Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding"

Transcriptie

1 Case kaarten fase 3 Pagina 1 / 68 ( ) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Document om de case kaarten te maken voor Fase 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Dit document is bedoeld voor de ontwerpers van de cursus en voor diegenen die het document willen gebruiken om zelf case kaarten af te drukken. Labor improbus omnia vincit Het onvermoeid werken overwint alles

2 Case kaarten fase 3 Pagina 2 / 68 ( ) 1 Inhoudstafel 1 Inhoudstafel Inleiding Het doel van dit document voor Fase Versies van dit document Het maken van case kaarten voor Fase Het maken van de set Case kaarten voor Fase 3 aan de hand van een enkelzijdige printer Het maken van de set Case kaarten voor Fase 3 aan de hand van een dubbelzijdige printer Informatie over de bronnen die gebruikt werden De kaarten Case kaarten voor Fase 3, Thema 2 [evolutie van kinderen en ouders] Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase Case kaarten voor Fase 3, Thema 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase

3 Case kaarten fase 3 Pagina 3 / 68 ( ) 5.21 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase Case kaarten voor Fase 3, Thema 4 [ken uw kind zeer goed] Voorkant Case F3.T4 Geen Bundel Case Achterkant Case F3.T4 Geen Bundel Case Voorkant Case F3.T4 Geen Bundel Case Achterkant Case F3.T4 Geen Bundel Case Voorkant Case F3.T4 Geen Bundel Case Achterkant Case F3.T4 Geen Bundel Case

4 Case kaarten fase 3 Pagina 4 / 68 ( ) 2 Inleiding 2.1 Het doel van dit document voor Fase 3 De DTA Preventie Cursus is bedoeld om hulpverleners en ouders te leren hoe kinderen op te voeden zodat het risico dat ze aan drugs, tabak, alcohol verslaafd zouden geraken minimaal is. De cursisten moeten cases oplossen via groepsdiscussies. Dit document wordt gebruikt om de case kaarten te maken voor Fase 3 [van 6 tot 10/11 jaar]. Deze cases moeten behandeld worden als de cursus sessie fase 3 behandelt. 2.2 Versies van dit document Versies startend met 0 zijn klad versies. Versie Gepubliceerd Commentaar /08/ /09/13 (1) Auteur vervangen door Auteur van de verwerking van de brontekst. (2) Vragen die in een groepsdiscussie moeten behandeld worden werden in het vet gezet /11/13 Omschrijving van thema 2 veranderd in Evolutie van kinderen en ouders /02/14 Oud thema 5 (sociaal bindweefsel) valt weg.

5 Case kaarten fase 3 Pagina 5 / 68 ( ) 3 Het maken van case kaarten voor Fase Het maken van de set Case kaarten voor Fase 3 aan de hand van een enkelzijdige printer Dit document laat toe om de kaarten te maken met een A4 printer die enkel enkelzijdig kan afdrukken en geen dik papier kan verwerken: Print al de A4 pagina's voor kaarten in dit document, telkens een voorzijde van een kaart gevolgd door de achterzijde ervan. Lijm voor elke kaart de 2 pagina's (voor- en achterzijde van de kaart) aan elkaar. Het resultaat moet zijn dat na het uitknippen van de kaarten de tekst van beide kaart zijden in dezelfde verticale richting staat. Knip de kaarten uit de afgedrukte en aaneengelijmde A4 pagina's. In het geval van een kaartenbundel (bijvoorbeeld voor een stappenplan) moeten al de kaarten van de bundel in de juiste volgorde aan elkaar worden bevestigd op één of andere manier, zoals bijvoorbeeld met een nietje in de linker bovenhoek. 3.2 Het maken van de set Case kaarten voor Fase 3 aan de hand van een dubbelzijdige printer Print al de A4 pagina's voor kaarten in dit document, telkens een voorzijde van een kaart en daarachter de achterzijde ervan. Knip de kaarten uit de dubbelzijdig afgedrukte A4 pagina's. In het geval van een kaartenbundel (bijvoorbeeld voor een stappenplan) moeten al de kaarten van de bundel in de juiste volgorde aan elkaar worden bevestigd op één of andere manier, zoals bijvoorbeeld met een nietje in de linker bovenhoek. 3.3 Informatie over de bronnen die gebruikt werden Er staat bij elke case een aanduiding van de bron(nen) die gebruikt werden om die case te bedenken. Die bronnen dienen door de spelers geraadpleegd te worden na de groepsdiscussie en het noteren van hun verwerking daarvan. Zo zien zij de mening van een gerespecteerd auteur ter zake. Bron aanduiding Bron [DTA3 Hx] Hoofdstuk x DTA -document uitgave 3: [DTA3 Pxxx-yyy] Pagina xxx t.e.m. yyy Informatie over Drugs, inclusief Tabak en Alcohol

6 Case kaarten fase 3 Pagina 6 / 68 ( ) Bron aanduiding [OIEG Pxxx-yyy] Pagina xxx t.e.m. yyy [PVDL Pxxx-yyy] Pagina xxx t.e.m. yyy Bron Het boek van Prof. Dr. Peter Adriaenssens: Opvoeden Is Een Groeiproces, 1ste druk, 1995, Lannoo, ISBN Het boek van Pol Craeynest: Psychologie Van De Levensloop, 2de druk, 2006, Acco, ISBN X 3.4 De kaarten Via de case kaarten pagina's kunnen de case kaarten (telkens voorzijde gevolgd door achterzijde) afgedrukt worden en uitgeknipt.

7 Case kaarten fase 3 Pagina 7 / 68 ( ) 4 Case kaarten voor Fase 3, Thema 2 [evolutie van kinderen en ouders]

8 Case kaarten fase 3 Pagina 8 / 68 ( ) Deze pagina is bedoeld om ervoor te zorgen dat de pagina's met de kaarten beginnen met een pagina met een oneven pagina nummer.

9 Case kaarten fase 3 Pagina 9 / 68 ( ) 4.1 Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 1 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 2 [evolutie van kinderen en ouders] Kaart naam: FEIT case F3.T2: Kaartenbundel 1: Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Bundelcase 1: Groeiende interesse voor leeftijdgenoten Uitgave: 0.1 In de loop van de vroege schoolperiode doet er zich langzamerhand een verschuiving voor in de sociale oriëntatie van het kind. Hoewel kleuters ook al wel een actieve interesse tonen voor leeftijdgenoten, blijven ze ook tijdens hun spelactiviteiten toch nog het liefst in de buurt van de volwassene. Tussen 6 en 12 jaar komt daar verandering in. Kinderen zoeken dan steeds meer elkaar op om samen allerlei boeiende dingen te beleven. Betekent dat dat de ouders als oninteressant ervaren worden of dat ze onder kritiek komen te staan? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie in het document met als titel Commentaar op de gekozen oplossing van 'feit' cases voor de verklaring. Bron: [PVDL P ]

10 Case kaarten fase 3 Pagina 10 / 68 ( ) 4.2 Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 1 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

11 Case kaarten fase 3 Pagina 11 / 68 ( ) 4.3 Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 2 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 2 [evolutie van kinderen en ouders] Kaart naam: FEIT case F3.T2: Kaartenbundel 1: Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Bundelcase 2: Groeiende interesse voor leeftijdgenoten: de groepsvorming Uitgave: 0.1 De kinderen vinden elkaar op school, in de jeugdbeweging of in de buurt. Gaandeweg worden de groepen duurzamer en krijgen ze meer structuur, met strikte toetredingsvoorwaarden en een rolverdeling, en soms ook met aparte rituelen en codetekens. Wat is het belang van persoonlijkheidseigenschappen in zo'n groep? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie in het document met als titel Commentaar op de gekozen oplossing van 'feit' cases voor de verklaring. Bron: [PVDL P222]

12 Case kaarten fase 3 Pagina 12 / 68 ( ) 4.4 Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 2 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

13 Case kaarten fase 3 Pagina 13 / 68 ( ) 4.5 Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 3 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 2 [evolutie van kinderen en ouders] Kaart naam: FEIT case F3.T2: Kaartenbundel 1: Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Bundelcase 3: Belang van de groep Uitgave: 0.1 Ook kinderen die geen deel uitmaken van een hecht gestructureerde groep krijgen te maken met groepsvorming, al was het maar door met leeftijdgenoten samen in dezelfde klas te zitten. Om welk soort groepslidmaatschap het ook mag gaan, de ervaringen die men er opdoet, kunnen een diepgaande invloed hebben op de verdere ontwikkeling. Waarom? Wat leer je er over anderen en over jezelf? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie in het document met als titel Commentaar op de gekozen oplossing van 'feit' cases voor de verklaring. Bron: [PVDL P ]

14 Case kaarten fase 3 Pagina 14 / 68 ( ) 4.6 Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 3 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

15 Case kaarten fase 3 Pagina 15 / 68 ( ) 4.7 Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 4 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 2 [evolutie van kinderen en ouders] Kaart naam: FEIT case F3.T2: Kaartenbundel 1: Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Bundelcase 4: Het zelfbeeld Uitgave: 0.1 Het zelfbeeld, dat is het geheel van eigenschappen dat iemand zichzelf toekent, krijgt gedurende de vroege schoolperiode geleidelijk een duidelijker invulling. Daar dragen niet alleen de reacties van leeftijdgenoten en de eigen verstandelijke ontwikkeling toe bij. Er zijn daarnaast ook de evaluaties vanwege leerkrachten, sportmonitoren en andere gezagsinstanties en de signalen die het kind van hen opvangt, negatieve of positieve. Dewelke bijvoorbeeld? Wat is van belang voor de geestelijke gezondheid? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie in het document met als titel Commentaar op de gekozen oplossing van 'feit' cases voor de verklaring. Bron: [PVDL P ]

16 Case kaarten fase 3 Pagina 16 / 68 ( ) 4.8 Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 4 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

17 Case kaarten fase 3 Pagina 17 / 68 ( ) 4.9 Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 5 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 2 [evolutie van kinderen en ouders] Kaart naam: FEIT case F3.T2: Kaartenbundel 1: Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Bundelcase 5: Ontwikkeling van de moraal: Stap 1 Uitgave: 0.1 De moraal: wat is 'goed', wat is 'slecht'? De Amerikaanse psycholoog Lawrence Kohlberg ontwikkelde een theorie omtrent de moraalontwikkeling die steunt op het werk van de grote Zwitserse psycholoog Jean Piaget. Kohlberg is hierbij niet zozeer geïnteresseerd in de 'inhoud' (bijvoorbeeld voor of tegen diefstal) dan wel in de redenering of motivering die tot die 'inhoud' leidt. Kohlberg ziet 6 stappen in de ontwikkeling van de moraal. Studies hebben uitgewezen dat de stappen die door Kohlberg werden gevonden universeel geldig zijn. Om te bepalen in welk ontwikkelingsstadium iemand zich bevindt, analyseerde Kohlberg de commentaren van kinderen en adolescenten op zogenaamde. "morele dilemma's", zoals de benarde situatie van ene Heinz: "In Europa was er een ernstig zieke vrouw, die leed aan een vorm van kanker. Er was een geneesmiddel dat haar kon genezen. Dat middel had een apotheker in dezelfde stad pas ontdekt. Deze vroeg tweeduizend pond voor een kleine hoeveelheid van het medicijn, niettegenstaande hij maar tweehonderd pond betaald had voor de grondstoffen. Heinz, de man van de zieke vrouw, probeerde zoveel mogelijk geld te lenen, maar kreeg slechts duizend pond bij elkaar. Hij vertelde de apotheker dat zijn vrouw doodziek was en vroeg het medicijn goedkoper te verkopen, ofwel de duizend pond te accepteren, terwijl de rest later zou worden afgerekend. De apotheker weigerde echter: "Neen, ik heb het middel ontdekt en wil er zoveel mogelijk geld aan verdienen". Heinz, ten einde raad, brak bij de apotheker in om het geneesmiddel te stelen". Stap 1 en 2 zijn terug te vinden bij kinderen van 7 tot 11 jaar. Voor stap 1 zijn dit de commentaren bij het geval Heinz: Voor diefstal: "Als je je vrouw laat sterven, dan krijg je moeilijkheden. Men zal je verwijten dat je je geld niet hebt besteed om haar te redden en er zal een onderzoek ingesteld worden". Tegen diefstal: "Je zou best het medicijn niet stelen, want je zou betrapt kunnen worden en in de gevangenis terechtkomen. Wanneer je dan toch niet betrapt zou worden, zou je geweten je geen ogenblik met rust laten". Hoe kan je deze twee commentaren voor het specifieke geval Heinz in één algemene beschrijving voor stap 1 omzetten? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie in het document met als titel Commentaar op de gekozen oplossing van 'feit' cases voor de verklaring. Bron: [DTA3 H7.2]

18 Case kaarten fase 3 Pagina 18 / 68 ( ) 4.10 Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 5 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

19 Case kaarten fase 3 Pagina 19 / 68 ( ) 4.11 Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 6 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 2 [evolutie van kinderen en ouders] Kaart naam: FEIT case F3.T2: Kaartenbundel 1: Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Bundelcase 6: Ontwikkeling van de moraal: Stap 2 Uitgave: 0.1 De moraal: wat is 'goed', wat is 'slecht'? Om te bepalen in welk ontwikkelingsstadium iemand zich bevindt, analyseerde Kohlberg de commentaren van kinderen en adolescenten op zogenaamde. "morele dilemma's", zoals de benarde situatie van ene Heinz: "In Europa was er een ernstig zieke vrouw, die leed aan een vorm van kanker. Er was een geneesmiddel dat haar kon genezen. Dat middel had een apotheker in dezelfde stad pas ontdekt. Deze vroeg tweeduizend pond voor een kleine hoeveelheid van het medicijn, niettegenstaande hij maar tweehonderd pond betaald had voor de grondstoffen. Heinz, de man van de zieke vrouw, probeerde zoveel mogelijk geld te lenen, maar kreeg slechts duizend pond bij elkaar. Hij vertelde de apotheker dat zijn vrouw doodziek was en vroeg het medicijn goedkoper te verkopen, ofwel de duizend pond te accepteren, terwijl de rest later zou worden afgerekend. De apotheker weigerde echter: "Neen, ik heb het middel ontdekt en wil er zoveel mogelijk geld aan verdienen". Heinz, ten einde raad, brak bij de apotheker in om het geneesmiddel te stelen". Stap 1 en 2 zijn terug te vinden bij kinderen van 7 tot 11 jaar. Voor stap 2 zijn dit de commentaren bij het geval Heinz: Voor diefstal: "Wanneer men je bij het stelen zou betrappen, dan zou je het medicijn kunnen teruggeven en op die manier een minder zwaar vonnis krijgen. Anderzijds zou gevangenisstraf je eigenlijk niet zoveel kunnen schelen, als je maar je vrouw levend terugvindt bij vrijstelling". Tegen diefstal: "Misschien is de gevangenisstraf gering als je het medicijn steelt, maar je vrouw zal waarschijnlijk sterven voordat je vrij komt, zodat de diefstal niet veel zin heeft. Wanneer je vrouw sterft, hoef je jezelf niets te verwijten; het is immers jouw fout niet dat ze kanker heeft". Hoe kan je deze twee commentaren voor het specifieke geval Heinz in één algemene beschrijving voor stap 2 omzetten? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie in het document met als titel Commentaar op de gekozen oplossing van 'feit' cases voor de verklaring. Bron: [DTA3 H7.2]

20 Case kaarten fase 3 Pagina 20 / 68 ( ) 4.12 Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 6 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

21 Case kaarten fase 3 Pagina 21 / 68 ( ) 4.13 Voorkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 7 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 2 [evolutie van kinderen en ouders] Kaart naam: FEIT case F3.T2: Kaartenbundel 1: Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling: Bundelcase 7: Gevoelens en emoties Uitgave: 0.1 Nieuwe verstandelijke mogelijkheden van kinderen in de vroege schoolperiode hebben ook een invloed op het gevoelsleven. Door het feit dat nu meer rekening gehouden kan worden met de omstandigheden en de innerlijke bedoelingen van iemands gedrag, worden gevoelens complexer en meer genuanceerd. Er ontstaan dan bijvoorbeeld meer 'gemengde' gevoelens. Welke voorbeelden daarvan kan je geven? Daarnaast kan het kind ook al makkelijker het 'zogezegd eerlijk uitdrukken' van zijn actuele gemoedstoestand afstemmen op de vereisten van de situatie. Welke voorbeelden daarvan kan je geven? Kinderen in de vroege schoolperiode zijn al beter in staat om controle uit te oefenen op hun gevoelsleven. Vooral wanneer ze overrompeld dreigen te worden door negatieve gevoelens. Welke voorbeelden daarvan kan je geven? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie in het document met als titel Commentaar op de gekozen oplossing van 'feit' cases voor de verklaring. Bron: [PVDL P ]

22 Case kaarten fase 3 Pagina 22 / 68 ( ) 4.14 Achterkant Case F3.T2 Kaartenbundel 1 Bundelcase 7 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

23 Case kaarten fase 3 Pagina 23 / 68 ( ) 5 Case kaarten voor Fase 3, Thema 3 [grenzen en normen en hun evolutie]

24 Case kaarten fase 3 Pagina 24 / 68 ( ) Deze pagina is bedoeld om ervoor te zorgen dat de pagina's met de kaarten beginnen met een pagina met een oneven pagina nummer.

25 Case kaarten fase 3 Pagina 25 / 68 ( ) 5.1 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 1 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 1: Wat zijn de gedragsregels in het gezin?: Wat betekenen regels? Uitgave: 0.1 Grenzen worden gesteld op die momenten dat ouders aan een kind zeggen: Niet doen!, Pas op!, Dat is lief, Afblijven! enzovoort. Het zijn uitspraken waarmee we het kind leren de wereld op een veilige manier te ontdekken. Die belangrijke functie wordt weleens onderschat. Ziehier een voorbeeld: Wim en Ankie willen geen 'regeltjesgezin'. Wim had er als kind zo'n hekel aan dat zijn vader nooit voor een discussie te vinden was. Hij had zo'n vader die het normaal vond dat zijn kinderen luisterden zonder tegenspraak. De drie kinderen van Wim en Ankie doen het aardig, maar de middelste dochter put moeder toch flink uit. Vier jaar is het kind en ze verkent driftig de wereld. Ze kan niet blijven stilzitten op een stoel, loopt de trap tien keer op en af, steekt plots de straat over. Ankie komt ogen en handen te kort. Zij en Wim vinden hun dochter eigenlijk heel charmant. Ze vrezen dat het invoeren van duidelijke regels haar creativiteit zal tegenwerken. Toch is het vreemd dat het kind steeds drukker lijkt te worden. Ook huilt en zeurt ze nogal vlug, terwijl ze toch ontzettend veel mag. Regelmatig brengen de kinderen van Wim en Ankie een weekend bij Wims ouders door. Wim kan niet goed verdragen dat zijn vader, die nog steeds strikte regels hanteert, blijkbaar geen problemen heeft met de kinderen. Integendeel, opa lijkt wel beloond te worden voor het negeren van de wensen van zijn kleinkinderen. Hoe kan dat nu? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P26-29]

26 Case kaarten fase 3 Pagina 26 / 68 ( ) 5.2 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 1 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

27 Case kaarten fase 3 Pagina 27 / 68 ( ) 5.3 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 2 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 2: Wat zijn de gedragsregels in het gezin?: Moeten kinderen zelf ondervinden dat iets gevaarlijk is? Uitgave: 0.1 Vroeger huldigde men de theorie dat kinderen bewust moesten ondervinden dat iets gevaarlijk is. Men zei bijvoorbeeld weleens dat de beste manier om een kind te leren dat het van het kookvuur af moest blijven, erin bestond het eerst eens met de vingers aan het vuur te laten komen. Dan waren ze geleerd, zei men. Maar bij dat kind worden niet alleen de vingers verbrand. Wat is er nog meer? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P29]

28 Case kaarten fase 3 Pagina 28 / 68 ( ) 5.4 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 2 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

29 Case kaarten fase 3 Pagina 29 / 68 ( ) 5.5 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 3 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 3: Wat zijn de gedragsregels in het gezin?: Eens een goede regel, altijd een goede regel? Uitgave: 0.1 Grenzen moeten aangepast zijn aan de leeftijd en de capaciteiten van het kind. Als het kind nog een baby is dan is de zelfstandigheid nul en de controle van de ouders maximaal. Dat is duidelijk. Een baby kan immers op geen enkel gebied voor zichzelf zorgen. Als het kind achttien jaar is, hoort het vrij zelfstandig te zijn. Het krijgt een minimum aan toezicht. Ouders moeten hun achttienjarige zoon of dochter, met vertrouwen in de zelfstandigheid van hun kind, op kamers kunnen laten gaan. Maar moeten ze zich ook niet langer zorgen maken om hun kind? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P30-31]

30 Case kaarten fase 3 Pagina 30 / 68 ( ) 5.6 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 3 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

31 Case kaarten fase 3 Pagina 31 / 68 ( ) 5.7 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 4 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 4: Wat zijn de gedragsregels in het gezin?: Teveel regels ouders Uitgave: 0.1 In het gezin Lanke raadplegen de ouders hun huisarts. Ze hebben het gevoel dat er bij hen thuis een bom is ingeslagen. Nooit hadden ze ook maar enig probleem met hun kinderen. Enkele maanden geleden begon hun negenjarige zoon echter steeds meer verzet te bieden. Eerst probeerden de ouders de regels wat losser te maken, maar dat verergerde de zaak alleen maar. Daarna trachtten ze strenger te zijn. Ook dat hielp niet. Wat is er hier gebeurd? In het gezin Lanke hebben de ouders graag dat alles netjes geregeld is. Het is een 'regeltjesgezin'. Met vele kleine afspraken loopt het huishouden op rolletjes. Voor een fantasietje is er echter geen plaats. Alles loopt op vaste tijden, ieder heeft vaste taken. Waarom 'werkt' dat niet meer bij hun negenjarige zoon? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P31-32]

32 Case kaarten fase 3 Pagina 32 / 68 ( ) 5.8 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 4 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

33 Case kaarten fase 3 Pagina 33 / 68 ( ) 5.9 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 5 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 5: Wat zijn de gedragsregels in het gezin?: Teveel praat ouders Uitgave: 0.1 In het gezin Daems willen de ouders geen regels invoeren zonder voorafgaand overleg met hun kinderen. Dit model passen ze ook toe op de jongste kinderen. Ze discussiëren over wat de jongste van drie wil eten, over de bedtijd van de vijfjarige, enzovoort. De ouders hebben zich met moeite door die jaren met jonge kinderen heen gesleept. Het was een puinhoop. Kinderen die veel ruzieden, eindeloze discussies, herrie op school. Waarom? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P32-33]

34 Case kaarten fase 3 Pagina 34 / 68 ( ) 5.10 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 5 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

35 Case kaarten fase 3 Pagina 35 / 68 ( ) 5.11 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 6 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 6: Wat zijn de gedragsregels in het gezin?: Het maken van afspraken met kinderen en jongeren Uitgave: 0.1 (1) Ouders laten zich gemakkelijk verleiden om kinderen te vragen 'braaf te zijn'. Maar wat betekent 'braaf zijn'? Dat is veel te algemeen. Duidelijkheid is nodig! Bedenk een voorbeeld van hoe je in plaats van 'braaf zijn' veel duidelijker zegt wat jij als ouder graag zou hebben... (2) Van een vijfjarige kun je niet hetzelfde verwachten als van een kind van tien. Wie vijf is en om negen uur 's avonds naar bed moet, gaat te laat slapen. Wie tien is en nog steeds op hetzelfde tijdstip als het zusje van zes naar bed moet, protesteert terecht. Redelijkheid is nodig! Wat doe je bijvoorbeeld als een achtjarige je vraagt om op zijn eentje in de keuken aan de slag te gaan en een warme maaltijd klaar te maken? (3) Ouders moeten op de situatie inspelen. Het heeft geen zin een kind van vijf 's morgens te vertellen dat het die middag, tijdens een bezoek aan de dierentuin, bij zijn moeder moet blijven. Wanneer dan wel? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P34]

36 Case kaarten fase 3 Pagina 36 / 68 ( ) 5.12 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 6 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

37 Case kaarten fase 3 Pagina 37 / 68 ( ) 5.13 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 7 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 7: Wat zijn de gedragsregels in het gezin?: Meer controle? Meer zelfstandigheid?: 'Permanente vorming' Uitgave: 0.1 Vóór de pubertijd blijft de positie van de ouder vrij dominant. Nadien evolueren ouder en jongere naar een relatie die kinderpsychiater Peter Adriaenssens 'permanente vorming' noemt. Nee, ik ga niet naar die vergadering, zegt vader. Ik moet wat meer thuis zijn. De klad zit een beetje in de afspraken. De laatste tijd interpreteren onze kinderen de regels nogal vrij. Ik denk dat ik tijd moet maken om ze weer eens ter sprake te brengen, anders wordt het thuis een duiventil. Wat voelt die vader aan? Wat is er tijdelijk meer nodig? Miekes resultaten op school waren eigenlijk slecht, zegt moeder, maar ik heb er niets over gezegd. Het is een heel moeilijke periode voor haar. Ze is zo grillig van temperament dat ze ook veel vrienden is kwijtgespeeld. Ik voel dat ik haar niet te veel op haar nek moet zitten. Ik laat wel voelen dat ik aanwezig ben voor haar, en tracht wat dingen voor te stellen waarvan ik weet dat ze die graag heeft. Ik heb zelfs voorgesteld iets met haar te gaan drinken in een café dat zij mocht uitkiezen. Je had me daar moeten zien zitten. Wie controleert hier tijdelijk wie? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P35-36]

38 Case kaarten fase 3 Pagina 38 / 68 ( ) 5.14 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 7 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

39 Case kaarten fase 3 Pagina 39 / 68 ( ) 5.15 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 8 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 8: Kiezen voor een opvoedingsmodel: De opvoedingsstijlen Uitgave: 0.1 Naast het aanbod van grenzen, die aangepast zijn aan de leeftijd van het kind, is ook de wijze waarop de grenzen worden toegepast essentieel. Doet men dit alles met autoriteit, en worden de grenzen gewoon opgelegd? Of gaat men het kind aanmoedigen en emotioneel ondersteunen? Bij de opbouw van het gewenste gedrag moeten beide ingrediënten enerzijds warmte en aanmoediging, anderzijds discipline en zo nodig het hanteren van straf hand in hand gaan. Voor emotionele ondersteuning gaat het tussen 2 uitersten: een grote afstand tussen ouders en kinderen enerzijds of een grote nabijheid anderzijds. Voor autoriteit gaat het eveneens tussen 2 uitersten: een loslaten enerzijds of een grote controle anderzijds. Als we de uitersten beschouwen, welke combinaties zijn er dan? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P36-37]

40 Case kaarten fase 3 Pagina 40 / 68 ( ) 5.16 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 8 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

41 Case kaarten fase 3 Pagina 41 / 68 ( ) 5.17 Voorkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 9 Fase: 3 [van 6 tot 10/11 jaar] Thema: 3 [grenzen en normen en hun evolutie] Kaart naam: Case F3.T3: Kaartenbundel 1: Aan het werk met opvoeding: Bundelcase 9: Kiezen voor een opvoedingsmodel: De permissieve stijl? Uitgave: 0.1 De permissieve stijl: Er wordt heel veel gepraat, er wordt wel eens gedreigd met sancties, maar het komt er toch nooit van. Het kind krijgt altijd gelijk. De ouders praten alles goed, wat het kind ook doet. Als er wat misloopt, wie krijgt dan van de ouders de schuld? De beschrijving is ook het vertrekpunt voor de groepsdiscussie met begeleiding door je leerfacilitator(en). Kijk na de groepsdiscussie naar de aangeduide bron om de resultaten van de discussie te vergelijken met wat kinderpsychiater Peter Adriaenssens erover zegt. Bron: [OIEG P37]

42 Case kaarten fase 3 Pagina 42 / 68 ( ) 5.18 Achterkant Case F3.T3 Kaartenbundel 1 Bundelcase 9 Taken van de moderator: De moderator (elke cursist om beurten) moet ervoor zorgen dat alle door een cursist geformuleerde meningen tijdens de groepsdiscussie door die cursist duidelijk gemotiveerd worden, zeker als ze klakkeloos één van de als vertrekpunt voorgestelde reacties op de case herhalen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert niet zomaar direct de eerste de beste plausibele mening door een andere cursist geformuleerd als 'dé juiste', omdat dikwijls 'dé juiste' mening enkel dient om verdere discussies en denkwerk te stoppen. De moderator (elke cursist om beurten) accepteert zowel intellectuele inhoud als emotionele inhoud, waarbij hij aan elk van die 2 aspecten het belang hecht dat het aspect heeft voor het individu of de groep. De moderator (elke cursist om beurten) waakt erover dat de cursisten respect tonen voor de mening van de andere cursist(en), alsook dat de discussie niet ontaardt in een welles-nietes spelletje. De moderator (elke cursist om beurten) gaat steeds meer een deelnemende lerende worden, een lid van de groep, die zijn mening uit als die van één enkel individu.

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Commentaar op oplossing feit cases fase 3 thema 2 Pagina 1 / 10 (18-08-13) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Document met de commentaar op de gekozen oplossing

Nadere informatie

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Case kaarten fase 2 Pagina 1 / 56 (19-11-13) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Document om de case kaarten te maken voor Fase 2 [van 4 tot 6 jaar] Dit document

Nadere informatie

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Case kaarten fase 4 Pagina 1 / 318 (01-02-14) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Document om de case kaarten te maken voor Fase 4 [van 10/11 tot 20/21 jaar]

Nadere informatie

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Gebruik van de dta preventie cursus Pagina 1 / 16 (01-02-14) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Hoe deze cursus gebruiken, met of zonder begeleiding. Gebruik

Nadere informatie

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Case kaarten fase 1 Pagina 1 / 66 (01-02-14) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Document om de case kaarten te maken voor Fase 1 [van 0 tot 4 jaar] Dit document

Nadere informatie

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Commentaar op oplossing feit cases fase 2 thema 2 Pagina 1 / 9 (17-08-13) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Document met de commentaar op de gekozen oplossing

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Commentaar op oplossing feit cases fase 1 thema 2 Pagina 1 / 20 (01-08-13) Cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Document met de commentaar op de gekozen oplossing

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen

Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen bussum 2011 Wij wijzen erop dat het gebruik van de bijlagen bedoeld is voor de praktijk van de therapeut die de in het boek Stotteren: van theorie naar

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Nina José Verhoeven Elk kind dat oud genoeg is om van iemand te houden, is oud genoeg om te rouwen. Alan

Nadere informatie

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

Checklist samenwonen voor partners waarvan alleen de man kinderen heeft

Checklist samenwonen voor partners waarvan alleen de man kinderen heeft Checklist samenwonen voor partners waarvan alleen de man kinderen heeft Vul afzonderlijk van elkaar allebei de vragen in. Bij elke vraag moet je een antwoord kiezen. Als je niet kunt kiezen, kies dan het

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Uw kind in klas 1 van het voortgezet onderwijs Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Heilig Jaar van Barmhartigheid

Heilig Jaar van Barmhartigheid Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra

Nadere informatie

Nieuwsbrief De Vreedzame School

Nieuwsbrief De Vreedzame School Nieuwsbrief De Vreedzame School Blok 1 We horen bij elkaar Algemeen Onze school werkt met het programma van de Vreedzame School. Dit programma wil een bijdrage leveren aan een positief sociaal klimaat

Nadere informatie

1 Introductie. We wensen je veel plezier met deze kaarten! Pieternel Dijkstra en Petra Bunnik

1 Introductie. We wensen je veel plezier met deze kaarten! Pieternel Dijkstra en Petra Bunnik 1 Introductie Leerlingen hebben recht op onderwijs dat bij hen past en dat hun individuele capaciteiten laat opbloeien. Deze kaarten helpen leerkrachten en docenten, intern begeleiders, remedial teachers,

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van

Nadere informatie

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf

Nadere informatie

Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar

Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar Als je moeder naar een psychiatrisch ziekenhuis moet... of je vader naar een psychiater... Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar Deze brochure werd - met toestemming

Nadere informatie

Kinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin

Kinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin Kinderen, lief maar. Wegwijzer Steenwijk Woensdag 12 november Carolien Boschma en Sjoukje Huisman Centrum voor Jeugd en Gezin Opzet van de lezing Welkom Inleiding Theorie, tips en adviezen over opvoeden

Nadere informatie

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten

Nadere informatie

Als opvoeden even lastig is

Als opvoeden even lastig is Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN EN CREATIVITEIT

SOCIALE VAARDIGHEDEN EN CREATIVITEIT Prof. Rumen Stamatov PhD Assoc. Prof. Svetlana Sariyska Maria Goranova Petya Grudeva SOCIALE VAARDIGHEDEN EN CREATIVITEIT Handboek met illustraties Uitgeverij Blakom Plovdiv, 2015 1 Prof. Rumen Stamatov,

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag Doelgroeponderzoeksverslag Interviews Naam: Sharlene Piar Arends leeftijd: 59 Hoe zou jij een tienermoeder helpen als jij een vrijwilliger was? En waarmee zou je een tienermoeder mee helpen? Advies geven

Nadere informatie

Van onbekend naar verslaafd

Van onbekend naar verslaafd Van onbekend naar verslaafd Onbekend 1 Als je iets niet kent en niet weet wat het is, dan mis je het ook niet. Zoals een ongeboren baby het ervaart. Je mist niets. Behoefte 2 Noodzakelijk om in leven te

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Alles onder de knie? 1 Herhalen. Intro. Met de docent. 1 Werk samen. Lees het begin van de gesprekjes. Maak samen de gesprekjes af.

Alles onder de knie? 1 Herhalen. Intro. Met de docent. 1 Werk samen. Lees het begin van de gesprekjes. Maak samen de gesprekjes af. Intro Met de docent Wat ga je doen in dit hoofdstuk? 1 Herhalen: je gaat herhalen wat je hebt geleerd in hoofdstuk 7, 8 en 9. 2 Toepassen: je gaat wat je hebt geleerd gebruiken in een situatie over werk.

Nadere informatie

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005 Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels

Nadere informatie

Vroeg Interventiedienst Drugs

Vroeg Interventiedienst Drugs VRIND Vroeg Interventiedienst Drugs Als aan ouders gevraagd wordt wat hun grootste bekommernissen zijn voor hun kinderen in de toekomst, dan scoort 'drugs' zeer hoog. Ouders maken zich zorgen over drugs.

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

De oplossingsgerichte flowchart

De oplossingsgerichte flowchart De oplossingsgerichte flowchart Inleiding De oplossingsgerichte flowchart is een hulpmiddel om de werkrelatie te beschrijven tussen cliënt en hulpverlener. Het instrument kan bij elke client-hulpverlener

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16 Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet

Nadere informatie

Lesbrief. Voetstappen Kader Abdolah

Lesbrief. Voetstappen Kader Abdolah Lesbrief Voetstappen Kader Abdolah Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan vragen,

Nadere informatie

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar!

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar! Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 12 september Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks

Nadere informatie

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn?

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Bij deze preek is geen powerpoint

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie

De Inner Child meditatie

De Inner Child meditatie De Inner Child meditatie copyright Indra T. Preiss volgens Indra Torsten Preiss copyright Indra T. Preiss Het innerlijke kind Veel mensen zitten met onvervulde verlangens die hun oorsprong hebben in hun

Nadere informatie

Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen.

Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen. Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen. In de TA wordt gesproken over het begrip strook. Een strook is een eenheid van erkenning. Mensen hebben een sterke

Nadere informatie

EFT-Nijmegen-Sanitas Emotional Freedom Techniques

EFT-Nijmegen-Sanitas Emotional Freedom Techniques Personalia Naam : Straat : Postcode : Woonplaats : Telefoon : Geb datum : E-mail : 1. Wat is je probleemstelling? Symptomen? Klachten? Plaats klachten in volgorde van belangrijkheid. Belangrijkste boven.

Nadere informatie

Ria Massy. De taart van Tamid

Ria Massy. De taart van Tamid DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in

Nadere informatie

Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1

Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Er zijn leuke en fijne momenten in de opvoeding, maar ook moeilijke en zware momenten. Deze moeilijke momenten hebben soms te maken met een bepaalde fase

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Een spreekbeurt houden

Een spreekbeurt houden Een spreekbeurt houden Groep 4 gaat voor het eerst een spreekbeurt voorbereiden en houden. Moeilijk? Eng?We hebben nu al een beetje geoefend met een boekbespreking, maar voor veel kinderen is praten met

Nadere informatie

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. -----

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. ----- Test: Je persoonlijke afweerprofiel Met de volgende test kun je bepalen welk afweermechanisme je het meest gebruikt. Iedereen gebruikt alle afweervormen, maar er bestaan verschillen in de frequentie waarmee

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

VRAGENLIJSTEN. Verlatingsangst - Pagina 57. Wantrouwen en Misbruik - Pagina 79

VRAGENLIJSTEN. Verlatingsangst - Pagina 57. Wantrouwen en Misbruik - Pagina 79 Verlatingsangst - Pagina 57 1 Ik ben vaak bang dat de mensen die me dierbaar zijn me zullen verlaten 2 Ik klamp me aan mensen vast omdat ik bang ben om in de steek gelaten te worden 3 Er zijn te weinig

Nadere informatie

Specificatie van de cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding

Specificatie van de cursus. Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Specificatie van de dta preventie cursus Pagina 1 / 27 (01-02-14) Specificatie van de cursus Preventie van Drugs, Tabak, en Alcohol misbruik door een goede opvoeding Cursus bestaande uit een 'kaartspel'

Nadere informatie

13 Jij en pesten. Ervaring

13 Jij en pesten. Ervaring 82 13 Jij en pesten Wat doe ik hier vandaag? P Ik word me ervan bewust hoe erg het is om iemand te pesten en gepest te worden. P Ik leer dat ik met anderen steeds weer respectvol moet omgaan. P Ik ken

Nadere informatie

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf. Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet?

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? TIPS VOOR DE EXAMENS De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? Wat moet je doen? 1. Lees de tekst op

Nadere informatie

Een spreekbeurt houden

Een spreekbeurt houden Een spreekbeurt houden Groep 4 gaat voor het eerst een spreekbeurt voorbereiden en houden. Moeilijk? Eng? Voor veel kinderen is praten met de groep als publiek wel lastig. De een maakt zich er drukker

Nadere informatie

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op

Nadere informatie

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts.

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. Thema 5 Les 1: De angst: Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. De schrik: Als iemand ineens achter je staat, dan schrik je. Je bent dan ineens

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Werkblad 3: Gravenfeest China

Werkblad 3: Gravenfeest China 1. Lees onderstaande mails en noteer op een apart blad wat je leert over Qing Ming Jie. 2. Bedenk een verhaal over het gravenfeest dat je kan vertellen aan de andere kinderen van je klas. Welke prenten

Nadere informatie

Kids. &Go. Informatieblad speciaal voor kinderen

Kids. &Go. Informatieblad speciaal voor kinderen Informatieblad speciaal voor kinderen Datum; Aalsmeer, jaar 2011 Gemaakt door; Bianca Wegbrands daar, Wat leuk dat je dit informatieblad speciaal voor kinderen wilt lezen. Ik zal me eerst even aan jou

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

DOSSIER >>> Wat is een. goede papa? DOSSIER

DOSSIER >>> Wat is een. goede papa? DOSSIER DOSSIER >>> Wat is een DOSSIER goede papa? 42 PSYCHOLOGIES MAGAZINE april 2014 Beter in je vel op het werk Nu de strenge maar afwezige vader definitief heeft afgedaan is het voor papa s zoeken naar een

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0

Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 2 Deel 1 Beïnvloeden van gedrag - Zeg wat je doet en doe wat je zegt - 3 Interactie Het gedrag van kinderen is grofweg in te delen in gewenst gedrag en ongewenst gedrag. Gewenst gedrag is gedrag dat we

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

Partner. Werk en opleiding. Ik wil graag: Ik wil graag:

Partner. Werk en opleiding. Ik wil graag: Ik wil graag: Werk en opleiding Partner Werk gaan zoeken Ander werk vinden Een vaste baan vinden Beter op kunnen schieten met mijn collega s Geen ruzie hebben met mijn baas Werkervaring krijgen (Vaker) vrij nemen Leren

Nadere informatie

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of

Nadere informatie

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Nadere informatie

Reacties van ouders. 105 Tips voor ouders

Reacties van ouders. 105 Tips voor ouders 8 TIPS VOOR OUDERS Ouders kost het vaak al moeite om het gedrag van een normale adolescent te begrijpen. Dus omgaan met een kind dat zichzelf verwondt, is dan zeker erg moeilijk en verwarrend. In eerste

Nadere informatie

Een goede lezer wordt begrijpend. Een goede luisteraar wordt begrijpend.

Een goede lezer wordt begrijpend. Een goede luisteraar wordt begrijpend. Een goede lezer wordt begrijpend. Een goede luisteraar wordt begrijpend. Eerste druk, 2014 2014 Johanna de Vos isbn: 9789048432172 nur: 728 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

1 Ben of word jij weleens gepest?

1 Ben of word jij weleens gepest? Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6

Nadere informatie

OPVOEDEN ZO!!! De cursus is bedoeld voor ouders van kinderen van 3 tot 12 jaar

OPVOEDEN ZO!!! De cursus is bedoeld voor ouders van kinderen van 3 tot 12 jaar OPVOEDEN ZO!!! Algemeen Het opvoeden van kinderen is leuk maar kan soms ook heel zwaar zijn. Bij het opvoeden van je kind komt heel wat kijken. Jij bent tenslotte diegene, die hem het goede voorbeeld moet

Nadere informatie

Positief Huishouden met Kinderen

Positief Huishouden met Kinderen Positief Huishouden met Kinderen Deel 4: Kinderen en geld Dit werkboek is van: Datum: 1 Copyright Drukke Moeders Marijke Minten Welkom Dit is een werkboek dat hoort bij de videotraining Positief Huishouden

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie