ARRESTEN. De zaak Cohn Bendit (1973) De zaak Solange (1974) Arrest Waterkeyn (1982)

Transcriptie

1 ARRESTEN De zaak Cohn Bendit (1973) Cohn Bendit was de Franse leider van de studentenopstand van mei 68. Hij was een jood van Duitse nationaliteit, maar had wel zijn hele leven in Frankrijk gewoond. Ten gevolge van de gebeurtenissen van mei 68 werd hij uitgewezen naar Duitsland. Zo n 10 jaar later wilde hij zich terug vestigen in Frankrijk, wat hem geweigerd werd. Cohn Bendit beroept zich op de richtlijn van 1964 over het recht van EG-onderdanen om te verblijven in andere EG-lidstaten. o Hierop paste de Franse Conseil d Etat de doctrine van de acte clair toe -> Er moet geen prejudiciële vraag gesteld worden aan gezien het duidelijk is dat een particulier zich voor een nationale instantie niet kan beroepen op een richtlijn. o Visie van het Hof van Justitie -> Richtlijnen kunnen wel ingeroepen worden voor de nationale rechter. De zaak Solange (1974) Het Bundesverfassungsgericht (het Duitse grondwettelijk Hof) meende de bevoegdheid te hebben de schending van de grondrechten door communautaire rechtshandelingen (zoals verordeningen) te mogen beoordelen. o Zo behoorde volgens haar een conflict tussen de grondwet en het communautaire recht tot haar bevoegdheid -> Zolang er geen rechtstreeks verkozen parlement is, is er ook geen zekerheid over de naleving van de grondrechten binnen de communautaire rechtsorde o Visie van het Hof van Justitie -> Niet de bevoegdheid van de nationale rechter Arrest Waterkeyn (1982) De Fransen stemden een wet tegen het alcoholisme en de reclame voor alcoholhoudende dranken (vnl. whisky). Resultaat: Vooral de buitenlandse reclame werd aan banden gelegd o Europese Commissie <-> Frankrijk o Het Hof van Justitie veroordeelt Frankrijk Waterkeyn was een publiciteitsfirma die grote publiciteitsborden langs de wegen plaatste. Op een zeker ogenblik was er een reclamecampagne voor alcoholische dranken. o Zware strafrechtelijke procedure, op basis van die wet o Waterkeyn wil zich beroepen op het arrest waarin Frankrijk veroordeeld werd Prejudiciële vraag aan het Hof van Justitie Hof -> De nationale rechter moet toepassen wat in het arrest als recht is omschreven 1

2 Zaak Stanley Adams Stanley Adams was de manager van Hofman-Laroche, een bedrijf van wereldformaat. Er worden door dit bedrijf vaak kartels aangegaan, illegale afspraken met concurrenten om de prijzen hoog te houden. Adams brengt de Europese Commissie op de hoogte. o De Commissie legt in een beschikking een boete op aan het bedrijf -> Uitzonderlijk goed gemotiveerd - In het bedrijf beseffen ze dat er een mol is o Intern onderzoek Wanneer nog 2 personen overblijven, belt het bedrijf naar een ambtenaar van de Commissie en bluft dat ze weten dat het Adams is. De ambtenaar reageert bevestigend Zwitserland -> Industriële spionage = Zeer zwaar misdrijf Stanley Adams wordt in de gevangenis gezet Bijna diplomatiek incident: Onder druk wordt hij weer vrij gelaten o Procedure wegens een dienstfout van de ambtenaar -> Schadevergoeding wordt toegekend Zaak Bayrische Vermehrungsbetriebe (1978) In de jaren 50 was er een schaarste. Het EG-landbouwbeleid werd opgebouwd in functie van het produceren. Maar na het punt van evenwicht, kregen we in de jaren 70 een (structureel) overschot. Om die melkplas weg te werken zette men de melk om in melkpoeder. o Verordening -> Om nog subsidies te krijgen moet de voeding voor de koeien uit 20% melkpoeder bestaan Amerika werd hak gezet - Produceerde grootste deel van de sojabonen die gebruikt werden voor het veevoeder. Veevoederbedrijven zijn niet gelukkig met deze maatregel, zij moeten namelijk hun installaties volledig aanpassen o Granital, een Nederlandse producent van veevoeder stapt naar de rechter om deze regel aan te vechten - Inbreuk op het non-discriminatiebeginsel Prejudiciële vraag door de Nederlandse rechter aan het Hof Hof -> Discriminatie o Duits bedrijf, de Bayrische Vermehurungsbetriebe: Procedure tot schadevergoeding Verordening strijdig met bepaling van het Verdrag, het non-discriminatiebeginsel Maar verordening op internationaal niveau moet vergeleken worden met de wet op nationaal niveau -> Schadevergoeding op grond van nationale wetten? Hof zoekt principes van schadevergoeding die Lidstaten gemeen hebben Enkel bij ernstige bevoegdheidsoverschrijdingen = Duidelijke schending van communautaire rechtsprincipes Dit is hier niet het geval 2

3 Arrest Foglia vs. Novello (16 december 1981) 2 Italiaanse partijen die wellicht een poging deden om via afspraken onder mekaar een proefproces in te stellen. Het lag er echter vingerdik op. o De partijen wilden een bepaalde uitspraak van het Hof van Justitie om dan die uitspraak te gebruiken voor een Franse rechtbank. o Het Hof had dit gedetecteerd en weigerde antwoord te geven op de prejudiciële vraag. Arrest Textilwerke Deggendorf (9 maart 1994) De Duitse overheid had steun beloofd aan het textielbedrijf Deggendorf. De Europese Commissie trad hier tegen op, de steunmaatregelen mochten niet verleend worden. o Beschikking gericht tot de lidstaat Particulieren kunnen hier soms tegen ingaan -> Beroepstermijn 2 maanden Rechtstreeks geraakt Individueel geraakt Beroepstermijn van 2 maanden was al verstreken voordat het bedrijf tot het besluit kwam om te protesteren tegen de beschikking o Kan het bedrijf de geldigheid van de beschikking aanvechten voor de Duitse rechter, via de prejudiciële procedure? Duitse rechter stelde een prejudiciële vraag aan het Hof Beroepstermijn verstreken -> Klager verliest recht om geldigheid te controleren Arrest Costa vs. Enel (1964) Opmerking. Het Hof heeft deze kans om het begrip voorrang te analyseren met beide handen gegrepen Costa is een particulier, aandeelhouder van een private elektriciteitsmaatschappij. Enel is de Italiaanse nationale onderneming voor elektriciteit. Begin de jaren 60 was er een tendens om bestaande bedrijven in de energiesector te nationaliseren. o Nationaliseringsdecreet o Costa -> EG-verdrag verzet zich tegen dit nationaliseringdecreet Italiaanse rechter stelt een prejudiciële vraag aan het Hof De Italiaanse staat werpt voor het Hof een aantal opmerkingen op, waaruit zou moeten blijken dat de vraag niet ontvankelijk is. o Het Hof beslist dat de vraag wel ontvankelijk is. Het EG-recht heeft een eigen rechtsorde in werking doen treden Doorgedrongen in de rechtsorde van de lidstaten De nationale rechters moeten daar rekening mee houden Argumentatie Bevoegdheidsoverdracht: Lidstaten -> EG 3

4 EEG-verdrag creëert een nieuwe rechtsorde met eigen bevoegdheden en wetgevende capaciteit EEG-verdrag heeft voorrang op nationale recht m.b.t. de gebieden waar de lidstaten hun soevereiniteit hebben beperkt. Verdrag: Definitie verordening: - Algemene strekking - Rechtstreeks toepasselijk Verdrag: In absolute noodgevallen kan er worden afgeweken van Verdrag Redenering: Niet in algemene gevallen De zaak Simmenthal (1998) Het grondwettelijk hof in de Italiaanse rechtsorde is de Corte Costituzionale. Dit hof kan in een prejudiciële procedure de strijdigheid van de Italiaanse wet met de Italiaanse grondwet toetsen. De strijdigheid van het Verdrag met de wet werd door de Corte ook beschouwd als een grondwettigheidcontrole. o Nationale rechter -> Prejudiciële vraag over een conflict tussen een wet en een communautaire regel naar het Europees Hof van Justitie Communautaire verordening heeft voorrang op de wet Geen grondwettigheidcontrole o Ratio -> Voorrang mag niet in het gedrang komen. Arrest Van Gend en Loos (1963) Van Gend en Loos, een Nederlands importbedrijf, voert goederen in van Duitsland naar Nederland. De douane bekijkt de lading en stelt invoerrechten vast, deze zijn echter hoger dan vroeger het geval was. o Voor de Nederlandse rechter. Van Gend en Loos: Art. 25 EG-Verdrag -> In het onderlinge handelsverkeer tussen lidstaten, moeten lidstaten zich ervan onthouden de bestaande invoerrechten te verhogen of nieuwe invoerrechten in te voeren Nederlandse douane: Nieuwe douanewet -> Herclassificatie goederen -> Na het EEG-verdrag o Prejudiciële vraag -> Is artikel 25 EG-Verdrag voor eenieder verbindend? Heeft artikel 25 EG-Vedrag interne werking in de Nederlandse rechtsorde? Nederlandse Grondwet -> Verdragen hebben voorrang op nationale recht, op voorwaarde dat de bepaling eenieder verbindt o Arrest van het Hof van Justitie Bevoegdheidskwestie -> Nationale instantie <-> Hof -> Hof: Directe werking = Interpretatie gemeenschapsrecht Onderzoek van het EEG-verdrag -> Leent verdrag zich tot directe werking? 4

5 Geest, structuur en bewoordingen Het EEG-verdrag heeft een nieuwe rechtsorde gecreëerd, met een specifieke institutionele structuur en een prejudiciële procedure -> Dit impliceert dat de verdragsauteurs ervan uit gegaan zijn dat bepalingen van het verdrag voor de nationale rechter inroepbaar waren Onderzoek artikel 12 -> Verplichting iets niet doen: Directe werking Er is geen discretionaire ruimte Duidelijk en onvoorwaardelijk Er zijn geen verdere uitvoeringsmaatregelen nodig Arrest Gravier (1985) België kreeg meer en meer buitenlandse studenten in bepaalde (meestal dure) richtingen, zoals (dieren)geneeskunde. De reden hiervoor was dat de toegang tot een bepaalde studierichting helemaal vrij was, terwijl in de meeste andere landen een selectie gebeurde (door een toelatingsproef, studieresultaten, loting ). Hierop beslisten de Belgen een regeling in te voeren waarbij de buitenlandse studenten volledig hun studies moesten betalen. Gravier was een Franse studente, die zich hier in België kwam bekwamen in het striptekenen, want in Frankrijk bestond er zo geen opleiding. Zij moest echter ,- inschrijvingsgeld betalen, terwijl het voor de Belgen slechts 500,- was. Gravier naar de rechtbank van Luik. o Verbod onder het EG-recht van discriminatie op basis van nationaliteit o Prejudiciële vraag aan het Hof Belgische staat: Dit onderwerp valt niet binnen werkingssfeer van het Verdrag Gravier: Bepaling over het beroepsonderwijs Zij studeerde striptekenen met als doel er later haar beroep van te maken Vrij verkeer van diensten -> Onderwijs is een dienst o Hof Redenering van Gravier Definitie van beroepsopleiding -> Zeer breed, bijna alle mogelijke vormen van opleiding/ onderwijs vallen hieronder Het arrest Blaizot (1988) o Hof past Gravier-redenering toe op universitair onderwijs -> Beroepsopleiding o De directe werking wordt beperkt in de tijd Directe werking voor de toekomst Het arrest Defrenne had de weg open gemaakt voor in bijzondere gevallen arrest alleen voor de toekomst Arrest Lütticke (1966) 5

6 Opmerking. Langzaam wordt het EG-verdrag een verdrag met in de regel directe werking, behoudens een aantal uitzonderingen Lütticke was een Duitse importeur. Hij moest belastingen betalen op bepaalde goederen. Het verdrag bevat echter het non-discriminatie-beginsel op het vlak van de nationale indirecte belastingen. Zo moet de BTW hetzelfde zijn bij nationaal geproduceerde goederen, als bij ingevoerde goederen. Minder belastingen voor eigen goederen is strijdig. o De lidstaten kregen een bepaalde termijn om de bestaande discriminatie weg te werken. Ze mochten hierbij vrij kiezen hoe -> Discretionaire ruimte o Termijn verstreken Verplichting iets doen -> Verplichting iets niet doen Op dit moment -> Directe werking = Verruiming van de strikte criteria van het arrest Van Gend en Loos Arrest Reyners (1974) Reyners is een Nederlander die aan de universiteit van Brussel een diploma in de rechten behaalt. Volgens art. 428 van het Gerechtelijk Wetboek moet men om het beroep van advocaat in België te kunnen uitoefenen Belg zijn, tenzij een wederkerigheidovereenkomst gesloten werd met het land. Met Nederland is er niet zo n overeenkomst gesloten. o Reyners wordt geweigerd aan de balie o Hij stapt naar de Raad van State Het vrij vestigingsrecht zonder discriminatie op grond van nationaliteit De overgangsperiode liep tot > Termijn was verstreken Arrest Defrenne II Sabena had een regeling waarbij stewardessen van boven de 40 niet langer mochten werken omdat de klanten hebben liever jonge, frisse krachten hebben. Voor stewards geldt deze regeling niet, zij mochten tot hun 55 e blijven werken. Mevrouw Defrenne is een stewardess bij Sabena en zij wilde niet opstappen. Ze wordt toch ontslagen, waarna ze naar de arbeidsrechtbank stapt. o Arbeidshof te Brussel -> Op einde van overgangsperiode: Beginsel gelijk loon voor gelijk werk tussen man en vrouw. o Prejudiciële vraag over de directe werking Sabena betwist de directe werking - Argumenten: Gericht tot de lidstaten Beginsel van gelijk loon voor gelijk werk = Algemeen principe - Ze moet nog verder uitgewerkt worden om directe werking te kunnen verkrijgen - Hof: Beginsel -> Wijst op fundamenteel karakter. 6

7 Er was een wijziging van uitvoeringstermijn geweest - Hof: In het EEG-Verdrag is er één verdragsbepaling is die amendering toelaat -> Niet: Onwettig! De commissie is nooit opgetreden tegen lidstaten hiervoor Het Hof verwerpt alle argumenten. o Hof -> Differentiatie van het concept directe werking Directe werking in de relatie: Particulier lidstaat Particulier particulier = Horizontaal Alleen maar in geval van open discriminatie o Er waren ook nog opmerkingen van Ierland en Groot-Brittannië Interpreteren = Retroactief betekenis geven aan een norm De directe werking die aan dit artikel zou gehecht worden, zou retroactief van toepassing moet zijn -> Iedere vrouw die dus ooit minder zou verdiend hebben zou dus kunnen procederen Het Hof is voor dit argument gezwicht Rechtszekerheid Beperking in de tijd van het arrest Zaak Walraeve - Koch (1974) Koch is een Duitse motorrijden, de gangmaker, Walraeve een Nederlandse renner. Zij wilden samenwerken, maar gelijke nationaliteit is vereist voor bepaalde kampioenschappen (UCI) o Non-discriminatie o Horizontale directe werking Geschillen tussen particulieren - Ook bij beroepssporten Geschillen tussen ondernemingen - M.b.t. mededingingsrecht Arrest Ratti (1978) Ratti is een producent van verven en vernissen, gevaarlijke producten! Aangezien dit gevaarlijke producten zijn schrijft de Italiaanse overheid een strenge etikettering voor. De Europese richtlijnen leggen echter eerder de nadruk op het vrij verkeer van goederen en willen de etikettering die bedoeld is als neo-protectionisme tegengaan, sommige landen gebruikte namelijk de etikettering om buitenlandse producten tegen te houden. De Italiaanse wetgeving op dit vlak was niet volledig conform de Europese richtlijnen en de omzettingstermijn van de richtlijn was al verstreken. o Ratti besluit de richtlijnen na te leven en niet de Italiaanse wetgeving o Hof Geen directe werking -> Termijn nog niet verstreken 7

8 Wel directe werking Uitvoeringstermijn verstreken Duidelijk en onvoorwaardelijk is Van Duyn Van Duyn is een Nederlandse vrouw, die zich bekeerd heeft tot de Church of Scientology (Londen). Ze gaat naar Groot Brittannië om daar te gaan werken voor de sekte. Bij aankomst in Groot-Brittannië wordt ze onmiddellijk teruggestuurd. o Richtlijn inzake vrij verkeer van personen (cf. Cohn-Bendit) o Het Hof verwerpt a contrario-redenering tegen directe werking Wel directe werking Niet: Geen directe werking, want nergens vermeld dat ze dat wel heeft o Volgens de richtlijn: Dwingende en nuttige werking -> Hieruit volgt dat de richtlijn directe werking kan hebben tussen particulier en overheid als (1) De richtlijn niet tijdig is uitgevoerd, of (2) De uitvoering van de richtlijn niet correct is Arrest Kolpinghuis (1987) Kolpinghuis is een Nederlandse cafébaas die zelf zijn spuitwater produceerde. Hij pompt luchtbellen in zijn kraantjeswater en verkocht dit als echt spuitwater-bronwater. Nederland had een Europese richtlijn daaromtrent nog niet volledig uitgevoerd. Deze uitvoeringstermijn was ondertussen verstreken. o De Nederlandse overheid wil Kolpinghuis vervolgen op basis van die richtlijn o Hof: Niet mogelijk -> De richtlijn is gericht tot de lidstaat -> De overheid moet deze richtlijn omzetten De overheid kan zich niet beroepen op een niet omgezette richtlijn Een particulier kan zich wel beroepen op een niet omgezette richtlijn Arrest Costanzo (1989) Costanzo is een Italiaanse ondernemer van openbare werken, hij krijgt een aanbesteding door de stad Milaan. Hij komt in conflict met die stad, omdat hij vindt dat Milaan een aspect van de communautaire richtlijnen inzake openbare aanbesteding van een opdracht van een zeker niveau niet naleeft. De Italiaanse wetgever was in gebreke gebleven. o Costanzo -> Lokale overheden zijn rechtstreeks gebonden door richtlijn, zelfs bij gebreke van een aanpassing van de Italiaanse wet o Milaan -> Een richtlijn gericht tot een lidstaat is gericht aan de wetgever en niet aan de lokale autoriteiten. 8

9 o Hof -> Lokale overheid moet meehelpen aan de realisatie van de doelstelling van de richtlijn - Het Hof volgt Costanzo Arrest Marshall Marshall is een diëtiste die werkt voor de National Health Service in Groot-Brittannië, in een afdeling in Southhampton. Vrouwelijke diëtistes moesten vroeger op pensioen gaan dan mannelijke. Marshall begint een procedure wegens discriminatie op basis van geslacht. o Er is een richtlijn uit 1976 over gelijke behandeling o De rechter stelt de prejudiciële vraag als conflict tussen werkgever en werknemer Probleem tussen particulieren Hof -> Een zaak van verticale directe werking Arrest Marleasing (1990) Hier handelt het over de nietigheid van vennootschappen. Er zijn richtlijnen die een harmonisatie inzake de wetgeving over vennootschappen beoogden. Een van die richtlijnen heeft betrekking op de nietigheid en geeft een opsomming van de nietigheidsgronden. In 1986 treedt Spanje toe tot de EG en moet het binnen een bepaalde overgangsperiode het reeds bestaande communautaire recht overnemen. Twee vennootschappen, Marleasing en La Commercial, strijden tegen elkaar. Een van de twee vordert de nietigheid van de andere, op basis van een Spaanse wet die de richtlijn met betrekking tot harmonisering nog niet geïncorporeerd had. o Marshall -> De richtlijn kan niet ingeroepen worden, want het is een conflict tussen particulieren o Hof -> Richtlijn primeert boven de Spaanse wet De wet moet worden uitgelegd in het kader van de richtlijn Dit voegt een graad van horizontale directe werking van richtlijnen in Zaak Faccini Dori (1992) Faccini Dori is een Italiaanse vrouw. In het station is ze haastig haar perron aan het zoeken. Ze stoot een man tegen het lijf die haar een aanbod doet voor een taalcursus. Het interesseert haar nogal en snel zet ze handtekening onder een proefpakket. De kleine lettertjes bevatten echter een verbintenis tot het volgen van de cursus. o Richtlijn tot bescherming van de consument bij verkoop buiten de verkoopsruimte 1 week om terug te keren op dergelijke contracten Toepassing? - Arrest Marleasing <-> Hier geen nationale wet o Hof -> Bevoegdheidsverdeling -> Verplichtingen op particulieren: Verordeningen Niet: Richtlijnen 9

10 Arrest International Fruit Company (1972) International Fruit Company is een onderneming die goederen importeert die onder een bepaald douanestelsel vallen, als gevolg van een communautaire verordening. Deze onderneming vindt echter dat deze situatie in strijd is met het GATT-verdrag (General Agreement on Tariffs and Trade), wat 1 van de pijlers is van de WTO. o Voor de Nederlandse rechter -> Prejudiciële vraag: Kunnen bepaalde artikelen GATT de geldigheid van de communautaire rechtshandeling aantasten? o Het arrest van het Hof is vergelijkbaar met dat van Van Gend en Loos De bevoegdheid van het Hof wordt onderzocht De Nederlandse regering is onbevoegd Het Hof is wel bevoegd Opmerking. - De gronden voor ongeldigheid in de prejudiciële procedure zijn niet vermeld in het verdrag - Strijdigheid van een internationaal verdrag moet mogelijk zijn als grond voor ongeldigheid Is EG gebonden aan GATT? -> Geen verdragspartij -> 2 voorwaarden om de verdragsbepaling te kunnen inroepen De gemeenschap moet gebonden zijn aan het verdrag De ingeroepen verdragsbepaling moet directe werking hebben. Heeft de GATT-bepaling directe werking? -> Verdrag wordt onderzocht Leent de geest, structuur en bewoording zich tot directe werking De geschillenbeslechting binnen de GATT verloopt via diplomatieke wegen Ł Geen directe werking aan de GATT als zodanig Ł Dus heeft ook geen enkele bepaling directe werking Zaak Portugal vs. Raad (1999) In 1994 werd in Marakesh de WTO gecreëerd uit een overkoepeling van de GATT en een aantal andere organisaties zoals de GATS (Trade and Services). De WTO kent een sterkere juridisering dan de GATT, waarbij een zaak zowel in eerste instantie, in hoger beroep als in eindvisie kan worden gewezen. o Portugal wil zich beroepen op de WTO om een beslissing van de Raad aan te vechten. o Hof De geschillenbeslechtingregeling is versterkt, maar dat er blijft toch ruimte voor onderhandelingen Het uiteindelijke doel is dat de maatregel verdwijnt, maar ook dat compensaties t.a.v. de veroordeelde mogelijk zijn. VSA -> Some agreements are non-selfexecuting, e.g. WTO. 10

11 Zaak Van Parys (2005) Van Parys is een Belgische bananenimporteur. In de Europese Unie probeert men de Afrikaanse bananen te beschermen, maar desondanks hebben landen als Duitsland en België een voorkeur voor Latijns-Amerikaanse bananen. De bananenimport wordt aldus geregeld door quota. Dit is strijdig met de WTO, daar de GATT bepaalt dat dit verboden is. De Europese Unie wordt veroordeeld door alle WTO-organen. o Wanneer de quota bereikt zijn -> Geen importvergunning o Hof Portugal vs. Raad Geen directe werking voor de WTO Van Parys dient zich aan de quota te houden Arrest Haegeman (1974) Haegeman beroept zich op een associatieakkoord met Griekenland. o De Belgische rechter stelt een prejudiciële vraag over dit akkoord o Hof -> Exclusief bevoegd om directe werking te beoordelen, aangezien alle Arrest Bresciani (1976) akkoorden met derde staten beschouwd moeten worden als rechtshandelingen van de gemeenschap Bresciani was een Italiaans importeur van dierenhuiden uit Senegal, bedoeld voor leerlooierijen. De EG had met de zogenaamde ACP-landen (African, Carribean en Pacific) een multilateraal akkoord (Yaoende-akkoorden). Ergens in dit akkoord stond een hoofdstuk over het liberaliseren van de handel tussen de EG en die landen. o Bresciani beroept zich op die bepaling. o Hof aanvaardde voor het eerst dat een bepaling van zo n akkoord directe werking heeft Arrest Deutsche Grammofongesellschaft (DGG) Deze firma verovert na WOII de Duitse markt voor klassieke muziek. Ze wil internationaal gaan, maar ondervindt zware problemen in Italië. Hierop beslist ze om een Italiaanse licentienemer de platen te laten publiceren onder Italiaanse naam, wat een groot succes is. Het is zelfs zodanig succesvol dat beslist wordt de (Italiaanse) platen te exporteren naar Duitsland! o Prejudiciële vraag: Werkt het vrij verkeer van goederen ook in zo n materie? o Hof -> Ja Wat wettig geproduceerd wordt onder een licentie moet naar om het even waar geëxporteerd kunnen worden, ook naar het land dat de licentie vrijgaf Wederinvoer beletten is het invoeren van grenzen -> Uitputtingsleer Vrijhandelszone tussen Duitsland en Italië 11

12 Polydor vs. Harlequin Polydor is een Amerikaanse platenfirma, die in conflict komt met Harlequin, een Londense platenfirma. Polydor had wereldwijd een licentiesysteem uitgebouwd. Portugal, op dat ogenblik geen lid van de EG, produceert ook platen van Polydor. Het enige verschil met de in Amerika geproduceerde platen waren kleine lettertjes op het etiket van de plaat met de tekst Polydor Portugal. Portugal, een economisch zwak land, produceerde de platen heel goedkoop. In Groot-Brittannië werden ook Polydor-platen gemaakt, maar de productie was er drie maal zo duur. Op dat etiket stond dan Polydor UK. Harlequin wilde het spel slim en vooral goedkoop spelen en kocht de platen in bij Polydor Portugal. o Polydor UK begint een procedure in kortgeding voor de Britse rechter wegens schending van de British Copyright Act (de injunction procedure ) o Harlequin beroept zich op een vrijhandelsakkoord tussen Portugal en de EG o Hof -> Niet de basisredenering van DGG, want: Hier gaat het om relatie tussen de EG en een niet-lidstaat Bij de DGG ging het om een gemeenschappelijke markt Kupfenberg (1982) Kupfenberg is een Duitse importeur die een lading portwijn uit Portugal naar Duitsland brengt. De invoerrechten voor onder andere portwijn waren al in 1982 opgeheven. Wat wel nog kon verschillen waren de (indirecte) belastingen. In de Bondsrepubliek was er een gunstiger tarief toepasselijk voor inlandse likeurwijn die door coöperatieve vruchtendistilleerderijen werd geproduceerd dan voor ingevoerde portwijn o Kupfenberg voelt zich gediscrimineerd door het feit dat voor zijn portwijn meer indirecte belastingen betaalt moeten worden dan voor binnenlandse producten o De Duitse rechter stelt een prejudiciële vraag Arrest Demirel (1987) Demirel is gehuwd met een Turkse werknemer in Duitsland. Zo nu en dan ging ze met een toeristenvisum (3 maanden geldig) naar Duitsland om haar man te gaan bezoeken. Op een dag wordt ze gecontroleerd en wanneer blijkt dat de 3 maanden overschreden zijn, wordt ze als illegale beschouwd en uitgewezen. Ze start een procedure voor de Duitse rechter. o Demirel -> Vrij verkeer van werknemers geldt ook voor het gezin van werknemers o Hof -> Demirel kon zich niet op het Associatieakkoord beroepen Bevestiging prejudiciële bevoegdheid Voorwaarden rechtstreekse werking van een bepaling van een door de Gemeenschap met derde Staten gesloten overeenkomst Een duidelijke en nauwkeurige omschreven verplichting Voor welke uitvoering en werking geen verdere behandeling vereist is 12

13 Arrest Sevince Sevince is een Turkse werknemer in Nederland. Hij wil veranderen van werkgever, maar zijn arbeidsvergunning verbiedt dit. Sevince verandert toch, waardoor hij zijn werk- en verblijfsvergunning verliest. o Sevince beroept zich op besluit van de Associatieraad EG Turkije: Turkse werknemers mogen na enkele jaren veranderen van werkgever o Hof Duidelijke en nauwkeurige bepaling Het besluit heeft directe werking - Het artikel niet Arrest Kazim Kus Kus is een Turkse werknemer in Duitsland, hij is Duitsland binnengekomen doordat hij getrouwd was met een Duitse. Enige jaren later volgt een scheiding waardoor Kus zijn verblijfsvergunning verliest volgens het Duitse recht. o Besluit van de Turkse associatieraad: Je hebt een verblijfsrecht indien je gedurende 1 jaar legaal voor dezelfde werkgever werkt o Hof -> Het besluit van de associatieraad heeft: - Directe werking - Voorrang Arrest Casati (1980) Opmerking. Competitieve devaluaties, zodat de nationale munt goedkoop wordt en ze meer kunnen exporteren -> Moet sterk in de gaten gehouden worden, zodat de maatregelen hun kracht niet verliezen Casati was een Italiaan die deviezen wou wisselen in Frankrijk. Italië had net zeer zware penale sancties gelegd op de export van deviezen (om de zeer zwakke Lire wat te steunen). Casati werd opgepakt en gevangen gezet. o Casati -> Vrij verkeer van kapitaal inroepen. o Hof -> Negatief antwoord op de vraag van directe werking Tekstueel argument: Ernaar streven geen nieuw deviezenbeperkingen binnen de Gemeenschap in te voeren = Te vaag geformuleerd Inhoudelijk argument: Het kapitaalverkeer is nauw verbonden met het economisch en monetair beleid van de Lidstaten. Arrest Ianelli-Volpi (1977) Het Verdrag verbiedt bepaalde steunmaatregelen, zoals een overheid die een bepaald bedrijf steunmaatregelen toekent. o Kunnen andere bedrijven zich hierop beroepen? o Hof: Voor bestaande steunmaatregelen: 13

14 Geen directe werking Wel sociaaleconomische afwegingen -> Door de overheid Arrest Comet (1976) Comet is een Duitser, die naar de Nederlandse rechter stapt (gespecialiseerde rechtbanken voor douanegeschillen) en stelt dat het Nederlandse douanerecht onrechtmatige heffingen heft, strijdig met het EG-verdrag. Maar de nationale beroepstermijn was al verstreken. o Comet -> De procedureregels kunnen de directe werking niet beperken o De Nederlandse rechter stelt een prejudiciële vraag: Verleent de directe werking en voorrang een zelfstandig vorderingsrecht? o Hof Geen zelfstandig vorderingsrecht los van de nationale procesregels Enkel als de procedureregels zelf strijdigheid met het communautaire recht inhouden Arrest Francovich (1991) Een insolventierichtlijn uit 1980 bepaalde de regels wat er diende te gebeuren bij faillissement van een onderneming t.a.v. de werknemers. Op een bepaald ogenblik is er een faillissement in Italië van een onderneming waar Francovich werknemer is. Hij wordt slachtoffer van het feit dat Italië de richtlijn nog niet had omgezet had in haar wetgeving. Francovich begint een procedure voor de Italiaanse rechter waarin hij zich beroept op de richtlijn. Het Hof van Justitie onderzoekt de richtlijn (en de directe werking ervan). o De insolventierichtlijn van 1980 geeft duidelijk aan: De kring van personen aan op wie ze betrekking heeft -> Werknemers De inhoud van de garantie kan worden bepaald o Geen directe werking Niet gepreciseerd wie de garantie verschuldigd is De Staat kan niet automatisch worden geacht deze verschuldigd te zijn op de enkele grond dat hij niet tijdig de nodige uitvoeringsmaatregel heeft getroffen o Introductie van het aansprakelijkheidsbeginsel van de Staat voor schade als gevolg van het niet nakomen van op hem rustende communautaire verplichtingen Le Ski-arrest (HvC, 1971) Dit arrest handelt over de import van kaas in België uit Duitsland. Begin de jaren 60 betaalde een importeur heffingen, die eigenlijk in strijd waren met het EG-recht. o Cassatie Voorheen Lex posterior derogat prior Verdrag moet goedgekeurd worden via een wet -> Conflict wet - wet 14

15 Nu: Constitutioneelrechterlijke dimensie Instemming is geen normscheppende handeling -> Geen wet Geen conflict wet wet -> Geen lex posterior derogat prior Internationaalrechtelijke dimensie Verdragen hebben voorrang op strijdige wetten wegens hun aard zelf, op voorwaarde dat ze directe werking hebben Aard -> Pacta sunt servanda -> Naleven! EG-rechterlijke dimensie A fortiori is dit zo bij conflict tussen nationale wet en EG-regel Artikel 12 kan worden ingeroepen voor nationale rechter en heeft voorrang Denkavit-arrest (31/05/1971) Denkavit is een onderneming die in de vleessector actief is. Op een bepaald ogenblik in het begin van de jaren 70 is er een Europees onderzoek naar slachthuizen. Het resultaat hiervan is dat 2 landen op de vingers getikt worden: Frankrijk en België. Hierop nam Frankrijk het initiatief om sanitaire controles te organiseren binnen de sector zelf, voor dieren afkomstig uit Frankrijk zelf. Ter financiering van de sanitaire controles moest op elk dier dat geslacht wordt een bepaald recht betaald worden. Maar wat met dieren uit andere landen? o Franse regering -> Droit compensatoir, zodat er geen sprake is van discriminatie o Denkavit importeert Duits vlees en weigert om dit te betalen Heffing van gelijke werking Franse rechter stelt een prejudiciële vraag o Hof Definitie van heffing van gelijke werking Resultaat: Denkavit wint -> Het geïmporteerde vlees ondergaat de sanitaire controle, waarvoor de heffing bedoeld is, niet Het arrest Advanced Modern Art Hoe kwalificeren -> Douaniers: - Vinden het geen kunst - Kijken naar metalen die erin verwerkt zijn Het arrest Henn en Darby Henn en Darby voeren opblaasbare poppen in uit Zweden naar Groot-Brittannië. Volgens de douane is dit in strijd met de goede/ openbare zeden. o Henn en Darby -> Het product bestaat al op de Britse markt o Hof -> Ieder land heeft zijn eigen concept van openbare zeden, maar je mag niet discrimineren 15

16 Het arrest Poitiers Het zijn de Japanse bedrijven die in de jaren 80 aan de top van de technologie van de videorecorder staan. Thompson, een van de grootste bedrijven van Frankrijk, wou ook videorecorders op de markt brengen, maar had nog wat tijd nodig voor de ontwikkeling. Daarom vragen de bedrijfsleiders aan de Franse regering maatregelen om te beletten dat buitenlandse bedrijven met hun videorecorders op de markt zouden komen alvorens Thompson daartoe de mogelijkheid had. De regering besluit dat de videorecorders verplicht gecontroleerd moeten worden omwille van consumentenveiligheid. Dit om buitenlandse videorecorders buiten Franse handel te houden. De Commissie trad op, want deze maatregel was in strijd met art. 28 EG. Arrest Desmedt Desmedt importeert margarine uit Nederland en Duitsland in België. De Belgische wetgeving bepaalt dat margarine verpakt moet worden in een kubusvorm en boter in een rechthoek, opdat de consument het verschil gemakkelijker kan zien. In Duitsland wordt margarine verpakt in een cilindervorm, maar de margarine mag zo niet verkocht worden in België en opnieuw inpakken in een kubus betekent hoge kosten. o Desmedt -> Klacht bij de Commissie o Commissie -> Maatregel van gelijke werking Arrest Dassonville (1974) Dassonville is een Brusselse onderneming die alcoholische dranken verhandelt, waaronder Schotse whisky. Dassonville heeft ook een filiaal in Parijs en tussen beiden is er een verhandeling. Via het filiaal in Parijs importeert Dassonville grote hoeveelheden Schotse whisky vanuit Schotland naar België. In België is de benaming Schotse whisky echter beschermd, waardoor er attesten van de producent vereist zijn om ze te kunnen verhandelen als Schotse whisky. In Frankrijk is er geen bescherming voor die benaming. De Franse importeur van Dassonville had geen attesten gekregen, hij had ze ook niet nodig in Frankrijk. o Belgische openbaar ministerie -> Strafzaak tegen Dasonville wegens het niet bezitten van een certificate of origin o Arrest van het Hof van Justitie -> Brede definitie begrip maatregelen van gelijke werking = Redelijkheidprincipe Arrest Cassis de Dijon (1993) Opmerking. Uitzonderingen op het verbod van maatregelen van gelijke werking - Fiscale controle - Bescherming volksgezondheid 16

17 - Eerlijke handelstransacties - Bescherming van de consument Cassis de Dijon is een sterke drank die geproduceerd wordt nabij Dijon. Op een gegeven ogenblik wordt deze drank geïmporteerd in Duitsland. Daar wordt deze drank ook geproduceerd en wordt de benaming cassis wettelijk beschermd. De cassis moet een bepaald minimumgehalte aan alcohol bevatten (29%). De Cassis de Dijon komt in botsing met die Duitse regel omdat de Franse cassis slechts 20% alcohol bevat. De Duitse regering vaardigt een verbod uit op de commercialisering van Cassis de Dijon. o De importeur, Rewe, stapt naar de rechter -> Prejudiciële vraag Hebben we te maken met een maatregel van gelijke werking? Zo ja -> Kan men deze maatregel steunen op de uitzonderingen van artikel 36? o Duitse regering - Argumentatie: Volksgezondheid Cassis met een laag alcoholgehalte zal Duitsers nog meer doen drinken Gewenning! o Hof volgt die argumentatie niet! Arrest Keck en Mithouard (1993) Keck en Mithouard is een supermarkt in Frankrijk, dicht tegen de grens met Duitsland. De Franse regeling i.v.m. verkoopmethoden tijdens de koopjesdagen is veel minder soepel dan de Duitse regeling. Dit beïnvloedt de handel ongunstig in de grensgebieden, de mensen gaan naar het buurland om de sluitingsdag te omzeilen. o Hof Geen maatregel van gelijke werking Afwijking van haar vroegere rechtspraak -> Ruime definitie van maatregel van gelijke werking Arrest Rutili (1975) Rutili was een Italiaanse werknemer tewerkgesteld in Frankrijk. Hij was zeer actief in vakbondskringen en organiseert enkele stakingen. Er worden t.a.v. hem bepaalde maatregelen genomen op grond van de handhaving van de openbare orde. o Hof Syndicale activiteiten zijn toegelaten voor Fransen, dus ook voor Rutili Aantonen dat betrokkene zich totaal anders gedraagt dan eigen werknemers Lidstaat De NMBS-arresten ( ) Voor elke job binnen de NMBS moest je Belg zijn. o Hof 17

18 Machinisten, sjouwers, spoorleggers, kunnen niet als overheidsdienst in de zin van art. 48, lid 4, konden worden beschouwd De vereiste van Belgische nationaliteit -> In strijd met non-discriminatie Arrest Moser In Duitsland bestond er in de jaren 70 een zeer strenge wetgeving op subversieve activiteiten. Ten gevolge hiervan konden personen die lid waren van een aantal groeperingen een beroepsverbod opgelegd worden. Ook de Deutsche Kommunistische Partei viel onder deze regeling. Moser was lid van de DKP en verloor zijn baan als leraar. Zijn collega, lid van de Franse communistische partij mocht er blijven werken, aangezien er in Frankrijk niet zo n wetgeving bestond. o Moser -> Non-discriminatie ten gevolge van nationaliteit o Hof Geen sprake van migratie Omgekeerde discriminatie is overigens ook niet verboden volgens het EG-Verdrag Arrest Baumbast Baumbast beschikte over de vereiste bestaansmiddelen en ziektekostenverzekering. Toch weigerden de nationale instanties een verblijfsrecht nu deze ziektekostenverzekering geen spoedeisende zorg in het land van ontvangst dekte. Baumbast genoot niet langer een recht van verblijf als migrerende werknemer o Hof -> Onevenredige inbreuk op de uitoefening van het verblijfsrecht van het Arrest Chen (2004) Europees burgerschap Het koppel Chen is gehuwd en van Chinese afkomst. Meneer Chen moet vaak naar Engeland om er zijn bedrijf te vertegenwoordigen. Hij en zijn vrouw willen graag een tweede kind, maar de Chinese regeling bepaalt dat ieder koppel 1 kind mag hebben. Wanneer mevrouw Chen zwanger is, vergezelt ze haar man op zijn reis naar Engeland. Ze hebben de nationaliteitsregelen goed bestudeerd en het kind wordt geboren in Ierland. In Ierland bepalen die nationaliteitsregelen dat elk kind dat daar geboren wordt de Ierse nationaliteit krijgt, en dus is het kind ook een EG-onderdaan. o Het kind is geen werknemer -> Dit aanknopingspunt zal niet lukken o Hof -> Redenering baseren op het Europees Burgerschap Lidstaat kan wel financiële eisen stellen Kind ligt aan de basis van de toestemming door de autoriteiten van een verblijfsvergunning voor lange termijn Arrest Kermachek 18

19 Kermachek was een Joegoslavische verpleegster die in een Amsterdams ziekenhuis een mannelijke patiënt uitzonderlijk goed verpleegt. De man in kwestie, een Duitser (vooreerst werkend in Amsterdam), keert terug naar Duitsland. Kermachek verbleef op dat ogenblik legaal in Nederland. Ook zij trekt naar Duitsland, om met de man te trouwen. De vraag stelde zich of Kermachek zich kon beroepen op artikel 48 van het EG-verdrag om te genieten van een werkloosheidsuitkering. o Via een prejudiciële vraag o Hof: Nee -> Er is geen sprake van migratie van de Duitser Arrest Deak (1985) Deak is Hongaar. Hij heeft een Italiaanse moeder die migrerend werkneemster is in Brussel. Zijn vader is een Hongaar, doch gescheiden van zijn moeder. Deak wordt achttien, maar de man vindt geen werk. De vraag stelde zich of Deak zich kon beroepen op artikel 48 van het EG-verdrag om te genieten van een werkloosheidsuitkering. o Hof: Ja -> Deel van het gezin van de migrerende werkneemster Arrest Vlassopoulou (1991) Vlassopoulou is een Griekse juriste die aangeworven wordt door een Duitse associatie van advocaten met het oog op de contacten tussen het kantoor en hun Griekse cliënteel. Dit betekent dat ze in Duitsland moet gaan werken. Vlassopoulou heeft een Grieks diploma in de rechten, maar ze is geen specialiste in Duits recht. Hierdoor krijgt ze problemen met de Duitse Orde van advocaten. -> Prejudiciële vraag: Zijn er bij het vestigingsrecht ook eisen betreffende een bijkomend diploma? Is de nationaliteit hierbij relevant? Heb je een Duits diploma wel nodig? Arrest Vander Elst (1994) Vander Elst is een Belgische onderneming, gespecialiseerd in afbraak, renovatie, restauratie, en ook in Frankrijk werkzaam. Sommige van haar werknemers hadden de Marokkaanse nationaliteit. Op een bepaald ogenblik kreeg de onderneming de opdracht om een kasteel te renoveren in Frankrijk. Bij een controle van de Franse arbeidsinspectie werd vastgesteld dat de Marokkaanse werknemers niet over een Franse werkvergunning beschikten. Volgens de arbeidsinspectie was een visum voor verblijf van korte duur die de Marokkaanse werknemers van het Franse Consulaat in Brussel hadden bekomen niet voldoende om in Frankrijk beroepswerkzaamheden in loondienst te mogen verrichten. o Zware sancties opgelegd aan Vander Elst o De zaak wordt aanhangig gemaakt voor de Franse rechter -> Prejudiciële vraag: Wordt vrij verrichten van diensten uitgehold door de Franse wetgeving? 19

20 Arrest Society for the protection of unborn children in Ireland (1991) In Ierland bestaan nog heel archaïsche regels betreffende abortus, die zelfs in de Grondwet ingeschreven zijn. Dit impliceert onder andere een absoluut verbod van abortus ter bescherming van het ongeboren leven, ook wanneer de gezondheid van de moeder in gevaar was. Een vereniging van studenten in Ierland wilde de abortusmogelijkheid propageren en verspreiden folders met informatie over abortussen in Groot-Brittannië. Hierop opende een anti-abortusvereniging een procedure voor de Ierse rechter. o Konden de Ierse studentenorganisaties op grond van het principe van vrij verrichten van diensten informatie verstrekken Over medische zwangerschapsonderbreking Over adressen met klinieken in het Verenigd Koninkrijk waar op wettige wijze abortussen konden plaatsvinden o Het verstrekken van dergelijke informatie viel onder de Ierse strafwet. Beschikking Christiani & Nielsen (18/07/1969) Deze Deense onderneming creëert een dochteronderneming in Nederland met een NV-statuut, volgens het Nederlandse recht. Er worden afspraken gemaakt over de verspreiding van bepaalde producten. Juridisch gaat het om 2 verschillende entiteiten. Economisch moet echter gekeken worden naar de onafhankelijkheid van de dochter. Hierbij wordt de zogeheten navelstrengtheorie gehanteerd, als een dochter alleen de instructies van de moeder volgt, dan zijn er vanuit economisch oogpunt geen 2 ondernemingen, maar betreft het een concern. o Commissie -> Economische benadering Er is geen overeenkomst Gedrag van de dochteronderneming wordt aan de moedermaatschappij toegerekend Zaak Grundig Costan tegen de commissie Grundig is een reus in de audiovisuele sector in de jaren van de vorige eeuw en staat aan de spits van de ontwikkeling. Grundig staat synoniem voor Duitse kwaliteit. Ze heeft een heel verdeelsysteem op poten gezet, waarvan ze zelf de hoofdverdeler is. Dit lukt in België, Duitsland, Nederland, Echter op de Franse markt wil het maar niet lukken. Uit het economisch rapport blijkt dat de Fransen het woord Grundig niet kennen en het ook niet kunnen uitspreken. Daarom besluit Grundig haar verdeelsysteem te herzien en geeft haar Franse alleenverdeler een andere naam, Costan. Alle ondernemingen in Frankrijk moesten zich tot deze verdeler wenden voor de verdeling. Deze aanpak was een groot succes. De vraag rees of deze overeenkomst wel kon. o Grundig/ Costan -> Hoe kun je zeggen dat de handel tussen de lidstaten negatief beïnvloed is, als er net een fabuleuze groei geweest is? o Commissie -> De kartelbepaling is van toepassing 20

21 Je mag de overeenkomst niet geïsoleerd analyseren Het totaalbeeld van de concurrentie -> De potentiële concurrentie wordt geraakt Johnson en Johnson De Amerikaanse multinational Johnson en Johnson ontwikkelde medische en farmaceutische producten en is op zoek naar een gemakkelijk te hanteren zwangerschapstest. In de jaren 60 ontwikkelden ze een zeer eenvoudige urinetest en kunnen op de wereldmarkt zo quasi een monopolie innemen. In Groot-Brittannië is de prijs van die test enorm laag, dit in tegenstelling tot Duitsland. In Duitsland werd Gravindex gemonopoliseerd door 1 enkele importeur voor de hele Duitse markt. De distributie was gecentraliseerd en er waren strikte voorwaarden aan verbonden. Dit had als gevolg dat de test in Duitsland heel duur was. We krijgen een parallelle zwarte import van Groot-Brittannië naar Duitsland. De officieel erkende verdelers van Johnson en Johnson in Duitsland zijn daarmee helemaal niet tevreden. o Exportverbod door J&J V.S. -> GB mag niet meer leveren aan Duitse klanten o Inbreuk op het principe van de gemeenschappelijke markt Volkswagen Volkswagen heeft moeilijkheden om door te breken in Italië. Fiat heeft namelijk meer dan 95% van de automarkt in Italië in handen in de jaren VW start een megacampagne met supergoedkope auto s. Veel Duitse en Oostenrijkse toeristen zien dit en kopen in Italië een prachtige nieuwe wagen aan een zeer lage prijs. Volkswagen is hier niet tevreden mee. Dit wordt snel opgemerkt door de verdelers en zij doen hun beklag bij de producent. VW huurt een paar specialisten in en maakt strikte instructies voor de Italiaanse verdelers om ze te ontmoedigen nog auto s te verkopen aan buitenlanders. o Exportverbod -> Instructies voor de Italiaanse verdelers om ze te ontmoedigen auto s te verkopen aan buitenlanders o Commissie -> Boete Vitaminekartel In 2001 werd een boetebeschikking genomen tegen 8 ondernemingen die samenwerkten en afspraken maakten over marktverdeling en prijsafspraken. o Ze kregen samen een recordboete Lange duur Prijsafspraken = Zware inbreuk Prijzen worden artificieel hoog gehouden Het gaat hier om een vitaal bestanddeel van de voeding 21

22 o Individueel deel in de boete Grote deelnemers -> Groter deel - Voorbeeld. Hoffman en Rosh Kleinere deelnemers die zich meer op de achtergrond houden Klokkenluider Aventis kreeg geen boete Arrest Völk vs. Vervaecke Vervaecke is een Belgische winkel, die een overeenkomst sluit met Völk, een Duitse leverancier. Vervaecke moet jaarlijks een aantal (10-tal) toestellen van Völk afnemen. Wanneer Vervaecke dit quotum niet haalt, wordt de zaak voor de rechter gebracht, die een prejudiciële vraag stelt. o Vervaecke -> Quota valt onder het verbod van art. 81 van het EG-verdrag De handel wordt beperkt Hij kan de toestellen niet bij een ander kopen o Hof -> Voor de eerste maal wordt er gebruik gemaakt van het woord Bagatel Merkbaar Michelin-zaak (1986) Michelin had op het vlak van binnenbanden van vrachtwagen een quasi-monopoly, waardoor de prijs veel te hoog lag op de Nederlandse markt. o Misbruik van machtspositie o Arrest -> Territorium Nederland als wezenlijk deel gemeenschappelijke markt (Tot op heden het kleinste referentiepunt) Hazelblatt Hier gaat het over de markt voor fototoestellen. Dit is een enorm assortiment, gaande van wegwerpfototoestellen tot ultragesofisticeerde apparatuur. Er werd eerst een marktonderzoek gedaan naar de graad van substitueerbaarheid, waarna de relevante markt bepaald wordt. Dit gebeurt op basis van de vraag wanneer een product in concurrentie komt met het product er net onder. Hier het de markt voor heel geperfectioneerde toestellen, die geen concurrentie vormen voor 90% van de toestellen. o Op de globale markt zou Hazelblatt geen machtspositie hebben o Op de deelmarkt, voor gesofisticeerde apparatuur wel United Brands United Brands is een Amerikaanse multinational die bananen (chiquita) commercialiseert. De prijs van deze bananen is hoog, want er zijn weinig concurrenten. Ze verschilt ook heel erg van land tot land, zo is ze in Denemarken heel erg duur. 22

23 Die prijs zou moeten dalen na de uitbreiding van de EG, omdat we dan te maken hebben met een vrije markt. Toch komt er geen prijsdaling, want er is misbruik. o United Brands -> Relevante markt = Fruitmarkt Slechts 1% van die markt in handen 50 60% van de bananenmarkt o Hof -> Bananenmarkt is een relevante markt op zich Microsoft Eind 2004 werd Microsoft veroordeeld tot een hoge boete. Het verkocht een Mediaplayer in zijn gekende softwarepakket. Indien de concurrenten dit ook wilden doen, hadden ze toegang nodig tot de interfaces en de server van Microsoft. Deze laatste weigerde dit. Bijvoorbeeld Real Player kreeg zo geen enkele kans om bij de verkoop geïncorporeerd te zijn. o Commissie -> Beperking van de concurrentie o Veroordeling Microsoft -> Opdracht om alle gegevens vrij te maken zodat concurrenten hier gebruik van kunnen maken AM&S AM&S is een multinational met zijn hoofdzetel in Londen. Bij inspectie door de ambtenaren van de commissie botsen de ambtenaren op een hele hoop documenten. Ze mogen al die documenten inzien, behalve 1, welke volgens de advocaat van AM&S onder het oude Angelsaksische recht van legal privilege valt. De correspondentie tussen een advocaat en zijn cliënt is volgens dit recht geheim en onschendbaar, niemand mag dit inzien, not even the queen. o Commissie wil het document toch bekijken -> Beschikking o AM&S -> Procedure in kort geding voor het Hof van Justitie tegen de Commissie o Hof -> In principe moet de Commissie alle documenten kunnen inkijken die ze wil zien - Grondwettelijke bepaling die dit niet toelaat? Commissie kan toch het inzien eisen De lidstaat kan beroep instellen Hof zal dan bepalen of de bepaling van toepassing is op het betreffende document Zaak Beaulieu Beaulieu is de zaak van de familie Declerq. In de jaren 80 kreeg het bedrijf steun van de Belgisceh overheid. Andere bedrijven konden de concurrentie hierdoor niet meer aan en zien de steun als illegaal en er wordt een klacht ingediend bij de Europese Commissie. o Beschikking m.b.t. steunmaatregelen moet gericht zijn tot de lidstaat -> Terugbetalen o België vordert het geld terug van Beaulieu Rechtbank van Koophande -> Beaulieu wordt veroordeeld tot het terugbetalen 23

24 Hof van Cassatie -> Beaulieu wordt veroordeeld tot het terugbetalen 24