Thema: Lichaamverandering

Transcriptie

1 Isa Het werkboek 1

2 Inhoudsopgave Thema: Lichaamverandering... 3 Werkboek: Borsten... 4 Werkboek: Schaamhaar... 8 Werkboek: Heupen Thema: Menstruatie Werkboek: Menstruatie Werkboek: Maandverband Werkboek: Tampons Thema: Voortplanting Werkboek: De Pil Werkboek: Zoenen Thema: Hygiëne Werkboek: Douchen Werkboek: Lichaamsgeur Werkboek: Gezichtsverzorging

3 Thema: Lichaamverandering 3

4 Isa Werkboek: Borsten 4

5 Hoi meiden! Toen ik laatst uit de douche kwam, keek ik in de spiegel en zag dat ik een heel ander lijf had dan een tijd geleden. Er is een hoop zichtbaar veranderd aan mijn lijf. Ik weet dat ik niet hoef te schrikken, want dit is normaal. Alle meisjes krijgen deze veranderingen. Vandaag ga ik jullie vertellen: Wie krijgen deze veranderingen? Wat verandert er aan je borsten? Waar zie je aan dat deze borsten veranderen? Wanneer veranderen je borsten? Hoe veranderen je borsten? Haa 5

6 Borsten Elk meisje krijgt borsten. De ene krijgt grotere borsten dan de ander. Dat is heel normaal. Daarom zijn er verschillende BH s. Hieronder wordt uitgelegd wat borsten zijn en hoe je een goede BH kunt kopen. Wie krijgt deze veranderingen? Alle meisjes zullen in de puberteit veranderingen krijgen aan hun lichaam. De puberteit begint als je ongeveer 12 tot 14 jaar bent. Het kan zijn dat je borsten voor je 12 jaar bent al beginnen te groeien, maar het kan ook zijn dat ze pas gaan groeien als je wat ouder bent. Wat verandert er aan je borsten? Je borsten worden groter en voelen soms pijnlijk en gespannen aan. Je tepels veranderen van grootte en worden vaak donkerder van kleur. Het kan zelfs zijn dat je borsten tijdelijk ongelijk van grootte zijn, maar dit verschil zie je bijna niet. Het is niets om je zorgen over te maken. Dit is heel normaal. Waar zie je aan dat je borsten veranderen? Je borsten groeien daar waar je tepels zitten. Ter hoogte van je oksels aan de voorkant van je lichaam. Op de afbeeldingen kun je zien hoe de borsten kunnen veranderen van grootte, wanneer je ouder wordt. Borsten kind Borsten pubertijd Borsten volwassenheid 6

7 Borsten zwangere vrouw Borsten oma Wanneer veranderen je borsten? Je borsten zullen beginnen met groeien wanneer je ongeveer 10 of 11 jaar bent. Je borsten groeien tot je ongeveer 18 jaar bent. Hoe veranderen je borsten? Meestal begint het groeien van je borsten enkele jaren voordat je, je eerste menstruatie krijgt. Eerst worden je tepels groter en wat donkerder, vervolgens groeien je borsten verder. De tepels zijn eerst een beetje kegelvormig, soms blijven ze deze vorm houden. Om je borsten goed te ondersteunen gebruik je een BH. Een BH of bustehouder is een kledingstuk voor vrouwen dat uit schouderbandjes, twee cups en een centrale band rond de borstkas bestaat. Een BH biedt ondersteuning aan de borsten en verbergt ook je tepels die uit kunnen steken. BH Tienertop 7

8 Isa Werkboek: Schaamhaar 8

9 Hoi meiden, Ik wist niet wat ik zag, toe ik de eerste haartjes tevoorschijn zag komen. Ik schrok wel hoor! Ik dacht bij mezelf, krijg ik nou overal haar op mijn lichaam? Toen kwam ik er achter dat het eigenlijk heel normaal is en dat iedereen schaamhaar krijgt, want zo heet dat als je op je vagina en oksels haartjes krijgt.. Vandaag ga ik jullie vertellen: foto van de Wie krijgen er allemaal schaamhaar? Wat gebeurt er als je schaamhaar krijgt? Waar groeit er allemaal schaamhaar? Wanneer krijg je schaamhaar? Hoe krijg je schaamhaar op je lichaam? Haa 9

10 Schaamhaar: Iedereen krijgt schaamhaar. De één krijgt wat minder schaamhaar dan de ander, dat is allemaal heel normaal. Hieronder wordt uitgelegd waar je op je lichaam meer schaamhaar krijgt. Wie krijgt er allemaal schaamhaar? Alle jongens en meisjes krijgen in de pubertijd schaamhaar. Wat gebeurt er als je schaamhaar krijgt? Haar rond je vagina en buik heet schaamhaar. Iedereen in de puberteit krijgt het. Ook krijg je meer haren op je benen, wat je eerst misschien nog niet had. Je krijgt ook haren onder je oksels. Waar groeit er allemaal schaamhaar? Je merkt dat je haartjes gaat krijgen onder je oksels, onder je buik en rond je vagina (bij de jongens is dit rondom de penis). Eerst dunne, zachte haartjes. Later veel donkere en stuggere haartjes. Haar rond je vagina, onder je oksels en je onderbuik heet schaamhaar. Wanneer krijg je schaamhaar? Haargroei begint vanaf de puberteit. Het begin van deze haargroei kan per leeftijd verschillend zijn. Bij meisjes is het ongeveer rond de 11/12 jaar en bij de jongens rond de leeftijd van 13/14 jaar. Okselhaar krijg je meestal 1 tot 2 jaar later. Meisjes krijgen haar onder de oksels na het begin van de borstgroei. Hoe krijg je schaamhaar op je lichaam? Overal in de huid liggen haarzakjes. Op je hoofdhuid alleen liggen al zo n haarzakjes. Uit elk haarzakje groeit een haar. Een haarzakje doet er ongeveer drie jaar over om een haartje te maken. Daarna stopt de groei en komt het haar losser in het haarzakje te zitten, totdat hij uitvalt. Als een haar is uitgevallen, begint er weer een nieuwe haar te groeien in het haarzakje. Bij meisjes zit het schaamhaar als een driehoek rond de vagina. Het kan groeien tot aan de dijen en buik. Opdracht: Gebruik de grote geplastificeerde tekening van het vrouwelijk lichaam (materiaal nummer 4 en 5). Gebruik voor het schaamhaar onderdeel de tekening met de dunne heupen. 1. Hang de geplastificeerde tekening op het bord door middel van de magneetjes. 2. Laat de meisjes bedenken waar het meisje op de tekening schaamhaar zal krijgen. In het werkboek staat dezelfde tekening, deze kunnen zij hierbij gebruiken. Ze kunnen hier zelfs al op tekenen waar zij denken dat schaamhaar komt. 3. Als iemand een idee heeft laat je diegene de magneet met nephaar op de juiste plek hangen. 4. Als het fout is mag ze het nog een keer proberen, tot het goed is. 10

11 Teken op dit plaatje schaamhaar op de plekken waar schaamhaar groeit. 11

12 Isa Werkboek: Heupen 12

13 Hoi meiden, Toen ik laatst een foto van mezelf bekeek schrok ik wel een beetje. Ik heb veel rondere heupen dan een paar jaar geleden. Ik dacht dat ik teveel chips had gegeten! Ik kwam erachter dat ieder meisje bredere heupen krijgt. Ik zal jullie hier alles over vertellen! Vandaag ga ik jullie vertellen: Wie krijgt er heupen? Wat gebeurt er met mijn heupen? Waar veranderen mijn heupen? Wanneer veranderen mijn heupen? Hoe veranderen mijn heupen? Haa 13

14 Heupen: Als je in de puberteit komt krijg je vollere heupen. Voller betekent dat ze iets breder worden. Het lijkt misschien alsof je dikker wordt, maar het is heel normaal voor meisjes in de puberteit. Wie krijgt er heupen? Alle meisjes krijgen bredere heupen. Sommige meisjes krijgen bredere heupen dan andere meisjes. Wat gebeurt er met mijn heupen? Je heupen worden wat breder. Vanaf je broekriem tot je bovenbenen zal je lichaam breder worden. Als je heupen breder worden dan worden je dijen (de zijkanten van je bovenbenen) ook wat dikker. Zelfs je billen kunnen wat boller worden. Waar veranderen mijn heupen? Meisjes krijgen rondere heupen. Dit komt doordat het bekken breder wordt. Je bekken is het bot dat je benen aan je buik verbindt. dat is nodig om de geboorte van een kind mogelijk te maken. Je krijgt ook meer vetweefsel en je gaat er steeds vrouwelijker uitzien. Op de afbeeldingen zie je hoe per leeftijd de heupenomvang verandert. Kind. Tiener/puber Jong volwassene Volwassenen 14

15 Wanneer veranderen mijn heupen? In de leeftijd van 11 t/m 15 jaar in je puberteit. Hoe veranderen mijn heupen? Meisjes krijgen meer gewicht door toename van vet. De heupen worden dan door het vet breder en je krijgt hierdoor meer rondingen, ook bij je billen. Dit is heel normaal. Opdracht: Zelf ben je ook veranderd. Je ziet er nu ouder uit, dan 5 jaar geleden. In de vakjes hier onderin kun je, jezelf tekenen. Teken jezelf eerst als baby, dan als kleuter en dan hoe je er nu uit ziet! Je kan ook foto s van jezelf erin plakken. Veel plezier! 15

16 Thema: Menstruatie 16

17 Isa Werkboek: Menstruatie 17

18 Hoi meiden, Ik schrok me echt rot toen ik voor het eerst ging menstrueren. Ik weet nog dat ik heel hard naar de wc rende omdat ik nodig moest plassen. Toen ik in mijn onderbroek keek zag ik allemaal bloed. Ik wist niet wat ik zag. Maar toen hoorde ik dat dit menstrueren heette. Je kan het ook ongesteld noemen. Vandaag ga ik jullie vertellen: Wie gaat er menstrueren? Wat gebeurd er als je menstrueert? Waar kun je allemaal menstrueren? Wanneer menstrueer je? Hoe werkt menstruatie? Haa 18

19 Menstruatie: Elk meisje wordt een keer ongesteld. Dit is een heel proces. Hieronder wordt uitgelegd wat menstruatie nu precies is. Wie gaat er menstrueren? Alle meisjes gaan menstrueren. Meisjes gaan de eerste keer menstrueren als ze tussen de 12 en 13 jaar zijn. Maar dit kan ook eerder of later zijn. Jongens menstrueren niet. Het is een echt meiden ding! Wat gebeurd er als je menstrueert? Als je gaat menstrueren dan verlies je bloed uit je vagina. Je kunt herkennen dat je ongesteld bent als je bloed in je onderbroek ziet. Dit is heel normaal. Alle meiden krijgen dit. Waar kun je allemaal menstrueren? Je bent 3 tot 7 dagen lang ongesteld. Je blijft dus ongesteld op alle plekken waar je in die tijd heen gaat. Tip: Ga je weg van huis als je ongesteld bent? Zorg dan dat je maandverband of een tampon meeneemt. Zo ben je altijd voorbereid. Wil je meer weten over maandverband of tampons, vraag dit dan aan je juf of meester. Wanneer menstrueer je? Ongeveer om de 28 dagen menstrueer je. Deze menstruatie kan 7 dagen duren. Dus er komt 7 dagen lang bloed uit de vagina. Maar bij ieder meisje/vrouw is dit anders. Zo kan het ook zijn dat jij bijvoorbeeld 5 dagen lang bloed verliest en jou maar vriendin 4 dagen. Het kan ook zijn dat je de eerste 2 dagen van je menstruatie meer bloed verliest dan de andere dagen. De eerste keer dat je ongesteld bent: Vaak ben je in het begin onregelmatig ongesteld. Dat betekent dat je niet precies om de 28 dagen gaat menstrueren. Het kan zijn dat het wat langer duurt voordat er bloed uit je vagina komt, of dat je eerder dan 28 dagen gaat bloeden. Dit is allemaal heel normaal. Sommige meisjes/vrouwen worden altijd onregelmatig ongesteld en bij anderen komt het elke maand op hetzelfde moment. Tip: Weet je niet zeker wanneer je ongesteld gaat worden, of vind je het fijn om dit bij te houden? Enkele bladzijdes verderop staat een jaarkalender waar je op kunt aangeven wanneer je ongeveer ongesteld gaat worden. Doet het pijn? Menstrueren doet geen pijn. Als er bloed uit je vagina komt dan doet dat geen zeer. Soms merk je het niet eens en soms wel. Wel kan het zijn dat je wat last krijgt van hoofdpijn, rugpijn of buikpijn en kunnen je borsten zeer gaan doen. Ook kan het zijn dat je wat chagrijniger bent dan normaal. Daar heb ik zelf ook last van. Dan kan ik heel boos worden of juist heel verdrietig zijn. 19

20 Hoe werkt menstruatie? Als je menstrueert dan komt er bloed uit je vagina. Voordat het bloed uit je vagina komt, gebeuren er vele dingen binnen in het lichaam. Op het plaatje staat getekend hoe een vagina er van binnen uit uitziet. Dit kun je bij je zelf niet zien omdat wij alleen de buitenkant van onze vagina zien. Zo ziet een vagina er van binnen uit: Eierstokken Eierstokken Eileiders Baarmoederr Eileiders Baarmoeder mond Een meisje heeft vanaf haar geboorte 2 eierstokken in haar lichaam. Deze eierstokken hebben wel duizenden eicellen bij zich. Één keer per maand rijpt er een eicel en maakt zich los. Net zoals een appel die aan de boom groeit en er van af valt omdat die rijp is om gegeten te worden (alleen kun je de eicellen van een vrouw natuurlijk niet op eten). Deze eicel gaat opzoek naar de baarmoeder. De eicel doet er ongeveer een week over om naar de baarmoeder te komen. In de baarmoeder ontstaat een dik slijmvlies. Wanneer de eicel bij de baarmoeder terecht is gekomen, laat je baarmoeder een deel van het dikke slijmvlies los en komt er bloed uit je vagina. En dan menstrueer je! 20

21 Jaarkalender: Op deze kalender kan je aankruisen wanneer je ongesteld bent geworden. Je kunt voor jezelf een beetje uitrekenen wanneer je weer ongesteld moet worden. Meestal word je om de 28 dagen ongesteld. Januari! " # $ 21

22 Isa Werkboek: Maandverband 22

23 Hoi meiden, Laatst werd ik plots ongesteld op school en toen had ik helemaal geen maandverband bij me. Dit heb ik tegen mijn juf verteld en zij had gelukkig maandverband voor mij. Wisten jullie dat er verschillende soorten en merken maandverband bestaan? De juf heeft mij alles uitgelegd over maandverband en ik ga jullie er ook alles over vertellen. Vandaag ga ik vertellen: Wie moet het maandverband verschonen? Wat moet er gebeuren? Waar moet je maandverband verschonen? Wanneer moet je maandverband verschonen? Hoe moet je maandverband verschonen? Haa 23

24 Maandverband Als je ongesteld bent dan gebruik je maandverband. Hieronder staat uitgelegd wat maandverband is en hoe je maandverband kunt gebruiken. Wie moet het maandverband verschonen? Het maandverband verwissel je altijd zelf. Als je iets niet snapt of moeilijk vindt, kun je altijd de juf, moeder/verzorger vragen hoe je ook al weer maandverband moet verwisselen. Wat is maandverband Als je ongesteld bent dan moet je maandverband in je onderbroek leggen. Een maandverband lijkt op een strook watten met een speciale absorberende laag eromheen. Deze speciale laag zorgt ervoor dat het bloed tijdens de menstruatie wordt opgevangen. Hoe je maandverband gebruikt wordt hieronder uitgelegd. Je hebt ook iets anders wat je kunt gebruiken dan maandverband als je ongesteld bent. Je kunt ook tampons gebruiken. Afbeelding tampons Afbeelding maandverband Met inbrenghuls. Zonder inbrenghuls. Waar moet je maandverband verschonen? Je maandverband verwissel je altijd op de wc of op de badkamer. Zorg dat het een plek is waar je alleen bent en waar ook een prullenbak is. Wanneer moet je maandverband verschonen? Je moet het maandverband gemiddeld 1 keer in de 4 uur vervangen. Dus stel je legt om 8 uur in de ochtend een maandverband in je onderbroek, dan verwissel je om 12 uur het volgende maandverband. Niet alle meiden verliezen evenveel bloed als ze ongesteld zijn. Sommige meiden verliezen heel veel bloed en sommige meiden verliezen weinig bloed als ze ongesteld zijn. Dat is allemaal heel normaal. Als jij meer bloed verliest (dat kun je zien als het maandverband binnen 1 uur helemaal onder het bloed zit) dan moet je het maandverband eerder verwisselen. Dan kun je het maandverband om het uur verwisselen. Wanneer je merkt dat je aan het doorlekken bent dan moet je altijd je maandverband verwisselen. Doorlekken betekent dat het maandverband te vol zit met bloed en dwars door de onderbroek heen lekt. Om te voorkomen dat je onderbroek en broek vies wordt, moet je het maandverband gaan verwisselen. 24

25 Hoe moet je maandverband verschonen? Hoe haal je het oude maandverband uit je onderbroek: 1. Kijk voordat je het maandverband gaat verwisselen of er een prullenbak in of bij de wc staat waar je het maandverband kan weggooien. Wanneer dit niet zo is vraag je aan iemand waar er een prullenbak staat. 2. Doe je broek en onderbroek naar beneden. 3. Haal het oude maandverband uit je onderbroek en pak deze vast bij de boven kant (waar geen bloed zit). 4. Rol het maandverband op en pak het maandverband bij het schone gedeelte vast. 5. Verwikkel de prop maandverband in wc papier of gebruik een hygiëne zakje. 6. Gooi het maandverband verwikkeld in wc papier in de prullenbak. Spoel het maandverband nooit in de wc weg! Was je handen. Hoe leg je het nieuwe mandverband in je onderbroek: 1. Pak een maandverband van de juiste dikte. 2. Haal de plakstrip van het maandverband. 3. Doe de plakstrip in een afvalbakje. 4. Leg het maandverband met de kleverige strip naar beneden in je onderbroek. 5. Trek je onderbroek en broek weer aan. 6. Was je handen. Demonstratie: De docent pakt een pop, onderbroek en maandverband uit De Box. De docent doet voor aan de hand van het stappenplan hoe je maandverband kan inbrengen. Misschien wil je zelf ook met de pop oefenen? 25

26 Soorten maandverband: Maandverband mini 1 druppel Maandverband normaal 2 druppels Maandverband Max 4 druppels Verschillende soorten maandverband Opdracht: Beantwoord de vragen. 1. Kun je met maandverband zwemmen? Om de hoeveel uur moet je maximaal het maandverband vervangen? Je een maandverband in je onderbroek en na een uur merk je dat het maandverband vol met bloed zit. Het lekt zelfs door in je onderbroek. Wat moet je dan doen? Je hebt verschillende soorten maanverband. Maandverband met 1 druppel, 2 druppels enz. Wanneer gebruik je maandverband met 1 druppel?

27 Isa Werkboek: Tampons 27

28 Hoi meiden, Laatst was het echt lekker weer en wilde ik gaan zwemmen. Maar ik was ongesteld en gebruik altijd maandverband. Met maandverband in je onderbroek kun je niet zwemmen. Als je wilt gaan zwemmen terwijl je ongesteld bent, kun je gebruik maken van tampons. Ik ga je vertellen hoe je een tampon kunt gebruiken! Vandaag ga ik vertellen: Wie gebruiken er tampons? Wat is een tampon? Waar gebruik je een tampon? Wanneer gebruik je een tampon? Hoe gebruik je een tampon? Haa 28

29 Tampons Als je wilt gaan zwemmen of als je geen maandverband wilt gebruiken maar wel ongesteld bent, kun je gebruik maken van tampons. Hieronder wordt uitgelegd wat een tampon is en hoe je een tampon kunt gebruiken. Wie gebruiken er tampons? Meiden en vrouwen gebruiken tampons als ze ongesteld zijn (menstrueren) en geen maandverband gebruiken omdat ze dat niet prettig vinden of omdat ze willen gaan zwemmen. Wat is een tampon? Een tampon is een staafje van wattig materiaal dat makkelijk vocht opneemt. Aan dit wattige staafje is een touwtje bevestigd. Waar breng je een tampon in? Een tampon breng je op de wc of op de badkamer in. Zorg er in ieder geval voor dat je alleen bent als je de tampon inbrengt. Wanneer moet je een tampon verwisselen? Je hebt verschillende soorten tampons. Je hebt ze in verschillende diktes. Deze diktes hebben niets te maken met de grote van de vagina maar met de hoeveelheid bloed die je verliest. Het verschilt per persoon wanneer je de tampon moet verwisselen. Dat ligt eraan of je veel of weinig bloed verliest. Gemiddeld verwissel je de tampon om de 3 uur. In totaal zijn er 6 verschillende druppels die aangeven hoe dik de tampon is. Op de afbeeldingen staan 2 verschillende diktes weergegeven. Mini, 2 druppels en normale tampons met 3 druppels. Op de derde afbeelding staat een normale tampon weergegeven (2 druppels) met inbrenghuls. Dit is een hulstuk om de tampon makkelijker in de vagina te brengen. Mini tampons 2 druppels Normale tampons 3 druppels Tampons met inbrenghuls. Dit zijn tampons met een hulpstuk. 29

30 Opdracht: Hieronder zie je 3 meisjes die ongesteld zijn. Geef elk meisje advies welke tampon zij het beste kan gebruiken. Kies uit: Tampons mini, tampons normaal en tampons met een inbrenghuls. Vul de volgende soorten tampons in bij het juiste meisje. 1. Tampons normaal 2. Tampons met een inbrenghuls 3. Tampons mini Hoi, Ik verlies weinig bloed tijdens mijn ongesteldheid. Hoi, Ik verlies niet weinig en ook niet veel bloed Hoi, Ik heb moeite met het inbrengen van normale tampons

31 Hoe gebruik je een tampon? 1. Wanneer je tampons inbrengt moet je allereerst je handen wassen 2. Trek je broek en onderbroek naar beneden, en haal het plastic folie van de tampon af. 3. Trek het touwtje van de tampon naar beneden. 4. Breng de tampon in je vagina, schuin naar achteren. De tampon moet zo ver mogelijk worden ingebracht Pas als je de tampon niet meer voelt, zit hij goed. Zorg ervoor dat het touwtje altijd buiten de vagina blijft wanneer je de tampon in brengt. 5. Als de tampon in de vagina zit, trek je onderbroek en broek dan weer omhoog. 6. Was je handen. Het inbrengen van de tampon: Trek het touwtje van de tampon naar beneden en zorg ervoor dat deze altijd buiten de vagina blijft wanneer je de tampon in brengt.. Breng de tampon rustig aan in je vagina, schuin naar achteren. De tampon moet zo ver mogelijk worden ingebracht. Pas als je de tampon niet meer voelt, zit hij goed. Het eruit halen van de tampon: De tampon zit in de vagina en het touwtje hangt eruit. Trek aan het touwtje van de tampon als je deze eruit wil halen. Was je handen altijd even na het inbrengen en/of verwisselen van de tampon. Verwikkel de tampon in een wc papiertje of een hygiëne zakje en gooi het weg in de prullenbak! 31

32 Thema: Voortplanting 32

33 Isa Werkboek: De Pil 33

34 Hoi meiden, Poeh! Het is niet altijd fijn om ongesteld te zijn.. Soms heb ik last van buikpijn als ik ongesteld ben, dat is echt rot! Ik ben naar de dokter gegaan, hij heeft me kunnen helpen door me de Pil te geven. Ik zal je er alles over vertellen! Vandaag ga ik vertellen: Wie gebruikt de pil? Wat is de pil? Waar gebruik ik de pil? Wanneer gebruik ik de pil? Hoe gebruik ik de pil? 34

35 De Pil Veel vrouwen slikken de pil. Er bestaan heel veel pilletjes, maar als iemand de pil zegt, dan gaat het meestal over deze pil voor meisjes en vrouwen. Een pilstrip Wie gebruikt de pil? Je moet de pil zelf slikken. Het is soms lastig om er steeds zelf aan te denken, dus kan je vragen of je moeder/verzorger je er aan helpt herinneren. Veel meisjes slikken de pil omdat ze last hebben van pijn bij de menstruatie of last hebben van puistjes. Ook veel meisjes en vrouwen slikken de pil omdat ze niet zwanger willen worden. Wat is de pil? De pil is een anticonceptie middel. Het zorgt er vooral voor dat vrouwen niet zwanger kunnen worden als zij met een man seks hebben. Hiervoor moet je de pil elke dag slikken. Maar de pil kan ook als een soort middeltje tegen pijn zijn als je ongesteld bent. Het kan er dus ook voor zorgen dat je tijdens de menstruatie minder lang ongesteld bent, minder bloed verliest en ook minder pijn hebt. Er zijn erg veel verschillende soorten van de pil. Om de pil te krijgen moet je naar de dokter. De dokter weet vaak ook goed welke pil het beste voor jou is. Je krijgt van de dokter een recept. Dit is geen recept om te koken, maar het goedkeuringsbriefje van de dokter wordt ook wel recept genoemd. Met dit recept van de dokter kun je bij de apotheek de pil ophalen. De pil is niet 1 pil, het zijn er een heleboel bij elkaar. Ze zitten in een handige verpakking waarop je makkelijk kan zien wanneer je de pil moet slikken. Deze verpakking heet een strip. Dit is geen stripboek zoals de Donald Duck, maar een verpakking waar de pilletjes mooi op een rijtje verpakt zitten. Waar gebruik ik de pil? Als je de pil gebruikt moet je hem in een maand erg vaak slikken. Het is daarom slim om de pil thuis te bewaren of met je mee te nemen. Waar je de pil slikt hangt af van het tijdstip waarop je de pil wil slikken. Het is slim om de pil te slikken op een plek waar je dagelijks komt, bijvoorbeeld op je slaapkamer of badkamer. Zo is de kans kleiner dat je vergeet om de pil te slikken. Tip: Je kunt een afspraak met je moeder/verzorger maken over waar en wanneer je de pil wilt slikken. Dan kan ze je helpen met herinneren om hem in te nemen als je het vergeet. 35

36 Wanneer kan ik de pil gaan slikken? Vaak kiezen meisjes er voor om de pil te slikken als ze erg veel last hebben van pijn bij de menstruatie. Om de pil te kunnen krijgen moet je naar de dokter voor een doktersrecept. Slik nooit de pil van iemand anders. Dit kan slecht voor je zijn. Wanneer moet ik de pil nemen? De pil moet je erg regelmatig innemen. Je slikt de pil 21 dagen achter elkaar. Je neemt er elke dag 1. Daarna slik je de pil 7 dagen niet. In deze 7 dagen wordt je ongesteld. Na deze 7 dagen begin je weer opnieuw met een nieuwe strip met pillen. Op iedere pilstrip staan de dagen van de week. Deze kun je gewoon volgen als je op de goede dag begint. Wanneer slik ik de pil? De pil moet je 21 dagen achter elkaar elke dag innemen. Het is slim om de pil elke dag rond dezelfde tijd in te nemen. Het is verstandig om elke dag een tijd te kiezen waarop je de pil slikt, bijvoorbeeld als je opstaat, nadat je gegeten hebt of als je naar bed gaat. Op deze manier slik je de pil regelmatig en heb je weinig kans dat je hem vergeet. Hoe gebruik ik de pil? Je kan de pil het beste met wat water doorslikken. Je doet de pil in je mond. Je kunt hem dan het makkelijkst doorslikken als je een slokje water neemt. Hij spoelt dan zo met het water mee je maag in. Zorg ervoor dat je goed onthoudt wanneer je de pil slikt. Het werkt het beste als je de pil op de goede dagen en tijden slikt. 36

37 Isa Werkboek: Zoenen 37

38 Hoi meiden, Ik zat laatst een film te kijken. Het ging over een meisje die een jongen heel erg leuk vond. In de film gingen die jongen en dat meisje ineens met elkaar zoenen! Iieeuwll! Is dat niet gek? Waarom deden ze dat? Ik heb eens uitgezocht waarom mensen dat nou precies doen! Vandaag ga ik vertellen: Wie kunnen zoenen? Wat is zoenen precies? Waar kan en mag je zoenen? Wanneer kan en mag je zoenen? Hoe kan je zoenen? 38

39 Zoenen Zoenen hoeft niet gek of vies te zijn zoals Isa dacht. Het kan juist heel prettig zijn! Maar hoe werkt dat nou precies, zoenen? Jongen & meisje die zoenen Twee meisjes die Twee jongens die zoenen zoenen Wie kunnen zoenen? Jij en je vriendje of jij en je vriendin kunnen met elkaar zoenen. Als je gaat zoenen doe je het natuurlijk zelf. Maar je kunt niet in je eentje zoenen, daar moet iemand aan mee doen. Je kunt niet zo maar met iedereen zoenen. Dat kan alleen met iemand die dat zelf ook graag wilt en vaak is diegene de jongen of het meisje waar je verkering mee hebt. Het kan dus bijvoorbeeld met je vriendje of vriendin. Weet je niet zeker of je vriendje of vriendin wilt zoenen? Je kunt het altijd vragen! Als hij of zij niet wil zoenen dan moet je dat ook niet doen. Maar het is vooral erg belangrijk dat je het zelf wilt. Als je het niet wil, dan hoef je niet te zoenen! Wat is zoenen precies? Als twee mensen elkaar heel lief vinden dan willen ze soms zo dicht bij elkaar zijn dat ze elkaar aan willen raken. Om aan elkaar te laten zien dat je veel van iemand houdt kan je hem of haar zoenen. Zoenen kan ook kussen of tongen genoemd worden. Er zijn dus veel woorden voor zoenen en toch betekenen ze allemaal hetzelfde. We noemen het in dit werkboek steeds zoenen. Zoenen is niet alleen een manier om dicht bij iemand te zijn of te laten zien dat je van iemand houdt. Zoenen wordt ook gebruikt als je iemand feliciteert die je heel goed kent. Dan geef je bijvoorbeeld 3 kussen op iemands wang. Eerst links, dan rechts, dan weer links, of andersom. Deze manier van zoenen kan ook gebruikt worden als een begroeting van iemand die je heel goed kent. Zoenen hoef je niet alleen op de wang te geven. Je kan ook zoenen op elkaars mond. Als je dat al vaak hebt gedaan is dat misschien saai, en dan kun je proberen om met jullie tongen tegen elkaar te wrijven tijdens het zoenen. Wat het fijnst is moet je zelf ontdekken tijdens het zoenen en is voor iedereen anders. We hebben het nu over het zoenen dat je doet als je echt van iemand houdt, zoals je vriendje of vriendin waarmee je verkering hebt. Je houdt ook van je ouders, maar daar zoen je niet mee. Zoenen met je tong doe je alleen met je vriendje of vriendin waarmee je verkering hebt. 39

40 Waar kan en mag je zoenen? Je kunt niet zo maar overal met iemand zoenen. Sommige mensen vinden het niet prettig om te zien dat je met iemand zoent in het openbaar. Het is verstandig om te zoenen als je alleen bent met diegene met wie je wilt zoenen. Dit kan bijvoorbeeld op je kamer. Je hoeft niet altijd te zoenen als je samen op je kamer bent, ook hier geldt dat je het alleen doet als je het allebei wilt en als je er allebei zin in hebt. Wanneer kan en mag je zoenen? Zoenen mag alleen als de jongen of het meisje die je zoent dat ook wilt. Als je niet zeker weet of de ander dat ook wilt, dan kun je dat vragen. Je moet ook zeker weten of je zelf wilt zoenen. Als je dit niet witl, doe het dan niet. Zeg in dat geval ook tegen de jongen of het meisjedie met je wilt zoenen dat jij het niet wilt. Hoe kan je zoenen? Je gaat met jou lippen tegen de lippen van degene die je zoent. Probeer uit te vinden wat je zelf fijn vindt en wat de ander fijn vindt. Als je dat al vaak hebt gedaan is dat misschien saai en dan kun je proberen om met jullie tongen tegen elkaar te wrijven tijdens het zoenen. Wat het fijnst is moet je zelf ontdekken tijdens het zoenen, en is voor iedereen anders. Opdracht: Probeer hieronder alle woorden die jij kent en die hetzelfde betekenen als zoenen of kussen op te schrijven:

41 Opdracht: Kruis in de hokjes aan met wie je op welke manier zou kunnen zoenen. Met wie zou Niet zoenen. 3 kussen op de Zoen op de mond Tongzoenen je.. wang. geven Je moeder Je vriend Een jongen die je niet goed kent broer/zusje De leraar Je tante op haar verjaardag. Emoties: Zoenen is heel intiem en kan daarom voor fijne gevoelens zorgen. Je kan er heel vrolijk van worden. Als je zoent met iemand waar je verliefd op bent kan je een kriebelend gevoel in je buik krijgen. Het kan ook een beetje spannend zijn als je met iemand gaat zoenen. Maak je geen zorgen, er kan niet zoveel fout gaan! 41

42 Thema: Hygiëne 42

43 Isa Werkboek: Douchen 43

44 Hoi Meiden! Nu ik wat ouder word is het belangrijk mijn lichaam goed te verzorgen. Soms ruik ik naar zweet, dan is het belangrijk mezelf goed te douchen. Daarom zal ik jullie hier alles over douchen vertellen! Vandaag ga ik vertellen: Wie moet zich douchen? Wat moet er gewassen worden? Waar moet je douchen? Wanneer moet je douchen? Hoe moet je douchen? 44

45 Douchen: Je moet douchen om schoon te worden. Iedereen moet gaan douchen. Hieronder wordt uitgelegd per stap hoe je jezelf kunt douchen. Wie moet er douchen? Douchen is voor jongens en meisjes die in de puberteit komen erg belangrijk. Iedereen moet douchen. Als je hebt gewerkt of gesport heb je vaak ook gezweet of ben je vies geworden. Ook dan is het belangrijk om te douchen. Als je in de puberteit komt ga je ook wat meer zweten en krijg je een sterkere lichaamsgeur. Ook dan is het belangrijk om goed te douchen. Wat moet er gewassen worden? Een goede lichaamsverzorging door te douchen wordt voor jou erg belangrijk. Alle lichaamsdelen moeten goed gewassen worden. Denk aan je armen, benen, rug, buik, oksels, tenen en haren maar ook aan je geslachtsdelen zoals je vagina en billen. Waar moet je douchen? Je kunt je thuis douchen onder de douche of in bad. Ook bij een sportclub zoals een voetbalvereniging kun je meestal douchen. Wanneer moet je douchen? Het is belangrijk enkele keren per week je lichaamsdelen te wassen/douchen. Je haren was je minstens 1 keer per week. Als je merkt dat je haren vettig zijn, kun je ze het beste wassen. Omdat jullie in de puberteit komen is het wassen van de geslachtsdelen (vagina en billen) belangrijk. Het beste kun je deze dagelijks wassen. Hieronder staat beschreven hoe je de geslachtsdelen kunt wassen. Opdracht: In welke volgorde douche je jezelf? Teken in het eerste vakje jou eigen douche thuis. Schrijf in het 2 e vakje op in welke volgorde jij je altijd douchet. Dit is mijn douche: De volgorde waarin ik douche: Hoe moet je douchen?

46 Voordat je gaat douchen pak je schone kleren of een pyjama die je aan wilt doen na het douchen (een onderbroek, bh, sokken, een broek en een truitje). Leg deze in de badkamer en zorg dat ze niet nat worden! Zet de zeep en shampoo klaar voor het wassen van lichaam en haren. Voordat je gaat douchen trek je alle kleren uit en stop je deze in de wasmand of je legt ze even apart als je ze nog aan moet. Voel of het water op juiste temperatuur is en ga onder de douche staan! Hieronder staat een handig stappenplan beschreven over hoe je jezelf van het begint tot het eind kan douchen: 1. Leg een schone handdoek en 2 washandjes klaar. 2. Zet de shampoo/ douchegel klaar. 3. Zet de douche aan en ga eronder staan om je haren nat te maken. 4. Maak nu een kommetje van je handpalm en knijp uit de fles daar wat shampoo in. 5. Wrijf de shampoo dan door je haren. Zorg ervoor dat alle haren met het schuim van de shampoo bedekt zijn. 6. Laat de shampoo dan ongeveer 2 minuten zitten. 7. Spoel de shampoo dan uit je haren met water door de douchekop op je hoofd te richten. Zorg ervoor dat al het schuim uit je haar is. 8. Dan leg je de douchekop weer op zijn plek terug. Het kan ook dat je de douchekop aan het haakje aan de muur laat hangen. 9. Je haren zijn nog erg nat, knijp deze dus in de douche uit. 10. Pak nu een washandje met zeep. 11. Was nu je lichaam van boven naar beneden met het washandje. Gezicht, armen/oksels, buik, rug, benen en voeten. Je vagina nog niet. 12. Spoel met de douchekop het sop van je lichaam af. 13. Pak vervolgens een ander washandje, waarmee je jouw geslachtsdelen kunt wassen. Gebruik géén zeep. Wrijf met het washandje van voor naar achter over je vagina. 14. Spoel je hele lichaam met water af. 15. Zet dan de douche uit. 16. Pak een handdoek en droog je helemaal af van boven naar beneden. 17. Kleed je dan weer aan. Je begint met je onderbroek dan je BH. 18. Gooi het washandje en de handdoek in de wasmand. 46

47 Opdracht: Leg de onderstaande strookjes bij de juiste picto 1. Leg een schone handdoek en 2 washandjes klaar. 2. Zet de shampoo/douchegel klaar. 3. Zet de douche aan en ga eronder staan om je haren nat te maken. 4. Maak nu een kommetje van je handpalm en knijp uit de fles daar wat shampoo in. 5. Wrijf de shampoo dan door je haren. Zorg ervoor dat alle haren met het schuim van de shampoo bedekt zijn. 6. Laat de shampoo dan ongeveer 2 minuten zitten. 7. Spoel de shampoo dan uit je haren met water door de douchekop op je hoofd te richten. Zorg ervoor dat al het schuim uit je haar is. 8. Dan leg je de douchekop weer op zijn plek terug. Het kan ook dat je de douchekop aan het haakje aan de muur laat hangen. 9. Je haren zijn nog erg nat, knijp deze dus in de douche uit. 10. Pak nu een washandje met zeep. 11. Was nu je lichaam van boven naar beneden met het washandje. Gezicht, armen/oksels, buik, rug, benen en voeten. Je vagina nog niet. 12. Spoel met de douchekop het sop van je lichaam af. 13. Pak vervolgens een ander washandje, waarmee je jouw geslachtsdelen kunt wassen. Gebruik géén zeep. Wrijf met het washandje van voor naar achter over je vagina. 14. Spoel je hele lichaam met water af. 15. Zet dan de douche uit. 16. Pak een handdoek en droog je helemaal af van boven naar beneden. 17. Kleed je dan weer aan. Je begint met je onderbroek dan je BH. 18. Gooi het washandje en de handdoek in de wasmand. 47

48 Opdracht: Zet de strookjes bij de juiste picto 48

49 49

50 50

51 Opdracht: Controleer hier of je de strookjes bij de juiste picto hebt gezet 1. Leg een schone handdoek en 2 washandjes klaar. 2. Zet de shampoo klaar. 3. Zet de douche aan en ga eronder staan. 4. Maak nu een kommetje van je handpalm en pak shampoo uit de fles. 5. Wrijf de shampoo dan door je haren. 6. Laat de shampoo dan ongeveer 2 minuten zitten. 51

52 7. Spoel de shampoo dan uit je haren. 8. Dan leg je de douchekop weer op zijn plek terug. 9. Je haren zijn nog erg nat, knijp deze dus in de douche uit. 10. Pak nu een washandje met zeep. 11. Was nu je lichaam van boven naar beneden met het washandje. Gezicht, armen/oksels, buik, rug, benen en voeten. 12. Spoel met de douchekop het sop van je lichaam af. 52

53 13. Pak vervolgens een ander washand. Gebruik géén zeep. Wrijf met het washandje van voor naar achter over de vagina. 14. Spoel je hele lichaam met water af. 15. Zet dan de douche uit. 16. Pak een handdoek en droog je helemaal af van boven naar beneden. Ook de vagina hoort hierbij. 17. Kleed je dan weer aan. Je begint met je onderbroek dan je BH. 18. Gooi het washandje en de handdoek in de wasmand. 53

54 Geslachtsdelen wassen: Met geslachtsdelen van een meisje wordt de vagina bedoeld. Het is belangrijk om je vagina te wassen. Dit moet je niet met zeep doen. Het beste is met water. Hierboven staat beschreven hoe je de vagina kunt wassen wanneer je aan het douchen bent. Maar je kunt ook je vagina (je geslachtsdeel) wassen zonder dat je onder de douche staat. Als je bijvoorbeeld een dag niet douchet, is het wel belangrijk om je vagina te wassen. Dit kan je doen voordat je naar bed gaat of in de ochtend voordat je naar school gaat. Het wassen van je vagina doe je alleen. Hieronder staat een stappenplan beschreven hoe je de vagina kunt wassen wanneer je niet gaat douchen. Het wassen van de vagina kun je doen op de badkamer. 1. Pak een washand en maak deze nat met water onder de kraan. 2. Doe je broek en onderbroek naar beneden. 3. Wrijf met de natte washand van voor naar achter langs de vagina. Herhaal dit een aantal keer (minimaal 3 keer). 4. Pak dan een schone handdoek en droog de vagina van voor naar achter af. 5. Trek je onderbroek en broek weer aan. 6. Was je handen. Opdracht: Wat heb je nodig als je gaat douchen? Schrijf het hier onder op

55 Isa Werkboek: Lichaamsgeur 55

56 Hoi Meiden! Vorige week na de gymles rook ik een beetje naar zweet. Dit ruikt niet zo lekker! Gelukkig had ik mijn deodorant bij die ik onder mijn oksels kon spuiten. Toen rook ik weer lekker. Ik zal jullie alles gaan vertellen over lichaamsgeur. Vandaag ga ik jullie vertellen Wie heeft lichaamsgeur? Wat is lichaamsgeur? Waar gebruik je deodorant voor je lichaamsgeur? Wanneer is je lichaamsgeur het sterkst en wanneer gebruik je deodorant? Hoe gebruik je deodorant? 56

57 Lichaamsgeur Iedereen heeft een lichaamsgeur. Soms kan het zijn, als je bijvoorbeeld druk bent geweest of hebt gesport, dat je niet meer zo lekker ruikt. Hier kun je iets tegen doen. Bijvoorbeeld deodorant gebruiken. Wie heeft lichaamsgeur? Iedereen heeft een lichaamsgeur. In de puberteit wordt de lichaamsgeur van jongens en meisjes sterker. Wat is lichaamsgeur? Als je in de puberteit komt maakt je huid meer zweet aan. Je kan onder je oksel gaan zweten. Dit kan een beetje vies ruiken. Je kunt hiertegen deodorant gebruiken. Er zijn verschillende soorten deodorant met verschillende geurtjes. Je kunt zelf een deodorant kiezen die jij lekker vind ruiken. Waar gebruik je deodorant voor je lichaamsgeur? Deodorant gebruik je alleen onder je oksels. Deodorant gebruik je meestal wanneer je thuis bent. Sommige meisjes hebben ook deodorant in hun schooltas, zodat zij deodorant kunnen gebruiken wanneer ze naar zweet ruiken. Na het sporten kun je ook deodorant gebruiken als dit is toegestaan. Je kunt deodorant kopen bij de drogisterij. Wanneer is je lichaamsgeur het sterkst en wanneer gebruik je deodorant? Meestal gebruik je deodorant s ochtends na het opstaan. Als je merkt dat je niet zo frist ruikt kun je ook deodorant gebruiken. Als je gesport hebt zweet je meestal meer. Na het sporten kun je ook wat deodorant opspuiten. Hoe gebruik je deodorant? 1. Pak de deodorantspray. 2. Haal de dop van de deodorantspray. 3. Pak de deodorantspray in je hand. 4. Houd met je hand het truitje aan de kant. 5. Houd de deodorantspray op ongeveer 15 cm van je oksel. 6. Druk dan enkele seconden bovenop de deodorantspray. 7. Laat je truitje dan los en doe hetzelfde bij je andere oksel. Foto deodorant. Foto deodorant gebruik. 57

58 Isa Werkboek: Gezichtsverzorging 58

59 Hoi Meiden! Vanochtend toen ik wakker werd had ik een puist op mijn wang, bah! De laatste tijd heb ik wel vaker puistjes. Nu ik in de puberteit kom is het belangrijk om mijn gezicht goed te verzorgen. Ik zal jullie alles gaan vertellen over gezichtsverzorging. Vandaag ga ik vertellen: Wie moet het gezicht verzorgen? Wat moet je verzorgen? Waar moet je het gezicht verzorgen? Wanneer moet je het gezicht verzorgen? Hoe moet je het gezicht verzorgen? 59

60 Gezichtsverzorging Het is belangrijk om je gezicht te verzorgen. Soms doe ik mascara of lipgloss op en dan is het belangrijk voordat je naar bed gaat, je gezicht schoon te maken en je make-up er af te halen. Maar ook als ik geen make-up op heb, maak ik elke dag mijn gezicht schoon. Wie moet het gezicht verzorgen? Voor meisjes en jongens die in de puberteit komen is het belangrijk het gezicht goed te verzorgen. Wat moet je verzorgen? In de puberteit kun je puistjes/acne krijgen. Dit is heel normaal voor jullie leeftijd. Het is daarom belangrijk om je gezicht goed te wassen. Waar moet je het gezicht verzorgen? Je kunt je gezicht wassen als je onder de douche staat, maar ook aan de wastafel/wasbak op de badkamer. Wanneer moet je het gezicht verzorgen? Je kunt je gezicht het beste wassen s ochtends na het opstaan en s avonds voordat je weer gaat slapen. Hoe moet je het gezicht verzorgen? 1. Pak eerst een (schone) handdoek en een washandje. 2. Pak daarna de (hand) zeep. 3.Draai de kraan open zodat er een klein straaltje water uit komt. 4. Doe daarna een klein beetje zeep op je handen en wrijf je handen over elkaar goed schoon. Spoel de zeep goed van je handen af. 5. Houdt dan het (schone) washandje onder het water zodat het nat wordt. 6. Draai dan de kraan weer dicht. 7. Wrijf met het natte washandje een paar keer zachtjes over je gezicht. 8. Pak dan de (schone) handdoek en dep je gezicht zachtjes droog. 9. Hang de handdoek en het washandje over het handdoek rek. 60

61 Opdracht: Leg de onderstaande strookjes bij de juiste picto s 1. Pak eerst een (schone) handdoek en een washandje. 2. Pak daarna de (hand) zeep. 3. Draai de kraan open zodat er een klein straaltje water uit komt. 4. Doe daarna een klein beetje zeep op je handen en wrijf je handen over elkaar goed schoon. Spoel de zeep goed van je handen af. 5. Houdt dan het (schone) washandje onder het water zodat het nat wordt. 6. Draai dan de kraan weer dicht. 7. Wrijf met het natte washandje een paar keer zachtjes over je gezicht. 8. Pak dan de (schone) handdoek en dep je gezicht zachtjes droog. 9. Hang de handdoek en het washandje over het handdoek rek. 61

62 Opdracht: Zet de strookjes bij de juiste picto s 62

63 63

64 Opdracht: Controleer of je de strookjes bij de juiste picto hebt gezet. 1 Pak een (schone) handdoek en washandje 2 Pak de (hand) zeep 3 Draai de kraan open, zodat er een klein straaltje water uit komt. 4 Wrijf je handen met zeep en water schoon 5 Houdt dan het (schone) washandje onder het water zodat het nat wordt. 6 Draai de kraan weer dicht 64

65 7 Wrijf met het washandje een paar keer zachtjes over je gezicht. 8 Pak de schone handdoek en dep je gezicht droog. 9 Hang de handdoek en het washandje over het handdoek rek. 65