstellingen van toonaan gevende Indiase offshoring-providers, is het duidelijk dat applicatiegerelateerd werk het vaakst in aanmerking komt voor offshorewerkzaamheden. Er is echter een verhoogde tendens in de richting van infrastructuur-gerelateerd werk en business process outsourcing. Innovatie (d.w.z. R&D) en overige zijn telkens goed voor het kleinste aandeel aan contracten gedurende de periode. Vaardigheden in de offshore-waardeketen Welke vaardigheden worden met deze achtergrond uitbesteed? De vaardighedenpakketten die moeten worden uitbesteed zijn net zo afwisselend als de pakketten die binnen het bedrijf nodig zijn, maar zijn vanzelfsprekend voor activiteiten die op afstand kunnen worden geleverd en waar face-to-faceinteractie met de eindklant van de dienst of het product minder belangrijk is. De offshore-waardeketen is complex en voor alle typen werk geldt dat er laag- en hoog geschoolde mensen betrokken zijn bij het afleveren van de activiteit of opdracht. Dit is nog meer geworden doordat uitbesleveringen zich verder hebben ontwikkeld en organisaties niet langer alleen uitbestedignen voor goedkope leveringen gebruiken maar eerder deel uitmaken van een meer complexe global sourcing-strategie. Het CIO-onderzoek uitgevoerd voor dit onderzoek levert een aantal indicatoren van de verwachte ontwikkelingen in de toekomstige vraag naar vaardighedenuitbestedingen tot aan 2020 (zie vorige paragraaf). In wezen duiden deze resultaten een voortzetting van de trends aan die werden geobserveerd in de afgelopen tien jaar, zonder dat er grote sprongen vooruit werden verwacht. Het is van groot strategisch belang voor Avaloq dat we hoogopgeleide werknemers met e-vaardig- heden werven en ontplooien voor onze Europese locaties. Martin Frick, General Manager BPO, Avaloq Evolution AG. PAGINA 15

16 E-VAARDIGHEDEN: DE INTERNATIONALE DIMENSIE EN DE EFFECTEN VAN Van arbeidsbemiddeling naar standaardisering, automatisering en cloud Met de toegenomen verdere ontwikkeling van offshore dienstenleveringen vindt er een verschuiving plaats van mensen een probleem voor de voeten gooien naar het afleveren van meer geavanceerde diensten, hogere productiviteit door standaardiseringsprocessen en meer automatisering waar mogelijk. Standaardiseren van processen leidt tot het creëren van herhaalbare en schaalbare niet-menselijke middelen zoals softwarepakketten, procesmodellen, enz., zodat menselijke arbeid kan worden aangevuld en/of vervangen en het proces zo veel mogelijk geautomatiseerd kan worden. Hoe automatisering tot vervanging van kenniswerkers kan leiden is al uitgebreid beschreven. De cruciale vraag is echter of dit resulteert in vervanging van deze FTE s of herplaatsing van deze mensen? Het vermoedelijke antwoord is dat het een vermenging van beiden zal zijn, zoals is waargenomen bij de offshoring. Productiviteitsverbetering leidt niet altijd tot banenverlies. Een ander interessant aspect van kenniswerkautomatisering is dat het potentieel heeft om het speelveld tussen duurdere westerse landen en de kenmerkende offshorelocaties op gelijk niveau te brengen. Als een proces of taak uitsluitend door computers kan worden uitgevoerd, verdwijnt het financiële voordeel van het verplaatsen van deze taak of dit proces naar de andere kant van de wereld. En dan is er cloud. Cloud vertegenwoordigt een fundamentele verandering in de manier waarop de kracht van computing wordt gegenereerd en verspreid. Clouddiensten kunnen als alternatief voor arbeidsintensieve offshore-diensten worden gezien die vanaf elke willekeurige locatie kunnen worden geleverd. Standaardisatie, automatisering en cloud zijn verbeteringen en technologieontwikkelingen die, gecombineerd met toegenomen ontwikkelingen en ervaringen van gebruikersorganisaties, op fundamentele wijze de manier veranderen waarop ICT- en bedrijfsprocestaken en -diensten worden gebruikt. Offshoring kan niet afzonderlijk worden bekeken. Figuur 8 illustreert dit naadloze mondiale gebruik van bronnen - lokaal, nearshore, offshore en cloudgebaseerd - zodat een geïntegreerd IT- of bedrijfsproces wordt afgeleverd. De complexiteit van de mondiale waardeketen markeert de noodzaak van nieuwe onshore-vaardigheden om de vele elementen te leiden en/of aan te vullen. Leidinggevende teams van mensen, soms in veel verschillende tijdzones, onshore of via diensten geleverd via de cloud, wil zeggen dat de IT-afdeling van de toekomst in toenemende mate de rol van dienstenmakelaar of integrator op zich moet nemen, in plaats van zelf alle activiteiten uit te voeren. Dit is een compleet nieuwe reeks uitdagingen waar CIO mee te maken krijgt. Eindgebruikersorganisatie Verwerven of organiseren van geïntegreerde IT, bedrijfsprocessen en industrie-specifieke taken/diensten Lokale levering Nearshorecentrum Offshorecentrum Cloud X-als-dienst Figuur 8: Complexe vaardigheden en sourcing-mix in de mondiale waardeketen. (Bron: IDC, 2013) PAGINA 16

17 DE KWANTITATIEVE IMPACT VAN GLOBALISERING Prognoses/scenario 1: voorzichtige groei De IT-wereld is grondig aan het veranderen. De trends die IToffshoring stimuleren, zijn aan het veranderen doordat het toenemende gebruik van automatiseringstools, standaardisatie van processen en het hergebruik van middelen, gecombineerd met cloud-computing, een mondiale sourcing-waardeketen vormt. Dientengevolge groeit de vraag naar zeer gespecialiseerde ICT-vaardigheden, voor zowel onshore als offshore. In de toekomst, zelfs voor ICT-vaardigheden die nu als typische offshore-vaardigheden worden gezien, bijv. programmeren, is er mogelijk meer vraag naar onshore. Het is belangrijk dat ICTvaardigheden op alle niveaus van de waardeketen onshore worden ontwikkeld en dat er inspanning worden gedaan deze carrières aantrekkelijk te maken. Gebeurt dit niet, dan kan er een nieuwe vaardighedenkloof ontstaan. De snelheid van digitale transformatie door bedrijven en organisaties, dankzij een nieuw soort producten en diensten op basis van de convergentie van 3D-platformtechnologieën (mobiliteit, sociale technologieën, big data, cloud computing), zal onmiddellijk invloed hebben op de sociaaleconomische groei in de komende jaren. Digitale transformatie vereist echter een nieuwe mix van e-leiderschapsvaardigheden, waarbij IT wordt benut voor innovatie en bedrijfsontwikkeling. Daarom kan het gebrek aan e-leiderschapsvaardigheden een concurrerend nadeel zijn voor de EU-industrie en een restrictie voor potentiële groei. Volgens onze modelschattingen, in het meest waarschijnlijke scenario Voorzichtige groei zal de EU-vraag naar de totale ICT-vaardigheden groeien van 7,7 miljoen in 2012 naar 8,6 miljoen in 2020, een groei van 1,4% Compound Average Growth Rate (CAGR). Binnen dit scenario leidt de impact van globalisering tot circa naar offshore verplaatste banen in 2020, waarvan 17-18% werkelijk verloren zal gaan. Het toepassingensegment, het bekende focusgebied voor vele offshoring-projecten, toont het hoogst aantal verloren ICTbanen. Meer zorgwekkend is dat deze impact ICTafgestudeerden meer dan proportioneel raakt, omdat volgens onze schatting tot maximaal banen of 9% van de werkgelegenheid van ICT-afgestudeerden verloren zou kunnen gaan aan offshoring in Beleid en initiatieven educatie en training (evaardigheden) Groei en innovatiebeleid en financieringsinstrumenten/ ICT-focus Beleid en initiatieven arbeidsmarkt Macro-economische trends Trends IT-markt Offshoring Trends IT-innovatie, automatisering en cloud Verwachtingsmodel - Effecten van globalisering belangrijkste outputs Vraag naar ICT-banen Schatting van aantal verloren ICT-banen Schatting van aantal verloren banen voor ICTafgestudeerden Figuur 9: Aannameverwachtingsmodel: interactie van belangrijkste trends. (bron: IDC 2014) PAGINA 17

18 Prognoses/scenario 2/4: innovatie wint versus stagnatie Twee andere scenario s werden via dit onderzoek getest: Innovatie wint waarbij een positieve economische groeicyclus wordt gestimuleerd door een voorwaartse sprong van digitale transformatie en Stagnatie waar economische recessie het verbruik vermindert en innovatiedynamieken door investeringen worden neergehaald. In beide scenario s blijft globalisering een sterke trend, zodat offshoring blijft groeien. De omvang van banen die mogelijkerwijs worden verplaatst, verschilt slechts 6% van alle gevraagde ICTvaardigheden in 2020 in het Innovatie wint -scenario, tot 10% in het Stagnatie - scenario (vergeleken met 9% in het Voorzichtige groei - scenario). Het aantal verloren banen boven op de totale vraag naar banen is miniem, maar kwalitatief even belangrijk: het verschilt van 1,5% in het Voorzichtige groei - scenario tot 0,7% in het Innovatie wint -scenario en een piek van 3,4% in het Stagnatie -scenario. Met andere woorden, de algehele impact van globalisering en offshoring op de ICT-vaardighedenmarkt is miniem in kwantitatieve zin, maar kwalitatief erg belangrijk en zelfs nog relevanter voor marktsegmenten zoals applicatieontwikkeling aan de ene kant en jonge ICT-afgestudeerden aan de andere kant. Wat voor rol kan beleid spelen om het Innovatie wint - scenario te stimuleren en de gevaren van het Stagnatie - scenario te voorkomen? We hebben de drie belangrijkste beleidsclusters onderzocht, die direct invloed uitoefenen op e-vaardigheden: educatie en training, arbeidsmarktbeleid, en beleid voor groei en de ontwikkeling van digitale economie. We kwamen tot de conclusie dat de effecten van het educatiebeleid het meest relevant zijn op lange termijn, waardoor het ontwikkelen van vaardigheden in antwoord op de nieuwe vraagtrends, kan beginnen. Wel is het zo dat op korte termijn trainingsbeleid en arbeidsmarktbeleid (zoals stimuleren van stages, mobiliteit en publiek-private samenwerkingsverbanden om de kloof tussen universiteit en de werkplek te overbruggen) de hoogste kans hebben op positieve invloed van de markt. Onderzoek, innovatie en macro-economisch beleid, ondersteunend voor de digitale economie, hebben een zeer belangrijke rol in het creëren van de randvoorwaarden waardoor groei op basis van IT-innovatie mogelijk wordt gemaakt en de vraag naar e-vaardigheden wordt gestimuleerd. Voorzichtige groei (per duizend) Innovatie (per duizend) Stagnatie (per duizend) Totaal aantal verplaatste ICT-banen Totaal aantal verloren ICT-banen Figuur 10: Totaal aantal verplaatste en verloren ICT-banen over drie scenario s. PAGINA 18

19 VEREISTEN VOOR NIEUWE LEERPLANNEN VOOR TOEKOMSTIGE VAARDIGHEDEN EN BANEN - BESTE TOEPASSING Vereisten voor nieuwe leerplannen voor toekomstige vaardigheden en banen Opkomende ICT-trends vergden altijd nieuwe vaardigheden en banen. Echter het resultaat van efficiëntieverbetering en herstructurering hebben ook geresulteerd in het feit dat verloren banen niet voldoen aan de vereisten van de industrie en de markten. Het gebrek aan training/onderwijs, de focus op de verkeerde vaardigheden en het probleem van verouderde softwaresystemen en voorlichters worden gezien als de primaire training/onderwijs-gerelateerde barrières voor de groei of impact van nieuwe, opkomende technologische megatrends (bijv. cloud computing, social mediatechnologieën, big data, internet of things) die economische transformatie en economische groei stimuleren. Elk van de huidige megatrends wordt geacht een nieuw technologisch platform voor groei en innovatie voor te stellen. Dit zijn de gebieden waar Europa en Europese bedrijven sterk moeten zijn om in de toekomst innovatief en concurrerend te worden. Voor elke megatrend zijn vaardighedenvereisten vast te stellen, in zowel de IT-industrie als gebruikersindustrieën. Aanpassing van instituten voor hoger en leidinggevend onderwijs en trainingsinstituten Instituten voor hoger en leidinggevend onderwijs en trainingsinstituten moeten zich dringend aanpassen aan de verdere ontwikkeling van hun aanbod, in lijn met de behoeften van de industrie. Recent onderzoek wees uit dat er behoefte is aan aanpassing en/of ontwikkeling van het hoger en leidinggevend onderwijsaanbod om vaardigheden en competenties toe te voegen zodat aan deze opkomende vraag vanuit de industrie kan worden voldaan. Een benadering ontwikkeld ter ondersteuning van deze inspanningen start met het bepalen van de e-vaardighedendomeinen en -taken voor elke nieuwe ICT-megatrend, waarbij relevante e-competenties en -vaardigheden worden gespecificeerd en in kaart gebracht voor de competenties zoals gespecificeerd in de European e-competence Framework (e-cf), maar ook het beschrijven van de betrokken rollen per bestaand functieprofiel van een ICT-professional, die zijn gebouwd op basis van de e-cf en werden ontwikkeld voor CEN. Deze benadering is in lijn met deskundigenadviezen die sterk pleiten voor een competentie-gebaseerde benadering om zo een hoger onderwijsprogramma te ontwikkelen wanneer men vooruit kijkt naar de volgende generatie programma s voor universitaire diploma s in informatiesystemen. Instituten voor hoger en leidinggevend onderwijs willen mogelijk de benadering en formats gebruiken die zijn ontwikkeld om hun eigen cursussen hierop in kaart te brengen om vast te stellen of deze gelijk zijn aan de beschrijvingen en vereiste vaardigheden, en daarmee passen bij de nieuwe opkomende vaardighedenvereisten die voortkomen uit bovenstaande megatrends. Zo kunnen instituten voor hoger en leidinggevend onderwijs bepalen in welke mate hun huidige aanbod al voldoet aan de vereisten van de industrie en/of verder ontwikkelen en aanpassen van bestaande leerplannen of het ontwikkelen van nieuwe leerplannen deze vaardigheden opleveren. Dit zal nog meer bijdragen aan het ontwikkelen van hoger onderwijs en trainingssystemen in Europa om beter in te spelen op de behoeften van de werkgever en opkomende megatrends zoals hierboven uiteengezet. Onderwijzen hoe nieuwe opkomende vaardighedenvereisten moeten worden ondergebracht De nieuwe vaardigheden moeten op verschillende niveaus worden aangeleerd om het maximale bereik te bewerkstelligen. Dit is de verantwoordelijkheid van hoger onderwijsinstituten en ook van instituten die actief zijn in trainingen voor leidinggevende functies en hoger. Er zijn verschillende benaderingen opgesteld om vaardigheden voor nieuwe opkomende ICTgebieden aan te leren. Deze benaderingen volgen verschillende onderwijstradities in verschillende landen en omvatten het volgende: Onderwijzen van nieuwe vaardighedenvereisten als een integraal onderdeel van reeds bestaande Informatica - of computerwetenschappen -studieprogramma s in verschillende masterprogramma s tijdens de Mastersstudie (of in het laatste jaar van de bachelorstudie) zoals op universiteiten in Duitsland, Finland en Groot-Brittannië. Niet-officiële academische programma s (titulo propio) aangeboden in samenwerking met de industriële sector naast de sterk gereguleerde cursussen voor een Bachelorsen Masters-diploma, wat resulteert in een universitair certificaat in landen zoals Spanje. Executive training/meer onderwijscursussen bij universiteiten en business schools met een meer technische focus of sterkere bedrijfsfocus waarbij laatstgenoemde wordt gericht op en onderwezen bij bijvoorbeeld INSEAD met de INSEAD Executive Education Course Data Analytics for Business. Specifieke en speciaal opgestelde hoger onderwijsprogramma s big data, data science of cloud computing die, om commerciële redenen en om ze aantrekkelijk te maken voor toekomstige studenten en werkgevers zoals in de VS maar ook tot op zekere hoogte in Groot-Brittannië, als zodanig zijn aangemerkt. PAGINA 19