Inhoudsopgave. 1. We willen opwaarderen Onze aanpak Onze koers Onze kracht We verbeteren 6. 6.

Transcriptie

1

2

3 Inhoudsopgave 1. We willen opwaarderen 2 2. Onze aanpak 3 3. Onze koers 4 4. Onze kracht 5 5. We verbeteren 6 6. We vernieuwen We transformeren We realiseren We bedanken 22 Achter deze visie gaan uitwerkingen schuil die apart verkrijgbaar zijn bij Parkstad Limburg: 1. startnotitie met opdrachtformulering 2. foto huidige woonmilieus 3. problemen, potenties en streefbeelden per woonmilieu 4. transformatie en streefbeelden per stadsdeel 5. recente succesprojecten herstructurering 6. instrumentenkist maatregelenmatrix afstemmen investeringen woonmilieus 7. overzicht feiten en cijfers 8. uitgebreide reeks foto s woonmilieus. Lekker thuis in Parkstad Limburg 1

4 1. We willen opwaarderen Parkstad Limburg De naam Parkstad geeft ons karakter aan: groen, heuvels, en toch één van Nederlands meest verstedelijkte gebieden. Door de mijnen groeiden we vanuit de parochies, dorpskernen, linten en mijnschachten in korte tijd van inwoners (1920) naar een groenstedelijk gebied van inwoners (2004). Eerst bouwden we in de jaren 30 de mijnkoloniën. Later volgden de naoorlogse wijken. In de jaren 70 en 80 bouwden we tussenliggende plekken vol, waardoor er een netwerkstad ontstond. De laatste jaren investeerden we in verbetering van oude wijken en bouwden we hoogwaardige nieuwbouwwijken. Heerlen, Brunssum, Landgraaf en Kerkrade werden stedelijk; Onderbanken, Simpelveld en Voerendaal bleven landelijk. We richten onze blik vooruit Het mijnverleden is niet meer overal zichtbaar, hoewel goed merkbaar. We willen en moeten de regio sterker maken. Met trots, meer werk, goede ontsluiting, sterk onderwijs, voorzieningen, een veilige omgeving, een goed imago, cultuur en ook vitale en aantrekkelijke woonbuurten. Over dat laatste gaat deze visie. Wij zeven gemeenten, twaalf woningcorporaties, het Regionaal Overleg Woningcorporaties en Parkstad Limburg hebben hem in de afgelopen maanden ontwikkeld. We laten in deze visie zien hoe wij de komende twintig jaar het wonen in Parkstad Limburg willen versterken. We kijken daarbij net als kopers en huurders doen niet alleen naar de woning, maar ook naar de ruimtelijke en de sociale omgeving waarin die woning staat. De woning met de omgeving is het woonmilieu. Onze uitgangspositie is niet de gemakkelijkste Opwaarderen betekent investeren in alle segmenten van de woningmarkt, zowel de onderkant als de bovenkant. Dat laatste is belangrijk voor de doorstroming, de ontwikkelingskansen van de regio èn om onze eigen inwoners te binden. Er is echter meer aanbod dan vraag naar duurdere woningen. Voor goedkope en middeldure woningen is dit andersom. Maar, per saldo nog meer goedkope woningen erbij bouwen leidt op termijn tot een zwakkere regio. We staan daarom voor een veelzijdige opgave: nog fors investeren in de bestaande woonmilieus (vooral de twee grootste); de eenzijdige bevolkingssamenstelling en woningvoorraad doorbreken; de jongste generaties meer aan de regio binden; nieuwe woonmilieus ontwikkelen om de vergrijzing het hoofd te bieden; nieuwe trots ontwikkelen; het groen en het glooiende landschap meer benutten; voorzieningen in kleine kernen overeind houden; nieuwe dragers vinden voor het groene agrarische landschap en Parkstad Limburg verder ontwikkelen als aantrekkelijk woongebied voor nieuwe doelgroepen. Daar gaat deze visie ook over. Bij gebrek aan aansprekende aanzuigende economische motoren moeten we dit vooral doen door: de kwaliteit en de identiteit van het gebied beter te benutten en uit te bouwen en bijzondere, gedurfde en unieke projecten te realiseren waar we trots op kunnen zijn en die bijdragen aan het verbeteren van ons imago en onze identiteit versterken. De kansen zijn er Dit blijkt uit de vele gesprekken met corporatiebestuurders, wethouders, ontwikkelaars, beleggers, makelaars, hogere overheden en andere sleutelfiguren op de woningmarkt van Parkstad Limburg. Het zijn smalle paden om te bewandelen, die vragen om een sterke, ondernemende regio die lef en ondernemerschap toont. Een regio waarin gemeenten en corporaties vanuit één duidelijke visie de handen ineen slaan en de krachten bundelen voor bijzondere projecten die tot de verbeelding spreken. Met deze visie zetten we een belangrijke stap Met de visie op woonmilieus kunnen we samenhangend en vanuit kwaliteiten sturen op ingrepen in de woningvoorraad, nieuwbouw, investeringen in de openbare ruimte, de directe woonomgeving, sociale programma s en voorzieningen in de buurten. Wij, de gemeenten, de woningcorporaties en de regio richten de komende jaren onze investeringen op deze visie. We nodigen alle andere spelers uit, en niet in de laatste plaats de inwoners zelf, om met ons mee te investeren. Ons doel is duidelijk: het verder opwaarderen van de woningmarkt. Zodat we ook in de toekomst lekker thuis zijn in Parkstad Limburg. 2 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

5 2. Onze aanpak We hebben deze visie in drie stappen gemaakt 1. een foto van de bestaande woonmilieus 2. onze visie op de toekomstige woonmilieus, zowel verbetering van bestaande buurten als ook ontwikkeling van nieuwe woongebieden en milieus door nieuwbouw en/of herstructurering 3. de transformatie die nodig is om de toekomstige mix aan woonmilieus vanuit de huidige structuur te realiseren. Een inspirerend proces We hebben deze stappen gezet in een gezamenlijk proces met gesprekken, bijeenkomsten per gemeente, creatieve werkateliers en bestuurlijke conferenties. Vanaf het begin hebben bestuurders van gemeenten en woningcorporaties en hun medewerkers aan de visie gebouwd. Vanaf het begin zijn ook andere sleutelfiguren op de woningmarkt van Parkstad Limburg gevraagd om bij te dragen: ontwikkelaars, beleggers, makelaars, grote werkgevers. We hebben ook steeds inspiratie uit andere delen van Nederland gezocht en de relatie gelegd met bestaande ideeën, beleidsstukken en programma s. Een eigen Parkstadaanpak We zijn niet uitgegaan van standaardrijtjes voor woonmilieus, omdat we een visie willen voor en door Parkstad Limburg. We hebben een eigen Parkstadaanpak ontwikkeld om het gebied in woonmilieus op te delen. Daarbij hebben we onszelf steeds de vraag gesteld: wat beleven kopers en huurders als logische woonmilieus? Voor de eerste stap, de foto, hebben we voor die beleving steeds drie aspecten geanalyseerd: 1. de woning (prijs/kwaliteit verhouding in relatie tot de eigen financiële mogelijkheden) 2. het stads/dorpslandschap (de sfeer van de omgeving, uitstraling, imago, straten, pleinen, architectuur, groen, gebouwen) 3. de stads/dorpscultuur (de sociale omgeving: sociale binding, verenigingsleven, voorzieningen, bevolkingssamenstelling). Naast de foto van de bestaande woonmilieus hebben we de problemen en kansen per woonmilieu geïdentificeerd. Ook zijn bij de eerste stap de bestaande unieke punten van Parkstad Limburg in kaart gebracht (zie hoofdstuk 4) en is de positie in de regio geanalyseerd. Voor de tweede stap, de visie, is de relatie gelegd van het wonen met ruimtelijke, sociale en culturele, economische en onderwijsdoelstellingen. De bestuurders hebben in gerichte discussies de hoofduitgangspunten voor de visie geformuleerd (zie hoofdstuk 3). De autonome investeringsopgave in de bestaande woonmilieus is in kaart gebracht met streefbeelden per woonmilieu (zie hoofdstuk 5). Door marktverkenningen met sleutelfiguren zijn de kansrijke doelgroepen voor opwaardering geïdentificeerd. Hiervoor zijn vernieuwende woonconcepten en strategieën opgesteld (zie hoofdstuk 6), gevoed door een landelijke creatieve verkenningsronde. Voor de derde stap, de transformatie, zijn de autonome opgaven om in bestaande gebieden te investeren gecombineerd met de visie. Dit is uitgewerkt tot een evenwichtige mix van fysieke en sociale, ingrijpende en fijnmazige maatregelen en prioriteiten per gebied. Vanuit de regionale visie en de potenties hierbinnen is een streefbeeld per stadsdeel of dorpskern uitgewerkt, dat weer in samenspraak tussen gemeenten en corporaties is vertaald naar maatregelen en prioriteiten per buurt. Voor de vernieuwing zijn daarnaast lokale en regionale sleutelprojecten benoemd (zie hoofdstuk 7), belangrijke dragers voor de uitvoering van de ambities in deze visie. Lekker thuis in Parkstad Limburg 3

6 3. Onze koers Onze koers is met drie hoofdbegrippen, de kwaliteitspijlers, gemakkelijk hanteerbaar en oproepbaar. Dit is ook nodig omdat we vanaf nu voor alle lokale en regionale, alle grote en kleine ontwikkelingen op de woningmarkt deze kwaliteitspijlers als uitgangspunt willen nemen. Pas dan wordt onze koers immers echt een koers. Onze drie kwaliteitspijlers zijn: Uniek, ondernemend en lef geen middelmaat, niet nog meer van hetzelfde opvallende acties, trots, wat je elders niet aantreft ruimte voor experiment en uitzonderingen: woontorens met spectaculair uitzicht, hoogstedelijke gebieden, kunstenaarsmilieus of broedplaatsen, tegen de markt van het moment in bouwen (anticyclisch) om bij de volgende economische hausse op tijd klaar te zijn, tegen de stroom in durven roeien daar investeringskracht op ontwikkelen en risico s spreiden door bundeling van krachten en middelen op lokaal en regionaal niveau Grotere (sociale) diversiteit blijven investeren in de aanwezige doelgroepen in Parkstad Limburg, echter met een duidelijke kwaliteitsverbetering op het gebied van wonen kansrijke, nieuwe doelgroepen opsporen die bijdragen aan een grotere (sociale) diversiteit doordenken wat we voor die doelgroepen moeten ontwikkelen, waar in Parkstad Limburg en met welke strategie Versterking identiteit & imago de stad meer naar het park brengen, het park meer naar de stad brengen meer doen met stadsranden meer groen in centra: stadsparkjes, verticaal groen, groene looproutes heuvellandschap benutten betere uitstraling langs doorgaande wegen en entrees N281 en N299 accentueren, aangrenzende buurten versterken oude linten versterken, betere herkenning poorten van Parkstad Limburg ontwikkelen provinciale weg tussen centrum Heerlen en woonboulevard stedelijk benutten hoogstedelijke woonmilieus maken verschillen in landelijkheid en stedelijkheid groter maken centrum Heerlen hoogstedelijker, dynamischer, vitaler en jonger maken eigen kracht benutten bestaande karaktervolle buurten koesteren knipoog naar het (mijn)verleden terugbrengen karakteristieke oude gebouwen hergebruiken voor o.a. wonen Parkstad-Limburgwoning, moderne, industrieel erfgoed uitstraling. 4 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

7 4. Onze kracht Parkstad Limburg heeft veel om trots op te zijn. Deze eigen kracht moet het uitgangspunt zijn voor de opwaardering: Parkstad Limburg als groenstedelijk gebied in de Limburgse heuvels. De contrasten van stedelijke en landelijke gebieden in één heuvelachtige regio leveren diversiteit op en verrassende afwisseling van landschappen. Dit verstedelijkt gebied biedt een opvallende en bijzondere groene ervaring. De hoge woonkwaliteit in de fraaie landelijke en groenstedelijke woonmilieus, voorzien van stedelijke gemakken in de nabijheid. De positieve kanten van de sterke buurtcohesie die op sommige plekken aanwezig is (verenigingsleven en gezelligheid). De uitdaging is deze te behouden en de negatieve effecten (het zich opsluiten in het eigen gebied, weinig uitwisseling en daardoor het missen van kansen voor creativiteit en ondernemingszin) op te heffen. De eigen architectuur en identiteit van de streek, deels ontstaan uit het mijnverleden (de mijnkoloniën, het patronaatsgebouw, voormalige Lange Jan en Lange Lies). Ruimtelijk gezien staat Parkstad Limburg, evenals steden als Tilburg, Luik en Rotterdam in de schaduw van een historische stad in de nabijheid. Net als deze andere steden biedt dit juist ook kansen om zich positief te onderscheiden door de moderniteit, het industriële erfgoed en de culturele potentie te benadrukken. Aanknopingspunten zijn de modernistische monumenten van Peutz, de voormalige industriële gebouwen of de architectuur uit de Van Grunsven periode. De beschikbaarheid van aantrekkelijke bedrijventerreinen voor hoogwaardige bedrijven (Avantis). Omliggende regio s (Maastricht, Heuvelland, Aken, Sittard) worstelen met ruimtegebrek, daar waar er in Parkstad Limburg nog ruimte is voor werk- en woonlandschappen die hoogwaardige economische bedrijvigheid kunnen ondersteunen en verder ontwikkelen. Parkstad Limburg heeft goede scholen, waar leerlingen zijn te vinden uit de hele regio. Daarnaast wordt Parkstad Limburg omringd door universiteiten en hoge scholen van hoge kwaliteit en een divers aanbod aan opleidingen en specialisaties. De terugloop van de bevolking in de komende jaren biedt kansen om laagwaardige woonmilieus aan te pakken en te vernieuwen (zoals flats uit de jaren 60). De sterke zorginfrastructuur biedt met de vergrijzing aanknopingspunten voor nieuwe woonmilieus voor senioren. Er is bij velen een streven naar vernieuwing en creativiteit aanwezig. Het zoeken is naar samenwerkingsverbanden en structuren om die nu nog afzonderlijke strevens bijeen te brengen. Deze punten zullen we gebruiken om de ontwikkeling van woonmilieus mee in te zetten. Ook in de afgelopen jaren hebben we al veel bereikt en geïnvesteerd met succesvolle projecten om trots op te zijn. In een aparte bijlage bij deze visie zijn deze uitgewerkt. Lekker thuis in Parkstad Limburg 5

8 5. We verbeteren Parkstad Limburg heeft nu acht woonmilieus: 1. oude kernen en linten (8% van alle woningen) 2. mijnkoloniën (20%) 3. naoorlogse buurten (37%) 4. aanbreidingsbuurten en hoogbouwflats (21%) 5. hoogwaardige nieuwbouw (5%) 6. groen ruim wonen (6%) 7. agrarische buurtschappen (1%) 8. wonen werken winkels (2%). De woonmilieus zijn vrij gelijkmatig over Parkstad Limburg gespreid, in de dorpen iets kleinschaliger en gemengder. Er zijn verschillen in landelijkheid en stedelijkheid, maar het overgrote deel is suburbaan of middenstedelijk. Hoogstedelijk komt nauwelijks voor; zeer landelijk wel. Parkstad Limburg heeft woonmilieus die overal in Nederland te vinden zijn, maar door de heuvels zijn ze fijnmaziger en minder eentonig. Echt uniek zijn de mijnkoloniën. Ze lijken op tuindorpen elders in Nederland, maar onderscheiden zich door architectuur, sociale opbouw en geschiedenis. Ook uniek zijn de hechte sociale structuren. Omdat ze van grote invloed zijn op de woningkeuze hebben we ze op de kaart van de bestaande woonmilieus aangegeven: hoe dikker de lijn, hoe hechter de buurt. Opvallende afwezigen zeker voor een gebied met inwoners zijn experimentele of excentrieke woonmilieus, woonwerkmilieus en hoogstedelijke milieus. In de volgende hoofdstukken zetten we onze koers uit om deze woonmilieus de komende jaren te verbeteren en te vernieuwen. Sociale ontwikkeling Allereerst willen we ingaan op de unieke, zeer hechte sociale structuren. Deze hebben in Parkstad Limburg zo n invloed op de woonwensen dat we ze op de kaart van de bestaande woonmilieus als aparte laag hebben aangebracht. Kopers en huurders uit Parkstad Limburg houden bij hun keuzes voor nieuwe woningen en woonomgeving sterk rekening met de sociale netwerken, die per gebied zijn te identificeren. Dit lijkt in de rest van Nederland al meer te zijn verdwenen. Tussen de woonmilieus zijn verschillen te zien in sociale buurtcohesie: van hecht (oude kernen, mijnkoloniën, de oude gemeentestructuren en de vroeg naoorlogse buurten), naar weinig sociale samenhang in de nieuwere wijken. Lage buurtcohesie is overigens niet per definitie negatief. In sommige buurten, zoals centrumstedelijke, is anonimiteit juist gewenst. Buurten met een lage cohesie omdat ze een doorgangshuis zijn, zijn wèl aandachtsgebieden. Gelet op het belang van sociale structuren voor het functioneren van de buurten en de woningmarkt willen we er bij alle veranderingen op de woningmarkt zorgvuldig rekening mee houden. Sturen op buurtcohesie betekent: hiermee rekening houden bij de ruimtelijke opbouw van de buurt (bijvoorbeeld voorzieningen, inrichting straten, pleinen en groen) en (op onderdelen) bij het toewijzingsbeleid van woningcorporaties buurten met een hechte sociale cohesie levensloopbestendig maken: kopers en huurders moeten er in alle fasen van hun leven in kunnen doorverhuizen, wat om een gevarieerd woningaanbod voor alle fasen van de wooncarrière vraagt. huurwoningen aan bewoners verkopen (uitponden) werkt goed in gebieden met een sterke buurtcohesie en een redelijk tot goede ruimtelijke kwaliteit: inwoners krijgen meer trots en verantwoordelijkheidsgevoel voor hun eigen woning, straten verbeteren zichtbaar, de betrokkenheid op de omgeving neemt verder toe en blijft ook door de jaren heen sterk. Voldoende ruimtelijke kwaliteit is wel een voorwaarde: woningen met onvoldoende kwaliteit aan zittende huurders verkopen leidt op termijn tot gebieden met lage investeringskracht, grote bouwkundige en daarmee ook sociaal-economische problemen ook niet-fysieke investeringen plegen in woonmilieus, bijvoorbeeld in buurtvoorzieningen en verenigingen en het voorkomen van sociale problemen. Ruimtelijke investeringen kunnen nog zo mooi zijn, als de sociale problematiek blijft toenemen dan zijn ze al snel weer voor niets gebleken. We willen daarom fysieke en niet-fysieke investeringen meer gelijk op laten gaan. Vanwege de rijksbezuinigingen op het welzijnswerk willen we kijken welke nieuwe allianties mogelijk zijn tussen woningcorporaties, bedrijfsleven, zorgverzekeraars, onderwijs, overheden en welzijnswerk. Dit vraagt om een projectmatige, toepassingsgerichte aanpak. Sterke buurtcohesie heeft overigens ook schaduwkanten. Te zeer in zichzelf gekeerde buurten leiden niet tot uitwisseling tussen gemeenschappen en dus ook niet van ideeën. Kruispunten zijn nodig voor maatschappelijke en sociaal-economische ontwikkeling. Onze strategie is er daarom ook op gericht de positieve kanten van buurtcohesie in stand te houden en de schaduwkanten te ondervangen door meer uitwisse- 6 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

9 ling, ontmoeting en kruisbestuiving te organiseren, bijvoorbeeld met wijksteunpunten, bedrijfsverzamelgebouwen, broedplaatsen en brede scholen. Betekenis hechte buurtcohesie voor transitie: geldt meer voor sociale huursegment; hogere koopsegment is meer footloose trachten positieve effecten buurtcohesie in stand te houden door bestaande sterke sociale structuren te respecteren geen grootschalige sloopnieuwbouw programma s maar rupsgewijs vervangen en uitponden (maar wel met verantwoordelijkheid: alleen woningen met voldoende kwaliteit verkopen en voldoende bereikbare huurwoningen overhouden binnen de totale regio) levensloopbestendig maken binnen buurtcohesie gebied Betekenis lage buurtcohesie voor transitie: niet per definitie negatief; soms gewenst door doelgroep, zoals in ruim groen wonen en stedelijke milieus; hier wonen doelgroepen die wel sociale netwerken hebben maar niet in hun eigen buurt wel negatief in sociale huurbuurten met slecht imago; doorgangshuizen ; daar welzijnsconcepten en sociaal beheer op zetten; ook zijn hier grootschaliger sloopnieuwbouw programma s mogelijk. Streefbeeld per woonmilieu Vanuit onze koers (de kwaliteitspijlers), de sociale structuren en de problemen en kansen per woonmilieu komen we tot de onderstaande streefbeelden per woonmilieu. Ze verwoorden wat we voor dat woonmilieu over 20 jaar willen hebben bereikt. Vanuit deze streefbeelden redeneren we terug welke ruimtelijke en sociale maatregelen dit de komende jaren vraagt. In hoofdstuk 7 is dit gebieds-gericht uitgewerkt. Woonmilieu: Oude kernen en linten Oude kernen 2025: de kernen met centrumfunctie zijn karaktervolle dynamische ontmoeting-, woonen winkelplekken. De kernen zonder centrumfunctie zijn karaktervolle rustige woongebieden, met ruimte voor kleine bedrijfjes (aan huis). De historische uitstraling van de kernen is extra benadrukt door een aantrekkelijke openbare ruimte en beeldbepalende panden. ruimtelijk oude kernen zonder stadsdeelcentrumfunctie krijgen te maken met nog meer wegtrekkende voorzieningen en krijgen andere bestemming deze karakteristieke plekken met oude en relatief grote woningen hebben bijzondere potentie: woongebied geliefd wegens opknaphuizen met bijzondere sfeer differentiëren grote panden door opdelen in kleinere eenheden, ook voor woonwerk woningen of bedrijfsverzamelgebouwen strategieën om wel noodzakelijke voorzieningen te behouden: servicecentra, etc. ruimtelijke kwaliteit opwaarderen door verbeteren openbare ruimte: groenstructuur, bestrating, verlichting. Opwaardering verleidt bewoners te investeren in eigendom en lift daarmee hele woonmilieu op. sociaal kernen met stadsdeel voorzieningenfunctie behouden waarschijnlijk dezelfde dynamiek, daarmee aantrekkelijk voor dezelfde mensen maar in bijzonder voor ouderen en jongeren. vul de gaten op en verbouw de grotere panden tot kleinere woningen geschikt voor ouderen, kernen zijn vaak bewoond door ouderen die er al lang wonen met een hechte buurtcohesie. oude kernen aangewezen als stadsdeelcentra kunnen hechte sociale buurtcohesie behouden, bij andere kunnen servicecentra daaraan bijdragen. Boven: Artistimpressions van een oude kern. Linten : door Parkstad Limburg slingert een route van oude linten met een monumentale uitstraling. De linten zijn gelintmarkt (elk lint heeft een herkenbaar eigen karakter ten opzichte van de andere linten) en de potentie van de karaktervolle woningen, de dichtheid en de slingerende route is verder benut. Door een verschillende ruimtelijk identiteit op detailniveau per parochie weet de passant nu waar hij/zij zich bevindt. Lekker thuis in Parkstad Limburg 7

10 ruimtelijk behoud van de architectonische en stedenbouwkundige waarde of waar die verdwenen is terugbrengen ervan. ruimtelijk succes van koloniën hangt af van de mate waarin de openbare ruimte mee is ontworpen met woningen en structuur, belangrijk streefbeeld voor alle koloniën (referentiebeelden: geherstructureerde Treebeek en de Egge in Brunssum). bij vernieuwing uitgaan van ruimtelijk beeld (bv. kleine woningen vergroten door samenvoeging, niet direct nieuwbouw en vergroten/verhogen bouwmassa s) ruimtelijk verbetering overzichtelijkheid van de regio door lintmarken per zone (parochie): met onderscheidende groenstructuur; verdichting; onderscheidende woningtypes; clusteren werkmogelijkheden (atelierzone, kantoor-aan-huis, etc.); aanleg zonering in bestrating (kleuren, verlichting, steen gebruik) lintenroutes waar mogelijk compleet maken voorzieningen bij woningen zijn voor een deel weggetrokken, maar woningen zijn nog steeds geschikt voor verschillende woonwerk mogelijkheden of ruim wonen aanpakken linten biedt kans om veel voorkomende zwakte, ontsluiting naar achterland, op te lossen bijv. door creëren van mooie doorkijkjes. sociaal linten zijn doorgangsroutes en hebben over het algemeen minder sociale buurtcohesie hechte buurten bevinden zich vooral waar de linten uitmonden in oude kernen door zonering in linten nieuwe cohesie creëren: soortgelijke activiteiten bieden aanleiding voor ontmoeting, evt. samenwerking. Woonmilieu: Mijnkoloniën 2025: mijnkoloniën zijn nog steeds unieke, prachtige wijken waar mensen van alle leeftijden en inkomens door elkaar heen wonen met een vaak hechte sociale structuur. Van binnen voldoen de woningen aan alle moderne eisen. Van buiten hebben zij hun historische uitstraling behouden. In een aantal koloniën wonen vooral jonge mensen die de oude buurthuizen gebruiken als werkplek en voor startende bedrijfjes. Een aantal koloniën is aantrekkelijk voor oudere mensen, aangezien de zorgvoorzieningen goed geregeld zijn. Opvallend zijn de nieuwe mijnkoloniën, de nieuwe sociale kastelen. sociaal koloniën met hechte cohesie functioneren het best. keuzes nodig om sociale structuur te behouden, bv.: huurwoningen verkopen aan de zittende bewoners (maar deel behouden, gewilde huurwoningen voor starters) buurtvoorzieningen instandhouden, in geval van fusie met omliggende buurten, locatie kiezen in de kolonie herstructureren in nauwe samenwerking met de bewoners, bij ingrijpende aanpak eerst vervangende woonruimte voor hele gemeenschap, dan pas oude wijk over hoop halen: nieuw sociaal kasteel bouwen. Of rupsgewijs aanpakken, blok voor blok. minder functionerende mijnkoloniën met lage cohesie ook geschikt voor andere doelgroepen: bv. door te verkopen aan jonge starters, of toevoeging van gezamenlijke bedrijfsverzamelgebouwen voor bv. ambachtelijke beroepen (belangrijke impuls lokale economie). Woonmilieu: Naoorlogse buurten 2025: In de naoorlogse buurten zijn twee sferen te vinden: 1. De ruim opgezette woonwijken met rijtjeswoningen, waar startende gezinnen en ouderen plezierig wonen. De openbare ruimte werd voorheen weinig gebruikt, maar is nu opgeknapt. Er zijn voorzieningenverzamelgebouwen gekomen, waar verschillende en wisselende sociale functies inzitten. Op de hoeken van de straten zijn oude woningen gesloopt om nieuwe iets hogere woonblokken terug te bouwen; die torens op de hoeken geven accenten aan de vroeger vaak eentonige wijken. 2. De buurten met veel portieketage flats dichtbij het centrum spreken vooral de jonge mensen, zij wonen er goedkoop. In de dynamische buurten wonen veel jonge mensen bij elkaar. Sommige oude blokken zijn vervangen voor nieuwe, modernere versies. Om de bewoners meer buitenruimte te 8 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

11 geven is de openbare ruimte parkachtig ingevuld. Om de levendigheid op straat te vergroten staan op verschillende plekken moderne kiosken: waar je bv. je krant naar keuze kunt uitprinten. ruimtelijk deel van naoorlogse buurten zijn kwetsbaar, (grote voorraad oude woningen). Veel buurten worden ook al geherstructureerd. grootste woonmilieu van Parkstad Limburg, daarom belangrijk om regionaal goed af te stemmen op welke wijze voor welke doelgroepen buurten worden opgeknapt en fasering. belangrijk om zowel woningen als openbare ruimte gezamenlijk aan te pakken, gezien grote omvang openbare ruimte. buurten moeite waard om op te knappen, door aantal gunstige eigenschappen: gunstige ligging t.o.v. centra en ruim opgezette en volgroeide openbare ruimte. mate van ingrepen hangt af van: buurtcohesie; mate waarin de buurt niet alleen is gelegen naast, maar ook goed is aangesloten op oude kern of voorzieningencentrum en bouwkundige staat van de woningen. sociaal grotere differentiatie binnen dit woonmilieu is gewenst, maar wel in pasteltinten (een palet van elkaar opvolgende prijscategorieën en dus niet alleen òf sociale huur òf dure koop). grondgebonden woningen zijn voor meerdere doelgroepen geschikt te maken. portieketagewoningen oorspronkelijk bedoeld voor startende jonge gezinnen; nu worden plattegrond en bouwtechnische kwaliteit vooral door jonge starters zonder kinderen gewaardeerd. spontaan ontstane hechte buurtcohesie past minder goed bij portieketage flats dan bij grondgebonden buurten. Van boven naar beneden: Artistimpressions van mijnkoloniën, naoorlogse buurten en portieketage flats. Pagina links: Oude linten. Lekker thuis in Parkstad Limburg 9

12 Woonmilieu: Aanbreidingsbuurten en hoogbouwflats Aanbreidingsbuurten : wijken waar vooral particuliere woningen te vinden zijn, zijn nog altijd gewild: ruime woningen, vaak tweekappers in een groene omgeving. De buurten liggen vaak verder weg van de stadsdeelcentra, waardoor ze minder aantrekkelijk zijn voor ouderen, maar wel aantrekkelijk voor gezinnen met kinderen en mensen van middelbare leeftijd. ruimtelijk vrijstaande woningen en tweekappers in particuliere sector nog steeds geliefd en voldoen aan eisen van de tijd. doordat bewoners hier graag wonen, worden de woning en woonomgeving goed verzorgd. Dit behouden door veel aandacht voor openbare ruimte, stimuleert goede zorg van particulieren voor haar bezit. sociaal hechtheid van sociale buurtcohesie verschilt per gebied. Waar weinig ruimte is gelaten voor openbare ontmoeting en sociale voorzieningen zijn er minder mogelijkheden voor een hechte buurtstructuur. Hofjeswijken : waar vroeger veel krappe sociale huurwoningen in een krappe, stenige ruimte stonden, zijn op strategische plekken blokken afgebroken om plaats te maken voor extra parkeren en groen of voor nieuwe woningen in een stedenbouwkundige opzet die de overzichtelijkheid van de wijken ten goede is gekomen. Door de nieuwe woningen in een iets duurdere categorie zijn het woningaanbod en daarmee de bevolkingssamenstelling in de wijken gedifferentieerder. Voor een deel zijn sociale huurwoningen verkocht. Dit heeft geleid tot een grotere betrokkenheid van bewoners bij hun buurt. Het gebrek aan voorzieningen en kruispunten is voor een deel opgevangen door de ontmoetingsplekken bij de brede scholen. ruimtelijk / sociaal bouwkundig nog weinig aanleiding voor aanpak, maar door eenzijdige en sociaaleconomisch zwakke bevolkingssamenstelling in nabije toekomst aandacht vereist; inzet richten op minder geliefde kleine woningen in sociale huursector. leefbaarheidproblemen bestrijden met beheerstrategieën, woonzorg concepten en verkoop van huurwoningen. bij verkoop wordt ingrijpen in toekomst moeilijker, omdat het bezit versnipperd raakt en grootschaliger ingrepen dan minder gemakkelijk op gang komen; daarom daar voorzichtig mee omgaan in dit woonmilieu. vanuit bouwfilosofie weinig ruimte gelaten voor kruispunten en parkeren. Uitdaging om binnen openbare ruimte hier gelegenheid voor te bieden, evt. door gedeeltelijke sloop. brede schoolontwikkeling biedt kansen voor organiseren van nieuwe kruispunten. Hoogbouwflats : zijn in trek bij mensen die de ruime appartementen waarderen, o.a. ouderen. Het aanbod van servicearrangementen en gemaksdiensten van de aanwezige care managers wordt door alle leeftijdsgroepen gebruikt. De buitenkant is getransformeerd naar spetterende hoogbouwcomplexen. ruimtelijk /sociaal hoogbouwflats zijn afhankelijk van ligging, toewijzingsbeleid en beheerstrategie, wisselend populair. flats met sociale binding zijn geliefd, o.a. vanwege de goede woningplattegronden. toevoegen van woon/zorgconcepten, ontmoetingsruimten of het organiseren van actieve bewonersverenigingen werkt goed. Huismeester en zorgvuldige toelatingsprocedure in de praktijk positieve uitwerking op woongenot. eentonigheid doorbreken door flats elk een eigen facelift te geven door er spetterende complexen van te maken, waardoor ze op lange termijn hun waarde voor de woningmarkt houden. 10 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

13 Woonmilieu: Hoogwaardige nieuwbouw 2025: Inmiddels zijn de tuinen en het openbare groen van de sinds de jaren 90 gebouwde woonbuurten tot wasdom gekomen. De buurten zijn mooier en groener geworden. De architectuur en stedenbouwkundige opzet wordt over het algemeen nog steeds gewaardeerd, al vindt men het vaak te dicht bebouwd. Met name de wijken met een onderscheidende Parkstad-identiteit worden lokaal en ook landelijk gewaardeerd. Het gedifferentieerde karakter van de buurt zorgt voor een levendige sfeer, zowel overdag als s avonds. De sociale buurtcohesie is niet heel hecht omdat er veel verschillende leefstijlen door elkaar wonen. Wel is de buurtcohesie gegroeid ten opzichte van de eerste jaren na oplevering, doordat inmiddels gezinnen elkaar (onder andere via hun kinderen) veel meer hebben ontmoet ruimtelijk bouwkundige staat en inrichting van gebied weinig aandacht nodig in komende decennia. inrichting van openbare ruimte heeft veel aandacht gehad, maar is krap van opzet. nadeel is dat er weinig en weinig onderscheidend gebouwd is. In toekomst eigen identiteit van Parkstad Limburg meer uitwerken in nieuwe ontwerpen, nieuwe concepten moeten meer Parkstedelingen aan Parkstad Limburg binden. nieuwbouwwijken zijn vaak duurder uitgevallen ondanks opzet van differentiatie. Aandachtspunt in met name dorpen om ook meer lagere prijscategorieën aan nieuwbouwwijken toe te voegen of vrij te maken door doorstroming. in nieuwe woonwijken meer aandacht voor: unieke wijken voor specifieke doelgroepen: meer onderscheidend en aandacht voor eigen identiteit differentiatie naar bouwstijl, prijs, woningtype en grootte regionale afstemming binnen Parkstad Limburg wat, waar voor wie, wanneer. Van boven naar beneden: Artistimpressions van hoogbouw en hoogwaardige nieuwbouw Pagina links: Hofjeswijken. sociaal hoge dichtheid en krappe openbare ruimte samen met relatief gemengde bevolkingssamenstelling vragen eventueel in de toekomst aandacht. nu nog weinige hechte sociale structuur maar mate van differentiatie van invloed op deze ontwikkeling (in gezinsbuurt ontstaat natuurlijker een vorm van buurtcohesie dan in gemengde buurt); bij krappere openbare ruimte wel hoge kwaliteit inrichting èn voldoende plekken voor ontmoeting opnemen. beheerproblemen voorkomen door in toekomst goed na te denken over beheerstrategie o.a. door oprichten van Vereniging van eigenaren en huurders,om zelforganisatie van bewoners gaandeweg te vergroten. Lekker thuis in Parkstad Limburg 11

14 Woonmilieu: Agrarische buurtschappen 2025: Deze enclaves van rust en natuur met een historische uitstraling zijn uniek in Nederland. Zowel in de regio als elders in Nederland is er vraag naar dit woonmilieu. Op de open plekken in de agrarische buurtschap zijn nieuwe moderne versies van de oude carréboerderijen gebouwd. Grote panden zijn omgebouwd tot kleinere woon- en werkeenheden. Enkele boeren beheren het groene landschap. Woonmilieu: Groen ruim wonen 2025: velen zouden het liefst willen wonen in dit woonmilieu, een mooie grote woning met een grote tuin in een heuvelachtig groen landschap en toch nog redelijk dicht bij alle voorzieningen. Mensen met een hoog inkomen uit Parkstad Limburg, maar ook uit de rest van Nederland komen hier graag wonen. De voorraad villa s, landhuizen en herenhuizen is in de laatste decennia toegenomen. Veel mensen uit de omliggende regio s zijn daardoor aan hun trekken gekomen in Parkstad Limburg. ruimtelijk in beleid mogelijk maken om op lege plekken nieuwe woningen te bouwen grote boerderijen lenen zich uitstekend voor ombouwen tot meerdere wooneenheden hiermee nieuwe doelgroepen naar deze gebieden trekken. sociaal geen voorzieningen, bewoners zijn aangewezen op nabij gelegen stadsdeelcentra. Dit milieu leent zich als plek voor zelfgekozen gemeenschappen die eigen zorg en voorzieningen organiseren of inkopen. ruimtelijk bestaande populaire gebieden vragen niet om ingrijpende maatregelen strategie vooral richten op uitbouwen van dit succesvolle woonmilieu, door bijvoorbeeld herhalen van succesvolle in moderne vorm vraag naar woningen in allerhoogste segment binnen Parkstad Limburg en potentieel ook daarbuiten aanwezig. sociaal meeste groene ruime woongebieden hebben geen hechte sociale structuur binnen de buurt. Daar kiezen bewoners zelf voor en leidt niet tot problemen grootste probleem is dat een deel van de potentiële doelgroep wegvloeit naar de omliggende regio s omdat er te weinig aanbod van dit woonmilieu is en/of het aanbod te weinig bekend is De strategie is: investeren in en uitbouwen van dit woonmilieu strategie van verjongen biedt mogelijkheden om woonmilieu vitaal en aantrekkelijk te houden meer onder aandacht brengen van potentiële doelgroep door o.a. heldere campagne ontwikkelen nieuwe concepten van appartementen voor ouderen in deze prijsklasse zoals recente butlerconcept, daarmee doorstroming opgang brengen. Boven, links: Artistimpression van groen ruim wonen. Boven: Agrarische buurtschappen. 12 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

15 Woonmilieu: Wonen werken winkels 2025: De meest dynamische gebieden van Parkstad Limburg zijn de wonen werken winkelgebieden in de centra van de steden. Vooral het centrum van Heerlen springt eruit als het bruisende centrum waar de hele dag tot s avonds laat wat te beleven is. Er wonen, studeren en werken veel jonge mensen. De oude panden worden afgewisseld met nieuwe spectaculaire gebouwen met een mix van woningen, werkplekken en winkels. Over het algemeen zijn in Parkstad Limburg meer woonmilieus voor wonen en werken ontstaan. ruimtelijk centra van Heerlen en Kerkrade potentieel geliefde en dynamische wonen winkel werk gebieden, voor jonge werkende mensen, kunstenaars en met aparte panden voor studenten. Hiervoor vooral centrum van Heerlen gebiedsgericht aanpakken om leefbaarheidsproblemen op te lossen en vertrouwen herstellen in samenwerking met Hogeschool of andere hogere onderwijsinstituten uit omgeving jongeren terug naar centrum lokken wonen in centra is voor veel mensen aantrekkelijk, indien oplossing gevonden voor parkeren (onder de grond of goedkoper: op binnenplaatsen van woonblok). Hierbij hoort ook dynamiek en uitstraling. In Heerlen Centrum, en ook wel in Kerkrade Centrum streven naar hoogwaardig wonen werken winkels milieu met cultuur en uitgaansleven centrum vormt bruisend hart van Parkstad Limburg en heeft aantrekkingskracht voor vele doelgroepen op verschillende locatie in Parkstad Limburg ontwikkelen woonwerk milieus. Naar verwachting gaan steeds meer mensen thuis werken en in lossere werkrelaties (ook door ontwikkeling nieuwe communicatietechnieken) voormalige bedrijfspanden langs de linten geschikt voor werk-aan-huis plekken. Ook bedrijfsverzamelgebouwen in oude wijken initiëren. sociaal tot nu toe wonen vooral veel ouderen in grotere centra. Voor levendig centrum is het van belang dat jongeren en andere doelgroepen naar het centrum toe trekken. Vitaliteit en dynamiek zijn daarbinnen sleutelwoorden. Lekker thuis in Parkstad Limburg 13

16 6. We vernieuwen Het werken aan de woonmilieus komt voor het grootste deel aan op het verbeteren van de bestaande voorraad, maar ook op vernieuwen. Vernieuwen betekent nieuwbouw, maar ook vervanging met realisatie van geheel nieuwe, innovatieve woonconcepten in bestaande gebieden. Verbeteren en vernieuwen gaan hand in hand en zorgen samen voor de broodnodige impulsen in de woningmarkt van Parkstad Limburg. Voor het vernieuwen kijken we welke kansen er nu al liggen om doelgroepen en niches te bedienen, vast te houden op de woningmarkt of zelfs nieuw aan te trekken. Het gaat immers niet alleen om het doen van de nodige investeringen in de bestaande voorraad. Wezenlijk is dat we gezamenlijk werken aan het vitaliseren van de wijken. Het tegengaan van inkomens- en kennisvlucht door een goed en aansprekend woningaanbod in Parkstad Limburg te ontwikkelen. In gesprekken met bestuurders, medewerkers en stakeholders zijn de volgende doelgroepen gesignaleerd die kansrijk zijn voor Parkstad Limburg om meer te gaan bedienen om tot opwaardering te komen. Op dit moment zijn dit: 1. lagere inkomensgroepen maar wel met zo n uitzonderlijke kwaliteit dat het op termijn tot opwaardering leidt sociale kastelen ; wel vervangen, niet extra bijbouwen of toevoegen; combineren met huismeesterconcepten of zorg in bredere zin; sturen op buurtcohesie 2. jonge, hoogopgeleide Parkstedelingen kennis- en inkomensvlucht voorkomen door passende vernieuwende woonmilieus aan jonge Parkstedelingen te bieden; perspectief bieden voor wooncarrière in alle stadia van alleenwonend tot gezin: starters- / studentenwoningen, duurdere stedelijke woningen, kindvriendelijke buurten naar vrijstaand; kansen voor werken aan huis en grotere woonwerkafstanden benutten 3. latente thuismarkt midden-hoger kader dat bij grotere werkgevers in de regio werkt maar erbuiten woont meer aan Parkstad Limburg binden; woonwensen uiten zich in drie extremen: superlandelijk, superstedelijk en zeer bijzonder ; projecten met grote aantrekkingskracht en veel comfort 4. terugkeerouderen actieve goed bemiddelde senioren die voor werk wegtrokken en nu teruggaan naar hun roots ; richten op nieuwe actieve ouderen: comfortabel wonen zonder bij eerste zorgbehoefte direct te moeten verhuizen; serviceconcepten; diversiteit woonwensen, de senior bestaat niet; nieuwbouw: hogere prijsklassen, bungalows; bestaande voorraad: aanpasbaarheid; veilige omgeving 5. overspannen woningzoekers uit buurregio s meer balans in de verhuisbeweging door in Parkstad Limburg woonmilieus te bieden die minder gemakkelijk kunnen in omliggende overspannen woningmarkten: vrijheid met regels, zelfbouw, organisch groeiende herenhuismilieus met een strakke openbare ruimte in het heuvellandschap; studentenhuisvesting voor studenten uit omliggende regio s 6. creatieven ondernemend, lef en uniek door gedurfde, experimentele concepten; meer bijzondere woonmilieus en woonconcepten op bijzondere locaties; werken aan concepten voor kunstenaars en subculturen, trekkers voor mensen met meer uitgesproken woonwensen; vrije regelgeving, broedplaatsen, kunst en cultuur mengen met wonen. Per doelgroep hebben we uitgewerkt welke nieuwe woonconcepten nodig zijn om ze te bedienen: wat wil deze doelgroep, wat voor soort woningen moeten we ontwikkelen en aanbieden om deze doelgroep te bedienen, aan welke woonconcepten moeten we denken waar in Parkstad Limburg doen zich kansen voor om deze doelgroep te bedienen (en waar juist niet) welke strategie is nodig om het woningaanbod te ontwikkelen, vaak in gedurfde projecten die om een uitgekiende strategie en een zorgvuldige afstemming op regionaal niveau vragen; en welke strategie is nodig om de vraag hiervoor ook daadwerkelijk geïnteresseerd te krijgen (bijvoorbeeld door marketing en verkooptactieken). Door de jaren heen zullen nieuwe kansen ontstaan om andere doelgroepen aan de regio te binden. Deze lijst is een momentopname voor de komende jaren, die we regelmatig zullen actualiseren en herijken. Lokale en regionale sleutelprojecten Om deze doelgroepen te bereiken zijn zowel in nieuwe als in bestaande gebieden vernieuwende projecten nodig met een ondernemende aanpak, met veel lef en gebundelde investeringskracht. Om daarbij een scherpe focus aan te brengen willen we gaan werken met sleutelprojecten. Dit zijn alle bijzondere projecten die eraan bijdragen om de bovenstaande doelgroepen meer te bedienen. Met deze projecten werken we aan Parkstad Limburg en waarbij wij 14 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

17 het woon- en leefklimaat in de regio verder willen verbeteren.. We maken daarbij een onderscheid tussen lokale en regionale sleutelprojecten. Ons motto is: lokaal doen wat lokaal kan, regionaal wat regionaal moet. Alle gemeenten zijn inmiddels bezig om plannen en projecten uit te werken die op deze visie zijn geënt. Deze lokale sleutelprojecten richten zij op het meer bedienen van de bovengenoemde doelgroepen. Er vindt regelmatig uitwisseling plaats om de projecten in hun fasering en uitvoering goed op elkaar af te stemmen. Een aantal lokale sleutelprojecten heeft daarbij de potentie uit te groeien tot een regionaal sleutelproject. Voor de regionale sleutelprojecten willen we (per project verschillend) onze krachten bundelen: investeringen, kwaliteit van mensen, energie en aandacht richten om ze vanuit een gezamenlijk belang van de grond te tillen. Om in aanmerking te komen voor zo n krachtenbundeling moet een regionaal sleutelproject voldoen aan de volgende criteria: 1. bijdrage aan kwaliteitspijlers 2. bijdrage aan het extra bedienen van minimaal één van de doelgroepen 3. toegevoegde waarde voor de regio: project in een bepaalde gemeente heeft spin-off voor de andere gemeenten en de regio als geheel 4. bundeling krachten nodig: project is dermate uniek, heeft dermate lange adem nodig en/of kent dermate lef en complexiteit dat noch gemeente noch marktpartij het alleen gerealiseerd krijgt; bundeling van krachten over de gemeentegrenzen heen is nodig. Relatie verbeteren vernieuwen De zwaarte van onze aandacht en investeringen zal grofweg voor 80% komen te liggen in het verbeteren (bestaande woonmilieus, huidige inwoners) en voor 20% in het vernieuwen (nieuwe woonconcepten, binden nieuwe doelgroepen, voorkomen kennis- en inkomensvlucht). Overigens verweven wij beide sporen in de transformatie: vernieuwing gebeurt niet alleen door nieuwbouw, maar brengen we ook in bij de verbetering van bestaande gebieden. In een aparte uitwerking bij deze visie hebben we dit per stadsdeel en dorpskern tot op buurtniveau concreet uitgewerkt. Nieuwe woonconcepten: Parkstad Limburg à la Carte Voor de regionale sleutelprojecten denken we aan gedurfde, vernieuwende projecten die Parkstad Limburg op de kaart zetten. De onderstaande ideeën zijn het menu om in de komende jaren meer vernieuwende woonconcepten een plaats te gaan geven in Parkstad Limburg. Van elk woonconcept beschrijven de mogelijke locaties, en aan de hand van de kwaliteitspijlers: karakter, realisatie en doelgroepen. Onder: Hoogstedelijk dynamisch wonen. Lekker thuis in Parkstad Limburg 15

18 Woonconcept: Hoogstedelijk Dynamisch Wonen Centrum Heerlen wordt hoogstedelijk, jong en dynamisch. Van regionaal belang voor imago Parkstad Limburg en om jongeren een eigen woonmilieu te geven. locatie: centrum Heerlen, centraal station, Maankwartier en Oranje Nassau Park (op termijn heeft op kleinere schaal ook centrum Kerkrade potentie) karakter (identiteit & imago): dynamisch / jong / hoogstedelijk / kwaliteit landelijk unieke verschijningsvorm / geen kopie van elders, maar vanuit eigen kracht / ontworpen vanuit de openbare ruimte / bevat stedelijke symboliek / veilig straatbeeld / hoger onderwijs is integraal onderdeel / cultuur / referentie: KNSM/Java-eiland Amsterdam; Kop van Zuid Rotterdam realisatie (lef): gebiedsontwikkeling met grote omvang en kwaliteit / totaalvisie / lange adem / lange termijn investeerders doelgroepen (sociale diversiteit): latente thuismarkt jonge hoogopgeleide Parkstedelingen (jongeren, studenten) Woonconcept: Sociale Kastelen Exceptioneel fraaie gebieden voor lagere inkomens (daarom sociale kastelen ) die door hun kwaliteit op termijn de meest geliefde gebieden van Parkstad Limburg zullen worden. Van groot belang voor regio want combineert korte termijn noodzaak om in woningen voor lagere inkomensgroepen te investeren met lange termijn doelstelling om tot opwaardering te komen. denklocaties: karakter (identiteit & imago): realisatie (lef): doelgroepen (sociale dv.): MSP, Molenberg Heerlen Kerkenveld Brunssum Heiveld Landgraaf Old Hickoryplein Kerkrade mijnkolonie Passart of De Dem Hoensbroek (Heerlen) sociale woningbouw / exceptioneel hoge kwaliteit architectuur en stedenbouw / vanuit openbare ruimte ontworpen / referentie: Berlagebuurten Amsterdam; Ricardo Bofill in St Quentin-en-Yvelines; Barcelonaplein op Java-eiland in Amsterdam, lange termijn investering / strategie om hogere onrendabele top op korte termijn (project) op te vangen / niet zozeer bijbouwen alswel vervanging / eerst sociale kastelen (nieuw)bouwen en dan pas bestaande sociale woningbouw slopen om keten van gedwongen verhuizen te beperken lagere inkomens Rechts: Sociale kastelen 16 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG

19 Woonconcept: Op De Kunst Prijsvraag waarbij alle kunstenaars uit Parkstad Limburg hun woning mogen ontwerpen en de beste twintig op fraaie locatie daadwerkelijk worden gebouwd. Belangrijke toevoeging voor regio omdat excentriek woonmilieu ontbreekt nu volledig in Parkstad Limburg. denklocaties: gemeente Onderbanken (landelijke sfeer benutten; bovendien wonen er nu al veel kunstenaars) karakter (identiteit & imago): excentriek, expressief / locatie met fraai uitzicht over groen / kleurrijk en divers / project is permanente expositie / referentie: De Fantasie en De Realiteit, Almere realisatie (lef): prijsvraag onder alle kunstenaars in Parkstad Limburg / de beste twintig kiezen / fraaie locatie kiezen / vrij planningsregime / financiering regelen om de beste twintig te realiseren doelgroepen (sociale diversiteit): creatieven latente thuismarkt Rechts: Op de kunst. Woonconcept: Herenheuvels Parkstad Limburg biedt iets wat in omliggende overspannen woonmilieus minder snel kan: een Herenhuismilieu dat niet in één keer wordt gebouwd maar geleidelijk groeit door zelfbouw. Langs een sterk ontworpen openbare ruimte worden kavels uitgegeven waar particulieren een woning kunnen (laten) bouwen. Dit gebeurt wel vanuit een sterke visie op de beeldkwaliteit. Woonmilieu blijft zeer flexibel, ook op langere termijn, omdat op pandniveau vervanging mogelijk is. Randvoorwaarden voor het slagen van dit woonmilieu: ijzersterke openbare ruimte-structuur, eigen muren per pand, helder kader bouwhoogte en rooilijn. Belangrijk voor regio om meer kennis en inkomen te binden. denklocaties: karakter (identiteit & imago): realisatie (lef): gemeente Landgraaf gemeente Brunssum gemeente Heerlen gemeente Simpelveld ijzersterke openbare ruimte structuur (bv. gridpatroon ) / panden met eigen muren / straatbeeld is eenheid / ieder pand afzonderlijk karakter / gebruik maken van hoogteverschillen heuvels / zeer gevarieerd / zeer flexibel in de tijd / referentie: Alamo Square San Francisco (gridstructuur, heuvels, maar dan groener), particulier opdrachtgeverschap Borneo Sporenburg Amsterdam, Barcelona (gridstructuur), voorinvestering in openbare ruimtestructuur / financiële strategie voor vinden / kavels uitgeven / geduld, mag ook twintig jaar duren / beeldkwaliteitsplan met goede supervisie / wet voorkeursrecht gemeenten benutten doelgroepen (sociale diversiteit): overspannen woningzoekers buurregio s latente thuismarkt Lekker thuis in Parkstad Limburg 17

20 Rechts: Herenheuvels. Woonconcept: Carréboerderijen en Hoeves Nieuwe Stijl Een reeks nieuwe, moderne carréboerderijen en hoeves in het landschap. Elke carréboerderij krijgt zijn eigen thema: één voor starters op de woningmarkt, één voor latente thuismarkt, één met zorgconcept voor terugkeerouderen, één voor lagere inkomensgroepen (landschappelijke variant sociaal kasteel). Belangrijk voor de regio om nieuw superlandelijk milieu te creëren dat ook dient als nieuwe economische drager voor het landschap waar het aantal agrariërs afneemt, en om kennis en inkomen te binden door starters op de woningmarkt en de latente thuismarkt te bedienen. denklocaties: karakter (identiteit & imago): realisatie (lef): landelijke gemeenten herhaling van de voor de streek typerende carréboerderijen en hoeves / elk eigen thema / fraaie reeks in landelijk gebied / referentie: Haverlei Den Bosch, maar dan in Carréboerderij vorm / sommige met water rondom wegens waterhuishouding totaalvisie want wel eenheid in landschapsbeleving houden / flexibiliteit en fasering door vervolgens per carréboerderij visie uit te voeren doelgroepen (sociale diversiteit): latente thuismarkt lagere inkomensgroepen (waaronder starters op de woningmarkt) terugkeerouderen Rechts: Carréboerderijen en hoeves nieuwe stijl. 18 REGIONALE VISIE OP HET WONEN EN DE WOONMILIEUS IN PARKSTAD LIMBURG