Perinatale gezondheidsindicatoren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Transcriptie

1 OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES Perinatale gezondheidsindicatoren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie

2

3 OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL Dossiers van het Observatorium Perinatale gezondheidsindicatoren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Edwige HAELTERMAN, Myriam DE SPIEGELAERE Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad Godelieve MASUY-STROOBANT Institut de démographie, UCL Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie

4 Dossiers van het Observatorium Elk dossier belicht op een eigen manier bepaalde aspecten van de welzijns- en gezondheidssituatie in het Brussels Gewest. De dossiers worden verspreid via de website ( en op eenvoudig verzoek. Elk dossier mag worden gekopiëerd, mits vermelding van de bron. Reeds verschenen in de collectie «Dossiers van het Observatorium»: 2007 Thuiswonen na je 65 ste : Atlas van de behoeften en actoren in Brussel Evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels Gewest (Periode: juni 2002 tot december 2005) Welzijns- en gezondheidsatlas van Brussel-Hoofdstad 2005 Evaluatie van de participatie van mensen die in armoede leven aan het Brusselse armoederapport 2003 Zelfmoord in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, situatie Uitdagingen voor een armoedebeleid in Brussel Tuberculose in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, situatie 2000 Kansarmoede en achtergestelde buurten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Gelieve op volgende wijze naar deze publicatie te verwijzen: Haelterman E., De Spiegelaere M., Masuy-Stroobant G. Perinatale gezondheidsindicatoren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, 2007.

5 COLOFON Auteurs: Edwige HAELTERMAN Myriam DE SPIEGELAERE Godelieve MASUY-STROOBANT Experten die meewerkten aan dit dossier: Sophie ALEXANDER Patricia BARLOW Katrien BEECKMAN Xavier DE MUYLDER Tessa GOETGHEBUER Dominique HAUMONT Patricia KESTEMAN Anne Frédérique MINSART Vertaling: Jan JACOBS Lay-out: Centre de Diffusion de la Culture Sanitaire asbl: Nathalie DA COSTA MAYA Depotnummer: D/2007/9334/24 Voor meer informatie: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie Louizalaan, Brussel Tel.: 02/ Myriam De Spiegelaere Tel.: 02/ PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

6

7 INHOUDSTAFEL 1. Inleiding Algemene inleiding Methodologie Beschrijving van de gegevensstromen Methodes en analyses Nataliteit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Aantal geboorten Evolutie van het aantal Brusselse geboorten Verschillen met de gegevens uit het Rijksregister Evolutie van het geboortecijfer in Brussel en in het land Geografische spreiding van de geboorten in het Brussels Gewest Indicatoren van de perinatale gezondheid De foeto-infantiele mortaliteit Definities Evolutie in de tijd Internationale vergelijking Voornaamste oorzaken van infantiele sterfte Prematuriteit Frequentie Evolutie in de tijd Impact op de foeto-infantiele sterfte Laag geboortegewicht Frequentie Evolutie in de tijd Impact op de foeto-infantiele sterfte Meerlingen Frequentie Evolutie in de tijd Meerlingzwangerschappen en perinatale gezondheid Congenitale afwijkingen Verloskundige interventies Frequentie Evolutie in de tijd De sociaal-demografische kenmerken van de Brusselse geboorten De leeftijd van de moeder Omschrijving en evolutie in de tijd Link met de perinatale gezondheid De sociale status van de huishoudens Omschrijving Evolutie in de tijd Link met de perinatale gezondheid De nationaliteit van de moeder Omschrijving Evolutie in de tijd Link met de perinatale gezondheid Huidige en oorspronkelijke nationaliteit van de moeder en perinatale gezondheid Conclusie Referenties Bijlagen PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

8

9 1. INLEIDING Dit dossier legt de resultaten voor van de analyse van de statistische formulieren voor geboorte en overlijden van kinderen jonger dan een jaar. Deze formulieren worden voor elke geboorte en elk overlijden in België ingevuld door professionals uit de gezondheidssector en de diensten van de burgerlijke stand van de gemeenten. De voorliggende gegevens in dit dossier betreffen enkel de geboorten en het overlijden van kinderen van wie de moeder in het Brussels Gewest woont Algemene inleiding De periode rond de geboorte is van bijzonder groot belang. Ze kan de gezondheidstoestand van kinderen op middellange en lange termijn immers duurzaam beïnvloeden. In een gewest zoals Brussel, met een derde van de bevolking op jongvolwassen leeftijd, de leeftijd waarop ze kinderen kunnen krijgen, is de gezondheid van de moeders en de kinderen bovendien tekenend voor de globale gezondheid en de levenskwaliteit van een groot deel van de Brusselse bevolking. Daarom besteedt het team van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn bijzondere aandacht aan de analyse van de gegevens over perinataliteit. Een belangrijk hoofdstuk van de Gezondheidsindicatoren 2004 (1) was reeds gewijd aan dit aspect. Het leek ons nuttig om de informatie te actualiseren en verder uit te diepen in een apart dossier. Wij opteerden ervoor in dit dossier uitsluitend informatie te publiceren die resulteert uit de analyse van de geboorte- en overlijdensformulieren die door het Observatorium worden beheerd. Hiermee willen we het belang van deze gegevens aantonen die worden verzameld door tal van professionals uit de gezondheidssector (vroedvrouwen, artsen) en door medewerkers van de burgerlijke stand van de Brusselse gemeenten. Er bestaan vanzelfsprekend andere complementaire informatiebronnen die een bredere kijk kunnen bieden, zoals bijvoorbeeld de gegevens van diensten ter bescherming van moeder en kind (Kind & Gezin of ONE) die een groot deel van de Brusselse kinderen [1] preventief opvolgen, de gegevens van het «Observatoire de l enfant [2]» of de gegevens van specifieke onderzoeken zoals het meest recente onderzoek naar de vaccinatietoestand [3]. De integratie van deze verschillende gegevens zal gebeuren in het kader van de volgende Gezondheidsindicatoren. 1 Volgens de recente studie naar de vaccinatietoestand, worden ongeveer 2 op de 3 Brusselse kinderen preventief gevolgd door Kind & Gezin of ONE (Robert E. en Swennen B. 2006, zie hieronder). 2 be/net/ 3 Robert,E. en Swennen,B. Onderzoek naar de vaccinatiegraad bij kinderen van 18 tot 24 maanden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. December Beschikbaar op Dankzij de actieve medewerking van de professionals die betrokken zijn bij het inzamelen van de gegevens verkrijgen we een voldoende precies beeld van de perinatale gezondheid in het Brussels Gewest. Voorliggende resultaten zijn natuurlijk voor hen bestemd. Aan de hand van dit dossier bieden we een globaal gewestelijk beeld waarin de professionals hun individuele werkmethode en ervaringen kunnen situeren. De gezondheid rond de geboorte is eveneens belangrijk voor de Brusselse beleidsmakers. De toenemende kwetsbaarheid van de Brusselse jongeren en de voortdurende toename van het aantal pasgeborenen in Brussel, al dan niet ingeschreven in de officiële bevolkingsregisters, betekent een toename van de behoefte aan curatieve gezondheidszorgen, maar ook aan preventieve opvolging en aan tussenkomsten inzake bepalende gezondheidsfactoren, zoals de toegang tot gezonde huisvesting, beveiligde speelterreinen, kwalitatieve opvang, enz. PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

10 1.2. Methodologie Beschrijving van de gegevensstroom Voor de aangifte van een geboorte en een overlijden in België moet verplicht een statistisch geboorte- of overlijdensformulier worden ingevuld. Drie soorten formulieren worden hierbij gebruikt: het «Statistisch formulier voor de geboorte van een levend kind», het «Statistisch formulier voor het overlijden van een kind jonger dan 1 jaar of voor een doodgeboorte» en het «Statistisch formulier voor het overlijden van een persoon van 1 jaar of ouder». Voor de analyses in dit dossier werden uitsluitend de eerste twee gebruikt (zie bijlage). We duiden ze aan met «statistische formulieren voor geboorte en overlijden» (elders ook «formulieren van de burgerlijke stand» genoemd). Deze formulieren bestaan uit verschillende luiken (zie bijlage). Het schema (figuur 1) geeft de gegevensstromen weer. De medische gegevens in luik C worden ingevuld door vroedvrouwen en artsen bij de bevalling (of het overlijden). Dit luik is vertrouwelijk en anoniem. Het wordt in een verzegelde omslag aan het formulier gehecht. De arts of de vroedvrouw vult tevens luik B in en de identificatiegegevens op een afscheurbaar luik A. Dit alles gaat naar de dienst van de burgerlijke stand van de gemeente waar het kind geboren is. Daar worden de socio-demografische gegevens (luik D) verzameld, doorgaans wanneer een gezinslid (meestal de vader) de geboorte komt aangeven. Luik A wordt losgemaakt en vanaf dan is het formulier volledig anoniem (luiken B, C en D). Het wordt overgemaakt aan de betreffende administratie: de Vlaamse Gemeenschap voor geboorten en sterfgevallen in Vlaanderen, de Franse Gemeenschap voor die in Wallonië en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie voor het Brussels Gewest. Het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, studiedienst van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, is belast met het verwerken van deze formulieren voor het Brussels Gewest sinds De inhoud van de formulieren (socio-demografische en medische gegevens) wordt ingevoerd en voor de statistische formulieren van sterfgevallen van kinderen jonger dan een jaar of van doodgeborenen, wordt de doodsoorzaak gecodeerd volgens de Internationale Classificatie van ziekten (ICD-10). Voor het Brussels Gewest worden twee bestanden bijgehouden. Het eerste omvat alle geboorten (met inbegrip van de doodgeborenen) en sterfgevallen van kinderen jonger dan een jaar die plaatsvonden in het Brussels Gewest, ongeacht waar de moeder woont. Het tweede omvat de geboorten en sterfgevallen van kinderen jonger dan een jaar, waarvan de moeder in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest woont, ongeacht de plaats van geboorte. Dit tweede bestand vormde de basis voor de analyses in dit dossier. Voor de samenstelling van het tweede bestand moeten vanzelfsprekend alle gegevens over kinderen in een ander gewest geboren maar met een moeder uit het Brussels Gewest, doorgestuurd worden door de twee andere Gemeenschappen. Voor de geanalyseerde periode ( ) bevonden de gegevens van in Vlaanderen geboren of overleden Brusselse kinderen zich in het bestand. Dit geldt niet voor de in Wallonië geboren of overleden Brusselse kinderen [4]. 4 Dit heeft te maken met de achterstand van de Franse Gemeenschap met de verwerking van statistische formulieren. Intussen werd deze achterstand gedeeltelijk weggewerkt, maar de gegevens waren nog niet beschikbaar op het moment dat dit dossier werd opgesteld. Deze gegevens worden overgemaakt aan de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (vroeger NIS) die belast is met het opmaken van nationale geboorte- en overlijdensstatistieken en het bezorgen ervan aan de internationale instanties. 8 PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Inleiding

11 Figuur 1 Gegevensstroom van statistische formulieren voor geboorte en overlijden in het Brussels Gewest Ziekenhuis / Kraamkliniek en vroedvrouwen of artsen buiten het ziekenhuis A,B,D C Gemeente van geboorte of overlijden A B,D C Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie Observatorium voor Gezondheid en Welzijn (verwerking van strook B,C en D) Bestand met geboorten en overlijdens die plaatsvonden in het Brussels Gewest Bestand met geboorten en overlijdens van mensen die in Brussel wonen ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap Geboorte of overlijden van een Brusselaar dat plaats vond in Vlaanderen Geboorte of overlijden van een Brusselaar dat plaats vond in Wallonië 1. Inleiding PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

12 Methodes en analyses De statistische formulieren van geboorte werden gekoppeld aan de formulieren van overlijden van kinderen jonger dan een jaar (de gegevens over het overlijden van een zuigeling werden dus gekoppeld aan die van zijn geboorte). Op die manier kan men de sterftecijfers analyseren in functie van specifieke kenmerken van de baby en van de moeder bij de geboorte. Door de medische gegevens te koppelen aan de luiken die door de gemeenten werden ingevuld, kan men bovendien de perinatale gezondheid analyseren in functie van de socio-demografische kenmerken van de moeder. Alle informatie in dit dossier vloeit voort uit de analyse van deze gegevens. De pariteit en de gestiteit (respectievelijk het aantal bevallingen en het aantal zwangerschappen van een vrouw) zijn belangrijke variabelen die samenhangen met de perinatale gezondheid. Jammer genoeg is de kwaliteit van de nodige informatie om de pariteit en de gestiteit te bepalen ontoereikend om deze variabelen te verwerken in de analyses. De socio-economische status van het huishouden wordt bepaald aan de hand van het aantal ouders met een beroepsinkomen. Deze indicator is gebaseerd op de informatie over de huidige beroepssituatie (sociaal statuut van het huidig beroep en huidig beroep van de vader en de moeder) en informatie over de huishoudenssituatie van de moeder (indien de moeder alleen leeft, wordt enkel rekening gehouden met de informatie over de moeder). Ook het opleidingsniveau van de ouders is beschikbaar als indicator van de sociale status, maar het werd hier niet gebruikt omdat er in geval van perinataal overlijden teveel gegevens ontbreken voor deze variabele. Voor alle geboorten samen ontbreekt het opleidingsniveau van de moeder in 8,4 % van de geboorten. Bij doodgeboorte ontbreekt deze variabele in 66,5 % van de gevallen. Dit kan verklaard worden door het feit dat de aangifte van een doodgeboren kind bij de burgerlijke stand een penibel moment is en dat de ambtenaren zich dan wat terughoudender opstellen om gevoelige informatie zoals het opleidingsniveau bij de ouders op te vragen. Informatie over het socio-professioneel statuut blijkt daarentegen gemakkelijker te verzamelen. 10 PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Inleiding

13 2. NATALITEIT IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST We stellen een aanhoudende stijging vast van het aantal Brusselse geboorten in de loop van de laatste twintig jaren. Het geboortecijfer in het Brussels Gewest ligt duidelijk hoger dan in de rest van het land. In de loop van de laatste jaren werden meer dan 6 % van de Brusselse geboorten niet geregistreerd in het Rijksregister. Het werkelijk aantal kleine Brusselaars ligt dan ook hoger dan wat de officiële cijfers aangeven. We vinden de jonge kinderen vooral terug in de achtergestelde buurten in het centrum van de hoofdstad Aantal geboorten Evolutie van het aantal Brusselse geboorten 5 Voor dezelfde periode werden geboorten geregistreerd op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Dit aantal stijgt onafgebroken tussen 1998 ( geboorten) en 2004 ( geboorten). Het hogere aantal geboorten in Brussel wordt verklaard door de aanwezigheid van verschillende referentieziekenhuizen op het gewestelijke grondgebied. Van de geboorten die in 2004 plaatsvonden in het Brussels Gewest, gaat het in 15,1 % van de gevallen om moeders die in Vlaanderen wonen, 9,7 % in Wallonië en 1,1 % in het buitenland. 6 In 2004 ging dit om 241 geboorten, namelijk 1,5 % van alle Brusselse geboorten. Dit aandeel is relatief stabiel in de tijd (1,6 % van de geboorten in 1998). 7 De geboorten van 2005 en 2006 werden niet geïntegreerd in de analyses verder in dit dossier omdat ze nog niet beschikbaar waren op het moment dat de analyses werden uitgevoerd. 8 De Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie stelt tevens meer gedetailleerde statistieken op, vertrekkende van de statistische formulieren van de burgerlijke stand, maar de meest recente analyses op nationaal niveau zijn gebaseerd op gegevens van het jaar In de periode werden geboorten geregistreerd van moeders die in het Brussels Gewest [5] wonen. 98,2 % van deze geboorten vond plaats in Brussel. Een beperkt aantal Brusselaars bevalt in Vlaanderen (1,8 %). Baby s van Brusselaars die in Wallonië bevielen, zijn zoals reeds gezegd niet in deze gegevens opgenomen [6]. Het aantal Brusselse geboorten (namelijk van moeders die in het Brussels Gewest wonen) nam sterk toe in de periode In 2004 werden bijna geboorten meer geregistreerd dan in 1998 (een stijging met 22 %), waarbij men 500 geboorten meer noteerde tussen 2003 en 2004 (tabel 1). Gemiddeld steeg het aantal Brusselse geboorten tussen 1998 en 2004 met 3,5 % per jaar. De stijging zet zich verder in 2005 ( geboorten) en in 2006 ( geboorten) [7]. Tabel 1 Aantal Brusselse geboorten (moeders die in het Brussels Gewest wonen), Geboortejaar Totaal aantal geboorten Aantal levendgeboorten Aantal doodgeborenen Totaal Bron: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Verschillen met de gegevens uit het Rijksregister In de statistieken «loop van de bevolking» publiceert de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie [8] het aantal geboorten van Brusselse inwoners op basis van de geregistreerde geboorten in het Rijksregister. Dit aantal ligt systematisch lager dan het PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

14 aantal geboorten op basis van de statistische formulieren van geboorte. Dit verschil kan verklaard worden door het feit dat de geboorteformulieren de volledige in Brussel wonende bevolking betreffen, en niet uitsluitend geboorten van ouders die ingeschreven zijn in het Rijksregister [9]. Noteer ook dat de geboorte van doodgeboren kinderen, en wellicht ook een aantal sterfgevallen die zeer kort na de geboorte plaatsvinden, niet worden ingeschreven in het Rijksregister. Figuur 2 Verschil tussen het aantal levendgeboorten geregistreerd aan de hand van de statistische formulieren voor geboorten en door het Rijksregister (% van de geboorten geregistreerd via de formulieren), ,5 11,9 % ,9-0,5 Watermaal-Bosvoorde Ukkel 0,0 0,2 Evere Jette Oudergem 1,5 1,6 2,5 3,8 Ganshoren Sint-Agatha-Berchem Vorst Sint-Jans-Molenbeek 5,1 5,3 5,7 5,7 7,3 7,5 7,7 8,8 10,1 Koekelberg Anderlecht Schaarbeek Etterbeek Sint-Joost-ten-Node Elsene Sint-Lambrechts-Woluwe Sint-Pieters-Woluwe Sint-Gillis Brussel-stad Brussels Gewest Bron: Rijksregister, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie en Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn 9 De informatie van de statistische geboorte- en overlijdensformulieren staat volledig los van het Rijksregister. 10 Voor de gemeenten Watermaal- Bosvoorde en Ukkel kunnen de negatieve waarden wellicht verklaard worden door een aantal geboorten die plaatsvonden in Wallonië en dus niet werden opgenomen in de gegevens van de statistische formulieren (zie voetnoot 4). Figuur 2 toont het verschil tussen het aantal geregistreerde geboorten in het Rijksregister en het aantal geboorten met een statistisch formulier voor geboorte voor het jaar 2004 [10]. Dit verschil is bijzonder groot voor gemeenten als Sint-Gillis en Brussel-stad, waar bijna 12 % van de via statistische formulieren geregistreerde levendgeboorten niet opgenomen zijn in het Rijksregister, wat betekent dat 12 % van de pasgeborenen een moeder hebben die niet is ingeschreven in het Rijksregister. Voor het volledige Brussels Gewest wordt 6,3 % van de via statistische formulieren aangegeven levendgeborenen niet aangegeven in het Rijksregister (n=1 027). Dit verschil steeg tussen 1998 en 2000 en blijft relatief stabiel de laatste jaren. Deze niet in het Rijksregister opgenomen geboorten betreffen ofwel kinderen waarvan de moeder is ingeschreven in het wachtregister [11], ofwel moeders zonder geldig statuut, ofwel moeders met een bijzonder statuut (zoals diplomatiek personeel). Tijdens de bestudeerde periode ( ) vertegenwoordigt het aantal geboorten dat werd ingeschreven in het wachtregister 1,6 % van de geboorten die werden ingeschreven via statistische geboorteformulieren. Dit cijfer stijgt gestaag tussen 1998 (213 geboorten) en 2006 (257 geboorten), maar gezien de globale stijging van het geboortecijfer blijft het aandeel stabiel (1,6 % in 1998, 1,5 % in 2005 en 2006). In verhouding vertegenwoordigen deze geboorten minder dan 0,4 % van de geboorten in de gemeenten Oudergem, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Sint-Lambrechts-Woluwe en Sint-Pieters-Woluwe (= laagste waarde 0,1 %), maar meer dan 2,5 % voor de gemeenten Brussel-stad, Schaarbeek en Sint-Joost-ten- Node (= hoogste waarde 3,0 %). 6,3 12 PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Nataliteit

15 2.2. Evolutie van het geboortecijfer in Brussel en in het land In 2004 bereikte het geboortecijfer [12] in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 15 per Het geboortecijfer ligt beduidend hoger in Brussel dan in de andere gewesten en het stijgt al 20 jaar lang onafgebroken, terwijl het in de andere gewesten al 10 jaar lang daalt (figuur 3). De laatste jaren wordt ook een lichte stijging van het geboortecijfer in de andere gewesten van het land waargenomen: in 2006 bedroeg het geboortecijfer 15,9 in het Brussels Gewest, 11,6 in Wallonië en 10,8 in Vlaanderen (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, 2007). Figuur 3 Evolutie van het geboortecijfer per 1000 inwoners per gewest, geboorten per 1000 inwoners Brussel Wallonië Vlaanderen geboortejaar Bron: Welzijns- en gezondheidsatlas, gegevens Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (3) Deze evolutie van het geboortecijfer heeft te maken met de evolutie van de leeftijdsstructuur van de bevolking. De internationale migratiestromen brachten een aanzienlijke populatie van jonge volwassenen (op een leeftijd waarop ze kinderen kunnen krijgen) naar Brussel. Daarenboven is het aantal kinderen per vrouw (synthetische vruchtbaarheidsindex) hoger in Brussel dan in de andere gewesten [13] (4). 11 In het wachtregister bevinden zich uitsluitend asielaanvragers van wie de erkenningsprocedure van hun statuut loopt. Wanneer de asielaanvrager het vluchtelingenstatuut verwerft, komt hij terecht in het Rijksregister. Indien hij het vluchtelingenstatuut niet verwerft, moet hij het grondgebied verlaten en wordt hij geschrapt uit het wachtregister. Het wachtregister omvat dus alleen de personen die op een gegeven moment een erkenningsprocedure doorlopen. Het wachtregister geef dus geen overzicht van wie pas aankomt, evenmin van het totale aantal vluchtelingen in het gewest (2) en zeker niet van het aantal mensen die illegaal in het Brussels Gewest verblijven. De gegevens in verband met het aantal geboorten in het wachtregister komen van het Rijksregister, Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken. 12 Het geboortecijfer is de verhouding tussen het aantal levendgeboorten in een jaar ten opzichte van de gemiddelde totale bevolking in hetzelfde jaar. 13 De synthetische vruchtbaarheidsindex is gelijk aan de som van de vruchtbaarheidsgraad per leeftijd van 15 tot en met 49 jaar. De demografische dynamiek van de Brusselse bevolking wordt uitvoeriger beschreven in de Welzijns- en gezondheidsatlas 2006 (zie p 29-33) (3). 2. Nataliteit PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

16 2.3. Geografische spreiding van de geboorten in het Brussels Gewest Van alle Brusselse geboorten, gaat het in meer dan 16 % om bewoners van Brusselstad. Gemeenten zoals Schaarbeek (13,5 %), Molenbeek (10,2 %) of Anderlecht (9,5 %) vertegenwoordigen eveneens een belangrijk aandeel van de Brusselse geboorten. Tabel 2 Aantal en percentage geboorten per verblijfsgemeente, Brussel, N % Anderlecht ,5 % Oudergem ,1 % Sint-Agatha-Berchem ,6 % Brussel-stad ,1 % Etterbeek ,9 % Evere ,7 % Vorst ,9 % Ganshoren ,6 % Elsene ,7 % Jette ,7 % Koekelberg ,1 % Sint-Jans-Molenbeek ,2 % Sint-Gillis ,0 % Sint-Joost-ten-Node ,5 % Schaarbeek ,5 % Ukkel ,3 % Watermaal-Bosvoorde ,6 % Sint-Lambrechts-Woluwe ,5 % Sint-Pieters-Woluwe ,7 % Totaal Brussels Gewest % Bron: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn De kaart hiernaast (uit de Welzijns- en gezondheidsatlas p. 27) toont de spreiding van de jonge kinderen in het Brussels Gewest. Zij zijn sterk geconcentreerd in de achtergestelde buurten in het centrum van de hoofdstad (3). 14 PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Nataliteit

17 Figuur 4 Aandeel jonge kinderen (0-4 jaar) in de totale bevolking per statistische buurt, Brussels Gewest, 2001 Aandeel van de kinderen (0-4 jaar) in de totale bevolking Brussels Gewest: 6,6 8,8-15,2 7,1-8,7 5,8-7,0 4,9-5,7 3,8-4,8 0-3,7 % km <200 inwoners of <250 inw/km 2 Cartografie: VUB - Interface Demography Bron: NIS - algemene socio-economische enquête Nataliteit PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

18

19 3. INDICATOREN VAN DE PERINATALE GEZONDHEID In de loop van de laatste 25 jaren stelt men een ononderbroken vermindering vast van de foeto-infantiele mortaliteit in al haar componenten (doodgeboorte, vroeg neonatale mortaliteit en postneonatale mortaliteit), behalve bij de laat neonatale mortaliteit die stabiel is gebleven. Op dit ogenblik overlijdt ongeveer een kind op honderd in de foeto-infantiele periode. In iets meer dan de helft van de sterfgevallen gaat het om doodgeboorte. In vergelijking met Europese gegevens, scoort het Brussels Gewest relatief zwak wat betreft de neonatale mortaliteit, maar daarentegen relatief hoog wat betreft de infantiele mortaliteit. Congenitale afwijkingen blijven de voornaamste doodsoorzaak. Het aantal sterfgevallen als gevolg van wiegendood is sterk afgenomen en vormt nu de 4 de oorzaak van infantiele mortaliteit. Prematuriteit is in 25 jaar met 30 % gestegen maar we stellen de laatste jaren een stabilisatie vast. We stellen eenzelfde evolutie vast voor het aantal baby s met een laag geboortegewicht. De belangrijke stijging van het aantal meerlingzwangerschappen verklaart deze evoluties voor een groot deel. Sinds de jaren 1980 is het aandeel tweelingen bijna verdubbeld vooral als gevolg van het toegenomen aanwenden van medisch begeleide voortplantingstechnieken, deels het gevolg van de hogere leeftijd waarop moeders bevallen. Bijna de helft van de kinderen uit een meerlingzwangerschap wordt vroegtijdig geboren, 55 % onder hen weegt minder dan g. In 2004 vonden 17 % van de Brusselse bevallingen plaats via een keizersnede en het aandeel ingeleide bevallingen (26 %) is bij de hoogste in Europa De foeto-infantiele mortaliteit Definities De foeto-infantiele sterfte wordt opgedeeld in drie componenten (figuur 5): 1. De foetale mortaliteit of doodgeboorte wordt gedefinieerd als een overlijden voor of tijdens de bevalling vanaf 22 weken zwangerschap (vòòr 22 weken spreekt men van zwangerschapsonderbreking of van een miskraam). 2. De neonatale mortaliteit stemt overeen met een overlijden tijdens de eerste vier weken na de geboorte (tussen de geboorte en 27 levensdagen) bij levendgeboren kinderen. Ze kan worden onderverdeeld in vroeg neonatale mortaliteit (overlijden tussen de geboorte en 6 volle dagen) en de laat neonatale mortaliteit (overlijden tussen 7 en 27 volle dagen). 3. De postneonatale mortaliteit stemt overeen met een overlijden tussen 28 en 364 volle dagen. Perinatale sterfte groepeert foetale en vroeg neonatale sterfte. Infantiele sterfte groepeert het geheel van sterften van levendgeborenen voor hun eerste verjaardag (overlijden tussen 0 en 364 levensdagen). De verschillende sterftecijfers worden uitgedrukt per 1000 levendgeboorten (neonatale, postnatale of infantiele sterfte) of per 1000 geboorten (foetale, perinatale en foeto-infantiele sterfte). PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

20 Los van de wetenschappelijke en wettelijke definities, hangt de beslissing om een kind dat kort na de geboorte overlijdt als doodgeboren of levend geboren te verklaren af van het verzorgend team en van de ouders. Naargelang de specifieke situatie kan die houding verschillen. Deze beslissingen hebben immers psychologische en administratieve gevolgen. Met de gegevens die we hier analyseren kunnen we geen onderscheid maken tussen verschillende situaties. Ook de onderlinge tegenstellingen tussen regelgevingen zorgen voor een «grijze» zone tussen 22 en 26 weken [14]. Bij de complexe situaties kan ernstige prematuriteit (tussen 22 en 26 weken zwangerschap) vermeld worden. Gezien het risico op neurosensoriële en mentale gevolgen op termijn, ligt de beslissing om al dan niet te reanimeren bij de geboorte en in neonatologie te blijven verzorgen bijzonder moeilijk (5). Ook daar verschilt de houding van centrum tot centrum. In België is de helft van de sterfgevallen bij ernstige permaturiteit een bewuste keuze (6). Ook de manier van aangeven van geboorten ten gevolge van een medische zwangerschapsonderbreking na de 22 ste week verschilt naargelang het centrum en de specifieke situatie. Die gevallen kunnen net zo goed als doodgeboren dan als levendgeboren met vroegtijdig neonataal overlijden worden aangegeven, of zelfs helemaal niet worden aangegeven bij een zwangerschap tussen 22 en 26 weken. Figuur 5 Componenten van foeto-infantiele sterfte Foeto-infantiele sterfte Foetale sterfte Infantiele sterfte Neonatale sterfte Vroeg Laat Postneonatale sterfte Perinatale sterfte 500 g of 22 weken zwangerschap zwangerschap 7 dagen 28 dagen 1 jaar Postnatale periode Geboorte 14 Er bestaat een duidelijke definitie voor het opstellen van statistische overlijdensformulieren: het Koninklijk Besluit van 17 juni 1999 dat het opmaken van een jaarlijkse statistiek van de doodsoorzaken voorschrijft, definieert doodgeboorte als volgt: «elk overlijden van een foetus waarvan het geboortegewicht gelijk is aan of hoger dan 500g of, indien het geboortegewicht onbekend is, de overeenstemmende duurtijd van de zwangerschap (22 weken) of de grootte (25 cm van de vortex tot de hiel)». Professionals uit de gezondheidszorg en de ambtenaren van de burgerlijke stand moeten echter ook rekening houden met andere tegenstrijdige regelgevingen over de minimale duurtijd van de zwangerschap om een kind doodgeboren te verklaren. Een rondzendbrief van het Ministerie van Justitie van 10 juni 1999 over het aangeven van een levenloos kind stelt dat er enkel een aangifte opgemaakt wordt indien de geboorte meer dan zes maanden na de bevruchting plaatsvindt (dit noemt men gemeenzaam de «180 dagen regel»). Andere regelgevingen bepalen eveneens de grens op 180 dagen zwangerschap (ofwel 26 weken): bijvoorbeeld in de nomenclatuur van het RIZIV is een bevalling een ingreep, uitgevoerd vanaf de 180 ste dag van de zwangerschap. Een rondzendbrief van het Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu van 27 maart stelt dat de geboortepremie kan worden toegekend voor een doodgeboren kind, indien de zwangerschap minstens 180 dagen duurde. 18 PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Indicatoren van de perinatale gezondheid

21 Evolutie in de tijd Het risico op overlijden is hoger in de foetale periode (doodgeboorte) (5,4 per 1000 in 2004) dan in de neonatale periode (3,1 per 1000 in 2004) en het laagst in de postneonatale periode (1,3 per 1000 in 2004). Wanneer men alle sterftecijfers optelt, stelt men vast dat momenteel ongeveer 1 op 100 kinderen overlijdt in de foeto-infantiele periode. Dat komt overeen met gemiddeld 130 sterfgevallen per jaar in het Brussels Gewest. In iets meer dan de helft van de sterfgevallen gaat het om doodgeboorte. Bij gebrek aan gegevens voor het hele land, kunnen we de sterftecijfers voor Brussel enkel vergelijken met die voor Vlaanderen. In het jaar 2004 ligt de foetale mortaliteit in het Brussels Gewest (5,4 per 1000) hoger dan in Vlaanderen (4,0 per 1000). Hetzelfde geldt voor de infantiele mortaliteit (4,4 per 1000 levendgeboorten in het Brussels Gewest ten opzichte van 3,9 in Vlaanderen) (7). Het verschil is het grootst bij de neonatale sterfte (3,1 versus 2,6). Er is geen verschil inzake postneonatale sterfte [15]. Tijdens de periode die hier bestudeerd wordt, stellen we vast dat de foetale en de neonatale mortaliteit min of meer stabiel blijven (figuur 6) terwijl de postneonatale mortaliteit lichtjes daalt (p=0,021). Figuur 6 Foetale, neonatale en postneonatale sterfte, Brussel, Per 1000 levendgeboorten of geboorten ,2 4,9 4,7 3,6 2,9 3,1 2,1 2,3 2,1 5,3 4,2 3,1 3,0 2,1 1,6 5,4 4,8 4,4 3,1 1,4 1,3 Foetale sterfte Neonatale sterfte Postneonatale sterfte Bron: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Deze tendensen zijn niet nieuw (figuur 7): het aantal doodgeboren kinderen en de vroeg neonatale mortaliteit evolueren trager dan de postneonatale mortaliteit. Algemeen beschouwd ligt deze evolutie in de lijn van een seculaire beweging van daling van de infantiele sterfte sinds het prille begin van de 20 ste eeuw in België en in de meeste andere geïndustrialiseerde landen (8). 15 De gegevens zijn beschikbaar op de website van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Rond 1900 stierf in België één pasgeborene op zes voor de eerste verjaardag. In de eerste helft van de 20ste eeuw verminderde vooral de postneonatale mortaliteit dankzij de langzame verspreiding van regels inzake kinderverzorging bij de bevolking en de inplanting van consultatiebureaus voor zuigelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog in het merendeel van de Belgische gemeenten. De hospitalisatie bij de bevalling en de ontwikkeling van antibiotica na de Tweede Wereldoorlog gingen gepaard met een eerste verbetering van de vroeg neonatale sterfte. Die verbetering werd nog versterkt in het begin van de jaren Indicatoren van de perinatale gezondheid PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

22 met de vooruitgang van de neonatale geneeskunde. Rond 1920, wanneer het principe van prenatale consultatie ingang vond, zette de daling van de doodgeboorte zich in in België (9;10). De voorbije 25 jaar stelt men in Brussel een vermindering vast van alle componenten van de foeto-infantiele mortaliteit, behalve bij de laat neonatale mortaliteit die vrij stabiel blijft (figuur 7). 16 Namelijk de «relatieve» centralisatie en de erkenningscriteria van de diensten voor intensieve neonatologie (Nic) na het Koninklijk Besluit van 20 augustus De infantiele sterfte verminderde met 67 % in 25 jaar (van 13,2 per 1000 levende geboorten in 1980 tot 4,4 per 1000 levende geboorten in 2004). Er zijn meerdere factoren die bijgedragen hebben tot de vermindering in deze periode. De gevoelige verbetering van de zorgen in de neonatale periode, vooral voor kinderen met een zeer laag gewicht, speelde een belangrijke rol. Zo beschouwt men het invoeren van de surfactant in en de ontwikkeling van de intensieve neonatale geneeskunde en de organisatie van de neonatale zorgen [16] als belangrijkste factoren (11). Ook de verbeterde opvolging van misvormingen (met inbegrip van het opsporen ervan voor de geboorte en het vaker toepassen van medische zwangerschapsonderbreking), maar ook de vooruitgang van de chirurgische technieken voor het opvangen van misvormingen leverden een bijdrage (12). De preventie van wiegendood speelde een rol in de evolutie van de postneonatale mortaliteit na Ook belangrijk om te vermelden is dat de registratie van doodgeboorte en neonatale sterfte voor ernstige prematuren steeg, vooral vanaf In dat jaar werd een nieuw statistisch formulier van de burgerlijke stand ingevoerd en wijzigden de criteria voor de aangifte van doodgeboorten. Sindsdien moet vanaf 22 weken zwangerschap of een gewicht van minstens 500g een statistisch formulier worden ingevuld, terwijl de grens voor aangifte vroeger op 28 weken lag. Deze uitbreiding van de administratieve definitie van een doodgeboren kind zou kunnen leiden tot een betere aangifte van levendgeboren kinderen na een zeer korte zwangerschap, die voorheen gezien hun geringe kans op overleven helemaal niet aangegeven werden (13). Dat betekent dat de dalende tendens misschien onderschat wordt. Figuur 7 Evolutie van de foeto-infantiele mortaliteit, Brussel, Per 1000 levendgeboorten of geboorten foetale sterfte postneonatale sterfte vroeg neonatale sterfte laat neonatale sterfte Bron: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Masuy-Stroobant (14), Masuy-Stroobant (niet gepubliceerd), Observatorium voor Gezondheid en Welzijn 20 PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Indicatoren van de perinatale gezondheid

23 17 Naargelang het land verschilt de wettelijke leeftijdsgrens om een doodgeborene aan te geven. Binnen hetzelfde land kunnen er zelfs verschillen bestaan voor zeer premature kinderen (tussen 22 en 28 weken) tussen verschillende kraamklinieken of gevallen onderling, of volgens de wensen van de ouders (de officiële aangifte van een doodgeboren kind is niet vanzelfsprekend). 18 Enkel die Europese landen waarvan de gegevens werden gepubliceerd naar aanleiding van het Europese PERISTAT project, werden opgenomen in de figuren 8,9 en 10 (15). Het PERISTAT-project wordt gefinancierd door de Europese Unie. Het heeft als doel een set van indicatoren te bepalen voor de monitoring van de perinatale gezondheid en de gezondheidszorg op Europees niveau. De gegevens die beschikbaar waren op het moment van de analyse worden hier gepresenteerd. Dit verklaart de verschillen tussen de jaren waarop de gegevens betrekking hebben (tussen 1998 en 2002). Om aan voldoende geboorten te komen voor de analyse van de Brusselse gegevens, werd de volledige periode in rekening gebracht Internationale vergelijking De vergelijking van foetale en perinatale mortaliteit tussen verschillende landen moet behoedzaam gebeuren omdat de uiteenlopende wijze van registreren van zeer vroegtijdige foetale sterfte en de criteria voor aangifte van levendgeboorten tot grote verschillen in de cijfers kan leiden, die niet overeenstemmen met de werkelijkheid (13) [17]. Het verdient dus aanbeveling de foetale mortaliteit te bekijken volgens de leeftijd van de foetus (15). Bij gebrek aan toegankelijke gewestelijke gegevens of specifieke gegevens voor de grote steden, vergelijken we Brussel met verschillende Europese landen of regio s inzake foetale (uitsluitend voor kinderen geboren minstens 28 weken na de bevruchting [18] ), neonatale en infantiele sterfte. Brussel scoort gemiddeld in vergelijking met de Europese landen, zowel voor foetale als voor neonatale mortaliteit (figuur 8 en 9). De infantiele sterfte is daarentegen hoog in Brussel in vergelijking met dezelfde landen en regio s (figuur 10). Het zou kunnen dat eenzelfde oversterfte in de andere steden bestaat tengevolge van de specificieke kenmerken van de bevolking in de huidige grote steden. Figuur 8 Foetale sterfte bij de geboorten na 28 weken zwangerschap en meer, vergelijking van Europese gegevens per 1000 geboorten van 28 weken en meer ,6 2,8 2,9 3,3 3,7 3,7 3,8 3,9 4,0 4,2 4,3 4,4 4,6 4,6 4,7 0 Oostenrijk, 2001 Finland, 2000 Duitsland, 2000 Noord-Ierland, 2000 Italië, 1998 Brussel, Denemarken, 2000 Zweden, 2000 Schotland, 2000 Ierland, 1999 Portugal, 1999 Luxemburg, 2000 Frankrijk, 2000 Nederland, 1999 Griekenland, 1998 Bron: Projet PERISTAT (15); Brussel: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn 3. Indicatoren van de perinatale gezondheid PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

24 Figuur 9 Neonatale sterfte, vergelijking van Europese gegevens 8 Figuur 10 per 1000 levendgeboorten ,9 Luxemburg, 2000 Zweden, ,3 2,4 2,7 2,7 3,0 3,0 Finland, 2000 Duitsland, 1999 Spanje, 2000 Oostenrijk, 2001 Frankrijk, 2000 Brussel, ,3 3,4 3,6 3,7 3,8 4,0 4,0 4,0 4,1 6,8 Portugal, 1999 Noor-Ierland, 2000 Engeland en Wales, 2000 Italië, 1998 Denemarken, 2000 Ierland, 1999 Nederland, 1999 Schotland, 2000 Griekenland, 1998 Bron: Projet PERISTAT (15); Brussel: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Infantiele sterfte, vergelijking van Europese gegevens 6 6,0 per 1000 levendgeboorten , ,7 3,9 4,1 4,1 4,2 4,3 4,4 4,4 Finland, 2002 Zweden, 2001 Luxemburg, 2002 Oostenrijk, 2002 Spanje, 2001 Denemarken, 1999 Duitsland, 2001 Frankrijk, 2000 Vlaanderen, 2004 Italië, 2001 Griekenland, 2001 Portugal, 2002 Brussel, Nederland, 2000 Engeland en Noord-Ierland, 2002 Ierland, PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Indicatoren van de perinatale gezondheid 4,7 5,1 5,1 5,1 5,1 5,2 Bron: European health for all database (HFA-DB) [19] ; Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie (SPE); Brussel: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn

25 Voornaamste oorzaken van infantiele sterfte De belangrijkste oorzaken van infantiele sterfte zijn congenitale afwijkingen, immaturiteit, diverse specifieke ziekten tijdens de perinatale periode en wiegendood [20]. Vanaf de jaren 1980 tot midden jaren 1990 vormde wiegendood de belangrijkste doodsoorzaak bij infantiele sterfte en de belangrijkste postneonatale doodsoorzaak (16). Momenteel is het de vierde oorzaak van infantiele sterfte en één van de twee belangrijkste oorzaken van postneonatale mortaliteit ( dagen), samen met de congenitale afwijkingen [21]. 20 Wiegendood betreft per definitie baby s van een maand tot een jaar oud. 21 De infantiele sterfte betreft uitsluitend de levendgeboorten. Congenitale afwijkingen blijven de voornaamste doodsoorzaak, ondanks het medisch onderbreken van de zwangerschap vanwege ernstige afwijkingen waardoor infantiele sterfte tengevolge van congenitale afwijkingen daalt. 22 De analyses van de doodsoorzaak hebben enkel betrekking op de periode In het hele land vonden preventiecampagnes plaats vanaf 1995 (zie of In andere Europese landen gebeurde dit vroeger, waardoor de mortaliteit daalde vanaf het begin van de jaren 1990 (17). Tabel 3 Doodsoorzaken bij infantiele sterfte, Brussel, [22] Doodsoorzaak Infantiele sterfte (n=461) n % Congenitale afwijkingen Oorzaak in perinatale periode Sterfte gelinkt aan foetale immaturiteit Wiegendood Infecties 35 8 Ongelukken en moord 14 3 Andere Bron: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Het aantal gevallen van wiegendood en met onbekende doodsoorzaak daalt spectaculair in Brussel vanaf het begin van de jaren 1990 (figuur 11). De preventiecampagnes die in België vanaf 1995 van start gingen, hebben hier zeker toe bijgedragen [23]. Voorafgaand aan de jaren 1990, bedroeg de infantiele sterfte door wiegendood 2 tot 2,5 per 1000 levendgeboorten. In 2004 is dit 0,5 per 1000, ofwel 8 sterfgevallen. Figuur 11 Evolutie van wiegendood per 1000 levendgeboorten, Brussel, ,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0, per 1000 levendgeboorten Bron: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Masuy-Stroobant (14), Masuy-Stroobant (niet gepubliceerd), Observatorium voor Gezondheid en Welzijn 3. Indicatoren van de perinatale gezondheid PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

26 3.2. Prematuriteit Frequentie Voor de volledige periode bedraagt het aantal vroeggeboorten (minder dan 37 weken zwangerschap) 7,1 per 100 levendgeboorten. Dit is niet uitzonderlijk hoog in vergelijking met de gegevens van andere Europese landen of regio s. Het aantal vroeggeboorten varieert van 5,0 % (Luxemburg 2000) tot 10,2 % (Oostenrijk 2001). In het Brussels Gewest ligt het aandeel vroeggeboorten lager dan in Vlaanderen: voor de jaren 2004 en 2005 noteerde men respectievelijk percentages van 7,1 en 6,7 in het Brussels Gewest en 7,5 en 7,3 in Vlaanderen (18;19). Deze verschillen kunnen verklaard worden door het lager aantal vroeggeboorten bij de Maghrebijnse bevolking, die een niet onaanzienlijk aandeel van de Brusselse geboorten vertegenwoordigt (zie verder figuur 30). Ernstige prematuriteit (zwangerschapsduur minder dan 32 weken) bedraagt 1,0 %. Op Europees niveau zijn er grote verschillen inzake ernstige prematuriteit. Sommige landen scoren slechts 0,7 % (Spanje 1999), terwijl andere landen 1,6 % halen (Verenigd Koninkrijk 2000). In Vlaanderen en Brussel ligt het aandeel zo goed als gelijk (1,1 % in 2004 (18)) Evolutie in de tijd Gedurende de voorbije 25 jaar steeg het aantal vroeggeboorten (figuur 12). Dat geldt eveneens voor tal van andere geïndustrialiseerde regio s en landen (20). In 1980 was 5,6 % van de levendgeborenen prematuur, in 2004 was dat 7,1 %, ofwel een relatieve stijging met 30 %. Deze stijging betreft zowel geboorten voor 32 weken zwangerschap als geboorten bij 32 tot 36 zwangerschap. De voorbije jaren steeg het aandeel vroeggeboorten evenwel niet meer en tussen 1998 en 2005 bleef het stabiel rond de 7 %. Vanaf 2003 is er zelfs een licht dalende tendens (figuur 12). Figuur 12 Prevalentie van vroeggeboorten, Brussel, Totaal < 37 weken weken < 32 weken per 100 levendgeboorten Bron: Statistische formulieren voor geboorten en overlijden, Masuy-Stroobant (14), Masuy-Stroobant (niet gepubliceerd), Observatorium voor Gezondheid en Welzijn 24 PERINATALE GEZONDHEIDSINDICATOREN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Indicatoren van de perinatale gezondheid