Factsheets Schorer Monitor 2008

Transcriptie

1 # $$$"# Factsheets 1: Mannen met hiv 2: Testen op hiv en soa 3: Vaste partners 4: Losse sekspartners 5: Leefstijlen 6: Jonge mannen 7: Mannen met hoog risicogedrag Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit. Schorer Monitor is een online onderzoek naar seksueel gedrag onder mannen die seks hebben met mannen. Het volledige rapport is te downloaden op: Bron: H.J. Hospers, T.T. Dörfler, W. Zuilhof,, ISBN Schorer Monitor is een gezamenlijk project met: Mede mogelijk gemaakt door: Universiteit Maastricht

2 ###! Van alle ooit op hiv geteste mannen die seks hebben met mannen (MSM) meldt 12% hiv-positief te zijn, hetzelfde percentage als in Van alle respondenten weet 7% dat hij hiv-positief is. Van de hivpositieve mannen heeft 58% een vaste partner. In ruim de helft van die gevallen is de partner ook hivpositief. Leefstijl en risico s Hiv-positieve mannen zoeken hun sekspartners vaker op plaatsen als sauna s, cruising areas, homofeesten en darkrooms. Alle soa worden drie tot vier keer vaker gerapporteerd door hiv-positieve mannen dan door hiv-negatieve of niet-geteste mannen. Ze gebruiken bij seks ook vaker drugs dan de andere respondenten. Mannen met hiv hebben bijna twee keer zoveel onbeschermde anale seks met losse partners (62%) als alle respondenten gemiddeld (33%). Dit hogere percentage onbeschermde seks van mannen met hiv hangt sterk samen met de factoren drugsgebruik bij seks, darkroombezoek en internetdating. Vooral in combinatie: bij drugsgebruik én sekspartners via internet heeft 70% van hen onbeschermde anale seks met losse partners; bij drugsgebruik én sekspartners in darkrooms is dat 82%. Als ze geen drugs gebruiken en hun partners niet in darkrooms op of internet zoeken vrijen hiv-positieve en hiv-negatieve of niet-geteste mannen ongeveer even vaak onbeschermd. Verantwoordelijkheid Hiv-positieve mannen schatten de kans op hiv-overdracht lager in dan hiv-negatieve en niet-geteste mannen. Ze vinden het minder noodzakelijk om veilig te vrijen en hebben daar meer moeite mee. Hivpositieven vinden veel minder vaak dan niet-geteste en hiv-negatieve respondenten dat hiv-positieve mannen tevoren aan sekspartners moeten vertellen dat ze hiv hebben en dat hiv-positieven een grotere verantwoordelijkheid hebben voor veilige seks dan mannen die geen hiv hebben. Seks van mannen met hiv moet in het preventiebeleid meer aandacht krijgen, omdat zij vaker voor onbeschermde seks kiezen. Het is wenselijk mannen met hiv te benaderen vanuit de gedachte dat het óók hun individuele verantwoordelijkheid is om hiv niet over te dragen. Deze mannen kunnen we mogelijk bereiken met interventies die zich richten op contextuele factoren zoals drugsgebruik en darkroombezoek. We kunnen hen specifiek benaderen via internet met interventies op maat. Daarbij moeten we voorkomen dat door stereotypering en stigmatisering een beschuldigende sfeer ontstaat. Het zou juist goed zijn als ook hiv-negatieve mannen zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid en die niet uitsluitend of grotendeels bij mannen met hiv leggen. Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit.

3 ###! Bij seks tussen mannen bestaat een relatief groot risico op overdracht van hiv en soa. Vandaar dat testen op hiv en soa en vaccineren tegen hepatitis B onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) worden gepromoot. Hiv Steeds meer MSM laten zich testen op hiv. Van de respondenten met seksuele ervaring heeft 66% ooit een hiv-test gedaan (2007: 63%, 2006: 60%). Van alle respondenten heeft 39% zich laten testen in het voorgaande jaar (2007: 32%, 2006: 30%). In 58% van de vaste relaties hebben beide partners zich ooit op hiv laten testen (2007: 55%, 2006: 47%). Van hiv-positieve mannen met een vaste partner heeft 88% van die partners zich ooit op hiv laten testen (2007: 87%, 2006: 83%). Onder mannen van 25 jaar of jonger had 45% zich ooit op hiv laten testen (2007: 42%, 2006: 42%). Soa Van de respondenten is 38% in het voorgaande jaar op soa getest. Van alle respondenten had 10% in het voorafgaande jaar één of meerdere soa (2007: 10%, 2006: 14%). Soa komen drie tot viermaal vaker voor onder de hiv-positieve mannen dan onder de mannen die niet op hiv zijn getest of die hiv-negatief zijn, nl. bij 31% (2007: 32%, 2006: 42%), tegen 8% van de hiv-negatieve en niet-geteste MSM (2007: 8%, 2006:12%). De daling van soa uit 2007 zette dit jaar niet verder door. Hepatitis B-vaccinatie Steeds meer MSM zijn gevaccineerd tegen hepatitis B. Het percentage volledig gevaccineerde mannen steeg van 38% in 2006 naar 45% in 2007 naar 48% in Hiv-testpercentages gaan sinds 2006 langzaam omhoog, maar krachtige promotie van herhaald testen blijft nodig. Mannen onder de 26 jaar moeten daarbij extra aandacht krijgen. Het opting out beleid voor hivtesten kan wellicht overal worden ingevoerd. Net als in voorgaande jaren laten de meeste mannen (37%) hun laatste hiv-test bij de huisarts doen. De huisarts is voor veel mannen blijkbaar een logischer keuze voor het doen van een hiv-test dan een soa-poli. Dit gegeven verdient meer aandacht in het actief testen beleid. Ook het actieve hepatitis-b vaccinatiebeleid moet worden voortgezet. Ruim vijf op de tien respondenten is nog niet tegen hepatitis B geïmmuniseerd en veel mannen weten nog nog niet van de gratis vaccinatiemogelijkheid. De nog steeds hoge hiv- en soa-cijfers vragen om blijvend goede zorg voor homo- en biseksuele mannen, met name voor mannen met hiv. Regelmatig testen op soa moet een normaal en terugkerend gebeuren in hun leven worden. Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit.

4 ###! Van alle mannen die seks hebben met mannen (MSM) heeft 19% uitsluitend een vaste sekspartner en 33% zowel een vaste als losse partners. 57% van de mannen met een vaste partner heeft met hem onbeschermde anale seks. In bijna eenderde van de vaste relaties waarin de één hiv heeft en de ander (mogelijk) niet, vindt met elkaar onbeschermde anale seks plaats (31%). Vaste relaties en hiv Van mannen met uitsluitend een vaste partner is 63% ooit op hiv getest (2007: 62%, 2006: 55%); van de mannen met zowel een vaste als losse partners is dat 79% (2007: 75%, 2006: 69%). In relaties met twee hiv-positieve partners heeft ruim twee derde (70%) met elkaar onbeschermde anale seks; in relaties met twee hiv-negatieve of nooit geteste partners is dat bijna tweederde (64%). In relaties met één hiv-positieve partner heeft een derde onbeschermde anale seks (31%). Deze cijfers komen grotendeels overeen met die uit 2006 en Afspraken Van de mannen met een vaste relatie heeft 88% samen afspraken gemaakt over seks met anderen, variërend van monogaam tot elkaar volledig vrij laten. Ongeveer één op de vijf mannen die met hun vaste partner een afspraak hebben gemaakt over seks met losse partners (monogaam blijven, geen anale seks met losse partners, geen onbeschermde anale seks met losse partners) komt die afspraak niet altijd na. En een derde van de respondenten licht hun partner misschien of zeker niet in als ze zich niet aan de afspraak houden. Ook deze uitkomsten komen globaal overeen met die uit 2006 en Negotiated safety-adviezen (testen op hiv en met elkaar afspraken maken over seks met anderen) blijken in de praktijk vaak niet of niet valide te worden uitgevoerd: in lang niet alle gevallen waar dat aan de orde is zijn één of beide partners op hiv getest, en veel mannen houden zich niet aan de gemaakte afspraken. Daarom moeten we mannen in vaste partnerschappen met negotiated safety adviezen zo mogelijk in een eerder stadium bereiken: voordat ze kiezen voor onbeschermde anale seks. Liefst al tijdens het zoeken naar een vaste partner, en in ieder geval voordat ze de keuze maken om met elkaar condooms weg te laten. Het gegeven dat niet alle vaste partners zich aan de gemaakte afspraken houden hoort een onderdeel te zijn van deze adviezen. Momenteel staan de risico s op hiv-overdracht in relaties met één hiv-positieve partner ter discussie. Als de geïnfecteerde partner door gebruik van hiv-medicatie een niet-detecteerbare viral load heeft en beide partners bij de seks aan enkele randvoorwaarden voldoen zou het risico op hiv-overdracht verwaarloosbaar laag zijn. Wellicht kunnen we voor deze koppels tot een zorgvuldig gemotiveerd advies komen in lijn met het gedragsadvies dat Schorer recent heeft geïntroduceerd. Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit.

5 ###! Bijna driekwart van de mannen die seks hebben met mannen (MSM) had in de voorafgaande zes maanden seks met losse partners (73%). Onbeschermde anale seks Van alle mannen met losse partners gebruikt een derde (33%) niet altijd condooms bij anale seks (2007: 31%, 2006: 30%). De kans op onbeschermde anale seks met losse partners is groter in geval van hivpositieve status (62%), darkroombezoek (41%), drugsgebruik bij seks met losse partners (39%), een lager opleidingsniveau (37%), geen vaste partner hebben (36%) en sekspartners zoeken op internet (35%). Dit bleek al in Nieuw is de associatie met leeftijd: in de groep mannen van 25 jaar of jonger heeft 37% onbeschermde anale seks met losse partners terwijl dat in de groep mannen van 26 jaar en ouder op 31% ligt. Drugs, internet en darkrooms De kans op onbeschermde anale seks is nog groter als meerdere risicofactoren tegelijk aan de orde zijn. Bijvoorbeeld: mannen die hiv-positief zijn én drugs gebruiken én sekspartners in darkrooms zoeken hebben een grotere kans op onbeschermde seks. Het percentage onbeschermde anale seks is sterk verhoogd als mannen met hiv voor of tijdens seks drugs gebruiken; en nog hoger als zij daarbij hun sekspartners via internet zoeken (70%) of in darkrooms (82%). Onder mannen die geen drugs gebruiken en hun partners niet in darkrooms of op internet zoeken, is nauwelijks verschil in het percentage onbeschermde seks tussen hiv-positieve mannen, hiv-negatieve en niet-geteste mannen. Een hiv-positieve status alleen is dus niet genoeg om risicogedrag te voorspellen. Het gaat om de combinatie met andere risicofactoren. In de communicatie naar mannen met losse sekspartners moeten we het advies bij anale seks met losse partners altijd condooms consequent en krachtiger centraal zetten. Nodig zijn interventies die rekening houden met voor deze mannen specifieke risicofactoren en met voor hen specifieke barrières en overwegingen. Die barrières en overwegingen zijn nu nog onvoldoende bekend en vervolgonderzoek ernaar is nodig. We moeten meer (virtuele) omgevingen creëren die gezonde seks faciliteren en stimuleren en tevens drugsgebruik in combinatie met seks vaker op de agenda zetten. MSM onder de 26 jaar worden niet altijd adequaat bereikt met bestaande interventies. Nieuwe insteken kunnen we ontwikkelen in samenwerking met jonge MSM zelf en rekening houdend met risicofactoren die samenhangen met hun leeftijd en levensfase. Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit.

6 ###! Kennis van de verschillende leefstijlen van mannen die seks hebben met mannen (MSM) biedt aanknopingspunten voor het ontwikkelen van strategieën voor hiv- en soa-preventie op maat. Homoscene MSM halen informatie over hiv en soa meestal van internet (78%) en uit homotijdschriften (45%) en folders (42%). Ze plaatsen ook vaak persoonlijke profielen en berichten op internet. De rol van internet wordt steeds groter ten opzichte van andere activiteiten, vooral bij de mannen van 25 jaar en jonger. Jonge mannen nemen ook minder deel aan de traditionele homoscene dan mannen boven de 25 jaar. Biseksuele mannen, laagopgeleide mannen en mannen in kleinere woonplaatsen nemen eveneens minder deel. Zoeken van sekspartners 29% van de MSM heeft tot 10 sekspartners gehad, 30% 11 tot 50, 32% 51 tot 500 en 8% meer dan 500 sekspartners. 40% heeft alleen losse partners, 33% heeft losse én vaste partners, 19% alleen vaste. De populairste plaats om sekspartners te zoeken is internet (82%). Op nummer twee staan homocafé s (39%) en op de derde plaats homosauna s (32%). Daarna komen achtereenvolgens bij vrienden thuis, cruising areas, homofeesten, darkrooms en seksbioscopen. De kans op onveilig seksgedrag is groter wanneer mannen sekspartners vinden via internet of in darkrooms. Drugsgebruik 56% van alle respondenten gebruikt regelmatig één of meer drugs vlak voor of tijdens seks met losse partners, met name poppers, viagra, hasj, XTC en GHB. Dat is 3% meer dan vorig jaar. Hiv-positieve respondenten gebruiken veel meer drugs (88%) dan niet-geteste en hiv-negatieve respondenten (53%). Mannen boven de 25 jaar gebruiken veel meer drugs (61%) dan mannen van 25 jaar of jonger (38%). Drugsgebruik geeft een grotere kans op onbeschermde seks. Internet blijft in belang toenemen voor MSM, zowel voor het zoeken naar sekspartners als naar informatie over hiv en soa. De betekenis van internet voor preventieactiviteiten wordt dus steeds groter. Internet biedt ongekende mogelijkheden voor bereik van diensten en advisering op maat. Maar ook offline interventies blijven relevant om preventieactiviteiten uit te voeren, met name voor mannen van 26 jaar en ouder. Opnieuw blijkt drugsgebruik de kans op onbeschermde anale seks met losse partners sterk te vergroten, vooral onder mannen met hiv. Hetzelfde geldt voor het zoeken van sekspartners in sauna s, darkrooms en dergelijke. Het preventiebeleid moet hierop veel meer inspelen dan tot nu toe. Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit.

7 ###! Onder jonge mannen verstaan we mannen die seks hebben met mannen van 25 jaar of jonger. Het betreft hier 26% van de respondenten. De overige deelnemers duiden we hier aan als oudere mannen. De gemiddelde leeftijd waarop de respondenten voor het eerst seks met een man hadden was 19 jaar. De eerste man waarmee men seks had was gemiddeld 5 jaar ouder (24 jaar). Hiv en soa Hiv en soa komen onder jonge mannen minder vaak voor dan onder oudere. Van de mannen met hiv zijn 4% 25 jaar of jonger. De meeste hiv-positieve mannen zijn tussen de 36 en 50 jaar. Van respondenten van 25 jaar en jonger rapporteerde 6% een soa tegen 11% van de oudere mannen. Jonge mannen zijn minder vaak getest: 45% had zich ooit laten testen op hiv, tegen 73% van de oudere mannen. Leefstijl en kennis Mannen van 25 jaar en jonger nemen minder vaak deel aan algemene activiteiten (zoals lezen van homotijdschriften) en aan seksgerelateerde activiteiten (zoals homosauna of darkroom bezoeken) dan mannen boven de 25 jaar, en juist vaker aan internetactiviteiten. Jongere mannen zoeken hun sekspartners vaak via internet, homocafé s, bij vrienden thuis en op homofeesten, terwijl oudere mannen dat vaker doen op plaatsen als sauna s, cruising areas en darkrooms. Jonge MSM geven aan significant minder kennis over hiv, aids en soa te hebben dan oudere mannen. Drugsgebruik Mannen van 25 jaar en jonger gebruiken minder vaak drugs dan oudere mannen. 38% van de respondenten van 25 jaar en jonger gebruikt één of meer drugs, tegen 61% van de oudere mannen. Onbeschermde seks Jonge mannen hebben vaker onbeschermde anale seks met losse partners (37%) dan oudere (31%). Bij seks met vaste partners vonden we geen verschillen tussen jonge en oudere mannen. Jonge MSM worden niet altijd adequaat bereikt met bestaande interventies. Gezien het hogere percentage onbeschermde anale seks is het echter belangrijk dat zij wél worden bereikt. Nieuwe insteken moeten worden ontwikkeld in samenspraak met jonge MSM zelf en rekening houden met voor hen specifieke risicofactoren, barrières en overwegingen. Die zijn nog onvoldoende bekend en vervolgonderzoek is daarom nodig. Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit.

8 ###! Onder mannen met hoogrisicogedrag verstaan we mannen die seks hebben met mannen (MSM) die op grond van hun (seksueel) gedrag een verhoogd risico lopen op overdracht van hiv en soa. Nog onvoldoende testen op hiv en soa Een aanzienlijk deel van de respondenten is in het voorgaande jaar niet getest op hiv en soa, 34% van de respondenten met seksuele ervaring is nog nooit op hiv getest. Met name biseksuelen, mannen jonger dan 26 jaar en mannen in kleinere woonplaatsen laten zich minder vaak testen op hiv. 62% van de respondenten is niet op soa getest in het voorgaande jaar. Van de 38% die zich het voorgaande jaar wél op soa liet testen bleek 26% één of meerdere soa te hebben. Hiv-positieve mannen rapporteren vaker een soa. Afspraken over seks met vaste partner wijken af van gedrag In vaste relaties wijkt het feitelijke seksuele gedrag van de partners nogal eens af van de afspraken die zij daarover met elkaar hebben gemaakt. Van de mannen met een monogame afspraak heeft 22% toch losse partners. Van degenen met de afspraak om met losse partners geen anale seks te hebben deed 25% dat toch. En 18% van de mannen met de afspraak om met losse partners alleen beschermde anale seks te hebben deed dat toch ook onbeschermd. Van alle mannen die met de vaste partner een afspraak over seks met anderen hebben zegt een derde het misschien niet of zeker niet aan de vaste partner te zullen vertellen als zij die afspraak niet zijn nagekomen. Drugsgebruik, internet en darkrooms Gemiddeld heeft 33% van de mannen met losse partners soms ombeschermde anale seks. De kans op onbeschermde anale seks is groter wanneer sekspartners zijn gevonden via internet (35%) of in darkrooms (41%). Daarnaast vormt drugsgebruik een belangrijke risicofactor voor onbeschermde seks met losse partners (39%). Ook onder jongeren (37%) en hiv-positieve mannen (62%) wordt vaker onbeschermde anale seks gevonden. De kans op onbeschermde anale seks is nog groter als meerdere risicofactoren tegelijk aan de orde zijn, zoals drugsgebruik samen met zoeken van sekspartners via internet of in darkrooms. Het percentage onbeschermde anale seks is met name sterk verhoogd onder hivpositieve mannen die drugs gebruiken én hun sekspartners via internet zoeken (70%) of in darkrooms (82%). Onbeschermde anale seks blijkt sterk samen te hangen met specifieke factoren. In de preventieactiviteiten worden deze nog niet altijd genoeg gethematiseerd. Dat geldt vooral voor drugsgebruik bij seks. Daarnaast moet sterker worden ingespeeld op het zoeken van sekspartners via internet en darkrooms. Binnen deze contexten moet extra aandacht zijn voor MSM met hiv. Daarnaast verdient de groep MSM jonger dan 26 jaar extra aandacht. Deze factsheets zijn gebaseerd op gegevens uit.