Vlaamse sociale bescherming en tegemoetkomingen

Transcriptie

1 Figure 1 logo vrouwenraad Vlaamse sociale bescherming en tegemoetkomingen Een dossier over sociale bescherming, financiële bijdragen van en tegemoetkomingen aan individuen en gezinnen vanuit een genderperspectief

2 INHOUDSTAFEL Dossier Inleiding... 4 Begrippen... 6 Solidariteit... 6 Verzekering... 8 De federale sociale bescherming Categorieën rechten in de sociale zekerheid Categorieën rechten in de sociale bijstand De Vlaamse sociale bescherming Decreet houdende de Vlaamse sociale bescherming Kinderbijslagen/gezinsbijslagen Gezin, welzijn en gezondheid Milieu en energie Onderwijs Vervoer Vlaamse Gewestbelastingen Werk Wonen en ruimtelijke ordening Solidariteits- en gelijkheidsgehalte federale en Vlaamse sociale bescherming Pagina 2

3 Automatische rechtentoekenning en proactieve dienstverlening Het inkomensbegrip Besluit Pagina 3

4 Inleiding Dossier De Vrouwenraad heeft een aantal bedenkingen over hoe de federale sociale bescherming (het sociale zekerheidssysteem en de sociale bijstand) en de inkomstenbelasting in de vorige decennia vorm hebben gekregen; vooral over de ongelijke behandelingen tussen vrouwen en mannen, samenwoners en gehuwden, een- en tweeverdienersgezinnen, die er zijn ingeslopen door de opeenvolging van diverse ad hoc maatregelen, door de diverse invullingen van het inkomensbegrip, het begrip gezin, het begrip handicap, de referentieperiodes doorheen de sectoren,, door verschillende manieren van bijdrageheffingen en uitkeringen. De sociale bescherming is zeer complex geworden en de regelgevingen, ook op de diverse beleidsniveaus, zijn niet op elkaar afgestemd. Er is een toename van de selectieve maatregelen voor specifieke doelgroepen ( voor elk wat wils ) en toch bereiken de sociale maatregelen hun doel niet door hun ineffectiviteit. We hebben bovendien te maken met een armoederatio die niet daalt. In onze dossiers met aanbevelingen over Individuele rechten in de sociale zekerheid, Gelijkgestelde periodes en De inkomstenbelasting vanuit genderperspectief besteden we daar uitgebreid aandacht aan en reiken we pistes aan om onrechtvaardigheden te bannen, met als uitgangspunt onze Kadertekst 'Combinatie beroeps- en gezinsleven'. In deze kadertekst hechten we belang aan een normatief kader om te komen tot een sterke democratie, die volgende basiswaarden zou moeten omvatten: gelijkheid, vrijheid, solidariteit en doelmatigheid (of efficiëntie). Deze basiswaarden moeten bovendien in evenwicht zijn. Ze moeten elkaar stimuleren en elkaar tevens begrenzen. Uit die basiswaarden vloeien ook afgeleide waarden (of waarden die instrumenteel zijn voor de basiswaarden) voort zoals verantwoordelijkheid, onafhankelijkheid, duurzaamheid. Ook de administratieve ondersteuning van de sociale bescherming en de uitwisseling van gegevens is ingewikkeld. In België zijn instanties betrokken bij de inning van bijdragen, het beheer, de uitvoering of de toekenning van de uitkeringen van de sociale verzekeringen (ziekte, werkloosheid, pensioenen, gezinsbijslagen), in de stelsels van werknemers, zelfstandigen en ambtenaren, in de sociale bijstand (leefloon, tegemoetkomingen aan gehandicapten), de aanvullende voordelen voorzien in CAO s instanties zijn actief bij het beheer, de uitvoering of de toekenning van de sociale voordelen voorzien door andere overheidsniveaus (gemeenten, steden, provincies, gewesten, gemeenschappen), de afgeleide rechten toegekend op basis van het sociaal statuut van de begunstigde (belastingdiensten, vervoersmaatschappijen, openbare nutsbedrijven, sociale huisvestingsmaatschappijen, e.d.). 1 De Vlaamse sociale bescherming is in volle uitbouw. De Vlaamse zorgverzekering (2001) is recent ingebed in een basisdecreet van 13 juli over de Vlaamse sociale bescherming, waarin ook de premie voor het jonge kind en de maximumfactuur in de thuiszorg zijn opgenomen. Het is nog wachten op de middelen om dit te realiseren, alvast tot de budgetcontrole in het voorjaar van Frank Robben, Automatische toekenning van rechten in de sociale sector, powerpointpresentatie Studiedag automatische rechtentoekenning en proactieve dienstverlening, 27 november, Vlaams parlement (initiatief van Vlaams minister van armoede Ingrid Lieten) Pagina 4

5 De Vrouwenraad vult het begrip Vlaamse sociale bescherming ruimer in dan wat er in het decreet staat. De overdracht van bepaalde federale bevoegdheden (bijvoorbeeld de gezinsbijslagen, belastingverminderingen die betrekking hebben op wonen), conform het federaal regeerakkoord van 1 december 2011, zal volgens ons ook een belangrijke rol gaan spelen op het vlak van de Vlaamse sociale bescherming. Bovendien heeft de Vlaamse overheid al heel wat maatregelen - diverse tegemoetkomingen - genomen in verschillende bevoegdheidsdomeinen, die we ook als vormen van sociale bescherming beschouwen. Dit dossier bevat een overzicht van de diverse sociale beschermingsmaatregelen. We proberen verder ook duidelijkheid te scheppen in de begrippen/principes verzekering en solidariteit, die de pijlers zijn van de sociale bescherming. We willen nagaan hoe verzekering en solidariteit op elkaar inwerken in de sociale bescherming die volgens ons bestaat uit de federale sociale zekerheid (werknemersverzekering), de federale bijstand en de Vlaamse volksverzekering (die stilaan vorm krijgt). Welke zijn de repercussies voor individuen en gezinnen binnen deze drie stelsels? In welke mate is er sprake van onrechtvaardigheden? Worden onrechtvaardigheden versterkt dan wel geremd door de combinatie van een federale en een Vlaamse sociale bescherming in opbouw? Pagina 5

6 Begrippen Solidariteit Solidariteit wordt beschouwd als een vorm van sociale verbondenheid 2 onder diverse maatschappelijke actoren. Solidariteit houdt in dat de maatschappij in zekere mate investeert in bepaalde (groepen van) mensen die geconfronteerd worden met een mate van achterstelling of afhankelijkheid. 3 Dit kan onder andere gebeuren via diverse vormen van (financiële) ondersteuning. Een effectieve en efficiënte solidariteit op maatschappelijk niveau kan bereikt worden via een aangepast collectief systeem met voldoende financiële middelen voor investeringen in de afhankelijke groepen. Daartegenover staat de verantwoordelijkheid van vrouwen en mannen die (via betaalde arbeid) hun financiële zelfstandigheid kunnen realiseren en een bijdrage kunnen leveren aan de collectieve systemen. 4 Solidariteit gaat dus om de herverdeling binnen volgende verzekeringssystemen: de werknemersverzekeringen, de volksverzekeringen, de sociale voorzieningen/bijstandsverzekeringen. Deze drie verzekeringssystemen kunnen we omschrijven als de sociale bescherming. Op federaal niveau bestaat die sociale bescherming uit de sociale zekerheid (werknemersverzekering) en uit de bijstand (leefloon, inkomensgarantie voor ouderen, ). Op Vlaams niveau maakt men werk van een volksverzekering en bestaat er een pakket van diverse sociale voorzieningen/tegemoetkomingen. De regelgeving in de sociale bescherming doet zogenaamde abstracte 5 solidariteitsrelaties ontstaan, een herverdeling tussen mensen met meer en met minder of weinig financiële middelen, tussen werkenden en werklozen, gezonden en zieken, jongeren en ouderen, kleine en grote huishoudens/gezinnen,. Dit wordt ook horizontale, verticale en intergenerationele solidariteit genoemd (zie verder, p. 9-10). 2 Sociale verbondenheid wijst op een positieve uitwisseling tussen mensen in het maatschappelijk leven. Er zijn verschillende kenmerken van sociale verbondenheid, zoals respect, genegenheid, vriendschap, openheid, solidariteit, 3 De afhankelijkheid heeft bijvoorbeeld te maken met de onmogelijkheid om een betaalde baan uit te oefenen omwille van de leeftijd (te jong of te oud), fysieke en/of mentale invaliditeit, (langdurige) ziekte, onvrijwillige werkloosheid, 4 Walter Van Dongen, Naar een democratische arbeidsverdeling in Vlaanderen en Europa? Het Combinatiemodel als basis voor een geïntegreerd beleid, SVR-Studie, 2008/1, p Abstract duidt hier op onpersoonlijke ruilrelaties tussen anonieme groepen en met een onderlinge maatschappelijke afstand (uitstrekking in de tijd) en geld wordt daarbij als ruilmiddel gebruikt. Pagina 6

7 De solidariteit in de sociale bescherming kan onder druk komen te staan door bepaalde evoluties in de maatschappij, bijvoorbeeld de vergrijzing, periodes van hoge werkloosheid, en dan is het van belang hoe de overheid het solidariteitsbegrip invult: welke verhouding is er tussen bijdragen en uitkeringen, heffing naar draagkracht, verplichte collectieve deelname, gelijke behandeling (van ongelijke gevallen?), Solidariteitsbegrippen en -vormen 6 Het principe is dat deelnemers betalen aan de schade van andere deelnemers. Soms betalen ze meer bijdragen/premies dan dat ze uitkeringen/prestaties ontvangen. Het omgekeerde gebeurt ook. Er doet zich dan een de factosolidariteit voor en dat betekent dat deze solidariteit niet noodzakelijkerwijs zijn oorsprong vindt in de verbondenheidsgevoelens (er is een onevenredige verdeling van bijdragen/premies en uitkeringen/prestaties). Een andere benaming voor deze solidariteit is kanssolidariteit waarbij clustering/pooling van individuele risico s of de zogenaamde risicodeling kenmerkend is. De kanssolidariteit is het resultaat van een kans-theoretisch proces waarbij de balans achteraf, na afloop van een verzekeringsperiode kan opgemaakt worden, vandaar het zogenaamde ex post karakter van de kanssolidariteit. Het gaat om de herverdeling die na een zekere periode is opgetreden tussen degenen voor wie het verzekerde risico zich heeft voorgedaan en degenen voor wie dit niet gebeurd is. De kanssolidariteit is in elk verzekeringssysteem aanwezig. Risicodifferentiatie: Het onderscheiden van subgroepen binnen de totale deelnemers of de verzekerdengroep op grond van verschillen in hun groepsgemiddelde risico s om de premie te kunnen afstemmen op de hoogte van het risico. Risicosolidariteit: Wanneer risicodifferentiatie praktisch mogelijk is maar niet of niet volledig wordt toegepast ontstaat een de facto solidariteit van de goede 7 met de slechte risico s 8. Dit (eerste solidariteits)moment wordt risicosolidariteit genoemd. Men schrijft aan de verzekerde een bepaald risico toe dat ongelijk is aan het feitelijk risico. De risicofactoren spelen dus geen recht evenredige rol bij het vaststellen van de premie. Bij volledige risicosolidariteit zal het toeschrijven van de premie gelijk zijn aan het over de groep van verzekerden gemiddelde risico. Het gaat om de herverdeling die tussen verzekerden met verschillende risico s ontstaat indien er onder hen geen risicodifferentiatie wordt toegepast. 6 Drs. W.J.H. Van Oorschot, Solidariteit in verzekering en sociale zekerheid: analyse van een begrip, artikel, p Goede risico s: een lagere premie voor risicogroepen met een lager gemiddeld risico. 8 Slechte risico s: een hogere premie voor risicogroepen met een hoger gemiddeld risico. Pagina 7

8 Equivalentiesolidariteit: De premie wordt vastgesteld evenredig aan de omvang van het risico. Een gelijk risico impliceert een gelijke premie, een lager of hoger risico impliceert een lagere of hogere premie. (tweede solidariteitsmoment). Deze solidariteit heeft een ex ante karakter omdat die vooraf in het verzekeringssysteem kan ingebracht worden. Inequivalentiesolidariteit: De premie wordt niet evenredig aan de risico s vastgesteld. Ze wordt vastgesteld op basis van andere factoren dan risicofactoren, namelijk op basis van kenmerken van individuen die niet van invloed zijn op de risico-omvang, bijvoorbeeld het inkomensniveau. De premie kan meer of minder dan evenredig aan de risico s worden vastgesteld. (derde solidariteitsmoment). Ex ante karakter. De herverdeling is het gevolg van het doorbreken van de equivalentie tussen premie en risico. Omgekeerde solidariteit: Er kan bijvoorbeeld een premie geheven worden naar inkomen, terwijl het inkomen geen risicofactor is en waarbij lagere inkomensgroepen een hogere premie betalen dan hogere inkomensgroepen; verdeling van arm naar rijk. Verzekering Binnen de verzekeringslogica kunnen enkel personen die een premie/bijdrage betalen verzekerd zijn. De hoogte van de premie is afhankelijk van het risico dat een persoon loopt op het risico waarvoor hij/zij zich verzekert. Hoe meer kans op een risico, hoe hoger de premie. Een hogere premie geeft recht op een hogere schadeloosstelling. Sociale beschermingsregelingen (werknemersverzekeringen, volksverzekeringen, sociale voorzieningen/bijstandsverzekeringen) zijn vormen van verzekeren. De betrokken personen krijgen immers een toezegging van schadeloosstelling voor wanneer er zich in de toekomst een bepaald risico voordoet en ook omdat ze daarvoor een premie betalen. In het verzekeren zit een onderlinge risicodeling vervat. Een aantal deelnemers aan het verzekeren betalen mee aan de schade van andere deelnemers, ze betalen meer dan dat ze zelf aan uitkeringen ontvangen en voor andere deelnemers is dat net het omgekeerde. Het gaat om onevenredige verdelingen van premies en prestaties tussen deelnemers. Naast deze risicodeling is er ook sprake van risicodifferentiatie. Er worden subgroepen afgebakend binnen de totale verzekerdengroep op basis van verschillen in hun groepsgemiddelde risico. Op die manier wordt de premie afgestemd op de hoogte van het risico: een hogere premie voor risicogroepen met een hoger gemiddeld risico. Er zijn dus drie solidariteitsmechanismen te onderscheiden: - Zoals hierboven vermeld: de premie en de prestatie staan in een gelijke vaste verhouding tot het inkomen en daardoor wordt het draagkrachtbeginsel toegepast. En de twee afwijkingen op deze verzekeringssolidariteit: Pagina 8

9 - De equivalentie (evenredigheid): de premie wordt vastgesteld evenredig aan de omvang van het risico. Een gelijk risico impliceert dan een gelijke premie en een lager of hoger risico impliceert een evenredig lagere of hogere premie; - De inequivalentie (onevenredigheid): wanneer premies niet evenredig aan de risico s worden gekoppeld: premies kunnen dus meer dan evenredig of minder aan risico s worden gelinkt (premie is een percentage van het loon). De premies worden hier vastgesteld op basis van andere factoren dan op risico-factoren, namelijk op basis van kenmerken van individuen en die zijn niet van invloed op de risico-omvang. Vaak wordt het inkomensniveau gehanteerd (solidariteit van hogere inkomensgroepen met lagere inkomensgroepen). Maar bij loongerelateerde uitkeringsregelingen, is het inkomensniveau wel een risicofactor omdat het risico afhangt van het vorige loon. Het komt erop neer dat elk verzekeringssysteem solidariteit bevat die bestaat uit (ex post) kanssolidariteit en daar bovenop kan men door af te wijken van de verzekeringslogica de twee ex ante solidariteitsmomenten inbrengen: de risico-solidariteit en de inequivalentiesolidariteit. De ex ante solidariteit wordt ook subsidiërende solidariteit genoemd. In een verzekeringssysteem is er een verdeling van middelen. Er is een minimale herverdeling wanneer er in een systeem enkel kanssolidariteit bestaat. Meer elementen van subsidiërende solidariteit maken de herverdeling omvangrijker. De mate van verdeling kan in theorie op volgende wijzen berekend worden: - Het gemiddelde van alle individuele positieve premies (lasten) gedeeld door de prestaties (baten-saldi) - Het gemiddelde van alle individuele negatieve premies (lasten) gedeeld door de prestaties (baten-saldi) Het zou zelfs mogelijk zijn om de herverdeling op te splitsen in het ex post en het ex antegedeelte, wanneer de risicopremie van alle individuele verzekerden bekend is. De risicopremie is het bedrag dat per individuele verzekering bestemd is voor het betalen van schade. Dit is met andere woorden de premie die men zou moeten betalen wanneer er geen subsidiërende solidariteit is. In de praktijk echter zijn er onvoldoende gegevens beschikbaar. Het is wel theoretisch mogelijk om het absolute solidariteitsgehalte van de verschillende verzekeringssystemen te kwantificeren op basis van de componenten kanssolidariteit, risicosolidariteit en inequivalentiesolidariteit. In de praktijk ontbreekt het aan de nodige exacte gegevens. Het solidariteitsgehalte is afhankelijk van de aan- of afwezigheid van risico- en inequivalentiesolidariteit. Over het algemeen kan ook gesteld worden dat een systeem zonder elementen van subsidiërende solidariteit een lager solidariteitsgehalte heeft dan een systeem met dergelijke elementen. De mate van kanssolidariteit: Hier speelt de heterogeniteit van de groep verzekerden ten aanzien van de kans op schade en de schadeomvang een rol. Naarmate de heterogeniteit groter is (een grotere spreiding in de verdeling van kansen op schade en in de omvang ervan), zal de gemiddelde kanssolidariteit (ex post herverdelingscomponent) groter zijn. Bijvoorbeeld in de ziekteverzekering: een grote heterogeniteit in risicofactoren, bv. het aantal, de leeftijd van de meeverzekerde gezinsleden. Pagina 9

10 De mate van risicosolidariteit: Deze solidariteit is groter in een systeem waarin alle verzekerden tot eenzelfde risicogroep behoren, waarbij iedereen hetzelfde gemiddelde risico krijgt toegekend. De solidariteit is lager in een systeem waarin er sprake is van enige risicodifferentiatie (ziekteverzekering). Wanneer je bijvoorbeeld twee systemen met risicodifferentiatie vergelijkt dan is het solidariteitsgehalte het hoogst in het systeem met de meest heterogene groep. De mate van inequivalentiesolidariteit: Voorbeeld: het systeem waarbij de premie binnen risicogroepen wordt vastgesteld als een percentage van het inkomen van de verzekerde en waarbij het inkomen en het risico los staan van elkaar. Volgende elementen zijn hier van belang: de wijze waarop de premie wordt vastgesteld, het bestaan van plafonds (premie-inkomensgrenzen) en premievrije voeten. Een systeem met een degressieve premie heeft een lager solidariteitsgehalte dan een systeem met een proportionele premie en dit laatste heeft dan weer een lager solidariteitsgehalte dan een systeem met een progressieve premie. Het solidariteitsgehalte in de types verzekeringen Privé-verzekeringen De verzekerde maakt een vrijwillige keuze om zich tegen een bepaald risico te verzekeren (uitgezonderd de autoverzekering, die verplicht is). De feitelijk te betalen premie is doorgaans gelijk aan de risicopremie. Dit heeft te maken met een ver doorgevoerde risicodifferentiatie (homogenisering van risicogroepen) van en de toepassing van het equivalentiebeginsel. Het gevolg is dat er een gering solidariteitsgehalte is en een geringe kanssolidariteit. Enkel personen die een premie betalen, kunnen verzekerd zijn. De hoogte van de premie hangt af van het risico dat een persoon loopt op het risico waarvoor zij/hij zich verzekert en van de kostprijs die aan het eventuele risico verbonden is (de schadeloosstelling). Hoe meer kans op een risico en hoe hoger de kost, hoe hoger de premie wordt en hoe hoger ook de schadeloosstelling. Sociale verzekeringen Er wordt een onderscheid gemaakt tussen risico (de kans op het optreden van het verzekerd risico) en prestatie (de uitkering, gehanteerd als concrete maat voor de schade-omvang). In de sociale verzekeringen (uitgezonderd de ziekteverzekering) wordt niet gedifferentieerd naar de kans op het verzekerd risico. Elke verzekerde krijgt een gelijke kans (gemiddelde over alle verzekerden) toegeschreven. Daardoor wordt de kans op een risico een constante. Dat heeft als gevolg dat er een grote mate van kans-, risico- en inequivalentiesolidariteit en een hoog solidariteitsgehalte is. Mogelijkheden: - Voor verschillende groepen verzekerden (werknemers) gelden verschillende bijdragenpercentages naar rato van de gemiddelde kans op het optreden van het verzekerd risico binnen de groepen (ziekteverzekering). Pagina 10

11 - Iedere verzekerde krijgt dezelfde kans toegeschreven en dan is de spreiding van feitelijke kansen op schade maximaal evenals de schadeomvang, waardoor ook de kanssolidariteit maximaal is (de andere verzekeringen). De mate van inequivalentiesolidariteit is groot omdat de absolute bijdragen in alle sociale verzekeringen inkomensgerelateerd zijn en omdat de absolute schade-uitkering niet voor alle inkomensgroepen in een vaste verhouding staat tot de absolute bijdrage. De mate van inequivalentiesolidariteit wordt afgeremd door maximum bijdragen-inkomensgrenzen. Horizontale, verticale en intergenerationale solidariteit in de sociale zekerheid Het verzekeringsprincipe zit dus in de sociale zekerheid vervat maar het wordt gemilderd door het solidariteitsprincipe, om tegemoet te komen aan de doelstellingen (een minimum inkomen waarborgen en de levensstandaard zoveel mogelijk handhaven). 9 Het proportionaliteitsverband tussen bijdrage en uitkering wordt daardoor niet strikt toegepast zoals in de verzekeringslogica. Er is geen band tussen het risico en de bijdrage (bijvoorbeeld: een 60-jarige persoon met ernstige hartproblemen betaalt dezelfde bijdrage als een 25-jarige gezonde persoon; een laaggeschoolde betaalt eenzelfde bijdrage voor de werkloosheidsverzekering als een hooggeschoolde). Wat de te verwachten schadeloosstelling (uitkering) betreft is die niet allesbepalend voor de hoogte van de premie die de verzekerde moet betalen. Er zijn bijkomende parameters, namelijk het inkomen of de samenstelling van het gezin. Daarom brengen sommige mensen meer in dan ze er ooit van terugkrijgen en omgekeerd. Het solidariteitsprincipe werkt op drie vlakken: - De horizontale solidariteit: van lagere risico- naar hogere risicogroepen. De te betalen premie is niet afhankelijk van het risico dat een werknemer loopt op een bepaalde gebeurtenis. De premie wordt berekend als een voor iedereen gelijklopend percentage van de eigen inkomsten. - De verticale solidariteit: doet een correctie tussen de betaalde premie en de ontvangen schadeloosstelling. Bij de werkloosheidsuitkering bijvoorbeeld, worden de uitkeringen mee bepaald door het tot aan de werkloosheid ontvangen loon (behoud verworven levensstandaard). Maar er wordt rekening gehouden met minimum- en maximumgrenzen, die bij de werkloosheid niet ver uit elkaar liggen. De hoge loontrekkers betalen meer bijdragen in vergelijking met de uitkeringen waarop ze recht hebben en de lage loontrekkers betalen relatief minder bijdragen. De gezinsmodulering valt ook onder de verticale solidariteit. Daarbij is de hoogte van de uitkering afhankelijk van de samenstelling van het gezin (gehuwde of samenwonend, met of zonder kinderen). Eenverdienersgezinnen en gezinnen met kinderlast ontvangen hogere uitkeringen dan alleenstaanden en tweeverdienersgezinnen omdat hun veronderstelde behoefte groter is. 9 Bea Cantillon, Joris Ghysels en Marjolijn De Wilde, De Individualiserling van de sociale zekerheid, tussen utopie en dwaling, in Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid, 2 de trimester 2009, 51 ste jaargang, p Pagina 11

12 - De intergenerationele solidariteit gebeurt van de actieve beroepsbevolking naar de nietactieve bevolking (gepensioneerden). De systemen van gezinsmodulering en afgeleide rechten hebben doorheen de jaren vorm gekregen om te beantwoorden aan de doelstellingen van de sociale zekerheid. Mensen die geen betaalde arbeid verrichten tijdens de beroepsactieve leeftijd, hebben binnen de verzekeringslogica geen recht op uitkeringen, ze betalen ook geen bijdragen; dus in principe hebben ze dan ook geen recht op gezondheidszorg, pensioenen, Het ging/gaat vooral om vrouwen die onbetaalde zorgarbeid verrichten. Via hun werkende echtgenoot/afgeleide rechten ontvingen/ontvangen ze toch de sociale voorzieningen. Gezinsmodulering houdt in dat men bij werknemers die op een werkloosheids- of een invaliditeitsuitkering terugvallen, rekening houdt met het verschil in noden bij degenen die alleen zijn, die samenwonen of die een gezin ten laste hebben. Deze maatregelen op zich versterken de solidariteit binnen de sociale zekerheid. De afgeleide rechten en de gezinsmodulering worden door een groot deel van de vrouwenbeweging tegenover de individuele rechten geplaatst. De vrouwenbeweging pleit voor individualisering mits voldoende omkaderende maatregelen (een geïntegreerd beleid) omdat het systeem van afgeleide rechten en gezinsmodulering een onrechtvaardige behandeling doet ontstaan tussen bepaalde groepen (beroepsactieve versus niet-beroepsactieve vrouwen, eenverdieners versus tweeverdienersgezinnen, gehuwden versus samenwoners, ). Van belang bij die omkaderende maatregelen zijn de gelijkgestelde dagen/periodes die genderneutraal moeten gemaakt worden, een andere invulling van de werktijdenregelingen, het dichten van de loonkloof, dit alles op basis van een combinatiemodel (beroeps- en gezinsleven) in plaats van te blijven sleutelen aan het kostwinnersmodel. De afgeleide rechten en de gezinsmodulering zijn sinds de activering van de welvaartstaat bovendien in een spanningsveld terecht gekomen tussen activering en bescherming. Door de activering is er in de sociale zekerheid een derde doelstelling tot stand gekomen: de actieve participatie. De sociale zekerheid doet dus ook aan risicopreventie. De federale sociale bescherming De federale sociale bescherming zit vervat in de sociale zekerheid en sociale bijstand. Deze stelsels kregen en krijgen vorm via verschillende wetten, K.B s en CAO s. Grosso modo kunnen we stellen dat de sociale zekerheid gerelateerd is aan beroepsarbeid, op basis van bijdragen van werknemers met of zonder gezinslast. Ambtenaren en zelfstandigen hebben hun eigen sociale zekerheidsstelsel, eveneens met een bijdragesysteem. De sociale bijstand is eerder verbonden met burgerschap en is voorzien voor: - degenen die ooit door hun beroepsarbeid aan de sociale zekerheid hebben bijgedragen maar op een zeker moment uit de sociale zekerheid zijn uitgesloten - bijvoorbeeld wegens schorsing uit de werkloosheid; - degenen die nooit een eerste baan hebben gehad en bijgevolg niet hebben bijgedragen; - degenen die nauwelijks gewerkt hebben en omzeggens niets hebben bijgedragen, noch opgebouwd Pagina 12

13 en die niet (meer) van afgeleide rechten van hun partner kunnen genieten. Categorieën rechten in de sociale zekerheid In de sociale zekerheid zijn er vier categorieën rechten die elkaar uitsluiten en waarin alle sociale uitkeringen kunnen ondergebracht worden 10 : - de eigen contributieve rechten - de eigen niet-contributieve rechten - de afgeleide rechten - de eigen niet-ontvangen rechten Eigen contributief recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu omdat hij/zij bijdragen betaalt of voor haar/hem worden betaald in de socialezekerheidsregeling waartoe hij/zij behoort. Dit geeft recht op een bedrag dat overeenstemt met het bedrag van de uitkering dat het individu zou ontvangen indien hij/zij een alleenstaande zou zijn en indien hij/zij slechts over een enig inkomen zou kunnen beschikken. Eigen niet-contributief recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu zonder dat door hem/haar of voor hem/haar een bijdrage werd of wordt betaald en zonder dat er een band als bloedverwant, als aanverwant of als samenwonende met een individu dat bijdragen heeft betaald of betaalt, wordt vereist. Dit zijn rechten erkend in de residuaire sociale beschermingsregelingen (bijstand) of voortkomend uit perioden gelijkgesteld met perioden van arbeid. Afgeleid recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu op basis van een band als bloedverwant, als aanverwant of als samenwonende met een individu dat eigen al dan niet contributieve rechten heeft, ongeacht deze gerechtigde nog leeft of niet. Deze personen zijn of waren (weduwen en wezen) dus ten laste van iemand met eigen rechten. Een afgeleid recht is ook de eventuele verhoging van een eigen recht, aan de gerechtigde toegekend wegens zijn/haar toestand als niet-alleenstaande of wegens het hebben van personen ten laste. Afgeleide rechten kunnen uitgesplitst worden in: - contributieve afgeleide rechten - niet-contributieve afgeleide rechten naargelang het eigen recht waarvan zij afgeleid zijn, een al dan niet contributief recht is (was). Eigen niet-ontvangen recht: vermindering van het eigen recht wegens een toestand als samenwonende, waaruit kan worden afgeleid dat het individu niet over enig inkomen beschikt. Hieronder vallen de verminderingen toegepast op de invaliditeitsuitkeringen en op de werkloosheidsuitkering van samenwonenden. Tabel: Overzicht eigen rechten per sociale zekerheidssector 10 Zie Vrouwenraaddossier en aanbevelingen Individuele rechten in de sociale zekerheid (pdf - 700kb), p Pagina 13

14 Eigen contributieve rechten Geneeskundige verzorging voor werknemers Uitkeringen (arbeidsongeschiktheid, invaliditeit, moederschap 11 ) Rustpensioen Werkloosheid Brugpensioen (wordt werkloosheid met bedrijfstoeslag ) Gewone kinderbijslag Gewoon kraamgeld Eigen niet-contributieve rechten Geneeskundige verzorging voor niet-werknemers Gelijkgestelde perioden in de pensioenen Verhoogde kinderbijslag voor werklozen, invaliden,... Loopbaanonderbreking Residuair stelsel: - Gewaarborgde inkomens - Tegemoetkomingen aan personen met een handicap Verminderingen (niet-ontvangen eigen rechten): uitkeringen (arbeidsongeschiktheid, invaliditeit) samenwonenden werkloosheid samenwonenden Tabel: Overzicht afgeleide rechten Contributieve afgeleide rechten Geneeskundige verzorging voor personen ten laste van werknemers Invaliditeit: verschil gezinsbedrag (65%)-bedrag alleenstaande (55%) Gezinspensioen: verschil gezinsbedrag (75%)-bedrag alleenstaande (60%) Rustpensioen voor de uit de echt gescheiden echtgeno(o)t(e) Overlevingspensioen Werkloosheid: verschil gezinsbedrag (65%)-bedrag alleenstaande (55%) Niet-contributieve afgeleide rechten Geneeskundige verzorging voor personen ten laste van niet-werknemers Geneeskundige verzorging voor weduwen en wezen Gewaarborgde inkomens: verschil gezinsbedragbedrag alleenstaande Soorten risico s Globaal gezien zijn er twee soorten risico's die de sociale zekerheid dekt, met name het loonverlies en het ontoereikend loon 12 (de zogenaamde inkomensvervangende en -aanvullende uitkeringen). De sociale zekerheid heeft bijgevolg een aantal functies 13 : - de bescherming en verbetering van (het bestaan en het creëren van) de werkgelegenheid; - een minimum inkomen waarborgen; - de verworven levensstandaard waarborgen; - de sociale integratie promoten. 11 De uitkering bedraagt 82% van het brutoloon in de eerste maand, 75% nadien, met een plafond. De moederschapsverzekering is een apart stelsel dat gefinancierd wordt door bijdragen van werkgevers. 12 Wat betreft het ontoereikend loon gaat het om de gezondheidsuitgaven en de uitgaven inzake de kosten van het kind. 13 Conform diverse wetenschappelijke artikels met betrekking tot de werking van de sociale zekerheid. Pagina 14

15 Maar er is volgens de Vrouwenraad ook een derde risico, met name het risico dat verbonden is aan de combinatie van beroeps- en gezinsleven. Dit heeft te maken met de ondersteuning van de zorgfunctie. Want de sociale zekerheid neemt de zorgfunctie ook voor een stuk ten laste: - Op een directe manier voor beroepsactieve personen via de zogenaamde individuele oplossingen waarbij een persoon zich tijdelijk of gedeeltelijk kan terugtrekken uit de beroepsarbeid (bijvoorbeeld loopbaanonderbreking, tijdskrediet, zorgverlof,...) 14 ; deze onderbrekingen worden omgezet in gelijkgestelde periodes en gedeeltelijk vergoed door de sociale zekerheid. Het zijn vooral vrouwen die gebruik maken van deze individuele oplossingen. Er zitten echter een aantal anomalieën in het systeem van onderbrekingen en gelijkgestelde periodes. Dit aspect komt aan bod in ons dossier Gelijkgestelde periodes. - Op een indirecte manier 15 voor niet-beroepsactieve personen via de afgeleide rechten in gezinsverband. Ook hier hebben we te maken met heel wat onrechtvaardigheden. Categorieën rechten in de sociale bijstand De sociale bijstand garandeert een minimum inkomen en de mogelijkheid tot een menswaardig bestaan. In het kader van de sociale bijstand : 14 Zie Vrouwenraaddossier en aanbevelingen Gelijkgestelde periodes 2011 we maken hier de opdeling in: - Onderbrekingen voor en na de geboorte en adoptie (zwangerschap; moederschap, vaderschap en meemoederschap); - Ouderschap en/of combinatie beroeps- en gezinsleven: loopbaanonderbreking oud regime; tijdskrediet en loopbaanvermindering; thematische verloven (ouderschapsverlof, verlof voor de verzorging van een zwaar ziek gezins- of familielid, verlof voor palliatieve zorgen); deeltijds werk; arbeidsbeperking in het kader van arbeidsherverdeling; verlof om dwingende redenen; klein verlet; pleegzorgverlof. Zie ook Vrouwenraaddossier Tijdskrediet V/M werknemers. 15 Indirect omdat we er kunnen vanuit gaan dat de zorgfunctie via de afgeleide rechten wordt ondersteund. De begrippen afgeleide en individuele rechten komen echter niet voor in de regelgeving omtrent de sociale zekerheid. Ze worden evenmin gehanteerd door de socialezekerheidsinstellingen. Ze worden wel gedefinieerd en toegepast door een aantal academici socialezekerheidsrecht en door de vrouwenbeweging. De regelgeving en de socialezekerheidsinstellingen hanteren wel het begrip personen te laste. Aan die personen ten laste worden ofwel eigen uitkeringen toegekend ofwel ontvangen de rechthebbenden, die deze personen te laste hebben, verhoogde uitkeringen en dit zonder dat er een bijdrage voor betaald wordt/werd. In die zin gaat het om afgeleide rechten voor de persoon ten laste (vaak een niet-beroepsactieve vrouwelijke partner die dus ook geen vervangingsinkomen geniet) die bijgevolg op een indirecte manier vergoed wordt en waarvan we veronderstellen dat deze persoon gezins- en huishoudelijk werk verricht, hoewel dat geen verplichting is voor een volwassen persoon ten laste want het algemene criterium om als dusdanig beschouwd te worden is enkel de afwezigheid van beroepsinkomsten of een vervangingsinkomen. Pagina 15

16 - worden de betaling van het leefloon en het verlenen van individuele bijstand geregeld door de gemeentelijke Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) - worden de tegemoetkomingen voor personen met een handicap georganiseerd door een speciale dienst op de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid. - wordt de gewaarborgde gezinsbijslag uitgekeerd door de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers (RKW) - wordt de inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) uitgekeerd door de Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) Op het vlak van rechten, zoals we die voor de sociale zekerheid hebben omschreven, vallen de bijstandsuitkeringen onder de categorie niet-contributieve eigen rechten en de niet-contributieve afgeleide rechten (zie schema p ). Uitkeringen leefloon Maanbedragen sinds 1 januari : Het bedrag hangt af van de categorie waartoe je behoort: Wanneer je met iemand samenwoont met wie je de uitgaven voor het huishouden (huur, energie, enz.) deelt, word je beschouwd als samenwonende, en hebt je recht op een bedrag van 523,74 euro per maand. Wanneer je alleen woont, word je beschouwd als een alleenstaande, en heb je recht op een bedrag van 785,61 euro per maand. Wanneer je minstens één minderjarig kind ten laste hebt, word je beschouwd als met gezinslast, en heb je recht op een bedrag van 1.047,48 euro per maand. (bedragen 1 februari ) Je moet ook voldoen aan voorwaarden inzake recht op maatschappelijke integratie. Tegemoetkomingen voor personen met een handicap Bij de berekening van de tegemoetkoming wordt er rekening gehouden met de inkomsten van de persoon met een handicap, alsook van de persoon met wie de persoon met een handicap een huishouden vormt en met diverse categorieën. 16 Jaarbedragen sinds 1 februari : De wet van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een handicap trad in werking op 1 juli Deze wet verleent twee types tegemoetkomingen : de inkomensvervangende tegemoetkoming en de integratietegemoetkoming. Met ingang van 1 november 1989 werd een derde tegemoetkoming ingesteld, uitsluitend ten gunste van de personen met een handicap van minstens 65 jaar: de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden De inkomensvervangende tegemoetkoming: 16 Zie: Pagina 16

17 De maximale bedragen: Categorie A: 6.288,02 euro Categorie B: 9.432,03 Categorie C: ,04 De gezinscategorieën: Je gezinssituatie Categorie A: je woont samen met familieleden (bloed- of aanverwanten tot de 1e, 2de of graad3 Categorie B: je woont al 3 maanden in een voorziening voor personen met een handicap of in een instelling maar je behoudt je domicilie bij je familieleden (bloed- of aanverwanten tot de 1e, de 2de of de 3de graad2 Maximumbedrag van de tegemoetkoming Per jaar Per maand 6.288,02 524, ,03 786,00 Categorie B: je woont alleen 9.432,03 786,00 Categorie B: je woont in een , ,00 voorziening voor personen met een handicap of in een instelling en je hebt daar je domicilie Categorie C: je hebt een partner , ,00 (huwelijk of samenwonen) Categorie C: je hebt co-ouderschap , ,00 Categorie C: Je hebt een kind van minder dan 25 jaar ten laste, dat wil zeggen een kind waarvoor je: kinderbijslag ontvangt, onderhoudsgeld ontvangt, onderhoudsgeld betaalt , ,00 Categorie C: Je woont in een voorziening voor personen met een handicap of in een instelling maar je behoudt je domicilie bij je partner , ,00 Je ontvangt niet noodzakelijk het maximumbedrag dat met je categorie overeenkomt. Eerst worden de inkomsten van je huishouden, dat wil zeggen je inkomsten en de inkomsten van je partner (de persoon die met jou de woning deelt en die geen familielid 17 is) onderzocht. 17 Onder familieleden wordt verstaan: uw bloed- of aanverwanten tot in de 1e graad (ouders, Pagina 17

18 Inkomensgrenzen die in aanmerking moeten genomen worden bij de berekening van het recht op tegemoetkoming: Voor de berekening van de inkomensvervangende tegemoetkoming wordt geen rekening gehouden met: 1 het gedeelte van het inkomen van de personen met wie de persoon met een handicap een huishouden vormt, dat niet meer bedraagt dan 3.144,01 euro per jaar; 2 voor 50% voor de schijf van 0 tot 4.594,57 EUR en voor 25% voor de schijf van 4.594,57 tot 6.891,85 euro voor het inkomen uit werkelijk gepresteerde arbeid door de persoon met een handicap; 3 het deel van andere inkomsten dan die vermeld in 1 of 2, dat geen 646,80 euro per jaar overschrijdt. De integratietegemoetkoming: De integratietegemoetkoming wordt toegekend aan de persoon met een handicap die vanwege een vermindering van de zelfredzaamheid, bijkomende kosten te dragen heeft. Bij de berekening van de tegemoetkoming wordt er rekening gehouden met de inkomsten van de persoon met een handicap, alsook van de persoon met wie de persoon met een handicap een huishouden vormt. Bepaalde vrijstellingen worden evenwel toegepast op die inkomsten. De persoon die de integratietegemoetkoming wenst te verkrijgen, moet tussen 21 en 65 jaar oud zijn, gedomicilieerd zijn in België en er werkelijk verblijven. Die persoon moet ook één van de nationaliteiten bezitten die door de wetgeving worden beoogd. De gezinscategorieën: De arts bepaalt de categorie na je handicap geëvalueerd te hebben. Hij/zij onderzoekt de graad van zelfredzaamheid (gebrek aan of vermindering van), dat wil zeggen de moeilijkheden die je ondervindt: - bij je verplaatsingen, - bij het bereiden en het nuttigen van eten, - bij het zichzelf verzorgen en aankleden, - bij het onderhouden van de woning en het vervullen van huishoudelijke taken, - bij het beoordelen en vermijden van gevaarlijke situaties, - bij het onderhouden van sociale contacten Voor elk van de 6 types van activiteiten krijg je, afhankelijk van je moeilijkheden, een aantal punten: - geen moeilijkheden: 0 punten, - kleine moeilijkheden: 1 punt, - grote moeilijkheden: 2 punten, - onmogelijk zonder hulp van iemand anders: 3 punten. kinderen, ) tot in de 2de graad (grootouders, kleinkinderen, broers, zussen, ) of tot in de 3e graad (nonkels, tantes, ) Pagina 18

19 Het aantal punten (maximum 18) bepaalt je categorie ( 1, 2, 3, 4 of 5). Je moet minstens 7 punten hebben om tot categorie 1 te behoren. Dat is een van de voorwaarden om de integratietegemoetkoming te ontvangen. De categorie (categorie 1 tot categorie 5) waarin je je bevindt is dus afhankelijk van je graad van zelfredzaamheid. Met elke categorie komt een maximumbedrag overeen. Dat is het maximumbedrag dat een persoon, die zich in die categorie bevindt, kan ontvangen. Categorieën Maximumbedrag van de tegemoetkoming Per jaar Per maand Categorie 1 (7 tot 8 punten) 1.126,21 93,85 Categorie 2 (9 tot 11 punten) 3.837,68 319,81 Categorie 3 (12 tot 14 punten) 6.132,14 511,01 Categorie 4 (15 tot 16 punten) 8.933,76 744,48 Categorie 5 (17 tot 18 punten) ,79 844,56 Je ontvangt niet noodzakelijk het maximumbedrag dat met je categorie overeenkomt. Eerst worden de inkomsten van je huishouden, dat wil zeggen je inkomsten en de inkomsten van je partner (de persoon die met jou de woning deelt en die geen familielid is) onderzocht. De inkomsten waarmee rekening gehouden wordt zijn de gezamenlijke belastbare inkomsten (die van jou en van je partner) van het jaar (-2), soms het jaar (-1). Je kunt dat bedrag terugvinden op het aanslagbiljet van de Federale Overheidsdienst Financiën. Je kunt een tegemoetkoming ontvangen als je gezinsinkomen bepaalde grensbedragen niet overschrijdt: - als de grensbedragen niet overschreden worden krijg je het maximumbedrag van de tegemoetkoming, - als ze wel worden overschreden: o is het mogelijk dat je toch het maximumbedrag van de tegemoetkoming krijgt. Dat is het geval als het om inkomsten gaat waarmee geen rekening gehouden wordt bij de berekening van je tegemoetkoming ( vrijgestelde o inkomsten), zal het maximumbedrag van je tegemoetkoming verminderdworden als het om inkomsten gaat die in een invloed hebben op de berekening van je tegemoetkoming. Bepaalde inkomsten worden op verschillende wijze vrijgesteld naargelang: - de aard van de inkomsten, - de persoon die ze ontvangt (jij of je partner), - je gezinssituatie. Je krijgt meestal het maximumbedrag als: - je geen inkomsten uit arbeid hebt (beroepsinkomsten) of als je wel inkomsten uit arbeid hebt, mogen die maximum ,70 euro (vanaf 1 februari ) bedragen, - je geen andere inkomsten hebt of je hebt andere vrijgestelde inkomsten, - je partner geen inkomsten heeft of inkomsten van maximum ,70 euro op jaarbasis. Pagina 19

20 Je krijgt een tegemoetkoming die minder is dan het maximumbedrag in volgende situaties: Je hebt inkomsten uit arbeid Bedrag van je inkomsten Bedrag in mindering te brengen uit arbeid (jaarbasis) van de maximumtegemoetkoming tot , 70 euro (inbegrepen) Niets meer dan ,70 euro de helft van het inkomen dat ,70 euro overschrijdt Je hebt een vervangingsinkomen (werkloosheid, ziekenfonds, ) en inkomsten uit arbeid (of niet) Bedrag van je inkomsten Bedrag van je vervangingsinkomen uit arbeid (jaarbasis) in mindering te brengen van de maximumtegemoetkoming van 0 tot ,46 euro Je vervangingsinkomen min 3.021,81 euro tussen ,46 en ,70 euro meer dan ,70 euro het bedrag van je vervangingsinkomen min {3. 021, 81 ( je inkomen uit ar bei d , 46) } heel je vervangingsinkomen Je hebt andere inkomsten (onderhoudsgeld) Je gezinssituatie Bedrag in mindering te brengen van de maximumtegemoetkoming Je leeft samen met familieleden Alles wat de maximumvrijstelling (categorie A) van 5.802,91 euro overschrijdt (in bepaalde gevallen kan dat bedrag verminderd worden) Je leeft alleen, in een instelling of in een voorziening voor personen met een handicap (categorie B) Je leeft samen met je partner, je hebt een kind ten laste, (categorie C) Alles wat de maximumvrijstelling van 8.704,37 euro overschrijdt (in bepaalde gevallen kan dat bedrag verminderd worden) Alles wat de maximumvrijstelling van ,82 euro overschrijdt (in bepaalde gevallen kan dat bedrag verminderd worden) Je partner heeft inkomsten Bedrag van de inkomsten van je partner (jaarbasis) tot ,70 euro (inbegrepen) meer dan ,70 euro Bedrag in mindering te brengen van de maximumtegemoetkoming Niets De helft van het inkomen dat ,70 euro overschrijdt Pagina 20

21 Afhankelijk van de situatie waarin je je bevindt, mogen de in mindering te brengen bedragen gecumuleerd worden. 18 Inkomensgrenzen die in aanmerking moeten genomen worden bij de berekening van het recht op tegemoetkoming: 1 Categorievrijstelling: Categorie A: 5.802,91 euro Categorie B: 8.704,37 Categorie C: ,82 2 Van het inkomen van de persoon met wie de persoon met een handicap een huishouden vormt, wordt de eerste ,70 euro vrijgesteld alsook de helft van het gedeelte dat meer bedraagt dan dit bedrag. 3 Van het arbeidsinkomen worden de eerste ,70 euro vrijgesteld, alsook de helft van het arbeidsinkomen dat meer bedraagt dan dit bedrag. 4 Van het vervangingsinkomen wordt vrijgesteld: indien de genoten arbeidsvrijstelling niet meer bedraagt dan ,46 euro : de eerste 3.021,81 euro; indien de genoten arbeidsvrijstelling meer bedraagt dan ,46 euro : het gedeelte dat niet meer bedraagt dan het verschil tussen 3.021,81 euro en het gedeelte van de genoten arbeidsvrijstelling dat meer bedraagt dan ,46 euro. De tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden 19 : Bij de berekening van de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden wordt rekening gehouden met 3 zaken: - de categorie afhankelijk van je graad van zelfredzaamheid - de inkomsten van je huishouden - de gezinssituatie Er zijn 5 categorieën. Met elk van de 5 categorieën komt een bedrag overeen. Het aantal punten (maximum 18) bepaalt de categorie (1, 2, 3, 4 of 5) waarin je je bevindt. Je moet minstens 7 punten behalen om tot categorie 1 te behoren, dat is één van de voorwaarden om een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden te ontvangen. - Geen moeilijkheden: 0 punten - Kleine moeilijkheden: 1 punt - Grote moeilijkheden: 2 punten - Onmogelijk zonder hulp van iemand anders: 3 punten De maximale bedragen bij de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden: Categorie Maximumbedrag tegemoetkoming in euro 18 Meer info: 19 Meer info: Pagina 21

22 Per jaar Per maand 1 962,41 80, ,75 306, ,68 372, ,39 438, ,42 538,37 Je ontvangt niet noodzakelijk het maximumbedrag dat met je categorie overeenkomt. Eerst worden de inkomsten van je huishouden, dat wil zeggen je inkomsten en de inkomsten van je partner (de persoon die met jou de woning deelt en die geen familielid is)onderzocht. Je krijgt het maximumbedrag van de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden als: Je - geen inkomsten hebt - of inkomsten van maximum ,627 euro (jaarbasis) - of inkomsten waarmee geen rekening houden wordt gehouden jij en je partner (de persoon die met je de woning deelt en die geen familielid is) - geen inkomsten hebben - of inkomsten van maximum ,367 euro (jaarbasis) - of inkomsten waarmee geen rekening houden wordt gehouden Je krijgt een tegemoetkoming die lager is dan het maximumbedrag: De grensbedragen verschillen naargelang je gezinssituatie: Je gezinssituatie Je leeft samen met familieleden categorie A je leeft alleen, in een instelling of in een voorziening voor personen met een handicap categorie B Je leeft samen met uw partner, je hebt een kind ten laste, categorie C Bedrag af te trekken van de maximum tegemoetkoming Alles wat de maximumvrijstelling van ,62 euro overschrijdt Alles wat de maximumvrijstelling van ,628 euro overschrijdt Alles wat de maximumvrijstellingvan ,368 EUR overschrijdt De wet van 27 juni 1969 blijft evenwel van toepassing voor de gehandicapten aan wie een tegemoetkoming was verleend die inging vóór 1 januari 1975 (tenzij de toepassing van de wet van 27 februari 1987 voordeliger is - principe van de verworven rechten). De maximale tegemoetkomingen bedragen: Pagina 22

23 De gewone tegemoetkoming: 30 %: 1.348,20 euro 35 %: 1.572,90 40 %: 1.797,60 45 %: 2.022,30 50 %: 2.247,00 55 %: 2.471,70 60 %: 2.948,40 65 %: 3.381,30 70 %: 4.262,30 75 %: 4.566,75 80 %: 5.465,60 85 %: 5.847,15 90 %: 6.191,10 95 %: 7.183, %: 8.546,00 Bedragen voor de gehuwde mannen met een ongeschiktheid van ten minste 80%. en die niet feitelijk noch van tafel en bed gescheiden zijn: 80 %: 5.638,40 85 %: 5.990,80 90 %: 6.494,40 95 %: 7.629, %: 8.689,00 De bijzondere tegemoetkoming: 100 %: 3.687, % (met verhoging): 6.930,21 De tegemoetkoming voor hulp van derde: Categorie I: 1.585,38 Categorie II: 2.378,32 Categorie III: 3.171,03 Het abattement op de pensioenen, voorzien bij de berekening van de aanvullende tegemoetkoming (zoals beoogd in artikel 39, 3 van het koninklijk besluit van 17 november 1969) bedraagt: 1.841,22 EUR. De perken van de bestaansmiddelen, beoogd in de artikelen 14 en 20 van het koninklijk besluit van 17 november 1969 bedragen: De werkende minder-validen: meerderjarigen en gehuwde minderjarigen: 6.730,91 euro van 18 tot 21 jaar: 5.300,63 van 14 tot 18 jaar: 3.365,46 Pagina 23

24 De niet-werkende minder-validen: 1 gehuwden (of gelijkgesteld), of personen met kinderen ten laste: Gezinshoofd: 5.420,30 euro Echtgenoot: 1.666,54 Per kind: 1.189,28 2 zonder kinderen ten laste: ongehuwde meerderjarigen, weduwnaars, echtgescheidenen, feitelijk of van tafel en bed gescheidenen - ongehuwde minderjarigen die volle wezen zijn of door hun ouders verlaten zijn: Belanghebbende: 4.692,18 euro 3 ongehuwde minderjarigen die met hun ouders samenwonen, in gezinsverband leven of gehospitaliseerd zijn: Gezinshoofd : 5.420,30 euro Echtgenoot: 1.666,54 Per kind: 1.189,28 Gewaarborgde kinderbijslag Sinds 1 februari : Jonger dan 6 Van 6 tot 11 Van 12 tot 18 Ouder dan 18 Eerste kind 133,57 164,32 180,55 193,31 Tweede kind 191,7 222,45 238,68 251,44 Vanaf het derde kind 249,42 280,17 296,4 309,16 Vanaf het derde kind in een eenoudergezin 267,04 297,79 314,02 326,78 Inkomensgarantie voor ouderen Voor de IGO zijn er twee basisbedragen: één voor wie met anderen samenwoont op dezelfde hoofdverblijfplaats, en één voor wie alleen woont. Per 1 juli 2008 (index 123,26) waren dat respectievelijk 6.888,26 euro en ,39 euro netto per jaar. Daarbij wordt rekening gehouden met alle bestaansmiddelen (bv. onroerende goederen) en pensioenen waarop de betrokkene en/of de personen met wie hij zijn hoofdverblijfplaats deelt, recht hebben. Men houdt geen rekening met de volgende inkomsten: kinderbijslag, hulp van het OCMW, onderhoudsgelden tussen ascendanten en descendanten, oorlogs- en gevangenschapsrenten, tegemoetkomingen aan gehandicapten, verwarmingstoelagen. Er zijn vrijstellingen mogelijk. Wanneer je met één of meerdere personen samenwoont, bedraagt die vrijstelling 625 euro. Wanneer je alleen woont, bedraagt ze 1000 euro. Zowel de sociale zekerheid als de sociale bijstand hebben in de loop der jaren heel wat wijzigingen ondergaan. Door het feit dat het merendeel van degenen die een uitkering ontvangen in het kader van de wet op de sociale bijstand recent worden beschouwd als personen die voor de arbeidsmarkt beschikbaar zijn, schuiven deze stelsels naar elkaar toe, ook voor een deel wat de hoogte van de uitkeringen betreft. Pagina 24