Longtransplantatie bij COPD. Drs. Diana van Kessel, longarts Heleen Froon, diëtist

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Longtransplantatie bij COPD. Drs. Diana van Kessel, longarts Heleen Froon, diëtist"

Transcriptie

1 Longtransplantatie bij COPD Drs. Diana van Kessel, longarts Heleen Froon, diëtist 8 oktober 2012

2 historie 1963 eerste longtransplantatie bij de mens 1986 Toronto lung transplant group 1989 eerste enkelzijdige longtransplantatie in Ned 1990 eerste dubbelzijdige longtransplantatie in Ned 1992 stop longtransplantatie St. Antonius Ziekenhuis begin UMCG 1993 start ontwikkelingsgeneeskunde 1997 longtransplantatie in ziekenfondspakket e centrum voor longtransplantatie aan HLCU en EMCR

3

4 St. Antonius Ziekenhuis: de eerste procedure

5 fasen aanmelding wachtlijst screening transplantatie posttransplantatie

6 ADULT LUNG TRANSPLANTATION Major Indications By Year (Number) Number of Transplants CF IPF COPD Alpha-1 IPAH Re-Tx Myopathy ISHLT Transplant Year 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

7 Number of Transplants NUMBER OF LUNG TRANSPLANTS REPORTED BY YEAR AND PROCEDURE TYPE ISHLT Bilateral/Double Lung Single Lung J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10): NOTE: This figure includes only the lung transplants that are reported to the ISHLT Transplant Registry. As such, this should not be construed as representing changes in the number of lung transplants performed worldwide.

8 timing verwijzing 50% kans levensverwachting 2-3 jaar overweeg: survival per ziektebeeld lengte wachtlijst opnames/ IC zuurstofafhankelijkheid gewichtsverlies bloedgroep IC-opname snelheid progressie Orens et al, J Heat Lung Transplant 2006;25:

9 longemfyseem verwijzing: BODE index > 5 transplantatie: BODE-index 7-10 opname ivm exacerbatie met hypercapnie (PaCO2 7.4 kpa) pulmonale hypertensie en/of cor pulmonale ondanks zuurstof FEV1< 20 % /DLCO< 20 % of homogene distributie bulleuze afwijkingen Orens et al, J Heart Lung Transplant 2006;25:

10 BODE index Table 2. Variables and Point Values Used for the Computation of the Body Mass Index, Degree of Airflow Obstruction and Dyspnea, and Exercise Capacity (BODE) Index.* Variable Points on BODE Index FEV 1 (% of predicted) Distance walked in 6 min (m) MMRC dyspnea scale Body-mass Index >21 21 Celli et al. N Engl J Med 2004;

11 BODE-index quartile: 1 = = = = 7-10 Celli et al. N Engl J Med 2004;

12

13 contra-indicaties: absoluut maligniteit in de laatste 2 jaar 5-jaar ziektevrij interval onbehandelbare dysfunctie ander orgaansysteem (hart, lever,nier) onbehandelbare extrapulmonale infectie gedeformeerde borstkas therapie-ontrouw onbehandelbare psychiatrische aandoening geen sociale ondersteuning verslaving laatste 6 maanden Orens et al, J Heat Lung Transplant 2006;25:

14 contra-indicaties: relatief ouder dan 65 jaar klinisch instabiel: beademing/shock kolonisatie zeer resistente micro-organismen BMI>30 symptomatische osteoporose aandoeningen zonder irreversibele beschadiging: diabetes mellitus, coronarialijden na CABG/PTCA Orens et al, J Heat Lung Transplant 2006;25:

15 fasen aanmelding screening wachtlijst transplantatie posttransplantatie

16 Am J Respir Crit Care Med November 1; 180(9): Published online 2009 July 16. doi: /rccm OC

17 Am J Respir Crit Care Med November 1; 180(9): Published online 2009 July 16. doi: /rccm OC

18 Continuous relationships of body mass index and the risk of death (A) at 1 year and (B) at 5 years conditional on 1-year survival after lung transplantation. Thick dotted lines = smoothed regression lines adjusted for the model 4 covariates listed in the footnote to Thin solid lines = 95% confidence intervals. In (A), both nonlinear (P = 0.02) and linear (P = 0.02) relationships were statistically significant. In (B), the nonlinear (P = 0.04), but not the linear (P = 0.35), relationship was statistically significant. The significant P values for the smoothed (nonlinear) curves suggest that the relationship between body mass index and the risk of death after lung transplantation is nonlinear, with higher early and late mortality rates for both underweight and obese recipients. The wide confidence intervals at the extremes of body mass index are due to smaller numbers of transplant recipients with these value Am J Respir Crit Care Med November 1; 180(9): Published online 2009 July 16. doi: /rccm OC

19 Multivariable-adjusted survival curves for underweight, normal weight, overweight and obese lung transplant recipients. Am J Respir Crit Care Med November 1; 180(9): Published online 2009 July 16. doi: /rccm OC

20 Primary graft dysfunction defined as the occurrence of acute lung injury (ALI) in the allograft within 72 hours of transplantation leading cause of death early after lung transplantation risk factor for chronic allograft rejection due to ischemia-reperfusion injury of the allograft, systemic inflammation plays a critical role The Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery Volume 131, Issue 1, January 2006, Pages 73-80

21 Continuous association between body mass index and grade 3 primary graft dysfunction adjusted for diagnosis, cardiopulmonary bypass, and transplant procedure type. Dark dotted line =effect estimate. Thin lines = 95% confidence bands. The p-value is for the association between body mass index and PGD. Obesity and Primary Graft Dysfunction after Lung Transplantation: The LTOG Obesity Study. Lederer DJ, Kawut SM, Wickersham N, Winterbottom C, Bhorade S, Palmer SM, Lee J, Diamond JM, Wille KM, Weinacker A, Lama VN, Crespo M, Orens JB, Sonett JR, Arcasoy SM, Ware LB, Christie JD; for the Lung Transplant Outcomes Group Am J Respir Crit Care Med Jul

22 ADULT LUNG TRANSPLANTATION: Indications for Single Lung Transplants (Transplants: January June 2009) Alpha-1 COPD CF IPF IPAH Re-Tx Other* 31% 2% 1% 3% *Other includes: 9% Sarcoidosis: 2.0% Bronchiectasis: 0.4% Congenital Heart Disease: 0.3% LAM: 0.9% OB (non-retx): 0.5% 6% Miscellaneous: 5.3% 48% ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

23 ADULT LUNG TRANSPLANTATION: Indications for Bilateral/Double Lung Transplants (Transplants: January June 2009) Alpha-1 COPD CF IPF IPAH Re-Tx Other* 16% 5% 2% 26% 17% 7% *Other includes: Sarcoidosis: 3.0% Bronchiectasis: 4.4% Congenital Heart Disease: 1.3% LAM: 1.2% OB (non-retx): 1.2% Miscellaneous: 5.8% ISHLT 26% 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

24

25

26 longtransplantatie longtransplantaties in nederland Number Total Year

27 longtransplantatie Number Bilateral Single Year

28 Survival (%) ADULT LUNG TRANSPLANTATION Kaplan-Meier Survival by Era (Transplants: January 1988 June 2008) (N=4,318) (N=6,558) /2008 (N=17,227) Survival comparisons by era vs : p = : vs /08: p < vs /08: p < N at risk = : 1/2-life = 4.0 Years; Conditional 1/2-life = 7.0 Years : 1/2-life = 4.6 Years; Conditional 1/2-life = 7.3 Years /2008: 1/2-life = 5.7 Years; Conditional 1/2-life = 7.9 Years N at risk = 406 N at risk = Years ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

29

30 ADULT LUNG TRANSPLANTATION Kaplan-Meier Survival by Gender (Transplants: January 1990 June 2008) 100 Male (N=14,799) 75 Female (N=13,050) Survival (%) 50 p = N at risk at 10 years= HALF-LIFE Male: 5.0 years; Female: 5.4 Years ISHLT N at risk at 10 years= Years J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10): N at risk = 154 N at risk = 127

31 ADULT LUNG TRANSPLANTATION Kaplan-Meier Survival by Age Group (Transplants: January 1990 June 2008) 100 HALF-LIFE 18-34: 5.9 Years; 35-49: 6.3 Years; 50-59: 5.1 Years; 60-65: 4.3 Years; 66+: 3.3 Years Survival (%) (N = 4,819) (N = 7,127) (N = 10,069) (N = 4,929) 66+ (N = 907) Survival comparisons All p-values significant at p < except vs : p =0.4955; vs. 66+: p = ISHLT 2010 Years J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

32 ADULT LUNG TRANSPLANTATION Kaplan-Meier Survival By Diagnosis (Transplants: January 1990 June 2008) 100 Alpha-1 (N=2,187) CF (N=4,144) COPD (N=9,616) IPF (N=5,459) IPAH (N=1,123) Sarcoidosis (N=660) Survival (%) Survival comparisons All comparisons with Alpha-1 and CF are statistically significant at 0.01 IPAH vs. IPF: p = COPD vs. IPF: p < HALF-LIFE Alpha-1: 6.1 Years; CF: 7.1 Years; COPD: 5.2 Years; IPF: 4.3 Years; IPAH: 4.9 Years; Sarcoidosis: 5.1 Years Years ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

33 100 ADULT LUNG TRANSPLANTATION Kaplan-Meier Survival by Procedure Type (Transplants: January 1990 June 2008) Diagnosis: Emphysema/COPD P < Survival (%) N at risk at 5 years = 1,970 COPD/Single lung (N=5,959) N at risk at 5 years = 878 N=51 COPD/Double lung (N=3,653) N= ISHLT Years 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

34 100 ADULT LUNG TRANSPLANTATION Kaplan-Meier Survival by Procedure Type and Age (Transplants: January 1990 June 2008) Diagnosis: Emphysema/COPD P < Survival (%) <50/Single lung (N=724) <50/Double lung (N=823) 50+/Single lung (N=5,235) 50+/Double lung (N=2,830) N=34 N= ISHLT 2010 Years J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10): N=22 N=29

35 Relative Risk of 1 Year Mortality ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2008) Risk Factors for 1 Year Mortality Recipient Age 2 1,5 1 0,5 p < ISHLT Recipient Age 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

36 LONGTRANSPLANTATIE

37 (no value) LAS calculator Date of birth dd-mm-yyyy Height cm Weight kg Lung Diagnosis Code Assistance level Diabetes Assisted Ventilation Supplemental Oxygen Amount of oxygen FVC predicted % Pulmonary Artery Systolic Pressure mmhg Mean Pulmonary Artery Pressure mmhg Pulmonary Capillary Wedge Mean mmhg Current PCO 2 mmhg Highest PCO 2 mmhg Lowest PCO 2 mmhg Change in PCO 2 % Six minute walk distance m Serum Creatinine mg/ dl

38 wachtlijst versus longtransplantatie

39 toekomst donoren non-heart beating donoren levende familie-donoren niet meer boven de zestig? behandeling donoren meer marginale donoren nieuw donorsysteem, meer donoren?

40 toekomst betere bewaartechnieken donorlong UMCG meer enkelzijdig? kunstlong? xenotransplantatie stamcel

41 toekomst na de transplantatie betere medicijnen tegen afstoting,minder bijwerkingen snellere diagnose afstoting ontwikkeling medicatie voor tolerantie

42 toekomst onderzoek chronische afstoting voorspelbaar? verfijning diagnostiek/ soorten? waarom bij wie en wanneer? op zoek naar biomarkers die vroeg detecteren

43 Voeding rondom LOTX Wat is de rol van de diëtist in het transplantatieteam Screening Wachtlijst Transplantatie Na de transplantatie 43

44 Screening Tijdens opname in ziekenhuis (2 weken) Doel: beoordelen voedingstoestand Patiënten in kaart brengen Knelpunten opsporen Wanneer is de operatie?? 44

45 Screening Antropometrie Gewicht, BMI Contra-indicatie: BMI < 17 BMI > 30 Gewichtsverloop, VVM-index Beoordeling voedselinname inname voedingsstoffen versus behoefte Gebruik aanvullende voedingssupplementen Voedingsgerelateerde klachten Algemeen Dieetgeschiedenis Bekend bij dietist Dieet na LOTX 45

46 Screening Gegevens verzamelen Conclusie, enige harde eis : BMI Indien verdere dieetbegeleiding nodig is: samen met patient kijken waar dit kan plaatsvinden 46

47 Screening Grootste knelpunt Gewicht BMI> 30 Zeer gemotiveerde/gedreven groep Gewicht beïnvloedbaar Weinig mobiliseren Jojo-effect 47

48 Wachtlijst Poliklinisch/1 e lijn/eigen ziekenhuis BMI Optimaliseren of behouden van de voedingstoestand Inname van voldoende energie en eiwit voor behoud of verbetering van de vetvrije massa Streven naar optimale training samen met juiste dieetadvies 48

49 Transplantatie Tijdens opname Evalueren en optimaliseren van de benodige voedselinname Afstemming voedings- en trainingsadviezen voor optimaliseren van de voedingstoestand Uitleg over hygienische voedingsrichtlijnen ter voorkoming voedselinfectie bij verminderde weerstand 49

50 Na transplantatie Poliklinisch 1 e jaar na LOTX: 4 x naar dietist Daarna 1-2 keer per jaar Zo nodig vaker Vragen m.b.t hygiënische voedingsrichtlijnen Herstel en behoud van een gezond gewicht Dieetbegeleiding bij complicaties (DM, overgewicht, nierfunctiestoornissen) 50

51 Hygienische voedingsrichtlijnen Nodig ivm gebruik immuunsuppresiva (Prograft, Cellcept) Adviezen m.b.t Inkoop Bereiding Bewaren Vanaf nu altijd deze richtlijnen 51

52 Hygiënische voedingsrichtlijnen Nieuwe richtlijnen sinds november 2011 i.s.m UMCU en Erasmus MC. Waarom nieuwe richtlijnen? Behoefte aan landelijke richtlijn, eenduidige informatie voor de patiënt Nieuwe inzichten in hygiene romdom voeding icm Voedingscentrum, Medisch microbiologen en RIVM Lastig door: verschil in inzichten/ ontbreken evidence

53 Wat mag niet/niet toegestaan? rauwe (ongepasteuriseerde) melk en rauwmelkse kazen probiotica zoals in oa. Vifit, Yakult en Actimel Rauw vlees en vleeswaren zoals fricandeau, ossenworst Rauwe vis zoals in sushi Rauwe schaal- en schelpdieren zoals oesters Zachtgekookt of rauw ei Warm gehouden vlees, vis, kip- en rijstproducten (> 1 uur) Niet zelf peper strooien Noten zelf pellen en/of onverhit consumeren Voorverpakte koudgerookte vis zoals zalm, paling en makreel 53

54 Wat mag wel/is toegestaan? Schaal- en schelpdieren indien gekookt/gebakken Haring (dagvers!) Geitenkaas, schimmelkaas en buitenlandse kaassoorten mits gepasteuriseerd (bijvoorbeeld Brie,Gorgonzola, Boursin) Milkshake, soft- en schepijs uit ijskraam of restaurant Snacks/Maaltijden uit afhaal- of bezorgrestaurants mits korter dan 1 uur warmgehouden Rauwe (kiem)groente mits goed gewassen

55 Hygienische voedingsrichtlijnen Immuunsuppresieva worden rest van het leven gebruikt = Rest van het leven slechte weerstand = Rest van het deze voedingsrichtlijnen 55

56 Film De patient aan het woord.. 56

57 Vragen?

58 TABLE 1. Definitions of primary graft dysfunction grade Definitions of primary graft dysfunction grade ISHLT PGD definition Modified ISHLT PGD definition Grade 0 P/F ratio >300 CXR clear NA Grade 1 P/F ratio >300 CXR infiltrate P/F ratio >300 Grade 2 P/F ratio P/F ratio Grade 3 P/F ratio <200 P/F ratio <200 Time points T0, T12, T24, T48, T72 T0, T12, T24, T48 Worst grade T(0-48) T(0-72)T(0-48) ISHLT, International Society for Heart and Lung Transplantation; PGD, primary graft dysfunction; P/F, partial pressure of arterial oxygen/fraction of inhaled oxygen concentration ratio; CXR, chest radiograph; NA, not applicable

59 Long-term survival stratified by modified primary graft dysfunction grade. The Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery Volume 131, Issue 1, January 2006, Pages 73-80

60 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality DONOR CHARACTERISTICS N Relative Risk P-value 95% Confidence Interval Donor history of diabetes Donor cause of death = anoxia RECIPIENT CHARACTERISTICS IV inotropes < Recipient on dialysis Prior sternotomy Hospitalized (including ICU) Recipient history of diabetes Chronic steroid use 3, ISHLT (N=7,609) 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

61 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Recipient Age Relative Risk of 5 Year Mortality 2 1,5 1 0,5 p < ISHLT Recipient Age 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

62 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Donor Age Relative Risk of 5 Year Mortality 2 1,5 1 0,5 p = Donor Age ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

63 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Recipient age Continuous Factors (see figures) Recipient oxygen required at rest Transplant center volume Cardiac output Bilirubin Donor age Recipient FEV1 % predicted Recipient height (borderline) ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

64 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Conditional on Survival to 1 Year Continuous Factors (see figures) Recipient age Transplant center volume Cardiac output (borderline) Height difference Donor age (borderline) Recipient Height (borderline) Recipient FEV1 % predicted (borderline) ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

65 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality DONOR CHARACTERISTICS N Relative Risk P-value 95% Confidence Interval Donor history of diabetes Donor cause of death = anoxia RECIPIENT CHARACTERISTICS IV inotropes < Recipient on dialysis Prior sternotomy Hospitalized (including ICU) Recipient history of diabetes Chronic steroid use 3, ISHLT (N=7,609) 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

66 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Recipient Age Relative Risk of 5 Year Mortality 2 1,5 1 0,5 p < ISHLT Recipient Age 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

67 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Donor Age Relative Risk of 5 Year Mortality 2 1,5 1 0,5 p = Donor Age ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

68 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Recipient age Continuous Factors (see figures) Recipient oxygen required at rest Transplant center volume Cardiac output Bilirubin Donor age Recipient FEV1 % predicted Recipient height (borderline) ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

69 ADULT LUNG TRANSPLANTS (1/1996-6/2004) Risk Factors for 5 Year Mortality Conditional on Survival to 1 Year Continuous Factors (see figures) Recipient age Transplant center volume Cardiac output (borderline) Height difference Donor age (borderline) Recipient Height (borderline) Recipient FEV1 % predicted (borderline) ISHLT 2010 J Heart Lung Transplant Oct; 29 (10):

Hygiënische Voedingsrichtlijn Hematologie

Hygiënische Voedingsrichtlijn Hematologie Hygiënische Voedingsrichtlijn Hematologie U heeft het advies gekregen om de hygiënische voedingsrichtlijn te volgen. Deze brochure informeert u welke voedingsmiddelen afgeraden worden om voedingsinfectie

Nadere informatie

HYGIËNISCHE VOEDINGSRICHTLIJN HEMATOLOGIE TIJDENS AMBULANT TRAJECT

HYGIËNISCHE VOEDINGSRICHTLIJN HEMATOLOGIE TIJDENS AMBULANT TRAJECT HYGIËNISCHE VOEDINGSRICHTLIJN HEMATOLOGIE TIJDENS AMBULANT TRAJECT 1065 Inleiding U heeft het advies gekregen om hygiënische voedingsrichtlijnen te volgen. Deze folder informeert u welke voedingsmiddelen

Nadere informatie

Gender differences in heart disease. Dr Danny Schoors

Gender differences in heart disease. Dr Danny Schoors Gender differences in heart disease Dr Danny Schoors Women are meant to be loved, not to be understood Oscar Wilde (1854-1900) 2 05/01/16 Inleiding Cardiovasculaire ziekte 7 tot 10 jaar later dan bij mannen

Nadere informatie

Hygiënische voedingsrichtlijn Hematologie

Hygiënische voedingsrichtlijn Hematologie Diëtetiek Hygiënische voedingsrichtlijn Hematologie i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Hematologische aandoeningen (bloedziekten) worden met hoog gedoseerde chemotherapie en/of bestraling

Nadere informatie

Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS

Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS Invasieve beademing bij longfibrose Liselotte Boerman, ANIOS Casus Man, 82 jaar, Opname ivm respiratoire insufficiëntie, DD: 1. Acute exacerbatie Idiopathische Pulmonale Fibrose (IPF) 2. overvulling cardiaal

Nadere informatie

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD.

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Robbert Kerseboom Kaderhuisarts astma-copd De prevalentie van obesitas (BMI > 30 kg/m 2 ): (in 2012) 11 % bij mannen 14 % bij vrouwen. De prevalentie van COPD is 20/1000 Nederlanders KADERHUISARTS SCHAKEL

Nadere informatie

COPD en Comorbiditeit

COPD en Comorbiditeit COPD en Comorbiditeit Christiaan Meek Paul de Vries Machinist lv Comorbiditeit en COPD Welke comorbiditeit levert voor u problemen op bij diagnostiek en begeleiding COPD? 1 Comorbiditeit en COPD Welke

Nadere informatie

Hygiënische voedingsrichtlijn (hematologie)

Hygiënische voedingsrichtlijn (hematologie) Hygiënische voedingsrichtlijn (hematologie) U heeft het advies gekregen om de hygiënische voedingsrichtlijn op te volgen. Deze folder informeert u welke voedingsmiddelen u beter kunt vermijden om voedingsinfectie

Nadere informatie

Nutritional Risk Screening (NRS 2002)

Nutritional Risk Screening (NRS 2002) Nutritional Risk Screening (NRS 2002) Bron: Kondrup, J., Rasmussen, H. H., Hamberg, O., Stanga, Z., & ad hoc ESPEN Working Group (2003). Nutritional Risk Screening (NRS 2002): a new method based on an

Nadere informatie

Hygiënische voedingsrichtlijn bij verminderde afweer Kindergeneeskunde

Hygiënische voedingsrichtlijn bij verminderde afweer Kindergeneeskunde Hygiënische voedingsrichtlijn bij verminderde afweer Kindergeneeskunde Ziekenhuis Gelderse Vallei Je hebt het advies gekregen om de hygiënische voedingsrichtlijn te volgen. Deze brochure informeert je

Nadere informatie

Hygiënische voedingsrichtlijn bij verminderde afweer

Hygiënische voedingsrichtlijn bij verminderde afweer Hygiënische voedingsrichtlijn bij verminderde afweer Ziekenhuis Gelderse Vallei U heeft het advies gekregen om de hygiënische voedingsrichtlijn te volgen. Deze brochure informeert u over welke voedingsmiddelen

Nadere informatie

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten 1. is alleen effectief als er sprake is van hypercapnie 2. is alleen effectief als door de NIV de CO 2 daalt 3. als aan beide (1 en 2) wordt voldaan 4. is nooit

Nadere informatie

Outcome of transplant surgery performed outside the regular working hours. Jore Hendrikx Prof. Dr. S. Rex

Outcome of transplant surgery performed outside the regular working hours. Jore Hendrikx Prof. Dr. S. Rex Outcome of transplant surgery performed outside the regular working hours Jore Hendrikx Prof. Dr. S. Rex Overzicht Achtergrondinformatie Hypothese Methode en materialen Resultaten Conclusie Background

Nadere informatie

Hygiënische voedingsrichtlijn

Hygiënische voedingsrichtlijn Hygiënische voedingsrichtlijn Tijdens en na intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Advies bestemd voor:.. Datum:.. Heeft u vragen

Nadere informatie

Voeding bij diabetes. Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven. Ede, 08.02.2011

Voeding bij diabetes. Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven. Ede, 08.02.2011 Voeding bij diabetes Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven Ede, 08.02.2011 DIABETES ATLAS, 3rd ed, IDF 2006 2007 2025 Total population (millions) 6600 7900 Adult population (millions)

Nadere informatie

Hygiëne richtlijn voeding Tijdens en na intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie

Hygiëne richtlijn voeding Tijdens en na intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie Hygiëne richtlijn voeding Tijdens en na intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2014 pavo 1097 Inleiding U krijgt een intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie.

Nadere informatie

Doc.Ref.: CMDh/PhVWP/042/2012 January 2012 SUMMARY OF PRODUCT CHARACTERISTICS. New Class Warnings

Doc.Ref.: CMDh/PhVWP/042/2012 January 2012 SUMMARY OF PRODUCT CHARACTERISTICS. New Class Warnings HMG-CoA Reductase Inhibitors and safety the risk of new onset diabetes/impaired glucose metabolism Final SmPC and PL wording agreed by PhVWP December 2011 Doc.Ref.: CMDh/PhVWP/042/2012 January 2012 SUMMARY

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE COPD EN VOEDING

PATIËNTENINFORMATIE COPD EN VOEDING PATIËNTENINFORMATIE COPD EN VOEDING 2 COPD EN VOEDING Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informatie geven over de rol van voeding bij COPD. Indien u specifieke

Nadere informatie

Vereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde

Vereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde Vereniging voor Ziekenhuisgeneeskunde SHELLEY METSELAAR AIOS SOZG Achtergrond Incidentie - 5-11 per 1000 per jaar 1 Diagnose - Combinatie kliniek, lab, X-thorax Sensitiviteit X-thorax 2 - Pneumonie +/-

Nadere informatie

Voeding bij streng beschermende isolatie

Voeding bij streng beschermende isolatie Deze folder geeft informatie over voeding bij in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). De aanwijzingen zijn van belang voor de patiënt en zijn familie. U als patiënt moet zich aan bepaalde regels met betrekking

Nadere informatie

Richtlijn hygiënische voeding Voor hematologische patiënten met een verminderde afweer

Richtlijn hygiënische voeding Voor hematologische patiënten met een verminderde afweer Richtlijn hygiënische voeding Voor hematologische patiënten met een verminderde afweer Hematologie I Diëtetiek Verminderde afweer Door uw ziekte of behandeling is uw afweer verminderd, waardoor u een grotere

Nadere informatie

Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga

Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga Inhoudsweergave Wie is at risk & Diagnose Prevalentie Klinisch belang van

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties?

Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties? Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties? G. van der Sluis, J. Elings, S. Bausch-Goldbohm, R. Bimmel, F. Galindo-Garre, N. van Meeteren

Nadere informatie

Respiratoire revalidatie.

Respiratoire revalidatie. Respiratoire revalidatie Iris.coosemans@uzleuven.be Inactiviteit bij COPD Pitta, AJRCCM 2005 Gevolgen van inactiviteit COPD Ventilatoire noden Flow limitatie Air Trapping Hyperinflatie Dyspnoe Deconditionering

Nadere informatie

Kwaliteit van Leven na Hartchirurgie

Kwaliteit van Leven na Hartchirurgie Kwaliteit van Leven na Hartchirurgie 15 april 2014 Thanasie Markou Cardio-thoracaal chirurg A.L.P. Markou Quality of life after cardiac surgery Quality of life after cardiac surgery A.L.P. Markou Kwaliteit

Nadere informatie

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline?

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Joost Hoekstra, internist, AMC Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met

Nadere informatie

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen

Voorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Voorstellen Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Niertransplantatie UMCG Niertransplantatie 8 centra NL * UMC 1 e jaar UMC vervolg 2 e lijn, periferie

Nadere informatie

NIV bij exacerbatie COPD

NIV bij exacerbatie COPD NIV bij exacerbatie COPD Petra Vos, longarts Guido Reijnen, longarts i.o. Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Doelen Voor welke patient is NIV op afdeling geindiceerd? Voor welke patient NIV op IC? Wie krijgt

Nadere informatie

Diabetes Mellitus en Beweging

Diabetes Mellitus en Beweging Diabetes Mellitus en Beweging Doelen 0Refresher 0Patient Education 0Exercise and DM Wat betekent het? 0 Diabetes: Door(heen) gaan 0 Mellitus: Honing/Zoet Wat is het? 0 Groep van stoornissen met hyperglycemieën

Nadere informatie

Hygiëne richtlijn voeding. Tijdens en na intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie

Hygiëne richtlijn voeding. Tijdens en na intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie Hygiëne richtlijn voeding Tijdens en na intensieve chemotherapie of stamceltransplantatie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Advies bestemd voor:.. Datum:.. Heeft u vragen

Nadere informatie

Figure 1 Shares of Students in Basic, Middle, and Academic Track of Secondary School Academic Track Middle Track Basic Track 29 Figure 2 Number of Years Spent in School by Basic Track Students 9.5 Length

Nadere informatie

Functie van de nieren en wat kan fout gaan

Functie van de nieren en wat kan fout gaan Functie van de nieren en wat kan fout gaan Dr Lucien Hoekx Kliniekhoofd oncologische urologie Universitair Ziekenhuis Antwerpen 1 staalname MIDSTREAM urine Renogram 1. reinigen met chloramine 2. steriel

Nadere informatie

Ouderen en niertransplantatie

Ouderen en niertransplantatie Ouderen en niertransplantatie Hessel Peters-Sengers Academisch Medisch Centrum (AMC) Afdeling Nefrologie PhD student & epidemioloog h.peterssengers@amc.nl Nier-donatie op 4 november om 00:30u Vrouw 71

Nadere informatie

Voedingsmanagement in de Psychiatrie

Voedingsmanagement in de Psychiatrie Voedingsmanagement in de Psychiatrie Anneke van Hellemond, diëtist Anneke Wijtsma, diëtist 1 Inhoud presentatie Voedingsproblemen Overgewicht Metabool syndroom Verwijzen naar gespecialiseerd diëtist Behandelwijze

Nadere informatie

Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning

Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning symposium Vroegtijdige Zorgplanning 9 juni 2016 Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning dr. Anne Beyen Geriater RZ Heilig Hart Tienen Cure model : gevolgen voor (oudere)

Nadere informatie

Lichaamssamenstelling van Intensive Care patiënten. Willem Looijaard

Lichaamssamenstelling van Intensive Care patiënten. Willem Looijaard Lichaamssamenstelling van Intensive Care patiënten Willem Looijaard Disclosures Baxter Fresenius-Kabi 2 Dhr. X. Datum Spier 13 / 03 156,7 cm 2 21 / 03 154,2 cm 2 31 / 03 146,8 cm 2 05 / 04 136,3 cm 2 20

Nadere informatie

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.

Nadere informatie

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effects of Contact-oriented Play and Learning in the Relationship between parent and child with autism Kristel Stes Studentnummer:

Nadere informatie

Een transmuraal ketenzorgmodel voor COPD;

Een transmuraal ketenzorgmodel voor COPD; Een transmuraal ketenzorgmodel voor COPD; COPD-net Utrecht, 15 januari 2015 dr. A.J. (Alex) van t Hul, programmadirecteur Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder Voor

Nadere informatie

Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD. 30 Juni 2017

Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD. 30 Juni 2017 Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD 30 Juni 2017 Drs. Emiel Rolink Dr. Frits Franssen Werkconferentie overlap Hartfalen en COPD Aanleiding voor de werkconferentie 2016 Multidisciplinaire werkgroep

Nadere informatie

To ventilate or not to ventilate, that s the question

To ventilate or not to ventilate, that s the question To ventilate or not to ventilate, that s the question Prof Jan Bakker Afdelingshoofd Intensive Care Volwassenen jan.bakker@erasmusmc.nl VRAAG Opname op Intensive Care? JA Kan ik nog niet zeggen Doet opname

Nadere informatie

12-10-2012. Voedingszorg rondom de COPD-patiënt. 2. In welke gold klasse valt mevrouw?

12-10-2012. Voedingszorg rondom de COPD-patiënt. 2. In welke gold klasse valt mevrouw? Voedingszorg rondom de COPD-patiënt Landelijk Diëtisten Netwerk COPD (LDN COPD) Gonnie Geraerts Heleen Froon Paula van Melick Anke Kalisvaart 1. Welke gegevens vraag je na en welke antropometrie voer je

Nadere informatie

Voedingszorg rondom de COPD-patiënt

Voedingszorg rondom de COPD-patiënt Voedingszorg rondom de COPD-patiënt Landelijk Diëtisten Netwerk COPD (LDN COPD) Gonnie Geraerts Heleen Froon Paula van Melick Anke Kalisvaart 1. Welke gegevens vraag je na en welke antropometrie voer je

Nadere informatie

NBVN. Jaarverslag 2011 Nederlandstalige Belgische Vereniging voor Nefrologie

NBVN. Jaarverslag 2011 Nederlandstalige Belgische Vereniging voor Nefrologie NBVN Jaarverslag 2011 Nederlandstalige Belgische Vereniging voor Nefrologie NBVN database & analyse De Commissie Registratie dankt alle 27 dialyse centra voor de continue medewerking en validatie van de

Nadere informatie

OBESITAS STAPPEN NAAR GEZONDHEID. Dr. Marly Oosterhof

OBESITAS STAPPEN NAAR GEZONDHEID. Dr. Marly Oosterhof OBESITAS STAPPEN NAAR GEZONDHEID Dr. Marly Oosterhof STAPPEN NAAR GEZONDHEID Wat is obesitas? Definitie Classificatie Contribuerende factoren Complicaties Behandeling OBESITAS Wat is obesitas? Obesitas

Nadere informatie

Inleiding. Wat is COPD?

Inleiding. Wat is COPD? COPD en overgewicht Inleiding Deze brochure is bedoeld voor mensen met COPD en overgewicht. De brochure bevat algemene informatie over de rol van voeding bij COPD wanneer er sprake is van overgewicht.

Nadere informatie

9 e Post-O.N.S. Meeting

9 e Post-O.N.S. Meeting 9 e Post-O.N.S. Meeting Neutropenie & Antibiotica resistentie Heleen Klein Wolterink Research verpleegkundige Medische Oncologie UMC Utrecht Schiphol introductie Neutropenie: Definitie Symptomen MASSC

Nadere informatie

Bariatrie en DM2 pre/peri/post operatief. 5 oktober 2016 Inge Bourass

Bariatrie en DM2 pre/peri/post operatief. 5 oktober 2016 Inge Bourass Bariatrie en DM2 pre/peri/post operatief 5 oktober 2016 Inge Bourass Gewicht & co-morbiditeit Obesitas gerelateerde co-morbiditeit Diabetes Hypertensie Hart- en vaatziekten Slaap apnoe syndroom Artrose

Nadere informatie

ECLS: Goede en minder goede indicaties. Diederik van Dijk

ECLS: Goede en minder goede indicaties. Diederik van Dijk ECLS: Goede en minder goede indicaties Diederik van Dijk Extra Corporeal Life Support Bloedsomloop en ademhaling uit de muur Extra Corporeal Life Support De ultieme vorm van life support Maar ken uw beperkingen!

Nadere informatie

Mythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD

Mythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD Mythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD Dr Leo Heunks longarts-intensivist afd intensive care April, 211 Programma Regulatie van de ademhaling Effect O2 tijdens AE-COPD Oorzaken hypercapnie tijdens AE-COPD

Nadere informatie

Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016

Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 70 kg Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 Voedingstoestand Daling van het gewicht (BMI) en ALSFRS-R gerelateerd, wijst

Nadere informatie

SUPPLEMENTARY FIGURES AND TABLES

SUPPLEMENTARY FIGURES AND TABLES Altered RECQL5 expression in urothelial bladder carcinoma increases cellular proliferation and makes RECQL5 helicase activity a novel target for chemotherapy SUPPLEMENTARY FIGURES AND TABLES Supplementary

Nadere informatie

Daarbij kan er sprake zijn van minder eten door bijvoorbeeld: toenemende vermoeidheid; kortademigheid; minder beweging; angst; depressie.

Daarbij kan er sprake zijn van minder eten door bijvoorbeeld: toenemende vermoeidheid; kortademigheid; minder beweging; angst; depressie. Voeding bij COPD Inleiding Een gezond, afwisselend eetpatroon is voor iedereen goed. Voedsel is immers de brandstof van ons lichaam. Klachten als kortademigheid, vermoeidheid en hoesten kunnen uw lichamelijke

Nadere informatie

Overgebleven risico op hart-en vaatziekten in patiënten met Familiaire Hypercholesterolemia, wat nu?

Overgebleven risico op hart-en vaatziekten in patiënten met Familiaire Hypercholesterolemia, wat nu? Overgebleven risico op hart-en vaatziekten in patiënten met Familiaire Hypercholesterolemia, wat nu? Annette Galema-Boers, MANP 24-11-2017 Clinic for dyslipidemias and inherited cardiovascular diseases

Nadere informatie

Praktijk voor Fysiotherapie. Altijd in beweging

Praktijk voor Fysiotherapie. Altijd in beweging Praktijk voor Fysiotherapie Altijd in beweging In samenwerking met. Viola Gijzen, diëtist Mieke Verschuren/Marijke Sligchers, fysiotherapeuten Inhoud Inleiding Wat is COPD? COPD en dan? COPD en voeding

Nadere informatie

Richtlijnen voor het meebrengen Bij kiemarme voeding

Richtlijnen voor het meebrengen Bij kiemarme voeding Richtlijnen voor het meebrengen Bij kiemarme voeding Ziekenhuis Gelderse Vallei Omdat het ziekenhuisassortiment niet altijd aan ieders wensen kan voldoen, wordt regelmatig gevraagd welke voedingsmiddelen

Nadere informatie

het centrum Interstitiële Longziekten

het centrum Interstitiële Longziekten Nieuwsbrief December 2011 Expertisecentrum Interstitiële Longziekten EEN UITGAVE VAN HET ST. ANTONIUS ZIEKENHUIS, UTRECHT/NIEUWEGEIN Raad van Bestuur St. Antonius steunt cil De Raad van Bestuur van het

Nadere informatie

Groei bij Nederlandse kinderen met het 22q11.2 deletiesyndroom. Renz Klomberg Studiedag 22q11

Groei bij Nederlandse kinderen met het 22q11.2 deletiesyndroom. Renz Klomberg Studiedag 22q11 Groei bij Nederlandse kinderen met het 22q11.2 deletiesyndroom Renz Klomberg 19-11-2017 Studiedag 22q11 Groei van 2 kinderen met 22q11 Groei bij 22q11 30-60% kleine lengte Verschillende theorieën Passend

Nadere informatie

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand

Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling. Sterfte en HbA1c. ACCORD-studie. HbA1c en gezondheidstoestand Overbehandeling Nieuwe behandeling Bloeddrukbehandeling Is de NHG-Standaard nog up-to-date? MONITORING VAN ONDERBEHANDELING! Simon Verhoeven en Daniel Tavenier MAAR HOE ZIT HET MET OVERBEHANDELING? Sterfte

Nadere informatie

Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig. Start behandeling in het ziekenhuis. Na 1 dag naar huis. Na 2 dagen naar huis

Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig. Start behandeling in het ziekenhuis. Na 1 dag naar huis. Na 2 dagen naar huis Wat doet u? Thuisbehandeling longembolie is nu al veilig Start behandeling in het ziekenhuis Na 1 dag naar huis Na 2 dagen naar huis Na 5-7 dagen naar huis als de INR goed is Menno Huisman afdeling Interne

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Algemene voedingsrichtlijnen voor oncologische patiënten tijdens therapie

PATIËNTEN INFORMATIE. Algemene voedingsrichtlijnen voor oncologische patiënten tijdens therapie PATIËNTEN INFORMATIE Algemene voedingsrichtlijnen voor oncologische patiënten tijdens therapie 2 Hygiënemaatregelen Als gevolg van de chemotherapie, immunotherapie of bestraling neemt het aantal bloedcellen

Nadere informatie

CHIMERISM IN HEALTH, TRANSPLANTATION AND AUTOIMMUNITY

CHIMERISM IN HEALTH, TRANSPLANTATION AND AUTOIMMUNITY CHIMERISM IN HEALTH, TRANSPLANTATION AND AUTOIMMUNITY CHIMERISM IN HEALTH, TRANSPLANTATION AND AUTOIMMUNITY Thesis, University of Leiden, The Netherlands The studies described in this thesis were performed

Nadere informatie

Voortgezette behandeling van longembolie in 2016 visie van de 1.5 lijn Menno Huisman. Afdeling Trombose en Hemostase LUMC Leiden

Voortgezette behandeling van longembolie in 2016 visie van de 1.5 lijn Menno Huisman. Afdeling Trombose en Hemostase LUMC Leiden Voortgezette behandeling van longembolie in 2016 visie van de 1.5 lijn Menno Huisman Afdeling Trombose en Hemostase LUMC Leiden Traditionele behandeling van VTE UFH LMWH Fondap. Vitamin-K antagonists Vitamin-K

Nadere informatie

Chemotherapie en stolling

Chemotherapie en stolling Chemotherapie en stolling Therapie, preventie en risicofactoren Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Avastin en longembolen: hoe behandelen en Avastin al dan niet verder? Chemotherapie en stolling: Therapie,

Nadere informatie

Longrevalidatie van eerste tot derde lijn. Capita Selecta. Dynamische Hyperinflatie & Zuurstof toediening. bij Inspanning

Longrevalidatie van eerste tot derde lijn. Capita Selecta. Dynamische Hyperinflatie & Zuurstof toediening. bij Inspanning Longrevalidatie van eerste tot derde lijn Capita Selecta Dynamische Hyperinflatie & Zuurstof toediening bij Inspanning Heideheuvel 27 mei 2016 Ton van Keimpema, longarts capitum selectum Dynamische hyperinflatie

Nadere informatie

Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten

Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,

Nadere informatie

COPD en voeding. Afdeling Diëtetiek IJsselland Ziekenhuis

COPD en voeding. Afdeling Diëtetiek IJsselland Ziekenhuis COPD en voeding Afdeling Diëtetiek IJsselland Ziekenhuis Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met COPD en bevat algemene informatie over de rol van voeding bij COPD. Wat is COPD? De afkorting COPD

Nadere informatie

Is het concept Better in Better out effectief bij patiënten die in verband met slokdarm kanker een operatie ondergaan?

Is het concept Better in Better out effectief bij patiënten die in verband met slokdarm kanker een operatie ondergaan? Is het concept Better in Better out effectief bij patiënten die in verband met slokdarm kanker een operatie ondergaan? Prof. dr. Raoul Engelbert, afdeling Revalidatie AMC GIOCA congres 10 januari 2014

Nadere informatie

Symposium 2015 Geïsoleerde systolische hypertensie bij jonge volwassenen: betekenis en prognose. prof dr Danny Schoors

Symposium 2015 Geïsoleerde systolische hypertensie bij jonge volwassenen: betekenis en prognose. prof dr Danny Schoors Symposium 2015 Geïsoleerde systolische hypertensie bij jonge volwassenen: betekenis en prognose prof dr Danny Schoors Arteriële hypertensie Epidemiologische studies Duidelijke relatie tussen bloeddruk

Nadere informatie

Deze folder is bedoeld voor mensen met COPD en bevat algemene informatie over de rol van voeding bij COPD.

Deze folder is bedoeld voor mensen met COPD en bevat algemene informatie over de rol van voeding bij COPD. COPD en voeding Deze folder is bedoeld voor mensen met COPD en bevat algemene informatie over de rol van voeding bij COPD. Wat is COPD? De afkorting COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease.

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie

Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment

Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment British Medical Journal 2012; 345: e7642. Erik Bischoff, huisarts

Nadere informatie

Diabetes: kan een Pancreastransplantatie een oplossing bieden?

Diabetes: kan een Pancreastransplantatie een oplossing bieden? Diabetes: kan een Pancreastransplantatie een oplossing bieden? Daniel Jacobs-Tulleneers-Thevissen Oncologische, Thorax- en Transplantatieheelkunde, UZ Brussel Diabetes Research Center, Vrije Universiteit

Nadere informatie

Is screening bij longkanker zinvol?

Is screening bij longkanker zinvol? Is screening bij longkanker zinvol? Dr. Karl Govaert 1 LUNG CANCER Leading cause of cancer-related death among men and women in US Second leading cause of cancer in US 75% present with advanced local or

Nadere informatie

Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015

Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015 Gezonde voeding en voldoende beweging ook voor ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit 12-11, Active Ageing 2015 Waar hebben we het over? Gezonde voeding Nieuwe richtlijnen Gezondheidsraad

Nadere informatie

Obesitas op de recovery

Obesitas op de recovery Obesitas op de recovery Marlous Huijzer AIOS anesthesiologie UMC Utrecht Inzichten Toegenomen arbeid hart en longen Verhoogde kans metabool syndroom Verhoogde kans op DVT of longembolie Obesitas hypoventilatie

Nadere informatie

Gewicht in kg. Lengte in m. 5 % gewichtsverlies binnen 1 maand

Gewicht in kg. Lengte in m. 5 % gewichtsverlies binnen 1 maand Bijlage 1 Samenwerkingsafspraken diëtisten binnen DBC COPD GHC 1. Criteria voor verwijzing naar diëtist Afspraken over diëtetiek welke gefinancierd worden binnen de DBC hebben alleen betrekking op dieetadvisering.

Nadere informatie

Genes, Molecular Mechanisms and Risk Prediction for Abdominal Aortic Aneurysm

Genes, Molecular Mechanisms and Risk Prediction for Abdominal Aortic Aneurysm Genes, Molecular Mechanisms and Risk Prediction for Abdominal Aortic Aneurysm Arne IJpma Clinical Genetics Department, Erasmus MC, Rotterdam, The Netherlands Financial Disclosure I have no financial relationships

Nadere informatie

Glomerulaire hyperfiltratie. Maren Schütz - ANIOS

Glomerulaire hyperfiltratie. Maren Schütz - ANIOS Glomerulaire hyperfiltratie Maren Schütz - ANIOS Glomerulaire hyperfiltratie (GH) Geen eenduidige definitie (150-160ml/min/1,73m 2 ) 3 Verandering in tubuloglomerulaire feedback en activatie van vasoactieve

Nadere informatie

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE

Nadere informatie

Acute myeloïde leukemie. Annoek Broers 7e nascholing hematologie 20-03-2014

Acute myeloïde leukemie. Annoek Broers 7e nascholing hematologie 20-03-2014 Acute myeloïde leukemie Annoek Broers 7e nascholing hematologie 20-03-2014 Bloedcelvorming - hematopoiese selfrenewal Multilineage differentiation Acute myeloïde leukemie - AML Normaal beenmerg Bloedarmoede

Nadere informatie

de Rol van Persoonlijkheid Eating: the Role of Personality

de Rol van Persoonlijkheid Eating: the Role of Personality De Relatie tussen Dagelijkse Stress en Emotioneel Eten: de Rol van Persoonlijkheid The Relationship between Daily Stress and Emotional Eating: the Role of Personality Arlette Nierich Open Universiteit

Nadere informatie

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Mariëtte de Rooij Inhoud Artrose en comorbiditeit Aangepaste oefentherapie bij comorbiditeit Resultaten pilot studie Voorbeeld Conclusie Randomized

Nadere informatie

Bij de behandeling en begeleiding van CVRM neemt de diëtist als zorgaanbieder binnen de zorgketen de dieetadvisering 1 op zich.

Bij de behandeling en begeleiding van CVRM neemt de diëtist als zorgaanbieder binnen de zorgketen de dieetadvisering 1 op zich. Bijlage 1: samenwerkingsafspraken diëtisten binnen DBC CVRM GHC Uitgangspunten Cardio Vasculair Risico Management (CVRM) staat voor de diagnostiek, behandeling en follow-up van risicofactoren voor hart-

Nadere informatie

Outcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling

Outcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling Outcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling Ellen Stikkelbroeck, Renal Practitioner i.o., VieCuri Venlo Inleiding Introductie CVVH in Venlo Onderzoek

Nadere informatie

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures 170416 Disclosures Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS Geen (potentiële) belangenverstrengeling Bedrijfsnamen Voor bijeenkomsten mogelijk relevante relaties met bedrijven

Nadere informatie

Ondervoeding bij COPD

Ondervoeding bij COPD Ondervoeding bij COPD Anke Kalisvaart voor Paula van Melick Ziekenhuis Rivierenland Tiel De Lage Korn, Buren Agenda Prevalentie Criteria van ondervoeding bij COPD Definities van lichaamssamenstelling Oorzaken

Nadere informatie

Brigitte Wieman. 14 maart 2019, Samen in de breedte. NVD Beleidsmedewerker Utrecht diëtist

Brigitte Wieman. 14 maart 2019, Samen in de breedte. NVD Beleidsmedewerker Utrecht diëtist Brigitte Wieman 14 maart 2019, Samen in de breedte NVD Beleidsmedewerker Utrecht diëtist Kom in beweging en kijk in de etalage van de diëtist Programma De merken van de NVD Kennissynthese voeding Onderzoek

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1 Algemene informatie over longtransplantatie 2. 2 De aanmelding 4. 3 Het longtransplantatieteam Telefoonnummers & adressen 11

Inhoudsopgave. 1 Algemene informatie over longtransplantatie 2. 2 De aanmelding 4. 3 Het longtransplantatieteam Telefoonnummers & adressen 11 Inhoudsopgave 1 Algemene informatie over longtransplantatie 2 2 De aanmelding 4 3 Het longtransplantatieteam 10 4 Telefoonnummers & adressen 11 1 Algemene informatie over longtransplantatie De eerste longtransplantatie

Nadere informatie

Het COPD zorgpad. In deze folder vindt u informatie over het COPD zorgpad.

Het COPD zorgpad. In deze folder vindt u informatie over het COPD zorgpad. Het COPD zorgpad U bent opgenomen op een verpleegafdeling in het Zaans Medisch Centrum. De reden voor uw opname is een verergering van uw COPD, Chronic Obstructive Pulmonary Disease. COPD is een verzamelnaam

Nadere informatie

Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg. Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam

Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg. Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam Inhoud Centrum voor thuisbeademing Doel diagnoses Symptomen van hypercapnie

Nadere informatie

Andrea van der Meulen, MDL-arts

Andrea van der Meulen, MDL-arts Andrea van der Meulen, MDL-arts IBD: Enkele cijfers 80.000 mensen met IBD in Nederland Piek leeftijd diagnose 18-25 jaar + 2.500 per jaar + 300 kinderen < 18 jaar Ontstekingen dunne en dikke darm Niet

Nadere informatie

HOE VERSCHILLEN HARTVAATPATIËNTEN MET OF ZONDER PSYCHOPROBLEMATIEK VAN ELKAAR?

HOE VERSCHILLEN HARTVAATPATIËNTEN MET OF ZONDER PSYCHOPROBLEMATIEK VAN ELKAAR? HOE VERSCHILLEN HARTVAATPATIËNTEN MET OF ZONDER PSYCHOPROBLEMATIEK VAN ELKAAR? Leora Maas Onderzoeksstage 1 e lijns geneeskunde INHOUDSOPGAVE Achtergrond Onderzoeksvragen Methode Resultaten Discussie Aanbevelingen

Nadere informatie

Klinische implicaties van de EVOLVE studie

Klinische implicaties van de EVOLVE studie ASN Review 2012 Klinische implicaties van de EVOLVE studie Marc Vervloet, internist-nefroloog VU medisch centrum Associatie PTH met mortaliteit Kalantar-Zadeh, Kidney Int 2007 Welke evidence? Associatie

Nadere informatie

Dr. Kris Van der Mieren (Begeleiding nationale teams weg + veld) Zeg tegen je (huis)arts: ik ben coureur. NOOIT inspuitingen behalve door een arts. TTN Voedingssupplementen beperken. MENS Zeg tegen je

Nadere informatie

Chapter 9 Summary of this thesis Samenvatting van dit proefschrift

Chapter 9 Summary of this thesis Samenvatting van dit proefschrift Chapter 9 Summary of this thesis Samenvatting van dit proefschrift 195 SUMMARY COPD is characterized by persistent airflow limitation that is usually progressive and associated with an enhanced chronic

Nadere informatie

Renal function? Landelijke standaardisatie nierfunctiemeting is nodig

Renal function? Landelijke standaardisatie nierfunctiemeting is nodig Renal function? Landelijke standaardisatie nierfunctiemeting is nodig Renal function = glomerular filtration rate (GFR) = volume of plasmawater that is filtrated per unit of time Prof.dr Jack F.M. Wetzels

Nadere informatie

Hoe gevoelig is onze bevolking aan luchtvervuiling: van epidemiologische determinanten naar moleculaire mechanismen bij tweelingen

Hoe gevoelig is onze bevolking aan luchtvervuiling: van epidemiologische determinanten naar moleculaire mechanismen bij tweelingen Hoe gevoelig is onze bevolking aan luchtvervuiling: van epidemiologische determinanten naar moleculaire mechanismen bij tweelingen Tim Nawrot, PhD. Centre for Environmental Sciences, Hasselt University,

Nadere informatie