Zorg voor jeugd in ontwikkeling

Transcriptie

1 SAmenwerken aan VEiligheid Zorg voor jeugd in ontwikkeling

2 Zorg voor jeugd in ontwikkeling Veiligheid als kernwaarde Vanaf 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdzorg. De Tweede en Eerste Kamer hebben inmiddels ingestemd met de nieuwe Jeugdwet die dit regelt. In deze wet is ook een inhoudelijke omslag in het werken geformuleerd die inmiddels binnen de jeugdzorg breed wordt gedragen:. omdat het huidige jeugdstelsel verschillende tekortkomingen laat zien, is een omslag (transformatie) nodig die leidt tot: preventie en uitgaan van eigen kracht van jeugdigen, ouders en het sociale netwerk; minder snel medicaliseren, meer ontzorgen en normaliseren; eerder (jeugd)hulp op maat voor kwetsbare kinderen; integrale hulp met betere samenwerking rond gezinnen: één gezin, één plan, één regisseur; meer ruimte voor jeugdprofessionals en vermindering van regeldruk. In SAVE SAmenwerken aan VEiligheid werken de Bureaus Jeugdzorg Utrecht en Flevoland, de Raad voor de Kinderbescherming Midden Nederland (RvdK) en de William Schrikker Groep (WSG) samen. SAVE werkt aanvullend op het lokale team in de buurt. SAVE biedt gebiedsgerichte jeugdbescherming in de breedste zin van het woord, van advies, consult en onderzoek tot aan de uitvoering van gerechtelijke maatregelen; inclusief de beschermingstaken en het onafhankelijke onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming. Lokale teams pakken alle vragen van of over gezinnen zo breed mogelijk op. Zij kunnen SAVE betrekken wanneer de grens van wat nog met vrijwillige hulp kan worden bereikt, overschreden dreigt te worden. Het gaat dan om situaties waarin de veiligheid en ontwikkeling van kinderen bedreigd wordt of om jongeren die afglijden in de criminaliteit. 2_SAmenwerken aan VEiligheid

3 Doordat er ook vaste medewerkers van de Raad voor de Kinderbescherming aan elk SAVE-team gekoppeld zijn, hoeft het lokale team in die situaties niet af te wegen of een melding bij de Raad noodzakelijk is. Eén melding bij SAVE volstaat. De Raad wordt ingeschakeld wanneer de noodzaak van een kinderbeschermingsmaatregel overwogen wordt. In de SAVE-teams werken breed geschoolde allround medewerkers: de expertise op het gebied van onderzoek naar de bedreigde ontwikkeling van kinderen en kindermishandeling, crisisinterventie, jeugdbescherming en jeugdreclassering in één team verenigd voor één specifiek gebied. Ook de expertise die nodig is in het omgaan met jeugdigen en ouders met een licht verstandelijke beperking is in SAVE geborgd. Daardoor krijgt een gezin maar met één SAVE-medewerker te maken ook al zijn er verschillende beschermingsfuncties nodig voor de kinderen van het gezin en het gezin als geheel. Overdracht van een zaak van de ene beschermingsmedewerker naar de andere gebeurt alleen als dat voor het gezin wenselijk is. Dit biedt gezinnen de continuïteit die voor hen én voor het gewenste resultaat zo belangrijk is. Binnen SAVE wordt gewerkt volgens een specifieke, vastgelegde werkwijze en normstellende kaders van de overheid, ondersteund door gedragswetenschappers en vertrouwensartsen. Dit maakt deze functie specialistisch en niet door iedereen toepasbaar. De werkwijze SAVE is in samenwerking met Adviesbureau Van Montfoort ontwikkeld en is beschreven in de handleiding De werkwijze van SAVE (Van Montfoort en Beukering, mei 2014). Het ontwikkelproces is ondersteund door de Eigen Kracht Centrale. Samen SAVE Lokale zorg en SAVE-teams versterken elkaar en doen samen met gezin en netwerk wat nodig is. Omdat het SAVE-team gebiedsgericht werkt, kennen de medewerkers van lokale teams hun collega s van het SAVE-team persoonlijk. SAVE sluit aan op het moment dat de veiligheid van een kind bedreigd wordt of als jongeren dreigen af te glijden in de criminaliteit. SAVE blijft zo lang als nodig, zo kort als mogelijk betrokken. SAVE sluit af wanneer de situatie weer stabiel en veilig genoeg is, wanneer bij jeugdigen weer sprake is van een onbedreigde ontwikkeling of wanneer de bedreiging op een andere wijze dan door SAVE kan worden afgewend. Veiligheid Op grond van de Nederlandse wet en internationale verdragen heeft de overheid de verantwoordelijkheid om te zorgen voor veiligheid van jeugdigen en voorzieningen die kinderen beschermen. Kinderen, jeugdigen hebben het recht in veiligheid te leven, zich op een gezonde manier te ontwikkelen. Het komt voor dat ouders die zorg verwaarlozen. Soms worden kinderen geestelijk of lichamelijk mishandeld. Soms brengt een jeugdige zichzelf of anderen in gevaar. SAVE kan onderzoeken of uit concrete feiten en omstandigheden blijkt, dat een situatie niet veilig genoeg is, dat de ontwikkeling bedreigd wordt of een criminele carrière dreigt. Ook beoordeelt SAVE aan welke voorwaarden een (opvoed)situatie moet gaan voldoen om te zorgen dat bedreigingen worden weggenomen. SAVE bewaakt de realisatie van die voorwaarden. SAVE gaat niet over goed opvoeden. SAVE gaat over de ondergrens. 3_SAmenwerken aan VEiligheid

4 Lokale teams zijn de sleutel Als het lokale team bij SAVE aanklopt, neemt SAVE de zaak niet over. Allereerst wordt nagegaan of het lokale team met alleen advies of consult voldoende geholpen is. Daarbij kan ook participerend consult worden gegeven: SAVE gaat dan daadwerkelijk mee naar het gezin en coacht de lokale collega zodanig dat deze zelf verder kan. Pas als dat niet genoeg is, voegt SAVE oplossingsgericht in als nieuwe partner in het bestaande gezinsplan (één gezin één plan). SAVE wordt dan tijdelijk een onderdeel van de hulp die rond het gezin wordt geboden. En andersom: als bij SAVE een beschikking van de rechter binnenkomt om een maatregel uit te voeren, dan wordt het lokale team daar zo spoedig mogelijk bij betrokken. lokale team Eigen Kracht en regie SAVE is gericht op samenwerking met alle gezinsleden, ook in het gedwongen kader. Samen met het lokale team activeert SAVE de gezinsleden en hun sociale netwerk tot het nemen van regie en verantwoordelijkheid. SAVE stelt duidelijke voorwaarden om de veiligheid van het kind te waarborgen en om criminaliteit te voorkomen. Daarmee bepaalt SAVE het wat. SAVE werkt oplossingsgericht. Het hoe wordt zoveel mogelijk aan de gezinsleden gelaten. Het lokale team kan het gezin daarbij ondersteunen. Zo ontstaat er een gezinsplan dat duurzaam is omdat het de eigen kracht centraal stelt en omdat er een netwerk is dat blijft als de professionals stoppen. Daarbij kan ook een Eigen Kracht Conferentie van de Eigen Kracht Centrale (EKC) ingezet worden. De EKC is op veel manieren binnen SAVE een inspiratiebron met betrekking tot het benutten van de eigen mogelijkheden van gezinsleden en hun netwerk. save school gezin buurt sociaal netwerk 4_SAmenwerken aan VEiligheid

5 1 gezinsplan 1 aanspreekpunt Efficiëntere zorg Informatieverlies en dubbel werk wordt voorkomen doordat de hulp aan het gezin niet wordt overgedragen van de ene naar de ander instantie. Ouders en kinderen hoeven hun verhaal niet telkens opnieuw te vertellen. Er is een consistente lijn in de hulp en begeleiding. Het lokale team blijft steeds betrokken. Zodra de situatie voldoende veilig is of de criminele carrière voldoende is gekeerd en het gezin, netwerk en lokale zorg het weer alleen afkunnen, treedt SAVE terug. Hoe eerder hoe beter. Op die manier kunnen uithuisplaatsingen en jeugdbeschermingsmaatregelen vaker voorkomen worden of korter duren dan tot nu toe het geval is. SAVE biedt hulp op maat: nooit zwaarder, langer of intensiever dan nodig is. Met SAVE wordt de jeugdbescherming overzichtelijk: het lokale team is de constante contactpersoon en coördinator voor het gezin, SAVE voegt in en ook weer uit. Voorbeeld uit de praktijk: Consult is voldoende Een medewerkster van het lokale team belt naar het SAVE-team. Het gaat om gescheiden ouders van een kind van drie jaar. De omgangsregeling is nog niet vastgesteld. Vader heeft aangegeven dat hij zich ernstige zorgen maakt over de dagen dat zijn zoontje bij de verslaafde moeder is: volgens vader en de medewerkster van het lokale team is ze, ook als het kind bij haar is, onder invloed en kan daardoor niet voldoende reageren op wat het kind nodig heeft. Vader en de medewerkster hebben alles al geprobeerd om moeder te bewegen tot een behandeling, maar ze gaat niet. Wat te doen? De SAVE-medewerker helpt de focus weer te kantelen naar het doel: de veiligheid van het kind in plaats van de strijd over de oplossing. Er wordt vastgesteld dat er zolang moeder niet afgekickt is, in het belang van het kind, altijd een andere veilige volwassene bij het bezoek aanwezig moet zijn en dat het zoontje, zolang als dit nog niet goed georganiseerd is, niet naar moeder gaat. De medewerkster van het lokale team kan moeder helpen een betrouwbare volwassene te vinden, die de toezichthoudende rol op zich kan nemen. De medewerkster van het lokale team kan hiermee uit de voeten. Uiteindelijk besluit moeder alsnog in behandeling te gaan. 5_SAmenwerken aan VEiligheid

6 Voorbeeld uit de praktijk: Verwaarlozing Het lokale team ontdekt een ernstige situatie van verwaarlozing door een depressieve moeder. De verslaafde vader, een agressieve veelpleger, is gedetineerd. De medewerker van het lokale team belt met het SAVE-team bij hem in de buurt. Dezelfde ochtend nog gaat de SAVE-medewerker met de medewerker van het lokale team op huisbezoek. De woning blijkt zwaar vervuild en gevaarlijk voor de twee kinderen van vijf en zes jaar oud. Er is nauwelijks eten in huis en de kinderen zien er slecht verzorgd uit. De SAVE-medewerker maakt aan de ouder duidelijk waarom het onverantwoord is om de kinderen in deze situatie te laten verblijven. Moeder ziet dat eigenlijk ook wel in. Aan moeder wordt gevraagd om te bedenken wie de kinderen tijdelijk kan opvangen. De moeder gaat bellen en komt binnen het uur met een gezin uit haar netwerk dat de kinderen wil opvangen: een eerste succes waar moeder zelf aan heeft kunnen bijdragen. SAVE zorgt voor een screening van het netwerkgezin. huisuitzetting wordt voorkomen. Er wordt geanticipeerd op de situatie waarin vader weer vrijkomt. Moeder wil in behandeling om emotioneel sterker te worden en is uiteindelijk in staat met haar partner te breken omwille van de kinderen. Doordat SAVE en het lokale team korte lijnen met de politie hebben, kan de veiligheidssituatie goed worden ingeschat en wordt beveiliging geregeld voor moeder. Als de kinderen terugkeren naar huis krijgen zij, in hun directe omgeving, een eigen veiligheidspersoon, waar ze naar toe kunnen als ze opnieuw bang worden. Ook wordt door oma en een vriendin gezorgd dat moeder de eerste periode niet alleen is met de kinderen. Na nog een aantal voortgangsbesprekingen en onaangekondigde controlebezoeken door de SAVE-medewerker met het lokale team, wordt de zaak door SAVE afgesloten en kan moeder met de zorg vanuit het lokale team verder vooruit. Na een gestructureerde beoordeling van de situatie bespreekt de SAVE-medewerker met moeder de voorwaarden waaraan voldaan moet zijn voordat de kinderen terug naar huis kunnen. De SAVE-medewerker praat daartoe ook met de kinderen zelf. Zo wordt er ook in hun eigen woorden duidelijk wat er moet veranderen. Het lokale team gaat met moeder aan de slag om het netwerk te activeren en uit te breiden. Ze stellen samen een plan op met nauwkeurig omschreven afspraken wie wat wanneer gaat doen. De SAVE-medewerker keurt het plan na slechts een enkele aanpassing goed. Het huis wordt door moeder grondig opgeknapt met vrienden. Een 6_SAmenwerken aan VEiligheid

7 Effectief onderzoek Als er onderzoek door het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en de Raad voor de Kinderbescherming wordt uitgevoerd, betekent dit geen periode van stilstand. Het lokale veld blijft samen met de SAVE-collega het gezin activeren om, met het onderzoek als hefboom, de juiste stappen te zetten. Personen die vanuit het netwerk van het gezin betrokken worden bij het onderzoek, kunnen tegelijkertijd worden gevraagd het gezin te steunen. Met SAVE kan onnodig dubbel onderzoek worden vermeden. In de huidige situatie kan het zijn dat eerst een AMK-onderzoek en daarna als daar noodzaak toe is - een onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming plaatsvindt. Dit kan nu bijvoorbeeld bij zogenaamde risicozwangerschappen veroorzaken dat het kind al wordt geboren voordat het raadsonderzoek is afgerond. Het kind moet dan direct uit huis geplaatst worden: een pijnlijke start voor ouders en kind. Met SAVE kan met de Raad afgestemd worden of het AMK-onderzoek kan worden overgeslagen of dat er parallel onderzoek wordt uitgevoerd. Binnen SAVE zijn beide functies immers vertegenwoordigd. Daarmee komt er tijd vrij om een sterk netwerk rond ouders en kind te creëren. Als dat lukt kan een uithuisplaatsing voorkomen worden. Centraal Melden Crisispunt Lokale teams kunnen gezinnen direct aanmelden bij het SAVE-team in hun gebied. SAVE heeft daarnaast ook een centraal meldpunt waar burgers en organisaties - zoals ziekenhuizen, politie, GGZ, verslavingszorg en dergelijke - terecht kunnen als ze ernstige zorgen hebben over een kind en dit centraal willen melden. Zij kunnen daar ook terecht als men niet weet tot welke gemeentelijke organisatie men zich kan wenden. Het is een cruciale functie in het netwerk van zorg voor zaken die om crisisinterventie vragen of een snelle eerste inschatting van de veiligheid en/of het vermoeden van kindermishandeling. Ook de Crisisdienst Huisverboden, vertrouwensartsen en de 24-uurs bereikbaarheidsdienst opereren vanuit dit meldpunt. Met de mogelijkheid van crisisinterventie vanuit het meldpunt wordt gegarandeerd dat er 24 uur per dag kan worden gereageerd. Het lokale team en/of SAVE-team neemt de zaak daarna binnen vijf werkdagen over. SAVE is snel als het nodig is. Het Centraal Meld- en Crisispunt is zeven dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar. SAVE richting 2015 Alle gemeenten zullen voor 2015 afspraken maken over hoe zij de samenwerking met SAVE inrichten. Dat ziet er voor gemeenten die kiezen voor samenwerking vanuit het CJG anders uit, dan voor gemeenten die kiezen voor generalistische lokale teams. SAVE kan aansluiten op de verschillende varianten van organisatie van lokale zorg. Gemeenten kunnen ook starten met het ene model en doorgroeien naar een ander. Op dit moment is de samenwerking tussen gemeenten en SAVE nog volop in ontwikkeling. In verschillende gemeenten werkt SAVE al samen met lokale teams. De Bureaus Jeugdzorg Utrecht en Flevoland treffen momenteel voorbereidingen om, desgevraagd, SAVE-teams in 2014 in geheel Utrecht en Flevoland mogelijk te maken. Richting 2015 wordt ook duidelijk hoe er samengewerkt wordt bij huiselijk geweld. 7_SAmenwerken aan VEiligheid

8 Meerwaarde SAVE Voor gezinnen Gezinnen hoeven hun verhaal niet telkens opnieuw te vertellen, omdat samengewerkt wordt met het lokale team als dat al betrokken is. Ze ontvangen zo maatwerk in hun eigen omgeving. De hulp is overzichtelijk omdat ze met één vaste allround SAVE-medewerker te maken krijgen. Ze weten concreet wat de voorwaarden zijn die door SAVE aan de situatie van kinderen wordt gesteld en krijgen de ruimte om aan deze voorwaarden te voldoen. Ze houden zoveel als mogelijk de regie. De kring van mensen - het netwerk - waar de gezinsleden op terug kunnen vallen, wordt vergroot. Doordat zij gestimuleerd worden om met kleine stapjes vooruit te beginnen, zullen ze sneller succes ervaren en meer gemotiveerd raken om door te gaan. We merken dat gezinnen en samenwerkingspartners de SAVE-benadering als positief ervaren: dit wordt ook bevestigd in het eerste kwalitatief onderzoek waarin dertien zaken zijn onderzocht. Voor gemeenten SAVE levert een bijdrage aan de vermindering van de instroom naar dure jeugdbeschermings- en jeugdreclasseringsmaatregelen. De veiligheid van kinderen kan met SAVE duurzamer worden geborgd. Er is een tendens te zien dat het inzetten van SAVE leidt tot een daling van de heraanmeldingen, ondertoezichtstellingen en uithuisplaatsingen. Daar waar toch een uithuisplaatsing nodig is, wordt dit vaker binnen het sociale netwerk van de gezinnen gedaan. Daarnaast staan bij SAVE de eigen kracht en de mogelijkheden van de jeugdige, het gezin en netwerk voorop. Regie en besluitvorming liggen bij hen of keren zo snel mogelijk bij hen terug. Zij voelen zich gerespecteerd en gehoord en zijn meer tevreden. Hierdoor verloopt de hulpverlening soepel en efficiënt. SAVE doet dit met gecertificeerde allround beschermingsmedewerkers, die werken volgens vastgelegde, specifieke en beproefde werkwijzen.

9 SAVE is: Veiligheid als primaire doel SAVE geeft invulling aan de publieke verantwoordelijkheid voor veiligheid van jeugdigen en het terugdringen van jeugdcriminaliteit. Eigen kracht en regie Eigen kracht van jeugdige, gezin en netwerk staan voorop bij SAVE: regie en besluitvorming liggen bij het gezin. SAVE is gericht op samenwerking met jeugdigen en gezinnen, ook in het gedwongen kader. Gedwongen maatregelen worden waar mogelijk voorkomen en verkort. De benadering is oplossingsgericht. Eén melding volstaat Melding kan rechtstreeks bij het SAVE-team, maar ook via een centraal telefoonnummer. SAVE kan alles bieden, van advies, consult en onderzoek tot aan de uitvoering van gerechtelijke maatregelen; inclusief de beschermingstaken en het onafhankelijke onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming. Tijdens onderzoek staat de hulp aan het gezin niet stil: er wordt direct samengewerkt aan veiligheid. Integratie heft de versnippering van functies en informatieverlies door overdracht op. Gebiedsgericht SAVE heeft vaste teams voor elke buurt, betrokken en dichtbij, met kennis van de buurt. Lokale teams en SAVE doen samen met gezin en netwerk wat nodig is (en niet meer): één gezin één plan. SAVE neemt niet over, maar draagt expertise over, voegt in en vult aan. SAVE blijft zo lang als nodig, zo kort als mogelijk. Lerende praktijk In SAVE wordt gestructureerd gewerkt op basis van een beschreven werkwijze. Er wordt met de samenwerkingspartners in leerbijeenkomsten systematisch geleerd van de praktijk, door analyse van kritische beroepssituaties. Er vindt doorlopend onderzoek plaats naar de praktijk en effectiviteit van SAVE.

10 Dit is een uitgave van de Bureaus Jeugdzorg Utrecht en Flevoland, de William Schrikker Groep en de Raad voor de Kinderbescherming. Meer informatie? Meer informatie vindt u ook op: Aan deze folder kunnen geen rechten worden ontleend. 2014