THEMA 1 DE CEL SYNTHESE
|
|
- Sarah van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 20 THEMA 1 DE CEL SYNTHESE Levende wezens zijn opgebouwd uit cellen met dezelfde basisstructuur. De werking van cellen verloopt in grote lijnen op dezelfde wijze. Een cel van een eukaryoot is opgebouwd uit cytoplasma en een kern. Een dierlijke cel is begrensd door een plasmamembraan, opgebouwd uit een dubbele lipidenlaag en proteïnen. Het plasmamembraan staat in voor selectief transport van stoffen. Het transport gebeurt ofwel passief (zonder energieverbruik) door diffusie of osmose ofwel actief (met energieverbruik). Het cytoplasma bevat verschillende celorganellen die elk een specifieke functie hebben. Bij sommige organellen is er een membraan aanwezig, bij andere niet. organellen met membraan: - ruw en glad endoplasmatisch reticulum - kern - Golgi-apparaat - lysosomen - mitochondriën - plastiden - vacuolen organellen zonder membraan: - ribosomen - cytoskelet - centriolen Er zijn een aantal verschillen tussen dierlijke cellen en plantencellen. Plantencellen bezitten plastiden en grote vacuolen, maar geen lysosomen. Plantencellen zijn begrensd door een celwand; bij dierlijke cellen ontbreekt die. De kern is begrensd door een dubbel membraan en bevat kernplasma. Dat kernplasma is doorweven met chromatinedraden die tijdens de celdeling condenseren tot chromosomen. Het hoofdbestanddeel van een chromosoom is het desoxyribonucleïnezuur of DNA. Bij prokaryote cellen is het kernmateriaal niet begrensd door een membraan. Prokaryote cellen bezitten geen echte kern. Op afbeeldingen 1.24 en 1.25 wordt het verband tussen celorganellen, cellen, weefsels, organen en stelsels bij respectievelijk planten en dieren weergegeven.
2 42 THEMA 3 AUTOTROFE VOEDING BASISSTOF 4 Fotosynthesereacties Afbeelding 3.11 toont de vereenvoudigde fotosynthesereacties die zich in een chloroplast afspelen. Pas toen in 1941 het radioactieve zuurstofisotoop 18 O beschikbaar was,kon men de herkomst van het vrijgekomen zuurstofgas aantonen. Vroeger meende men dat het ontstane zuurstofgas afkomstig was van de splitsing van koolstofdioxide en gaf men als reactievergelijking: Afb Fotosynthesereacties in een chloroplast bladgroen 6CO 2 + 6H 2 O ÈÈÈ C 6 H 12 O 6 + 6O 2 lichtenergie - Als we groenwieren (Chlorella) kweken in water met koolstofdioxide waarvan de zuurstofatomen radioactief zijn,dan is het vrijgekomen zuurstofgas niet radioactief. Je vindt wél radioactieve zuurstofatomen in de gevormde glucose. Bovendien wordt er water gevormd waarvan de zuurstofatomen eveneens radioactief zijn. De reactievergelijking van deze proef is: 6C 18 O H 2 16 O È C 6 H O 6 + 6H 2 18 O O Lichtreacties Lichtreacties vinden plaats in de thylakoïden van de chloroplast. De lichtabsorptie bij planten gebeurt door de bladpigmenten. In een levende cel worden chlorofylmoleculen bij belichting van de cel aangeslagen. De elektronen vallen nu niet gewoon naar de grondtoestand terug maar worden in een reeks reacties doorgegeven aan andere stoffen, elektronenoverdragers. Dit gebeurt in twee stappen: de fotolyse van water en de fotofosforylatie Fotolyse van water Opdracht 3.7 toont aan dat er tijdens het fotosyntheseproces zuurstofgas vrijkomt. Dat zuurstofgas komt vrij bij de splitsing van H 2 O. Dankzij de inwerking van lichtenergie op chlorofyl wordt de molecule in aangeslagen toestand gebracht. Tijdens de terugval naar de grondtoestand komt energie vrij. Een deel van die energie wordt gebruikt om water te splitsen: 12H 2 O È 24H e - + 6O 2 De zuurstofgasmoleculen ontsnappen en de 24H + en 24e - worden door de waterstofoverdrager NADP + (nicotineamide-adenine-dinucleotidefosfaat) opgenomen zodat er NADPH + H + ontstaat. De splitsing van water door lichtenergie noemen we fotolyse. 12NADP H e- 12NADPH + 12H + - Als we Chlorella kweken in water waarvan de zuurstofatomen radioactief zijn,constateren we dat het vrijgekomen zuurstofgas radioactief is. De reactievergelijking van deze proef is: 6C 16 O H 2 18 O È C 6 H O 6 + 6H 2 16 O O 2 Hieruit blijkt dat het vrijgekomen zuurstofgas afkomstig is van het water Fotofosforylatie Een deel van de vrijgekomen energie tijdens het elektronentransport wordt gebruikt om uit ADP en een fosfaatgroep ATP op te bouwen (afbeelding 3.12). Dat proces noemen we fotofosforylatie. Lichtenergie wordt zo omgezet in chemische energie. Aangezien fotolyse van water en fotofosforylatie door lichtenergie worden bewerkt,spreken we van lichtreacties. ATP is echter niet geschikt om energie blijvend en in grote hoeveelheden op te slaan. De energie zal worden overgebracht naar stabiele moleculen zoals glucose, fructose,sacharose en zetmeel die in grote hoeveelheden als reservestoffen in de plant kunnen worden opgestapeld. Dat gebeurt tijdens de lichtonafhankelijke reacties (zie 4.2.). De energie komt dus niet vrij onder de vorm van donkerrood licht. Daardoor stralen belichte,fotosynthetiserende plantendelen geen donkerrood licht uit. De resterende hoeveelheid energie die vrijkomt na opname van blauw licht,is niet bruikbaar voor de fotosynthese en komt vrij onder de vorm van warmte. Groene lichtstralen worden niet geabsorbeerd,ze worden teruggekaatst. De fotosynthetiserende plantendelen hebben bijgevolg een groene kleur (afbeelding 3.9).
3 THEMA 3 AUTOTROFE VOEDING 47 UITBREIDINGSSTOF 7 Chemo-autotrofe organismen schakel in de omvorming van eiwitstikstof tot stikstof die opnieuw opneembaar is voor planten. De stikstofkringloop (afbeelding 3.21) is zonder die bacteriën ondenkbaar! De synthese van koolstofverbindingen gebeurt niet altijd op basis van zonne-energie. Voeg aan een waterige, anorganische oplossing, waarin het element stikstof alleen maar in de vorm van ammoniumionen voorkomt, een beetje oude compost of teelaarde toe en plaats die oplossing in het donker. Na twee dagen is de oplossing troebel geworden door de ontwikkeling van bacteriën die organische stoffen geproduceerd hebben tijdens hun groei en vermenigvuldiging. De energiebron is hier dus zeker niet het licht. De energiebron moet in de cultuuroplossing zelf gezocht worden. De zich ontwikkelende bacteriën verbruiken zuurstofgas en ammoniumionen die gaandeweg verdwijnen uit de oplossing. Er komen geleidelijkaan meer nitraationen in de oplossing voor. De bacteriën halen de energie voor de opbouw van hun organische stoffen blijkbaar uit de oxidatie van anorganische stoffen. De energie is hier duidelijk niet afkomstig van het zonlicht, maar van chemische verbindingen. Daarom spreken we van chemosynthese. Een deel van de koolstofverbindingen op aarde wordt gevormd op basis van chemische energie, ontstaan door de oxidatie van energiearme chemische verbindingen. Organismen die aan chemosynthese doen, noemen we chemo-autotrofe organismen. Organismen die aan fotosynthese doen, zijn foto-autotrofe organismen. Algemeen kunnen we het proces van chemosynthese als volgt noteren: anorganische verbinding + O 2 È geoxideerde anorganische verbinding + chemische energie chemische energie 6CO 2 + 6H 2 O ÈÈÈ C 6 H 12 O 6 + 6O 2 Verschillende soorten bacteriën zijn tot chemosynthese in staat. We bespreken enkele groepen chemo-autotrofe organismen. 7.1 Nitrificerende bacteriën: nitrietbacteriën en nitraatbacteriën Bij de ontbinding van dierlijke en plantaardige eiwitten door heterotrofe bacteriën in een goed doorluchte, zuurstofrijke bodem, ontstaat o.a. NH3. Deze energiearme verbinding wordt door chemo-autotrofe bodembacteriën geoxideerd. Daarbij ontstaat energie (exotherme reactie) die door de organismen gebruikt wordt om energierijke koolstofverbindingen te vormen. Nitrosomonas-soorten zijn bacteriën die ammoniak oxideren tot nitrieten voor de nitraatbacteriën. Zo vormen de nitrificerende bacteriën een belangrijke In 1999 ontdekten wetenschappers een bacterie die in staat is om ammoniumionen anaëroob te oxideren (C V 12). Afb Stikstofcyclus N 2 denitrificerende bacteriën bodem stikstofbindende bacteriën NO 3 - nitraatbacteriën NO 2 - nitrietbacteriën NH 4 + NH 3 eiwitten en afbraakproducten van eiwitten rottingsbacteriën stikstofassimilatie NH 3 ureum urinezuur dode planten dode dieren dissimilatie planten glucose aminozuren plantaardige eiwitten dieren organische stoffen dierlijke eiwitten dieren 7.2 Waterstof- en methaanbacteriën Bij de bacteriële ontbinding van cellulose ontstaan waterstofgas en methaan. Cellulose, een polysacharide, is een belangrijk bestanddeel van de celwand van een plantencel. De waterstofbacteriën oxideren het waterstofgas en vormen water en chemische energie volgens de reactie: 2H 2 + O 2 ÈÈÈ 2H 2 O + chemische energie De methaanbacteriën oxideren methaan en vormen koolstofdioxide, water en chemische energie volgens de reactie: CH 4 + 2O 2 ÈÈÈ CO 2 + 2H 2 O + chemische energie In de herfst kunnen we methaangas zien opborrelen uit dichtgeslibde vijvers met veel bladafval. Het volstaat om met een stok in de modder te roeren om het gas te zien opborrelen. Bij de groene energiewinning maken we gebruik van die bacteriële werking om methaangas te winnen uit mest. 7.3 Kleurloze zwavelbacteriën In sommige dierlijke en plantaardige eiwitten komt het element zwavel voor. Als die eiwitten als afval in het water of in de bodem terechtkomen en door rottingsbacteriën ontbonden worden, ontstaat er naar rotte eieren ruikend H 2 S. In zuurstofrijke bodems wordt H 2 S
4 THEMA 3 AUTOTROFE VOEDING 55 VERRIJKINGSSTOF 11 De bladeren van de beuk 12 Anaërobe ammoniumoxidatie De beuk, met zijn heel dicht bladerdek, heeft zowel schaduwbladeren als licht- of zonnebladeren. Er is een verschil in anatomische bouw tussen die bladeren. De licht- of zonnebladeren hebben een dikke cuticula, de epidermiscellen hebben dikke celwanden en soms zijn er twee lagen pallisadeparenchym. De schaduwbladeren hebben een heel dunne cuticula, de epidermiscellen hebben dunne celwanden en het pallisadeparenchym is slechts één cellaag dik. Die cellaag bestaat bovendien uit minder hoge cellen dan bij de lichtbladeren. De sneeuwbes, een bladverliezende soort, vertoont een andere aanpassing aan het licht. De bladeren op de jonge loten zijn meestal gaafrandig, terwijl de onderliggende bladeren op de oudere twijgen en takken gelobd zijn. Het voordeel van de lobben is dat het weinige licht de onderliggende bladeren toch nog bereikt via de uitsparing van de lobben. Afb Een licht- en een schaduwblad Lichtblad van hulst Bemesting van landbouwgronden en een hoge populatiedichtheid in de grote steden hebben er voor gezorgd dat de concentratie van ammoniak en andere stikstofverbindingen in de lucht, de bodem en het oppervlaktewater heel sterk gestegen is. Tot voor kort was het gebruikelijk om bij afvalwaterzuivering ammoniumionen om te zetten in stikstofgas. Eerst is er een volledige oxidatie naar nitraationen door bacteriën. Vervolgens worden nitraten gereduceerd tot stikstofgas, eveneens door bacteriën. In het Nederlandse Rotterdam bouwden wetenschappers een incubator (kweekplaats) voor de bacterie Brocadia anammoxdans om de vervuiling aan stikstofverbindingen te beperken en vooral het lozen in zee te verminderen. Brocadia anammoxdans, kortweg anammox genoemd, zet massaal ammoniak en nitrieten om in stikstofgas. In 1999 zijn er onderzoekers in geslaagd om die bacterie te kweken. Ze was al langer bekend uit de diepere zuurstofarme, maar stikstofrijke lagen (- 60 m) van de Zwarte Zee en het Skagerrak. Nieuw was wél dat de normale bacteriële analyse- en kweektechnieken weinig of geen informatie opleverden. Waar normale bacteriën zich binnen de 24 uur vermenigvuldigen en een kolonie vormen, heeft anammox meer dan twee weken nodig om één enkele cel in twee dochtercellen te splitsen. De vermenigvuldiging gebeurt, zoals bij gistcellen, door knopvorming, iets wat bij andere bacteriën nooit voorkomt. Verder ontdekten wetenschappers bij anammox een organel omgeven met een lipidenmembraan. Dat organel staat in voor de energieproductie en is dus een soort mitochondrion. Dat komt ook niet voor bij bacteriën. Het feit dat anammox ammoniak omzet in stikstofgas maakt haar geschikt om afvalwater te zuiveren, alvorens het in zee wordt geloosd. Daarbij vindt de volgende chemische reactie plaats: anammox NH 4+ + NO 2- ÈÈÈ N 2 + 2H 2 O Schaduwblad van hulst
5 72 THEMA 4 VOEDING EN VERTERING BIJ DE MENS UITBREIDINGSSTOF 6 Biosociale problematiek: gezonde voeding OB OPDRACHT 4.8 T.E.M Essentiële aminozuren In het begin van de vorige eeuw werden talrijke experimenten uitgevoerd in verband met de nood aan aminozuren in de voeding. In 1914 zetten Osborne en Mendel jonge ratten op een dieet waarin zeïne (een eiwit uit graangewassen, o.a. maïs, Zea mays ) de enige proteïne was. Op afbeelding 4.17 zien we de samenstellende aminozuren van zeïne. De ratten verloren gewicht en hielden op met groeien. Ze kwijnden volledig weg en toen de dood nabij leek, werden lysine en tryptofaan aan het zeïnedieet toegevoegd. De dieren herstelden en evolueerden verder normaal. Uit dat experiment besluiten we dat ratten niet in staat zijn om bepaalde aminozuren die ze nodig hebben zelf op te bouwen. Later toonde een andere onderzoeker, W.C. Rose, aan dat er nog acht andere aminozuren nodig zijn voor de groei en de ontwikkeling van ratten. In 1930 voerde R. Schoenheimer experimenten uit, waarbij hij ratten leucine gaf, waarin het stikstofatoom radioactief was ( 15 N). Nadien vond hij die 15 N niet alleen terug in leucine, maar ook in andere aminozuren (opdracht 4.8). Hij vermoedde dat door een enzymatische werking een bepaald aminozuur in een ander kon worden omgezet, de zogenaamde transaminatie (opdracht 4.8 en afbeelding 4.18). Diverse wetenschappers onderzochten welke aminozuren bij de mens noodzakelijk in het voedsel aanwezig moeten zijn. Ze vonden er acht: lysine, tryptofaan, fenylalanine, threonine, valine, methionine, leucine en isoleucine. De acht werden essentiële aminozuren genoemd. Later werden ook histidine en arginine bij de essentiële aminozuren gerekend; histidine omdat het onontbeerlijk is in de groeiperiode en arginine omdat het niet in voldoende mate kan worden gesynthetiseerd. Van het twintigtal aminozuren die het menselijk organisme nodig heeft voor de opbouw van de proteïnen, zijn er dus tien essentieel. De andere plaatsen we onder de noemer niet-essentieel, wat niet betekent dat ze minder belangrijk zijn, maar wél dat het organisme ze zelf kan synthetiseren. Op afbeelding 4.18A zien we twee niet-essentiële aminozuren die in elkaar overgaan. Afbeelding 4.18B toont een essentieel aminozuur dat overgaat in een niet-essentieel aminozuur. Merk op dat in het laatste geval de omgekeerde reactie onmogelijk is. De voedingswaarde van een proteïne is groter naarmate zijn aminozurensamenstelling dichter staat bij die van menselijk proteïne. In dat opzicht is de proteïne van het wit van een kippenei het voedzaamst. Tarwe en rogge scoren lager omdat ze arm zijn aan lysine en rijk aan methionine. Peulvruchten zijn ook niet zo voedzaam, omdat ze arm zijn aan methionine en rijk aan lysine. Bij een normale voeding worden mengsels van proteïnen gegeten. Er bestaat veel kans dat aminozuurtekorten van een eiwit worden aangevuld met overschotten van andere eiwitten. Afb De aminozurensamenstelling van de maïsproteïne zeïne ZEÏNE Afb Transaminatie A B serine Ser fenylalanine Phe cysteïne 1% histidine 1,7% arginine 1,8% methionine 2,3% threonine 3% valine 3% tyrosine 5,3% fenylalanine 6,5% asparaginezuur 5,7% isoleucine 7,4% serine 7,8% proline 10,5% alanine 11,5% leucine 24% glutaminezuur 27% serinetranshydroxymethylase fenylalaninehydroxylase glycine Gly tyrosine Tyr 6.2 Essentiële vetzuren Er zijn ook vetzuren die door het lichaam niet kunnen worden gesynthetiseerd en die dus essentieel zijn voor de mens. Linolzuur en linoleenzuur zijn daarvan voorbeelden. 6.3 Vitaminen Begrip De naam vitamine komt van de woorden vitae (leven) en amine (stikstofhoudende stof ofwel eiwit). Niet alle vitaminen bevatten echter stikstof, zodat de naam de lading niet volledig dekt. In totaal zijn er dertien vitaminen bekend, alhoewel er wel meer genoemd worden, bijvoorbeeld in allerlei vitaminepreparaten. Die preparaten bevatten stoffen die we ofwel zelf aanmaken ofwel niet onmisbaar zijn, zodat ze op wetenschappelijk vlak niet onder de vitaminen vallen (zie Onzinvitaminen ). De vitaminen worden aangegeven met een letter (eventueel aangevuld met een cijfer, zoals bij het vitamine B-complex) en met een wetenschappelijke naam (Tabel 4.1). Op afbeelding 4.19 zien we voedingsmiddelen die veel vitaminen bevatten.
6 THEMA 4 VOEDING EN VERTERING BIJ DE MENS 77 VERRIJKINGSSTOF 7 Voeding en vertering bij enkele ongewervelde dieren 7.1 Het pantoffeldiertje OB OPDRACHT 4.14 Pantoffeldiertjes leven in sloten en vijvers en voeden zich met organische stoffen (rottende plantendeeltjes, eencellige organismen en bacteriën). De zijkant van de cel vertoont een groef: de mondgleuf. Door de beweging van de trilharen op de wand van de mondgleuf wordt voedsel aangezogen. Aan het eind van de mondgleuf, in de celslokdarm, wordt het voedsel in een bolletje verzameld. Daar vormt het cytoplasma een instulping waarin voedseldeeltjes worden opgenomen. Afb Vorming van een voedselvacuole en verteringstraject bij het pantoffeldiertje Afb Zoetwaterpoliep A Algemene bouw B Detail van de lichaamswand C Netelcel A Zo ontstaat een blaasje dat de voedselvacuole wordt genoemd. De voedselvacuole snoert zich af van de plaats waar ze ontstond en verplaatst zich in het cytoplasma. Het voedsel wordt binnen de voedselvacuole afgebroken tot op de bouwstenen, terwijl die vacuole zich verplaatst in het cytoplasma volgens een vast traject, het verteringstraject (pijltjes op afbeelding 4.21). De afbraak tot op de bouwstenen of vertering gebeurt onder invloed van stoffen die in het cytoplasma worden gevormd en de voedselvacuole binnendringen. Die stoffen met een verterende werking worden enzymen C B
7 78 THEMA 4 VOEDING EN VERTERING BIJ DE MENS VERRIJKINGSSTOF genoemd. De eindproducten van het verteringsproces komen vrij in het cytoplasma en kunnen door de cel worden gebruikt. De onverteerbare resten blijven in de vacuole achter. Aan het einde van het verteringstraject barst de vacuole naar buiten open, zodat de resten uitgestoten worden. De plaats waar dit gebeurt, wordt celaars genoemd. De vertering van opgenomen stoffen gebeurt in de cel zelf. We noemen dit intracellulaire vertering. 7.2 De zoetwaterpoliep De zoetwaterpoliep (afbeelding 4.22) is 10 tot 15 mm groot en leeft in helder stilstaand water, vastgehecht op planten. Het lichaam van de poliep is een cilindervormige zak met aan het ene uiteinde lange, dunne vangarmen of tentakels. Aan het andere uiteinde van de zak zit een hechtorgaan, de voet. Tussen de vangarmen ligt de mond. De mond is de enige opening tot de lichaamsholte: de darmzak. De vangarmen zijn bezet met netelcellen (afbeelding 4.22C). De poliep vangt zijn prooi door middel van de netelcellen die werken als een harpoen en een verlammend gif injecteren in de prooi. De zoetwaterpoliep voedt zich o.a. met watervlooien, kleine wormen en muggenlarven. De vangarmen brengen de verlamde prooi in de darmholte. De wand van de darmzak is opgebouwd uit drie lagen. In de binnenlaag liggen kliercellen en voedingscellen (afbeelding 4.22B). De kliercellen scheiden verteringsenzymen af die de prooi gedeeltelijk verteren. Die vorm van vertering noemen we extracellulaire vertering. De opneembare voedingsstoffen dringen de cellen binnen. Onvolledig verteerde voedselpartikels worden door fagocytose in hun geheel opgenomen door de voedingscellen. Daar gaat de vertering verder. In die cellen is er dus intracellulaire vertering. Niet te verteren resten worden via de mondopening terug naar buiten gebracht. De cellen van de buitenlaag worden door diffusie van voedingsstoffen voorzien. 7.3 De regenworm De regenworm voedt zich hoofdzakelijk met afvalmateriaal van planten en dieren. Het voedsel wordt samen met de aarde waarin de worm zich bevindt, via de mondopening opgenomen. Zo komt het in het doorlopend spijsverteringskanaal terecht (afbeelding 4.23). Het schuift er steeds verder door peristaltische bewegingen. Cellen in de wand van het spijsverteringskanaal scheiden spijsverteringsenzymen af. Die verteren het voedsel volledig in de darmholte: extracellulaire vertering. Opneembare voedingsstoffen worden opgenomen door de wand van de darmcellen heen. In de cellen zelf gebeurt er geen vertering meer. De onverteerbare resten en de opgenomen aarde worden via de aarsopening uit het lichaam verwijderd. Peristaltiek en extracellulaire vertering komen algemeen voor bij de hoger ontwikkelde diergroepen. Afb Spijsverteringskanaal van de regenworm lengtedoorsnede
Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Nadere informatieSamenvatting Biologie Stofwisseling
Samenvatting Biologie Stofwisseling Samenvatting door een scholier 1466 woorden 13 juni 2006 5,6 46 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting Thema 1 Stofwisseling Doelstelling
Nadere informatieBASISSTOF. 1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese Functionele bouw van een chloroplast Fotosynthesereacties 48
3 1 De cel 3 Autotrofe voeding 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese 44 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 3 Verband cel - weefsel - orgaan - stelsel
Nadere informatie3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41
3 1 Functionele morfologie van de cel 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen
Nadere informatieBIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen
www.dlwbiologie.wordpress.com BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen Havo 4 Thema 2 Basisstof 5 (blz. 68 en 69) De submicroscopische cel. Binas 79 B, C, D. Vwo 4 Thema 2 Basisstof 5
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: Eukaryote cel 7/2/2015. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: Eukaryote cel 7/2/2015 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be
Nadere informatieExamen Voorbereiding Cellen
Examen Voorbereiding Cellen Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 Cellen Begrippenlijst: Begrip Organellen Plastiden Stamcellen Embryonale stamcellen Adulte stamcellen Endoplasmatisch reticulum
Nadere informatieCelmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)
Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste
Nadere informatieSamenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj
Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting door Fabienne 1166 woorden 24 oktober 2017 5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatieLes wetenschappen: biologie
Les wetenschappen: biologie 1. De ontdekking van cellen: Vermogen= 0,2mm Lichtmicroscoop= x 1000 Elektronenmicroscoop= x 1000 2. Cellen in relatie met andere organisatieniveaus: Organisme Algemeen Konijn
Nadere informatieBiologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling
Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling Wat is stofwisseling? Wat is stofwisseling? Stofwisseling of metabolisme is het geheel van chemische processen in een levend organisme of in levende cellen Een organisme
Nadere informatieSamenvatting biologie thema 2
Samenvatting biologie thema 2 Doelstelling 1 Je moet in een context een cel kunnen beschrijven als zelfstandig functionerende biologische eenheid. - Zelforganisatie is zichtbaar in de structuur van cellen
Nadere informatie-Dissimilatie gebeurd stapje voor stapje. De chemische energie uit de stapjes wordt eerst gebruikt voor de
Samenvatting door een scholier 1966 woorden 4 oktober 2006 6,7 85 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou SAMENVATTING BIOLOGIE THEMA 1 STOFWISSELING Basisstof 1 -Voedingsstoffen, water
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting door M. 1566 woorden 14 januari 2017 4,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatie1. Stofwisseling, assimilatie en dissimilatie
Samenvatting door A. 1427 woorden 12 april 2013 6,5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie H3 - Energie 1. Stofwisseling, assimilatie en dissimilatie Stofwisseling (metabolisme):
Nadere informatieBIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL]
BIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 2
Samenvatting Biologie Thema 2 Samenvatting door Adeline 2260 woorden 18 oktober 2016 6,6 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1 Nanotechnologie Met nano wordt aangeduid dat iets erg
Nadere informatieBIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo
BIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van foto
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:
Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatieDe cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel
De cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel Auteurs: Sjoerd Schouten & Kelly Simons Studentnr: 0889861, 0879682 Datum: 8 Februari 2015 instituut: Hogeschool
Nadere informatieMicrobiology & Biochemistry (MIB-10306, microbiologie deel)
Microbiology & Biochemistry (MIB-10306, microbiologie deel) 1. Morfologie (vorm, grootte, onderdelen) a. Teken schematisch de doorsnede van een bacterie en benoem 10 structuren. vacuole met reservestoffen,
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieSamenvatting Biologie H1+2
Samenvatting Biologie H1+2 Samenvatting door Marjolein 2356 woorden 20 december 2017 7,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting: https://www.scholieren.com/verslag/samenvatting-biologie-h12
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Cellen
Praktische opdracht Biologie Cellen Praktische-opdracht door een scholier 1674 woorden 12 juni 2004 5,9 513 keer beoordeeld Vak Biologie Cellen Elk organisme op aarde is opgebouwd uit één of meer cellen.
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Examen
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Examen Samenvatting door een scholier 1780 woorden 5 maart 2007 7,6 47 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Vier rijken vergelijken Samenvatting 1.1 1) Wat leeft
Nadere informatie6,6. Samenvatting door een scholier 2492 woorden 31 mei keer beoordeeld HOOFDSTUK 2 CELLEN IN WERKING
Samenvatting door een scholier 2492 woorden 31 mei 2011 6,6 15 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar HOOFDSTUK 2 CELLEN IN WERKING In een cel werken verschillende cel onderdelen (organellen) nauw
Nadere informatieMeerkeuzevragen. Fotosynthese, celademhaling en gisting. V. Rasquin
Meerkeuzevragen Fotosynthese, celademhaling en gisting V. Rasquin MEERKEUZEVRAGEN FOTOSYNTHESE 1. Een brandende kaars dooft vlug onder een glazen stolp. Plaatst men naast de kaars ook een plant onder de
Nadere informatieLEVENSGEMEEN SCHAPPEN
LEVENSGEMEEN SCHAPPEN 1 E e n e i g e n h u i s, e e n p l e k o n d e r d e z o n Waarom groeien er geen klaprozen op het sportveld? Waarom leven er geen kwallen in de IJssel? Kunnen struisvogels wel
Nadere informatieB2 Zelf cellen bekijken Preparaat om cellen door een microscoop te bekijken maak je eerst een preperaat
Samenvatting door L. 1614 woorden 6 september 2016 10 1 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie Thema 2 Cellen B1 Weefselonderzoek Kanker bij kanker is de celdeling van een cel ontregeld en ontstaat een
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk.1 p.1 t/m 6
Samenvatting Biologie Hoofdstuk.1 p.1 t/m 6 Samenvatting door een scholier 1894 woorden 6 november 2007 5,4 10 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie hoofdstuk 1. Basisstof 1.
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1
Samenvatting door een scholier 1499 woorden 22 december 2004 6,4 120 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Organismen zijn: planten, dieren en mensen
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1-2
Samenvatting Biologie Thema 1-2 Samenvatting door M. 2549 woorden 8 oktober 2015 6,3 3 keer beoordeeld Vak Biologie 1. Wat is Biologie? Biologie is de studie van de organismen, alle organismen vertonen
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: CELLEN VAN ONS LICHAAM
HOOFDSTUK 1: CELLEN VAN ONS LICHAAM Cellen, weefsels en organen (grondig lezen) Cellen: Organen: Weefsel: kleinste functionele eenheden van ons lichaam zeer uiteenlopende morfologie (=vorm/bouw) die samenhangt
Nadere informatieAntwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling
Antwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling Antwoorden door een scholier 1478 woorden 16 februari 2009 5,6 56 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie voor jouw Havo 5 Hoofdstuk
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 2: Cellen
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2: Cellen Samenvatting door een scholier 299 woorden 28 januari 215 7 11 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1 Nanotechnologie 1 nanometer =, 1 meter
Nadere informatieDe Kracht van Eiwit. Hans Wassink. EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 Februari 2009, Noordwijkerhout
De Kracht van Eiwit Hans Wassink EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 Februari 2009, Noordwijkerhout Programma Eigen Kracht 10.00 uur De Kracht van Eiwit Hans Wassink 11.15 uur Afslanken met IJzer
Nadere informatieAerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en aminozuren) met behulp van zuurstof, waardoor energie vrijkomt om ATP te maken.
Begrippenlijst door Lauke 1056 woorden 23 oktober 2017 5,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Begrippen biologie hoofdstuk 2 Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en
Nadere informatie1.5 Biosociale problematiek
56 THEMA 3 STOFWISSELING IN CELLEN: VOEDING 1.5 Biosociale problematiek OB OPDRACHT 3.8 T.E.M. 3.13 1.5.1 Essentiële aminozuren In het begin van de vorige eeuw werden talrijke experimenten uitgevoerd in
Nadere informatie8.1. Boekverslag door L woorden 15 december keer beoordeeld. Biologie voor jou. Biologie samenvatting biologie voor jou havo 4 thema 2
Boekverslag door L. 2738 woorden 15 december 2014 8.1 43 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting biologie voor jou havo 4 thema 2 Samenvatting biologie h.2 2.1: weefselonderzoek
Nadere informatieTaxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten.
Ordening van organismen: vroeger: plantenrijk - dierenrijk Taxonomen (ca. 1850): Organismen vertonen kenmerken van zowel planten als dieren. Wetenschappers gingen dus op kenmerken letten. huidige indeling:
Nadere informatieEcosysteem in een fles
Ecosysteem in een fles Door: Femke Hoeksma 1 Voorwoord: De keuze van een onderwerp voor mijn profielwerkstuk was best moeilijk. Na een uitgebreide oriëntatie ben ik tot de keuze van een gesloten ecosysteem
Nadere informatie1 Stofwisseling. JasperOut.nl
1 Introfilmpje: 1 1.1 Verzuurde spieren 1 Verzuring van je spieren Je spieren verbruiken energie komt vrij tijdens de verbranding (dissimilatie) in je cellen. Bij deze verbranding zetten je spiercellen
Nadere informatiea. 38 b. 38 c. 0 d. 36/38
Microbiologiedeel: Hieronder staan vier vragen die de stijl en diepgang hebben van de vragen van het microbiologiedeel zoals ze op het tentamen gevraagd kunnen worden. 1.a. Hoeveel ATP kan de gram negatieve
Nadere informatieDe romp bestaat uit een borstholte en een buikholte, gescheiden door het middenrif.
Samenvatting Thema 1: Organen en cellen Basisstof 1 Levenskenmerken (levensverschijnselen): - stofwisseling (ademhaling, voeding, uitscheiding) - groei - voortplanting - reageren op prikkels - ontwikkeling
Nadere informatieSamenvatting Biologie Energie
Samenvatting Biologie Energie Samenvatting door een scholier 3111 woorden 20 januari 2008 6,9 197 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting biologie Thema 3, Energie Basisstof
Nadere informatie1: Nanotechnologie. 2: Cellen bekijken
1: Nanotechnologie Een cel is een zelfstandige biologische eenheid - Door celmembraan in het inwendige van de cel gescheiden met zijn omgeving. - Met behulp van eiwitten in het celmembraan wordt de opname
Nadere informatieVerzuring ontstaat als spiercellen te weinig zuurstof krijgen. Bij inspanning wordt de spiercellenenergie (uit glucose) omgezet in bewegingsenergie.
Samenvatting door een scholier 3020 woorden 16 november 2016 7 11 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Thema 1 Stofwisseling 1 Verzuurde spieren Verzuring ontstaat als spiercellen te
Nadere informatieBiologie ( havo vwo )
Tussendoelen Biologie ( havo vwo ) Biologie havo/vwo = Basis Biologische eenheid Levenskenmerk Uitleggen hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging
Nadere informatieWAT ZIJN AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN?
WAT ZIJN AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN? Eiwitten (proteïnen) zijn een vast onderdeel van onze natuurlijke voeding. Bij het verteringsproces worden ze afgebroken tot hun bouwstenen (aminozuren)
Nadere informatieVragen bij paragraaf 3.1
Vragen bij paragraaf 3.1 1. Organen en orgaanstelsels a) Beenderstelsel/botttenstelsel b) ademhalingsstelsel en bloedvatenstelsel c) Longen, nieren en huid (de blaas is FOUT) d) spier, klier en bloedvatweefsel
Nadere informatieHoofdstuk 5 Voeding en energie 5.1
Hoofdstuk 5 Voeding en energie 5.1 Energie wordt gehaald uit: vetten in plantaardige oliën, boter en spek reservestof rond organen, onder de huid en in holle beenderen koolhydraten suikers en meelsoorten
Nadere informatie2. Organisch of anorganisch. a) eigenschap anorganische stof organische stof Eenvoudig
Vragen bij paragraaf 8.1 en 8.2 producenten Organismen zorgen voor de productie van organische stoffen en zo aan de basis van een voedselketen staan biomassa De totale hoeveelheid organische stof van een
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Broeikasgassen meten in wijn. 1 Uitgeverij Malmberg. Lees de volgende tekst.
Examentrainer Vragen Broeikasgassen meten in wijn Lees de volgende tekst. Sterk toegenomen verbranding van organische stoffen leidt tot een verhoging van de concentratie CO 2 in de atmosfeer. Er is op
Nadere informatieNieuwsbrief van bijen@wur juli 2008 Stuifmeel en honingbijen. Sjef van der Steen, bijen@wur
Nieuwsbrief van bijen@wur juli 2008 Stuifmeel en honingbijen Sjef van der Steen, bijen@wur In BeeWorld van maart en juni 2005 stond een interessante artikelreeks van de Zwitserse onderzoekers Keller, Fluri
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hst 1 inleiding in de biologie
Samenvatting Biol Hst 1 inleiding in de biol Samenvatting door een scholier 1972 woorden 30 september 2007 6,2 46 keer beoordeeld Vak Methode Biol Biol voor jou Samenvatting thema 1 Inleiding in de biol
Nadere informatieVragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011
Celstofwisseling I Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011 Inleiding 1-12 Deze module gaat over de omzetting van voedsel in energie
Nadere informatie5,8. Hoofdstuk 1. Samenvatting door een scholier 2273 woorden 3 oktober keer beoordeeld. Biologie voor jou
Samenvatting door een scholier 2273 woorden 3 oktober 2011 5,8 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1 Basisstof 1 Wat is biologie? Organismen: levende wezens (planten, dieren,
Nadere informatieAan de slag met Fotosynthese
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres E i Kiwijs 27 september 2011 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/32977 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieDe cel metabolisme cel cel- membraan eiwitsynthese DNA aminozuren 1.1 De cel celcyclus celmembraan Afbeelding 1.1
de cel Elk levend wezen is opgebouwd uit cellen. Het eerste deel van dit hoofdstuk gaat over de verschillende onderdelen van een cel. We bespreken het celmembraan, het cytoplasma en de belangrijkste organellen.
Nadere informatie4,5. Samenvatting door L woorden 17 december keer beoordeeld. Biologie voor jou. 1. Vrije en gebonden energie.
Samenvatting door L. 1850 woorden 17 december 2012 4,5 7 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Vrije en gebonden energie. Vrije energie (kinetische energie) komt voor als warmte en
Nadere informatieBiologie (jaartal onbekend)
Biologie (jaartal onbekend) 1) Bijgevoegde fotografische afbeelding geeft de elektronenmicroscopische opname van een organel (P) van een cel. Wat is de belangrijkste functie van dit organel? A. Het transporteren
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 3: Cellen
Samenvatting Biologie Hoofdstuk : Cellen Samenvatting door Anna 1714 woorden 12 november 2017 8,1 29 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk : Cellen Paragraaf 1: Celonderdelen Om het overzicht
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 january 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1701 woorden 2 oktober 2007 4,7 22 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1 Basisstof 1: wat is biologie??: Organismen
Nadere informatieCelademhaling & gisting
Celademhaling & gisting Tekst voor de leerlingen V. Rasquin - 1 - DISSIMILATIE - TEKST VOOR DE LEERLINGEN celademhaling & GISTING Wij weten dat heel wat processen endergonisch zijn (ze vergen energie).
Nadere informatieDe cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel
De cel, didactische schrijfopdracht 4 VMBO T Een reis door de subcellulaire structuur van de cel Auteurs: Sjoerd Schouten & Kelly Simons Studentnr: 0889861, 0879682 Datum: 8 Februari 2015 instituut: Hogeschool
Nadere informatieIn de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen.
Samenvatting Thema 3: Ecologie Basisstof 1 In de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen. Waarom leeft het ene dier hier en het andere dier daar? Alle organismen
Nadere informatieLezing Rijpaardenfokvereniging Limburg
Lezing Rijpaardenfokvereniging Limburg Bijzonderheden spijsvertering paard Het paard: Produceert voortdurend maagzuur Is een lange duureter Heeft een zeer kleine maag Heeft relatief weinig zetmeelsplitsende
Nadere informatieNaam: Student nummer:
Vraag 1. a. Vergelijk de elektronen transportketen van de ademhaling met de elektronentransport keten van de licht reactie (eventueel met tekening). Geef aan waar ze plaats vinden, wie de elektronen donors
Nadere informatie13 Energietransport in cellen
Heterotrofe organismen (bv de meeste bacteriën, schimmels en dieren) kunnen geen organische stoffen vormen uit alleen anorganische stoffen; zij zijn niet in staat tot koolstofassimilatie. Zij moeten organische
Nadere informatieNaar: D.O. Hall & K.K. Rao, Photosynthesis, Studies in Biology, Cambridge, 1994, blz. 106.
Examentrainer Vragen Fotosynthese Vanuit tussenproducten van de fotosynthese worden niet alleen koolhydraten gevormd, maar ook vetten, vetzuren, aminozuren en andere organische zuren. Dag- en seizoensgebonden
Nadere informatieAantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT
Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT 1.1 De tuin 1 Wat leeft er in een tuin? Organismen: dit zijn levende wezens zoals, planten, dieren, mensen, bacteriën en schimmels. Levenskenmerken:
Nadere informatieEindexamen scheikunde 1-2 vwo 2008-I
Anammox In deze opgave staat een bacteriële omzetting van ammoniumionen met nitrietionen centraal, de zogenoemde anammoxreactie. Bij deze opgave horen twee tekstfragmenten die zijn afgedrukt in de bijlage
Nadere informatieVoedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart
Nadere informatie4,2. Samenvatting door een scholier 2580 woorden 22 oktober keer beoordeeld. Biologie H2 Cellen in werking
Samenvatting door een scholier 2580 woorden 22 oktober 2010 4,2 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie H2 Cellen in werking Bios = leven Logos = leer/wetenschap Biologie = de leer van het
Nadere informatie2.2 De Weende-analyse bij veevoeding
2.2 De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE31-VE41, 2018-2019 Auteur: E. Held; bewerkt door H. Hermans : Hoofdstuk 2 De Weende-analyse (presentatie) 1 Bij het oprispen boeren komt methaan (CH4)
Nadere informatieSamenvatting Biologie H3 Organen en cellen
Samenvatting Biologie H3 Organen en cellen Samenvatting door een scholier 751 woorden 30 mei 2017 8,2 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou H3 organen en cellen iets uitleg voorbeelden
Nadere informatieBouw van een cel vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73566
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/73566 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieHoofdstuk 1 Doelstelling 1: Stofwisseling (metabolisme): het geheel aan chemische processen in een cel. Via passief en actief transport nemen cellen
Hoofdstuk 1 Doelstelling 1: Stofwisseling (metabolisme): het geheel aan chemische processen in een cel. Via passief en actief transport nemen cellen stoffen op uit hun milieu. Enzymen maken de omzettingsprocessen
Nadere informatieCellen in het lichaam.
Hfdst. 1 Hfdst. 2 Hfdst. 3 Hfdst. 4 Hfdst. 5 Hfdst. 6 Hfdst. 7 Cellen in het lichaam. Besturing Energievoorziening Beweging en vorm Celbehoud Transport Celdeling Stevigheid van de cel Bron: bewerkt naar
Nadere informatieBij voedingsgewassen kan de productie zo optimaal mogelijk gemaakt worden door bemesting, bodembewerking en bescherming tegen ziekten en plagen.
Samenvatting door Xx 1814 woorden 22 januari 2018 5,5 2 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie- Thema. 3 Mens en Milieu Basisstof 1. De relatie mens en milieu Ecosysteemdiensten: diensten die een ecosysteem
Nadere informatieThema: Inleiding in de biologie & Cellen
Thema: Inleiding in de biologie & Cellen HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] ARTHUR A. HOOGENDOORN ATHENEUM - VRIJE ATHENEUM - AAHA Docent: A. Sewsahai VWO DOELSTELLINGEN (1) 4V:
Nadere informatieScheikundige begrippen
Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties
Nadere informatieAminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren.
Activiteit 5 Peptidebindingen en Penicilline Aminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. In de natuur komen ongeveer 100 verschillende
Nadere informatieCellen van drie domeinen. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 16 december 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/93532 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs
Nadere informatievwo celprocessen 2010
vwo celprocessen 2010 Stofwisseling Een proefpersoon gaat na het nuttigen van een maaltijd twee dagen vasten. Tijdens die 48 uur worden de concentraties van verschillende stoffen in de lever en in het
Nadere informatie9, Samenvatting door een scholier 1855 woorden 27 november keer beoordeeld. Hoofdstuk 2 Biologie bedrijven
Samenvatting door een scholier 1855 woorden 27 november 2009 9,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 2 Biologie bedrijven 2.1 Het doel van natuurwetenschappelijk werk is: iets te weten
Nadere informatieExamen Voorbereiding Stofwisseling
Examen Voorbereiding Stofwisseling Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 1 Stofwisseling Begrippenlijst: Begrip Organische stoffen Anorganische stoffen Enzymen Assimilatie Chemische energie Koolstofassimilatie
Nadere informatieDe Weende-analyse bij veevoeding. Scheikunde voor VE41, Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans
De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE41, 2017-2018 Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans Weende-analyse: DS-gehalte Droge stof (DS): Het materiaal dat overblijft als, door verwarming
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Expert)
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Wat voor eiwit ben jij? (Expert) Deel 1 DNA kan vertaald worden naar aminozuren, die op hun beurt weer coderen voor eiwitten. In het DNA kunnen verschillende mutaties
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieStudiehandleiding Biochemie I
Studiehandleiding Biochemie I 2006-2007 1 Proeftentamen Biochemie I 1. Vul de juiste term uit de lijst op de open plaatsen in onderstaande tekst in. Elke term mag maar éénmaal worden gebruikt maar niet
Nadere informatieBIOLOGIE Energie & Stofwisseling VWO
BIOLOGIE Energie & Stofwisseling VWO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] ARTHUR A. HOOGENDOORN ATHENEUM - VRIJE ATHENEUM - AAHA Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen
Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting door M. 721 woorden 15 januari 2014 7,1 28 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Organismen Organismen is een levend wezen:
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1
Samenvatting Biologie Thema 1 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 23 oktober 2007 6,1 58 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Wat is biologie? Biologie: studie van organismen
Nadere informatieCellen en stevigheid van voedsel.
Cellen en stevigheid van voedsel. Opmerkingen bij de stevigheid van voedingmiddelen met een structuur van plantencellen. f.pluimers@aocfriesland.nl 8 juni 2011 vruchtdeeltje weefsel van plantencellen vruchtdeeltje
Nadere informatieVoeding. Voeding = eten
Voeding Voeding = eten Alle dieren en mensen moeten eten om in leven te blijven!! Goed voer is belangrijk voor een goede conditie Voeding Vitaminen Vit. A Vit. B 1-12 Vit. C Waar wordt het voer /eten voor
Nadere informatieEcosysteem in een fles
Ecosysteem in een fles Door: Femke Hoeksma 1 Voorwoord: De keuze van een onderwerp voor mijn profielwerkstuk was een ingewikkeld proces. Na een uitgebreide oriëntatie ben ik tot de keuze van een gesloten
Nadere informatie