Juni, Het bereiken van biseksuele mannen door de GGD Regio Nijmegen

Transcriptie

1 Juni, 2011 Het bereiken van biseksuele mannen door de GGD Regio Nijmegen Auteurs: M. Buunk & B. Hoenderboom Studentnummers: & Datum: 6 juni, 2011 Docentbegeleider: G. Kuyvenhoven Opdrachtgever: K. Hoondert, stafverpleegkundige Instelling opdrachtgever: GGD Regio Nijmegen Schoolinstelling: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

2 Samenvatting In opdracht van de GGD Regio Nijmegen en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen hebben wij voor ons afstudeeropdracht voor de opleiding HBO-Verpleegkunde een kwalitatief onderzoek gedaan onder biseksuele mannen. Aanleiding Vanuit de GGD Regio Nijmegen werd aangegeven dat er weinig biseksuele mannen op de soa poli komen om zich te laten testen op soa. Ook uit de Schorer monitor van 2010 bleek dat biseksuele mannen zich minder laten testen dan homoseksuele mannen. Dit is bezwaarlijk, omdat zij wel een risicogroep vormen die risico lopen op soa, doordat zij wisselende sekscontacten hebben met andere mannen. De GGD Regio Nijmegen wil om deze reden inzicht krijgen in de bevorderende en belemmerende factoren die een rol spelen voor biseksuele mannen uit de Regio Nijmegen om zich te laten testen op soa. Met deze gegevens willen zij het aanbod voor biseksuele mannen verbeteren, met als doel dat meer biseksuele mannen zich laten testen. Methode Om inzicht te verwerven in de bevorderende en belemmerende factoren van biseksuele mannen is er gebruik gemaakt van een kwalitatief onderzoeksdesign waarbij de resultaten beschrijvend zijn weergegeven. De gegevens zijn verzameld door het houden van semigestructureerde face-to-face interviews met biseksuele mannen uit de Regio van GGD Nijmegen, aan de hand van een vooraf opgestelde topiclijst. Doel Medio 2011 heeft het soa team van de GGD Regio Nijmegen inzicht in de bevorderende en belemmerende factoren voor biseksuele mannen, uit de Regio van de GGD Nijmegen, om zich laten testen op seksueel overdraagbare aandoeningen. Vraagstelling Welke bevorderende en belemmerende factoren spelen een rol voor biseksuele mannen, uit de Regio van de GGD Nijmegen, om zich te laten testen op seksueel overdraagbare aandoeningen? Resultaten Bevorderende factoren voor biseksuele mannen om zich te laten testen op soa waren: Zekerheid krijgen over eigen gezondheid, verkrijgen van waarborging van anonimiteit, het ondergaan van gratis testen, goede ervaringen met eerdere testen en een goede sfeer en omgeving. Outreach activiteiten werden als bevorderend ervaren. Belemmerende factoren voor biseksuele mannen zijn de angst voor het uitkomen van de biseksuele geaardheid, gebrek aan kennis over het aanbod van de GGD en gebrek aan kennis over soa, de 2

3 taboesfeer van biseksualiteit en de niet actieve houding van biseksuele mannen tegenover soa-testen. Conclusie Als biseksuele mannen uit de Regio van de GGD Nijmegen ervoor kiezen een soa-test te ondergaan, dan doen zij dat om zekerheid te krijgen over de eigen gezondheid en voor de gezondheid voor anderen. Wat hen hierbij helpt zijn goede ervaringen tijdens deze procedures en een goede sfeer en omgeving. De meest belemmerende factor voor biseksuele mannen om zich niet te laten testen, is de angst om herkend te worden en daarmee het uitkomen van de biseksuele geaardheid. Zij willen niet dat de geaardheid bekend wordt voor de naaste omgeving, omdat verwacht wordt dat de naaste omgeving de geaardheid niet accepteert. Daarbij zit biseksualiteit onder mannen in de taboesfeer. Een andere belemmerende factor is het niet op de hoogte zijn van het anonieme en gratis testen en verdere aanbod van de GGD. Doordat biseksuele mannen hier niet van op de hoogte zijn, zullen zij ook niet, of minder snel komen. 3

4 Voorwoord In het kader van de opleiding HBO-Verpleegkunde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen te Nijmegen, hebben wij, Michelle Buunk en Bernice Hoenderboom, in opdracht van de GGD Regio Nijmegen, een kwalitatief onderzoek uitgevoerd onder biseksuele mannen. Voor u ligt het onderzoeksverslag van een kwalitatief onderzoek naar belemmerende en bevorderende factoren voor biseksuele mannen om zich te laten testen op soa. Voor ons beiden is dit het eerste onderzoeksverslag dat wij hebben geschreven. We zijn erg enthousiast over het onderwerp van het onderzoek. Dit onderzoek was een leerzame ervaring waar we met plezier aan gewerkt hebben. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door onze opdrachtgever vanuit de GGD; Karlijn Hoondert (stafverpleegkundige), verdere begeleiding vanuit de GGD van Anne Mulder (verpleegkundige en verplegingswetenschappen studente aan de UU), Pushpa Hoppener (verpleegkundige) en Mariëtte Waverijn (gezondheidsbevorderaar). En begeleiding vanuit de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, onze docentbegeleidster Gertrude Kuyvenhoven. Wij bedanken hen voor de totstandkoming van dit onderzoek en onderzoeksverslag. Wij hebben ook andere GGD en, deskundigen en professionals benaderd voor best practice en meer informatie omtrent biseksuele mannen. Wij willen hen dan ook bedanken; Eva Roos (Schorer stichting), Marijn Kuijper (GGD Rotterdam-Rijnmond) en Nico Lippe (medewerker LNBi). Graag willen wij ook ons dankwoord uitspreken naar alle respondenten die zo vrij zijn geweest aan dit onderzoek mee te werken. Daarnaast willen we alle organisaties bedanken voor hun betrokkenheid, inzet en medewerking aan de werving van respondenten. De resultaten van dit onderzoek worden gepresenteerd aan de GGD Regio Nijmegen. Daarnaast worden aanbevelingen gegeven. Nijmegen, juni 2011 Michelle Buunk & Bernice Hoenderboom 4

5 Inhoud 1. Inleiding... 6 Aanleiding... 6 Doelstelling... 7 Vraagstelling... 7 Deelvragen... 7 Leeswijzer Theoretisch kader Doelgroep Testen op soa Preventie Methode van onderzoek Design Dataverzameling Dataverwerking en -analyse Resultaten Discussie en kritische kanttekening Conclusie Aanbevelingen Literatuur Bijlagen...32 Interviewprotocol...32 Topiclijst...34 Labeling en ordening van fragmenten

6 1. Inleiding Aanleiding Het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) is verantwoordelijk voor de landelijke infrastructuur van de soa-bestrijding. VWS bepaalt de randvoorwaarden die noodzakelijk zijn om preventie, gericht op seksueel risicogedrag, uit te voeren. Het Ministerie laat de gehele soa/hiv-bestrijding door het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) aansturen. De uitvoering van de preventie van seksueel risicogedrag is een lokale/regionale verantwoordelijkheid van de gemeenten en daarmee van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst oftewel, de GGD (Hoondert & Oostendorp, 2008). Dit staat beschreven in de Wet publieke gezondheid (Wpg). In deze wet staat dat de gemeenten in Nederland de taak hebben om de gezondheid van burgers te bevorderen en burgers te beschermen tegen ziekten en calamiteiten (Rijksoverheid, z.d.). De GGD en richten zich op verschillende gezondheidsterreinen waaronder het bevorderen van de seksuele gezondheid. De GGD en hebben een Soa-Sense team. Hier kan iedereen terecht voor soa-testen, de behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) en vaccinaties tegen hepatitis B, maar ook voor counseling over seksualiteit. Op de soa poli van de GGD Regio Nijmegen, geven soa-verpleegkundigen aan dat zij weinig biseksuele mannen op de poli zien. Biseksuele mannen vallen onder de groep, Mannen die Seks hebben met Mannen (MSM), die een verhoogd risico lopen op soa, door hun seksgedrag. Het weinig zien van biseksuele mannen op de poli is niet alleen een regionaal verschijnsel. Ook landelijk blijkt dat de doelgroep biseksuele mannen een moeilijk te bereiken groep is. Uit de Schorer monitor van 2010, een jaarlijks onderzoek naar gezondheid, welzijn en seksualiteit onder MSM, blijkt dat biseksuele mannen in verhouding tot homoseksuele mannen zich minder laten testen op soa/hiv of zich laten vaccineren op hepatitis B (Van Berkel, van Empelen, Roos & Zuilhof, 2010). Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat er op het gebied van de preventie van soa, zowel primair als secundair, nog gezondheidswinst te behalen is in de groep biseksuele mannen (Van Berkel et al., 2010). De GGD Regio Nijmegen wil hierop actie ondernemen met als doel de seksuele gezondheid van biseksuele mannen te bevorderen. Het testen op soa s en vaccineren tegen hepatitis B is voor MSM gratis en kan anoniem gedaan worden bij de GGD. Toch blijkt uit bovenstaande gegevens dat veel biseksuele mannen (nog) niet op consult komen op de soa poli om zich te laten testen of vaccineren. Volgens soa-verpleegkundigen komen biseksuele mannen, die wel komen, meestal primair naar de GGD voor een soa-test, terwijl bij de GGD een geheel consult wordt aangeboden, dat bestaat uit anonieme soa-testen, (waaronder HIV), vaccinatie tegen hepatitis B en counseling rondom seksualiteit. Er is beperkt inzicht in de factoren waarom mannen zich niet laten testen. Ondanks dat deze landelijke gegevens zoveel mogelijk in de preventiecampagnes worden verwerkt, lijken ze een deel van de doelgroep niet of niet voldoende te bereiken (Van Berkel et al., 2010). 6

7 Voor de GGD Regio Nijmegen ontbreekt het inzicht in de belemmerende en bevorderende factoren voor biseksuele mannen om zich te melden op de soa- poli. Zij zijn op zoek naar de redenen waarom deze mannen niet komen én naar de redenen waarom biseksuele mannen wel willen komen. Als deze factoren in kaart worden gebracht kan de GGD Regio Nijmegen een beter aansluitend preventiebeleid op deze doelgroep zetten met het oog op het behalen van gezondheidswinst. Doelstelling Medio 2011 heeft het Soa-Sene team van de GGD Regio Nijmegen inzicht in de bevorderende en belemmerende factoren voor biseksuele mannen, uit de Regio van de GGD Nijmegen, om zich laten testen op seksueel overdraagbare aandoeningen. Vraagstelling Welke bevorderende en belemmerende factoren spelen een rol voor biseksuele mannen, uit de Regio van de GGD Nijmegen, om zich te laten testen op seksueel overdraagbare aandoeningen? Deelvragen Welke risicoperceptie hebben biseksuele mannen uit de Regio van de GGD Nijmegen van hun seksgedrag? In hoeverre kennen biseksuele mannen uit de Regio Nijmegen het aanbod; gratis anoniem op soa testen, vaccineren op hepatitis B en counseling, van de GGD Regio Nijmegen? Wat is volgens biseksuele mannen de beste wijze voor de GGD Regio Nijmegen om met biseksuele mannen in contact te komen? Waar zijn volgens biseksuele mannen de beste plekken voor de GGD Regio Nijmegen om met biseksuele mannen in contact te komen en hen te vinden? Wat zijn volgens biseksuele mannen de beste wijzen voor de GGD Regio Nijmegen, om soa-testen zo laagdrempelig mogelijk aan te bieden? Leeswijzer Dit onderzoeksverslag bestaat uit acht hoofdstukken. Achtereenvolgens komen aan bod; De inleiding, het theoretisch kader, de methode van onderzoek, de resultaten, discussie en kritische kanttekeningen, de conclusie, aanbevelingen, de literatuurlijst en de bijlagen. 7

8 2. Theoretisch kader In dit hoofdstuk volgt een uitwerking van veelgebruikte begrippen en meest relevante termen. Achtereenvolgens komen aanbod de doelgroep (biseksuele mannen), het testen op soa en de GGD Doelgroep Biseksualiteit Dit onderzoek spitst zich op biseksuele mannen, omdat uit onderzoek is gebleken dat in deze doelgroep seksuele gezondheidswinst te behalen is. Biseksuele mannen vormen de doelgroep. Biseksualiteit is het zich seksueel aangetrokken voelen tot beide geslachten (Van Dale, 2010). Biseksualiteit is, net als hetero- en homoseksualiteit, een zelfstandige seksuele oriëntatie. Het kenmerkende van biseksualiteit is de diversiteit van uiting ervan. Er zijn biseksuelen bij wie de belangstelling gelijkelijk over de geslachten is verdeeld. Dit hoeft echter niet het geval te zijn om jezelf biseksueel te noemen. Er zijn mensen die zich vooral seksueel aangetrokken voelen tot het eigen geslacht, maar vaste relaties toch eerder aangaan met het andere geslacht. Zo komt ook het omgekeerde voor (Landelijk Netwerk Biseksualiteit, 2010). Biseksuele mannen vallen onder de groep Mannen die Seks hebben met Mannen (MSM). MSM vormen een risicogroep door hun seksuele gedrag. Namelijk het hebben van meer wisselende seksuele contacten en anale seks, wat het risico op soa verhoogt. Uit landelijke cijfers blijkt dat onder de MSM het grootste aantal HIV-infecties wordt gevonden. In een onderzoeksrapport van het RIVM van 2009 bleek 4,5% van de geteste MSM seropostief te zijn in vergelijking tot 0,6% van de heteroseksuele mannen. Ook is het aantal soa onder MSM hoog, in 2009 werd 22% van de geteste mannen positief gediagnosticeerd. Daarnaast is deze groep ook een risicogroep voor hepatitis B. Hierin werd in soa-centra 27% positief gediagnosticeerd op soa (Van Empelen, 2009). In dit onderzoek spitsen we ons op mannen die zichzelf als biseksueel zien en mannen die biseksueel gedrag vertonen met uitzondering van swingers. Swingers zijn stellen die elkaar opzoeken met als doel seks te hebben met een ander stel of andere stellen. Zij behoren niet tot de doelgroep, omdat deze groep al veel wordt gezien op de poli. De geldende definitie voor biseksualiteit in dit onderzoek is: Biseksualiteit is het zich seksueel aangetrokken voelen tot beide geslachten. Prevalentie van biseksualiteit Er zijn weinig cijfers bekend over de prevalentie van biseksualiteit bij mannen en biseksualiteit in het algemeen. In verscheidene onderzoeken worden biseksuelen en homoseksuelen in een adem genoemd. Dat maakt het ingewikkeld om wat te zeggen over het aantal biseksuelen in Nederland. Tot voor kort was er weinig grootschalig onderzoek naar hoe vaak biseksueel gedrag voorkomt en hoeveel mensen zich biseksueel noemen. 8

9 Vanaf 2006 is er in toenemende mate onderzoek gedaan naar biseksualiteit. Daarin was sprake van onderzoek naar seksualiteit waarbij de categorie biseksueel als keuze in een of andere vorm is opgenomen. Wel is hier ook enige scepsis noodzakelijk. In de onderzoeken wordt namelijk onderscheid gemaakt in de perceptie van biseksualiteit. Er kan naar drie verschillende aspecten worden gevraagd namelijk naar seksueel gedrag; dat wil zeggen het geslacht van de sekspartners, naar seksuele aantrekking en naar hoe iemand zichzelf benoemt. Het Landelijk Netwerk Biseksualiteit (LNBi) heeft zijn eigen onderzoeken naar biseksualiteit. In 2007 was er een onderzoek van het LNBi en het COC genaamd hoebibenjij, waarin mensen een vragenlijst hebben ingevuld over hun seksuele aantrekking, gedrag en fantasieën, emotionele voorkeur, sociale voorkeur, lifestyle en seksuele identiteit. In een presentatie van Hollandbicon (onderdeel van het LNBi) van 2010 staat dat in veel onderzoeken een percentage biseksuele mannen genoemd wordt rond de 1-1,5% (Heyl, 2010). Echter bleek, uit hoebibenjij, dat 12% van de mannen zichzelf als biseksueel zagen. In dit onderzoek zijn alle drie de aspecten van biseksualiteit meegenomen, dus ook de mannen die biseksueel gedrag vertonen, maar zichzelf niet biseksueel noemen Testen op soa Testgedrag Met testgedrag wordt bedoeld of men zich laat testen in welke mate en frequentie. Uit de Schorer monitor van 2010 blijkt dat biseksuele mannen in verhouding tot homoseksuele mannen zich minder laten testen op HIV en soa. Zo is van de homoseksuele mannen 77% ooit getest op HIV tegenover 59% van de biseksuele mannen. Voor het testen op soa s geldt dat 49% van de homoseksuele mannen zich in de voorgaande 12 maanden heeft laten testen tegenover 25% van de biseksuele mannen. Dit geldt ook voor hepatitis B. Zo is 63% van de homoseksuele mannen gevaccineerd tegenover 36% van de biseksuele mannen (Van Berkel et al., 2010). Factoren voor het testen op soa Zowel nationaal als internationaal is er onderzoek gedaan naar de factoren waarom MSM zich wel of juist niet laten testen op soa. In de literatuur werd onderzoek gedaan naar MSM en niet specifiek naar biseksuele mannen. Wel maakten biseksuele mannen deel uit van de onderzoeksgroep. In Boston is door Mimiaga, Goldhammer, Belanoff, Tetu & Mayer (2007) een onderzoek gedaan naar MSM over hun kennis over soa en HIV, hun risicoperceptie, redenen om zich te wel of niet te laten testen en de ervaringen met het testen op soa/hiv. Er waren 50 participanten, van wie 14% aangaf biseksueel te zijn. Daarnaast heeft Dörfler een zogenaamde needs assessment geschreven door middel van een literatuuronderzoek. Hierin wordt onder andere gekeken naar bevorderende en belemmerende factoren van MSM om zich te laten testen op HIV en soa. 9

10 Risicogedrag & Risicoperceptie Risicoperceptie kan worden omschreven als het risico dat mensen voor zichzelf inschatten op de kans die zij lopen om een bepaalde aandoening of gezondheidsprobleem te krijgen (Sassen, 2006). In dit onderzoek wordt gekeken naar het risicogedrag en naar de risicoperceptie van biseksuele mannen. Onder seksueel risicogedrag wordt in dit onderzoek verstaan: Seksueel gedrag waarmee seksueel overdraagbare aandoeningen (soa/hiv/hepatitis B) kunnen worden overgedragen (Baas, Bakker & Knoops, 2010). Onder de overdracht wordt zowel verstaan het doorgeven van een infectie als het oplopen van een infectie. In de groep MSM is het risico op overdracht van een infectie het grootst door onbeschermde anale seks. Bevorderende factoren voor het testen op soa Bevorderende factoren zijn vooruithelpende omstandigheden die invloed op iets uitoefenen (van Dale, 2010). Redenen waarom biseksuele mannen of MSM er juist wel voor kiezen om een soa-test te laten doen. Uit een literatuurstudie van Dörfler (2007) naar het bevorderen van testen op HIV bij MSM, kwam naar voren dat een HIV-sneltest drempelverlagend werkt voor high-risk-patients. Ook bleek dat het online informatie geven over soa en HIV een bevorderende factor is voor het verhogen van het testen op HIV onder MSM. In het onderzoek van Mimiaga et al. (2007) werd gevraagd aan de MSM wat de bevorderende factoren waren voor het doen van hun (meest) recente soa-test. De primaire redenen konden worden ingedeeld in drie categorieën. Namelijk: 1. Het hebben van klachten of het gewaarschuwd zijn door een sekspartner in het kader van partnerwaarschuwing. 2. Preventiegericht: zich routinematig laten testen. 3. Sociaal gericht: een nieuwe relatie hebben, aangemoedigd door vrienden of familie. Een aantal andere redenen uit het onderzoek van Mimiaga (2007) waren: Het meedoen aan een onderzoek, het zien van advertenties/campagnes of op aanraden door ziekenhuis- of gevangenispersoneel. Daarnaast werd gevraagd aan de MSM wat zij dachten dat redenen konden zijn voor andere MSM om zich te laten testen. Naast hun persoonlijke redenen die hierboven genoemd waren, kwam naar voren dat ze graag wilden weten wat hun HIV-status is. Een aantal deelnemers melden dat de toegang tot anonieme, gratis soa-testen een stimulans is. Samenvattend komt naar voren dat HIV-sneltesten, online informatie, gratis testen, anonimiteit en aangemoedigd worden door omgeving drempelverlagend werken. Belemmerende factoren voor het testen op soa Belemmerende factoren, oftewel moeilijkmakende/hinderende omstandigheden die invloed op iets uitoefenen (Van Dale, 2010). In dit geval zijn het de factoren voor biseksuele mannen om zich juist niet te laten testen op soa. 10

11 Uit de literatuurstudie van Dörfler (2007), waarin een Engelstalig internetonderzoek werd beschreven, kwam naar voren dat respondenten die een groot risico op een HIV-infectie liepen, werden beïnvloed door angst voor een positief HIV-resultaat en de gevolgen hiervan. De lage-risico-respondenten werden beïnvloed door hun eigen veronderstelde laag-risicoperceptie. Hierdoor kozen zij ervoor om zich niet te laten testen (Dörfler, 2007). Uit het onderzoek van Mimiaga et al. (2007) was elke deelnemer ooit getest op HIV. Redenen voor de deelnemers om zich niet te laten testen waren: 1. Het niet hebben van klachten, 2. geen risico zien, 3. het tegen de wijze van testafname opzien, 4. geen toegang hebben tot gratis en anonieme testen en 5. niet weten hoe ze een test kunnen krijgen/ondergaan/nemen. Daarnaast werd gevraagd aan de MSM wat zij dachten dat de redenen konden zijn voor andere MSM om zich te niet te laten testen op SOA/HIV zijn: 1. De angst om het resultaat te weten, 2. ontkennen van het risico, 3. verslaafd zijn aan drugs of alcohol en 4. de seksuele activiteiten niet willen veranderen. Naast punten 1 t/m 4 werd door andere MSM gedacht, dat mannen niet weten waar en hoe ze getest kunnen worden en welke behandelmethoden er zijn. Ook het sociale stigma werd gezien als een belemmerende factor bij 18% van de deelnemers (Mimiaga et al, 2007). Samenvattend: Belemmerende factoren die hierin naar voren komen zijn angst voor een positief resultaat en de gevolgen hiervan, geen klachten hebben, een lage risicoperceptie hebben en geen toegang hebben tot gratis/anonieme testen, maar ook het tegenop zien op de wijze van afname Preventie De uitvoering van de preventie van seksueel risicogedrag is een lokale/regionale verantwoordelijkheid van de gemeenten en daarmee van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst of wel de GGD (Hoondert et al., 2008). De GGD Regio Nijmegen heeft als doel bij te dragen aan de verbetering van de seksuele gezondheid van risicogroepen in de Regio Nijmegen (Waverijn, 2010). Zoals eerder beschreven vallen biseksuele mannen onder de groep MSM. Voor anonieme soa-testen, behandeling van soa, vaccinatie tegen hepatitis B en counseling rondom seksualiteit kunnen biseksuele mannen op de soa poli van de GGD komen. Voor de risicogroep MSM, waaronder biseksuele mannen vallen, is dit aanbod gratis. Volgens GGD Regio Nijmegen komen biseksuele mannen meestal primair naar de GGD voor een soa-test, maar zij krijgen op de GGD een geheel consult, dat niet alleen bestaat uit een soa-test, maar waarin ook ruimte is voor eventuele vaccinaties of counseling. 11

12 Om zoveel mogelijk mensen uit risicogroepen te bereiken, gaat het soa-team van de GGD Nijmegen ook op outreach. Een outreach activiteit is in dit geval een soa-consult op locatie, anders dan op de GGD. Medewerkers van het soa-team gaan erop uit naar bepaalde locaties, waarvan bekend is dat er risicogroepen aanwezig zijn, met het doel mensen te bereiken die zij niet zien op het spreekuur. Deze outreach activiteiten zijn drempelverlagend voor deze mensen (GGD Nederland, 2005) Een voorbeeld van een outreach activiteiten van de GGD Regio Nijmegen is het periodiek aanbieden van consulten in een mannensauna in de omgeving van Nijmegen, waarvan bij de GGD Nijmegen bekend is dat er biseksuele mannen komen. Medewerkers van het soa-team gaan naar deze locatie, waar saunabezoekers gratis en anoniem op consult kunnen komen. Op deze manier ontvangen zij hetzelfde aanbod als op de GGD, maar hoeven zijn niet speciaal naar de GGD te komen. Dit is een interventie om testen laagdrempelig aan te bieden. Volgens de GGD Regio Nijmegen werkt dit goed. In deze studie, waarin we deze mannensauna hebben bezocht, hebben we onder andere onderzocht hoe biseksuele mannen deze outreach activiteiten ervaren. 12

13 3. Methode van onderzoek In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe het onderzoek is gehouden en volgt een verantwoording van de gemaakte stappen Design Binnen de onderzoeksvraag wordt gekeken naar belevingen, ervaringen, inzichten en ideeën van biseksuele mannen. Dit is kenmerkend voor kwalitatief onderzoek. Daardoor is er gekozen voor het empirisch kwalitatief onderzoek, omdat deze vorm van onderzoek zich richt op de interpretatieve benadering. In een kwalitatief design staat het perspectief, begrip of de interpretatie van de respondenten centraal. (Migchelbrink, 2006) Het onderzoekstype is een beschrijvend onderzoek, omdat de aard en/of kenmerken van de onderzoeksverschijnselen werden benoemd en beschreven. Het perspectief van biseksuele mannen werd nadrukkelijk beschreven in dit onderzoek. Het gaat om de beschrijving en inventarisatie van gevoelens, belevingen en ervaringen van een groep van personen. Van belang was het beschrijven van de werkelijkheid zoals de biseksuele mannen die ervoeren (Baarda, Goede, de & Teunissen, 2005) Dataverzameling De dataverzameling is de kern van het onderzoekswerk. Voor er begonnen werd met de dataverzameling was vastgesteld waar de gegevens vandaan werden gehaald en welke databronnen en dataverzamelingstechniek gebruikt werden. Databronnen In dit onderzoek werd gebruikt gemaakt van respondenten als databron. De respondent werd geïnterviewd om gegevens over zichzelf, zijn ideeën en opvattingen te verkrijgen. De doelpopulatie waaruit de respondenten werden gehaald, was tegelijkertijd de onderzoekseenheid van dit onderzoek. De doelpopulatie is kort beschreven in de "wie, wat, waar". Wie: Mannen. Wat: Mannen die vallen onder de noemer biseksueel. Waar: In de regio van de GGD Regio Nijmegen. Omdat het niet mogelijk is om gedurende het onderzoek alle biseksuele mannen uit de regio van de GGD Regio Nijmegen als respondent te nemen, was het daarom nodig om een steekproef te trekken uit deze onderzoekseenheid. In de steekproef werd gestreefd naar respondenten die veel informatie op kunnen leveren voor de beantwoording van onze vraagstelling. Steekproef In dit onderzoek werd gebruikt gemaakt van sneeuwbalsteekproef, een variant van de gelegenheidssteekproef. Er werd hiervoor gekozen omdat de onderzoekseenheid moeilijk te vinden en te bereiken was. Daarnaast was er geen duidelijk overzicht waar respondenten, die voor ons onderzoek in aanmerking konden komen, te vinden waren. Er werd aan een 13

14 aantal personen gevraagd, in dit geval soa-verpleegkundigen, een beheerder van een mannensauna, een medewerker van de Schorer Stichting en een medewerker van het LNBi, om ons door te verwijzen naar relevante respondenten (Migchelbrink, 2006). In totaal zijn er zeven biseksuele mannen geïnterviewd in de leeftijd van 25 tot 65 jaar. Dataverzamelingstechniek Uit de databronnen werd informatie gehaald voor het beantwoorden van de hoofdvraag. Deze informatie werd verkregen door gebruik te maken van de dataverzamelingstechniek ondervragen, omdat door middel van deze techniek kennis, houdingen, attitudes, motieven en opvattingen onderzocht kunnen worden (Migchelbrink, 2006). Ondervragen kent verschillende varianten. In dit onderzoek hebben wij gebruik gemaakt van een open interview omdat we geïnteresseerd zijn diepgaande informatie, de factoren voor biseksuele mannen om zich te laten testen bij de GGD. Het open-interview kan worden onderverdeeld in drie vormen namelijk het ongestructureerde interview, het halfgestructureerde interview en het gestructureerde interview. In ons onderzoek zijn de interviews afgenomen middels het halfgestructureerde interview. Hierbij werd gebruik gemaakt van een topiclijst. In deze topiclijst stonden enkele gespreksonderwerpen die tijdens het interview aan bod moesten komen. De volgorde en de formulering van vragen en antwoorden lagen niet vast. Enerzijds is er gekozen voor deze vorm, omdat er al een aantal vragen vastgesteld zijn die van belang zijn voor het onderzoek en de validiteit wordt hiermee verhoogd. Anderzijds gaf het de mogelijkheid om dieper in te gaan op de antwoorden van de respondent wanneer gedacht werd dat dit van belang kon zijn voor het onderzoek (Migchelbrink, 2006). Een nadeel van een halfgestructureerd interview was dat het tijdrovend is. Daarnaast stellen mondelinge interviews veel eisen aan onderzoekers, om onder andere geen sociaalwenselijke antwoorden te krijgen. Deze vaardigheden hebben we ons geprobeerd eigen te maken door oefeninterviews te houden met proefpersonen en deze interviews gezamenlijk te evalueren (Migchelbrink, 2006). De interviews met de respondenten werden afgenomen in de openbare ruimte van het saunacomplex. Respondenten van buiten de sauna hadden de keuze om het interview te ondergaan in een kamer ingericht bij de GGD of op een andere locatie. Helaas hebben wij geen andere respondenten anders dan vanuit de sauna kunnen interviewen. Gedurende dit onderzoek hielden wij een logboek bij met alle gedachten, gebeurtenissen, werkzaamheden en ontwikkelingen betreffende ons onderzoek. Validiteit en betrouwbaarheid Om de validiteit en betrouwbaarheid te verhogen moesten fouten, die de onderzoeksresultaten kunnen vertekenen, zoveel mogelijk worden voorkomen. Het was belangrijk om nauwkeurig en zorgvuldig te werk te gaan. 14

15 Allereerst werd er gezorgd voor een proefmeting, alvorens er begonnen werd met de interviews met de respondenten. In deze proefmeting werd het interview voor het eerst afgenomen met proefpersonen. Middels deze proefmeting moest duidelijk worden of de vragenlijst, meet wat we wilden meten, dus valide is. Uit de proefmeting bleek dat de vragen duidelijk waren voor de proefrespondenten, we hoefden geen aanpassingen te maken in onze topiclijst. Ook werd gekeken naar de setting van het onderzoek. Er werd gevraagd naar het welbevinden van de respondenten. De respondent had de keuze mogelijkheid om in een openbare ruimte of gesloten ruimte het interview te doorlopen, waar hij zich het prettigst bij voelde. De respondenten gaven aan zich op hun gemak te voelen in de door ons opgestelde setting. Deze punten waren van belang om onder andere de betrouwbaarheid van het interview te bevorderen. De interviews zijn opgenomen met behulp van geluidsopnameapparatuur. Hiervoor werd toestemming gevraagd aan de respondent. De interviews werden afgenomen door twee onderzoekers. Daarna werden de gegevens onafhankelijk van elkaar geïnterpreteerd. Naderhand is het interview nog eens kritisch doorgenomen en werd er gereflecteerd op het gehele interview en de techniek. Om recht te doen aan de respondent wilden wij een zogeheten membercheck uitvoeren. Een membercheck wil zeggen dat de getypte/geschreven verbale reacties van de respondent terug worden gekoppeld aan de respondent, die vervolgens kan bevestigen dat de getypte/geschreven gegevens kloppen (Migchelbrink, 2006). Helaas was hiertoe weinig mogelijkheid in verband met de anonimiteit van de respondenten. Er werd ter plekke geparafraseerd en samengevat. Aan de respondent werd daarna gevraagd of de interpretaties juist waren Dataverwerking en -analyse Nadat alle onderzoeksgegevens verzameld waren door middel van interviews vond de dataverwerking en analyse plaats. Alle respondenten gaven toestemming om de interviews op te nemen. Hierdoor hadden wij auditieve gegevens verzameld uit de interviews. Na het eerste interview is direct worden begonnen met de verwerking en analyse. Vragen en topics zijn gaandeweg het onderzoek bijgesteld. Dataverwerking De verzamelde gegevens uit het interview werden in de verwerking voorzien van een nummer namelijk: Interview één tot en met interview acht. De auditieve gegevens zijn verwerkt volgens vier stappen die staan beschreven in Baarda et al. (2005) namelijk: 1. Uittypen 2. Ordenen en reduceren 3. Keuze van fragmenten; hierbij kiezen voor bepaalde fragmenten 4. Onderscheiden van fragmenten Na de interviews werden de auditieve gegevens getranscribeerd, in dit onderzoek wil dat zeggen: Alle, voor het onderzoek relevantie passages, zijn letterlijk uitgetypt. Naderhand werden gegevens die niet van belang bleken voor het beantwoorden van de vraagstelling 15

16 geschrapt. De uitgetypte gegevens werden onderverdeeld in fragmenten. Ieder fragment geeft informatie over één onderwerp. Vervolgens werden de fragmenten onderscheiden door ze in een tabel te verwerken. Data-analyse De verwerkte gegevens werden geanalyseerd door onderstaande stappen gebaseerd op de stappen van Baarda et al. (2005) en Migchelbrink (2006). Bij het analyseren van de gegevens hielden we rekening met de betrouwbaarheid van de onderzoeksresultaten door onafhankelijk van elkaar te labelen. 1. Labelen Bij het labelen zochten we belangrijke termen die kenmerkend zijn voor een bepaald tekstfragment en belangrijk waren voor het beantwoorden van de vraagstelling. Alle relevante aspecten uit een fragment werden gebruikt. Echter wilden we maximaal zes labels per fragment gebruiken, omdat het namelijk moest leiden tot reductie van het onderzoeksmateriaal. Er werd doorgegaan met labelen tot er zich geen nieuwe labels meer voordeden. De eerste twee interviews hebben wij onafhankelijk van elkaar gelabeld. Deze hebben we nadien naast elkaar gelegd en doorgelopen. Veel labels kwamen overeen. Daarna hebben we een afspraak met Anne geregeld. In dit gesprek zijn we alle labels nogmaals doorgelopen met z n drieën. De informatie vanuit deze bijeenkomst is wederom verwerkt. Later werden de labels nog eens voorgelegd aan de docentbegeleider. Zo hebben wij de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid verhoogd. 2. Geldigheid van de labeling vaststellen Bij het vaststellen van de geldigheid van de labels werd gekeken of het voorlopige labelsysteem geldig was om de rest van de interviews te dekken. Dit was echter niet het geval waardoor er zich nieuwe labels bleven voordoen. Uiteindelijk kwamen wij op 130 labels. 3. Verbanden zoeken tussen labels en ruimtelijk ordenen. In deze stap werden labels met dezelfde inhoud geordend. Alvorens hier mee te beginnen hebben we eerst alle labels geordend op hoofd en/of deelvraag. Deze stap is gezet om het proces overzichtelijker te maken. Vanuit de geordende labels hebben we gezocht naar labels met dezelfde inhoud. Dus het bij elkaar zetten van labels met overeenkomsten betreffende de inhoud. Vervolgens worden deze ingedeeld in thema s. 4. Thema s Nadat alle labels geordend waren op hoofd- en/of deelvragen, werd gezocht naar onderlinge verbanden van labels. Dit eindige in verschillende thema s. De thema s hebben we doorgesproken tijdens een bijeenkomst met Karlijn en Anne, de informatie van deze bijeenkomst hebben wij weer gebruikt om de resultaten te verduidelijken. Door overeenkomsten tussen de thema s, zijn ook deze gereduceerd, om de overeenkomsten eruit te halen en/of zo min mogelijk te maken. De thema s geven in het geheel antwoord op de hoofd- en deelvragen. 16

17 4. Resultaten In dit hoofdstuk volgen de resultaten van het onderzoek. De resultaten geven antwoord op de hoofd- en deelvragen. De resultaten worden neergezet aan de hand van thema s. Gezondheid Alle geïnterviewde biseksuele mannen gaven aan dat zij de eigen gezondheid als belangrijk achten. De eigen gezondheid werd veelal genoemd als reden voor het ondergaan van een soa-test. Bij de respondenten die ooit getest waren of die zich wilden laten testen was dat dan ook de hoofdreden voor een test; zekerheid krijgen over de eigen gezondheid. Ja omdat ik toch ook wel eens risicovolle contacten heb en ja als je een bepaald iets hebt, wil je er wel zo vroeg mogelijk bij zijn, zodat je het gelijk kunt behandelen natuurlijk. Daarnaast werd ook veelal de gezondheid van andere (seks) partners genoemd. Verder werd door een aantal respondenten aangegeven dat ze erg bang waren om iets om te lopen en hierdoor zich snel zorgen maken. Goede ervaringen, goede sfeer en vertrouwen De respondenten die een soa test bij de GGD hadden ondergaan waren positief over de werkwijze. Zij gaven aan dat het bevorderlijk is dat de soa verpleegkundigen toegankelijk zijn, een vertrouwd gevoel van belang is en dat het als prettig wordt ervaren een band op te bouwen met de soa verpleegkundigen. Als het goed is en voelt vertrouwd ja dan ga je ook wat makkelijker en als je steeds dezelfde treft dan bouw je ook een band op. En ja dan wordt het ook wat prettiger om te gaan, wordt eh.. wel makkelijker. De meeste respondenten gaven aan zich liever te laten testen bij de GGD dan bij de huisarts omdat volgens hen de GGD anoniemer en deskundiger is. Enkele respondenten gaven aan geen voorkeur te hebben omdat zij met hun huisarts ook een goede band hebben. Om in contact te komen met biseksuele mannen door de GGD, gaven respondenten aan dat de omgeving en sfeer erg belangrijk te vinden. In een omgeving waar meer biseksuele mannen zijn voelen zij zich meer op hun gemak, praten zij eerder over hun biseksualiteit en laten zich ook eerder testen. Dit is ook de reden dat respondenten erg enthousiast zijn over de outreach activiteiten, zoals het testen in een sauna. Verder gaven respondenten aan dat testen in een sauna niet als een medisch onderzoek werd ervaren, wat het laagdrempelig maakt. Ja, ik denk de sfeer he, ja van een onderzoek. Ja hier in de sauna is toch wat gemoedelijker. Hier onder elkaar heb je allemaal gelijk volk en ja daar zit je in een wachtruimte met allemaal andere mensen, je komt allemaal 17

18 vreemde mensen tegen, misschien kan het wel drempelverlagend werken dat je meteen door mag lopen, dat je niet in een wachtruimte hoeft te zitten, dat wachten met andere mensen dat lijkt mij nog wel het grootste probleem. Ontmoetingstijden Wat opviel was dat door een aantal respondenten werd aangegeven dat biseksuele mannen eerder s middags en aan het eind van de middag komen. Dit werd verklaard door dat biseksuele mannen een middagje vrij zouden nemen of net na het werk doorgaan naar seksplekken of andere ontmoetingsplekken. Thuis vertellen zij dan echter dat ze op het werk zijn of dat een vergadering uitloopt. Daarnaast werd er aangegeven dat veel biseksuele mannen actief zijn op maandagen. Hier werd als verklaring voor gegeven dat biseksuele mannen het weekend doorbrengen en besteden aan hun gezin en maandag (pas) weer toe kunnen geven aan hun biseksualiteit. Ook op de parkings, ga maar op maandag, hartstikke druk! Dan hebben ze een weekend niks kunnen doen en maandag moeten ze dan loskomen. In het weekend is de man met het gezin. Outreach maakt laagdrempelig De laagdrempeligheid van soa-testen is een bevorderende factor voor het zich laten testen omdat outreach activiteiten van de GGD Regio Nijmegen door de respondenten gezien worden als laagdrempelig. Voor veel van de geïnterviewde biseksuele mannen hebben de outreach activiteiten ervoor gezorgd dat zij zich lieten testen en kennis hebben genomen van de GGD soa poli. Vooral de sfeer en gemoedelijkheid werden belangrijk geacht. Verdere factoren die belangrijk werden geacht om het testen zo laagdrempelig mogelijk te maken zijn anonimiteit, het gevoel van gelijkwaardigheid op de locatie, een goede sfeer op de locatie, toegankelijkheid en gemak. Heel veel mensen willen hier zich laten testen, dus dan voel je, je wel gelijkwaardig en dan is de drempel ook wat lager. Ik denk dat je, je dan toch eerder laat testen, omdat er meer mensen zijn die het ook doen. Een aantal van de respondenten gaven aan dat zij alleen maar naar de outreach activiteiten van de GGD kwamen en nooit op de soa poli van de GGD geweest zijn. Omdat zij dit gemakkelijker vinden en omdat zij voor het eerst kennis gemaakt hebben met soa-testen op de outreach activiteiten. Nee, ik ben nog nooit op de soa poli geweest, ik hou gewoon de gaysites in de gaten en dan zie ik het vanzelf wel verschijnen wanneer de GGD op locatie komt. 18

19 Anonimiteit en de angst voor het bekend worden van de biseksuele geaardheid Wat vooral veel naar voren komt uit de interviews is dat anonimiteit als zeer belangrijk wordt ervaren. Wel moet daarbij gezegd worden dat veel respondenten niet op de hoogte waren van het feit dat een test bij de GGD ook gratis en anoniem ondergaan kan worden. De relevantie van anonimiteit gold met name voor de respondenten die een vaste partner/vrouw hadden, die niet op de hoogte waren van hun biseksualiteit. Ik vind de anonimiteit erg belangrijk, ja omdat mijn partner niet helemaal op de hoogte is, op zekere hoogte wel, maar je hebt ook mannen waarbij dat helemaal niet is. Er wordt dan ook vaak benoemd dat biseksuele mannen niet openlijk voor hun biseksualiteit uitkomen aan de directe omgeving, maar in het geheim hieraan toegeven zonder dat hun naasten hiervan op de hoogte zijn. Volgens de respondenten zal hun biseksualiteit door hun omgeving niet geaccepteerd worden. De respondenten gaven dan ook aan dat zij niet de behoefte hadden dat de biseksuele geaardheid bekend werd. Redenen als het niet kwijt willen raken van het gezin en het niet nodig vinden dat de biseksuele geaardheid bij iedereen bekend wordt, werden vooral genoemd. Er staat ook altijd, ik hou heel veel van mijn vrouw en kinderen, en dat wil ik niet kwijt. En dat is de buitenwereld en de geheime wereld is de biseksualiteit. En dan vraag ik wel eens van waarom? Hier of op de chat, en dan zeggen ze: Dat hoef ik niet te proberen, dat accepteert ze niet. Dan weten ze genoeg en dan doen ze het in het geheim. Ook werd aangegeven dat de mannen angst hebben voor de testuitslag, omdat ze niet weten hoe ze aan de partner die van niets weet moeten verantwoorden dat zij misschien een soa hebben opgelopen. Het testen op soa zelf werd niet ervaren als belemmerend. Echter werd het wel als belemmerend ervaren dat na het testen de injectieplek zichtbaar werd door blauwe plekken. Omdat biseksuele mannen vaak een geheim leven leiden en de partner van niets weet, kan dit een belemmerende factor zijn. De belemmerende factor is dus vooral angst voor het uitkomen van de biseksualiteit omdat mannen dit vaak verborgen willen houden voor hun naasten en werd daarom door alle respondenten aangegeven als een belemmerende factor voor biseksuele mannen om zich te laten testen op soa. Biseksualiteit zit in de taboesfeer De respondenten gaven aan dat zij voelden dat biseksualiteit onder mannen in de taboesfeer zit. De taboesfeer belemmert biseksuele mannen om zich te gaan laten testen, omdat zij onder andere daardoor niet willen dat de biseksualiteit bekend wordt. Ja nou je hebt natuurlijk een verschil tussen homo-mannen en bi-mannen. Je hebt mannen die op een bepaalde locatie op mannen vallen en buiten/thuis gewoon weer hetero zijn. 19

20 De taboesfeer rondom biseksualiteit wordt vaak benoemd door de respondenten als belemmerende factor. Zij gaven aan dat er een taboe zit op biseksualiteit, meer dan op andere seksuele geaardheden. Het valt op dat de respondenten zichzelf vaak niet biseksueel noemen. Zelf geven zij aan dat ze zich niet thuis voelen in het algemene beeld dat mensen hebben over biseksuelen. Ik denk als je echt bi bent, dan denken mensen altijd dat is iemand die kan zoenen met een man en een vrouw, nou dan mis je er echt heel veel. De buitenwereld denkt dat allemaal. Onbekend met het aanbod van de GGD soa poli Veel respondenten waren niet op de hoogte van het feit dat een test anoniem en gratis gedaan kan worden bij de soa poli van de GGD. Enkele respondenten gaven aan dat informatie over de GGD (soa poli) lastig vindbaar was en enkelen die zelf ooit getest waren gaven aan dat het belangrijk is dat de GGD flexibel is qua openingstijden/test-tijden. Het niet weten dat men gratis en anoniem getest kan worden bij de GGD is daarom een belemmerende factor voor biseksuele mannen om zich te laten testen op soa. Op één van de respondenten na, had iedere respondent weleens gehoord dat je, je kon laten testen op soa bij de GGD. Echter was niemand op de hoogte van het gehele aanbod (gratis en anoniem testen op soa, counseling, flexibele tijden). Zo wisten een aantal respondenten niet dat het ze zich anoniem kunnen laten testen. Nog een groter aantal respondenten gaven aan dat het niet bekend of zeker is dat zij zich gratis kunnen laten testen. Ik speelde wel met de gedachte om een keer te laten testen hoor. Maar ja dan denk je daar zijn weer kosten aan verbonden. Ik heb maar een uitkering, dan doe je dat niet zo gauw. Verder gaven de respondenten die zelf ooit getest waren aan dat het belangrijk is dat de GGD flexibel is qua openingstijden/test-tijden. Het was voor de meeste respondenten niet bekend dat de GGD ook s avonds spreekuren heeft. Als je dan belt dat je wil testen, maar je moet doordeweeks altijd werken en dat ze dan ook een andere keer af kunnen spreken s avonds ofzo dat je dan tegen je partner kunt zeggen dat je even naar een vriend gaat ofzo en dat je dat dan combineert. Wat verder opviel was dat de respondenten die wel redelijk op de hoogte waren van het aanbod dit pas sinds kort waren. En diegene die zichzelf lieten testen, deden dit ook pas sinds kort, hooguit sinds twee tot drie jaar. Terwijl zij allen aangaven ook al jarenlang voor de eerste soa-test, risicoverdrag vertoonden. Respondenten gaven aan dat als het aanbod van de GGD bij biseksuele mannen bekend is, er meer biseksuele mannen naar de soa poli zullen komen. 20

21 Gemak versus gedoe Wat biseksuele mannen ook belemmert om zich te gaan testen op soa is dat zij niet actief bezig zijn met het zoeken naar informatie over soa-testen of de GGD, omdat zij het ervaren als te veel gedoe. Biseksuele mannen zijn volgens respondenten op zoek naar gemak, er werd aangegeven dat biseksuele mannen gewoon lui zijn. Anderzijds werd aangegeven dat zij meer bezig zijn met zichzelf en het sociaal-emotioneel moeilijk hebben met hun geaardheid en zijn daarom niet bezig met testen op soa of het zoeken naar informatie over de GGD soa poli. Biseksuele mannen zijn helemaal niet bezig met testen en soa. Zij zijn vooral bezig met zichzelf en hebben het sociaal emotioneel vaak heel moeilijk omdat ze al jaren getrouwd zijn en hun vrouw het niet zal accepteren dat hun man biseksueel is of dat gedrag zal gaan vertonen. Een test moet daarom gemakkelijk en toegankelijk zijn. Om het zich te laten testen gemakkelijker en toegankelijker te maken, gaf een groot deel van de respondenten aan dat het fijn zou zijn om gewoon langs te kunnen komen of naar binnen te kunnen stappen bij de GGD, zonder eerst een afspraak te moeten maken. Daarbij kwam naar voren dat het moeten bellen voor een afspraak belemmerend werkt. Behoefte aan informatie Er werd door een groot deel van de respondenten aangegeven dat zij behoefte hadden aan (meer) informatie over het oplopen van soa en de verspreiding ervan. Om zich meer bewust te worden van alle risico s en hier dan ook op in kunnen spelen. Zij gaven verder aan dat informatie over soa, het oplopen van soa en de risico s moeilijk te vinden is. En dat de informatie niet eenduidig is. Het fijn zou zijn als zij gemakkelijk, bijvoorbeeld via de GGD site, een overzicht van informatie kunnen krijgen over soa en alle risico s die zij lopen. En ik had ook wel wat gelezen over hepatitis B en daardoor vond ik ook belangrijk om te laten testen, want ja ook in sauna, zit iedereen wel op dezelfde bankjes. En ik weet niet precies hoe makkelijk het over te dragen is en dat soort informatie vind je ook niet terug, dat zou ik ook wel graag willen teruglezen op de sites, op de GGD site. Ik wil wel meer duidelijkheid over het gevaar, van als je bijvoorbeeld sperma op je handen hebt als je iemand aftrekt en er zit een klein wondje, ja hoelang blijft dat sperma dan gevaarlijk?. Daarnaast kwam uit de interviews naar voren dat een aantal respondenten geïnteresseerd zijn in de incidentie en prevalentie van soa onder biseksuele mannen. En dan met name hoe de soa zijn opgelopen. Respondenten gaven aan dat zij zich eerder zouden laten testen als zij meer op de hoogte zouden zijn van de risico s van onveilig seksueel gedrag. En ook dat de voorlichting over soa duidelijker moet zijn. Een aantal respondenten gaven aan dat het lijkt of alleen de risicogroepen risico lopen op soa. 21

22 Naast het bekend maken van het aanbod van de GGD gaven respondenten ook aan behoefte te hebben aan meer informatie over soa in het algemeen en over het ondergaan van een soa-test. Respondenten gaven aan, dat als ze meer weten over hoe een soa-test eruit ziet, zij er ook eerder voor zouden kiezen om zich te laten testen op soa. Daarnaast kwam uit de interviews dat alle respondenten die zich lieten testen tijdens een outreach activiteit dit gehoord hadden van een beheerder of dat gelezen hadden op een internetsite of een folder. Dit werkte erg bevorderend. Zij gaven aan hier nog niet eerder van gehoord te hebben en dat zij door zo n uitnodiging er voor gekozen hadden zich te laten testen tijdens een outreach activiteit. Internet als grootste medium Om te weten te komen op welke manieren biseksuele mannen te bereiken zijn, werd dit gevraagd aan de respondenten. Op één respondent na, noemde iedereen internet als het beste (anonieme) communicatiemiddel. Er werd aangegeven toch vooral op chatsites te adverteren of een banner te plaatsten die doorverwijst naar de GGD-site. Ja ik denk via erotische chatsites, daar melden heel veel mannen aan die biseksueel zijn, je ziet daar heel veel bimannen op die chats. Ik denk dat je daar wel een heel groot publiek mee kunt bereiken Naast internet, werd adverteren/informeren via folders veel aangegeven door de respondenten. Vooral in seksbioscopen, sauna s en parenclubs op de bar. Ook met een stand op een eroticabeurs staan werd aangegeven of in openbare gelegenheden op de wc. Het op de wc leggen van folders vergroot de laagdrempeligheid om zo een dergelijke folder mee te nemen. Wat ook vaak werd aangegeven door de respondenten was: Reclame over de GGD uitzenden op tv. Omdat op deze manier een groot publiek kan worden bereikt. Verder werd er nog aangegeven om te adverteren/informeren op scholen, in regionale kranten en folders uit te delen op naaktstranden of neerleggen in seksbioscopen. Van sauna s tot banen Op de vraag aan de respondenten, waar de GGD biseksuele mannen kan vinden werd een variëteit aan ontmoetingsplekken genoemd. Namelijk: - Parkings/banen - (mannen) Sauna s - Naaktstranden - Seksbioscopen - Parenclubs - Seksshops - Eroticabeurzen - Naaktcampings Een groot deel van de respondenten gaf aan dat op de parkings/banen veel biseksuele mannen komen. Vaak zijn dit biseksuele mannen die ontmoetingsplekken als mannensauna s en parenclubs (nog) te openbaar vinden. Nja in de sauna willen heel veel mannen ook niet, want dat is dan weer te openbaar, maarja zo n parking daar kom je ook iedereen tegen. Ik heb dat 22

23 ook een paar keer gedaan maar ik vind dat niet fris. En dan niet eens in het donker, zo gek ben ik niet, dus gewoon overdag, maar nee vind niet fris zeg maar. Op die banen is het echt pikgericht. Ondanks dat er veel aangegeven werd dat biseksuele mannen op parkings/banen komen, werden deze parkings/banen niet door iedereen als een prettige ontmoetingsplek gezien. Dit in tegenstelling tot mannensauna s die bij alle respondenten als zeer prettig werden ervaren in verband met het gemak. Mannen kunnen naar een mannensauna gaan, zonder badgoed mee te nemen. De benodigdheden, zoals een handdoek, krijgen ze in de sauna. Risicogedrag van biseksuele mannen Aan respondenten werd gevraagd of zij weleens risicovolle contacten hadden. Hier werd naar gevraagd om inzicht te krijgen in het risicogedrag van deze doelgroep. Alle respondenten hadden, in hun leven, seksuele handelingen verricht met zowel mannen als vrouwen. Ook gaf ieder van de respondenten aan weleens risicovolle contacten te hebben, hiermee werd bedoeld dat zij sekscontacten hadden die kunnen leiden tot de overdracht van soa. Deze risicovolle contacten liepen uiteen van aftrekken zonder gebruik van condooms tot anale seks zonder gebruik van condooms. Nou soms kan ik weleens tekeer gaan, maar hoofdzakelijk gebruik ik dus dit, condooms, maar dat gebeurt niet altijd. In die zin ik probeer dat dus wel, maar sommige mannen zijn sterker dan ik en dan moet ik toch wel even hard optreden om dus ja dat het niet gebeurd, maar in de regel gebeurt het wel altijd met condoom. Verder gaf de meerderheid van de respondenten aan dat zij bij anale seks wel condooms gebruiken, maar dat zij over het algemeen bij orale seks geen condooms gebruikten. Pijpen enzo doe ik altijd zonder. Er zijn wel mannen die het wel doen, met condoom, pijpen dan, maar over het algemeen pijpt niemand met condoom. Een aantal gaf aan dat zij wel probeerden het zo veilig mogelijk te doen, maar dat dit niet altijd gebeurde. Wat verder opviel was dat respondenten aangaven dat biseksuele mannen ook eerder onveilige seks hebben omdat zij niet openlijk voor hun biseksualiteit uit komen, waardoor ze maar op enkele momenten zich kunnen laten gaan. Daarbij dat beginnende biseksuele mannen eerder onveilige seks hebben omdat ze te opgewonden zijn en hierdoor voorbehoedsmiddelen vergeten. Echter word ook door respondenten aangegeven dat juist beginnende biseksuele mannen veel eerder hun grenzen aangeven en het juist veilig willen doen, omdat zij een vrouw thuis hebben zitten en heel bang zijn om betrapt te worden. Als redenen voor onveilige seks werden gegeven, dat er meer genot werd ervaren zonder condooms of dat er geen condooms voor handen waren. Een aantal respondenten gaven aan veel wisselende contacten te hebben. Ook met deze wisselende contacten werd onveilig gevreeën. 23