Jaarverslag Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie. Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde

Transcriptie

1 Jaarverslag 2018 Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde

2 Jaarverslag 2018 Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde

3 Inhoudsopgave 2 1 Voorwoord 4 2 Patiëntenzorg MKA-chirurgie Analyse activiteiten Verslag secties binnen MKA-chirurgie MKA-chirurgie algemeen, polikliniek MKA-chirurgie, kliniek Oncologie Traumatologie Operatieve kaakorthopedie Implantologie en reconstructieve preprothetische chirurgie Kaakgewrichtsaandoeningen en chronische orofaciale pijnen Orale geneeskunde Secundaire schisischirurgie Esthetische aangezichtschirurgie Bijzondere tandheelkunde Mondhygiëne en preventie Radiologie Medisch maatschappelijk werk Verpleging en medisch assisterend medewerkers Medische administratie Logopedie 37 3 Wetenschappelijk onderzoek Onderzoeksprojecten Analyse van de publicaties Wetenschappelijke publicaties Promoties Publicaties Vakpublicaties Gehouden voordrachten, lezingen en posterpresentaties Congresbezoeken, gevolgde cursussen e.d Prijzen, onderscheidingen e.d Subsidies 60 4 Specialistenopleiding en onderwijs Curriculum specialistenopleiding Kaakchirurgie Programma vakverdieping Patiëntenbespreking PA-bespreking Complicatiebespreking 72

4 3 5 Onderwijs Onderwijs tandheelkunde studenten Onderwijs geneeskunde studenten Onderwijs mondzorgkunde Internationale geneeskunde studenten Post academisch onderwijs Masterclass gerodontologie Cursussen in eigen beheer Klinische avonden voor tandartsen Internationale congressen ism Wenckebach 77 6 Managementreview Kwaliteitssysteem ISO 9001 :2008 en NTA 8009:2007 (VMS) Complicatieregistratie Klachten Patiënttevredenheidonderzoek Beoordeling kwaliteitsmanagementsysteem 84 Bijlage 1 Verrichtingen MKA - CBT 102 1a Kaakchirurgische verrichtingen 104 1b Verrichtingen CBT 117 Bijlage 2 Onderzoek 121 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Overzicht van de gehouden voordrachten, lezingen en posterpresentaties 135 (Inter)nationale congresbezoeken en gevolgde cursussen 144 Overzicht bestuurlijke functies van medewerkers Personeel Personeel Personeel in en uit dienst Medewerkers in fte per 31 december Activiteiten personeelsvereniging 96 8 Bestuur en Management Samenstelling Dagelijks Bestuur Samenstelling disciplinegroepbestuur Vertegenwoordigend overleg (VO) Bestuurlijke functies 101

5 1 4 Voorwoord

6 Met groot genoegen kan ik u hierbij het jaarverslag 2018 van de afdeling MKA-chirurgie aanbieden. Hiermee wordt verantwoording afgelegd over de geleverde prestaties betreffende patiëntenzorg, wetenschappelijk onderzoek, specialistenopleiding en onderwijs. De afdeling heeft in 2018 door gezamenlijke inspanning van alle medewerkers, haar doelen op een hoog niveau weten na te streven ten aanzien van zorg, onderzoek en opleiding. Naast de hoge ranking in de NFU-benchmark zijn ook diverse prijzen en erkenningen voor het Groningse MKA-onderzoek verkregen in Het afgelopen jaar was een turbulent jaar voor de afdeling met diverse hoogte- maar ook dieptepunten. Op 27 oktober is dr. Boudewijn Stegenga, staflid MKA-chirurg, overleden aan de gevolgen van zijn ziekte. De afdeling heeft hiermee een nationaal en internationaal prominent collega en staflid verloren. De doorontwikkeling en implementatie van het nieuwe EPD heeft in 2018 zijn beslag gekregen. Ondanks de gewenningsproblematiek welke bij dergelijke majeure veranderingen een rol speelt, is met de inzet van velen een goede implementatie bereikt. Als gevolg van UMCG-brede personeelsproblematiek met betrekking tot het perioperatieve proces werd de afdeling geconfronteerd met een capaciteitsreductie van 10-12% op het Operatiecentrum en op het Dagbehandelcentrum van maar liefst 50%. Hierdoor konden vooraf gemaakte productie afspraken helaas niet volledig gestand worden gedaan. Eind 2017 heeft de afdeling toestemming gekregen, op basis van de ingediende plannen, voor de herinrichting en verbouwing van de polikliniek. De bouw en renovatie werd van 1 april tot eind december 2018 uitgevoerd. De werkplaatsfunctie is hiermee geheel gemoderniseerd en geschikt gemaakt voor het verlenen van poliklinische zorg aan 2e en vooral 3e lijns patiënten. Daarnaast is de polikliniek weer geheel up-to-date ten behoeve van de opleidingsfunctie. Zo werd een multifunctionele overlegruimte gerealiseerd en werd de gehele back office aangepast aan het huidige en toekomstige werken. Daarnaast heeft de afdeling de beschikking gekregen over 7 kamers voor poliklinische consulten en werd de wachtruimte geheel gemoderniseerd. De verbouwing verliep zonder problemen, mede door de grote flexibiliteit van de medewerkers en de dagelijkse begeleiding van het bouwteam vanuit de afdeling en het UMCG. Veel leesplezier. Groningen, juli 2019 Prof dr FKL Spijkervet Hoofd afdeling MKA-chirurgie

7 2 6 Patiëntenzorg MKA-chirurgie

8 2.1 Analyse activiteiten Klinisch en Poliklinisch Activiteit, Aantal als waarden 2016 *) 2017 *) 2018 **) Eerste consulten poliklinisch Poliklinische consulten totaal Telefonische consulten Consulten totaal Röntgenverrichtingen Opnames Verpleegdagen Aantal bedden Gemiddelde opnameduur 4,37 4,06 4,65 Dagverpleging *) registratie ZIS **) registratie Epic

9 2.2 Verslag secties binnen de MKA-chirurgie MKA-chirurgie algemeen, polikliniek In de polikliniek wordt tijdens alle dagdelen de bezetting optimaal benut om het aanbod van patiënten op zo efficiënt mogelijke wijze te verwerken. Veelal zijn er tegelijkertijd algemene spreekuren, speciële spreekuren en wordt er op 1 behandelkamer dentoalveolaire chirurgie bedreven. Op de overige 2 behandelkamers vinden behandelingen onder lokaal anesthesie plaats in het kader van de 3e lijnszorg. 8 Supervisie: Ieder dagdeel functioneert een staflid MKA-chirurg als supervisor in de polikliniek, als verantwoordelijke voor de procesgang in de polikliniek en de supervisie van de AIOS. Overdracht van zorg: Dagelijks wordt onder leiding van het superviserend staflid om uur gestart met de sign-in, waarbij de overdracht van de dienst, alswel afstemming over te verwachten knelpunten gedurende het dagprogramma plaatsvindt. Tevens wordt in het kader van de specialistenopleiding afgestemd over de dagelijkse KPF en OSATS. Kwaliteit van zorg: De kwaliteit van de zorg is een belangrijk aspect in het poliklinisch proces. De meeste patiënten worden primair op de polikliniek gezien ( first impression ), veelal eerst door een specialist in opleiding. De kwaliteit van zorg is geborgd in een PDCA-cyclus binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling. Dit wordt aangestuurd door de kwaliteitsmedewerker mw S Oort MKA-chirurgie, kliniek De afdeling MKA-chirurgie heeft 12 bedden op de verpleegafdeling Hoofd-halschirurgie in beddenhuis A1VA. Deze verpleegafdeling wordt gezamenlijk gevormd met de afdelingen KNO en Oogheelkunde. De zaalartsfunctie wordt uitgevoerd door de Verpleegkundig Specialisten in afstemming met de AIOS. De patiënten worden dagelijks eenmaal of meerdere keren bezocht door het verantwoordelijke staflid-mka-chirurg en/of de AIOS die betrokken is bij de behandeling. Scholing en training van de betrokken verpleegkundigen krijgt voldoende aandacht, als ook de kwaliteit van de communicatie binnen de verpleegafdeling. Dit wordt vormgegeven vanuit de regieraad van de verpleegafdeling waarin de afdeling vertegenwoordigd is door dr B van Minnen, Chef de Clinique. Op het Operatiecentrum heeft de afdeling gedurende 5 dagen (10 dagdelen) de beschikking over 1 operatietafel. In 2018 is er vanaf april een capaciteitsreductie opgelegd aan de afdeling van 10% in verband met het gebrek aan ondersteunend personeel op het operatiecentrum.

10 Daarnaast heeft de afdeling 2 dagen (4 dagdelen) de beschikking over een tafel op het operatieve dagbehandelcentrum (ODBC). Ook vanuit het ODBC is vanaf april 2018 een ziekenhuisbrede capaciteitsreductie opgelegd, waarbij de afdeling MKA-chirurgie een reductie van 50% heeft gekregen. Hiermee is met name op de 2e lijnszorg productie gereduceerd, zodat de derde lijnszorg kon worden ontzien Oncologie Kaakchirurgen-oncoloog: Fellow: Verpleegkundig specialist: Stagisten: prof dr JLN Roodenburg, dr MJH Witjes, dr KP Schepman dr SAHJ de Visscher mw RJM Dopheide dr JI Kamstra, S Malwand MSc, LJ Beumer MSc Nieuwe patiënten: 238 Consulten incl. controle follow-up: 2867 Opnames incl. benigne aard waarvoor oncologische expertise: 287 De sectie Oncologie draagt zorg voor de behandeling van patiënten met maxillofaciale oncologische aandoeningen binnen het samenwerkingsverband van de Werkgroep Hoofd-Hals Oncologie UMCG-MCL. Er is hier sprake van topklinische zorg, omdat deze patiëntengroep in een gespecialiseerd centrum behandeld moet worden en de patiënten voor zover mogelijk participeren in de onderzoekslijn MON ONCO. In dit kader wordt onderzoek verricht op het gebied van in vivo fluorescentie en fotodynamische therapie (PDT), het gebruik van implantaten bij oncologische patiënten, trismus, digitale 3D planning van resecties en reconstructies, voeding bij hoofd-hals kankerpatiënten, moleculair biologisch onderzoek naar het metastaseringspatroon van plaveiselcelcarcinomen van de mondholte en orofarynx en de organisatie van de zorg binnen het zorgtraject. Het onderzoek vindt plaats binnen een uitgebreid netwerk bestaande uit de Werkgroep Hoofd-Hals Oncologie UMCG-MCL, de Chirurgische Oncologie, de afdeling MDL, het PET-centrum, de Hanzehogeschool, het Centrum voor Optische Diagnostiek en Therapie (CODT) van het Erasmus MC en het Nederlands Kanker Instituut te Amsterdam. Onderwijs wordt verzorgd voor de opleidingen Geneeskunde, Tandheelkunde en Mondzorgkunde. Daarnaast worden er studenten Geneeskunde en Tandheelkunde begeleid bij het maken van een scriptie in de Masterfase. Prof dr JLN Roodenburg was in 2018 verantwoordelijk voor het onderwijsprogramma van de International Summerschool Oncology. Dr KP Schepman is namens de afdeling lid van het Bestuur van de Werkgroep Hoofd-Halsoncologie UMCG.

11 De toenemende complexiteit van de chirurgische behandeling leidt met name tot nog grotere druk op de poliklinische faciliteiten en de OC capaciteit. In 2018 werden wij, ten gevolge van personeelstekort op het Operatiecentrum, geconfronteerd met een capaciteitsreductie IC ten behoeve van de Oncologie van 25%. Dit leidde er toe dat de landelijke norm om tenminste 80% van de patiënten met een kwaadaardige tumor in het hoofd- halsgebied binnen 30 dagen na stellen van de diagnose of intake te behandelen voor het eerst niet hebben gehaald. Dit lukte slechts bij 69% van de patiënten. Het ging hierbij met name om complexe gevallen waarvoor een multidisciplinaire, langdurige ingreep met postoperatieve IC-opvang nodig is. 10 Analyse 2018: - Het aantal patiënten met een maligniteit CTG-CVB is 5.7% minder dan Het aantal patiënten met een maligniteit, niet CTG-CVB code is globaal het zelfde en maakt globaal 12% van het totaal aantal maligniteiten uit. - Het aantal patiënten behandeld voor een benigne parotis tumor is globaal hetzelfde. - Het aantal patiënten met een overige behandeling is globaal hetzelfde als in2017. Prof dr JLN Roodenburg Dr MJH Witjes Dr KP Schepman Dr SAHJ de Visscher

12 11 vlnr: dr KP Schepman prof dr JLN Roodenburg dr SAHJ de Visscher dr MJH Witjes

13 2.2.4 Traumatologie MKA-chirurgen: dr B van Minnen, dr NB van Bakelen en staf MKA-chirurgen Stagisten: dr MS Ma, dr PM Meiners, drs MP Huizinga, A Yousif MSc, W Sorghabi MSc 12 In 2018 heeft dr NB van Bakelen de stafbezetting voor de Traumatologie samen met dr B van Minnen ingevuld, passend bij het afdelingsbeleid om expertisegebieden duaal vanuit de staf te bemensen. De dalende tendens in het aantal traumaconsulten heeft in 2018 geleid tot 227 eerste consulten op het gebied van aangezichtstraumatologie. Dat is een daling ten opzichte van Ook het aantal operatieve ingrepen gerelateerd aan een aangezichtsletsel was in 2018 lager dan in De daling wordt mogelijk veroorzaakt door het afnemen van het aantal relatief beperkte letsels, waarbij deze hun weg naar de periferie vinden, passend bij het UMCG beleid om vooral derdelijns zorg te bieden. Daarnaast betreft het ook een registratieprobleem in het EPD van het UMCG, aangezien dat kort voor 1 januari 2018 was geïntroduceerd en nog geoptimaliseerd moest worden. De fluctuaties in het aantal trauma-gerelateerde operatieve ingrepen hebben slechts een kleine invloed op het gehele, grotendeels electieve, activiteitenniveau van de afdeling MKA. Het heeft echter wel invloed op de specialistenopleiding. Om de effecten van de afname op de scholing van de AIOS zoveel mogelijk te beperken zijn in 2018 bij alle operatieve ingrepen een of meerdere AIOS betrokken geweest. De samenwerking binnen het UMCG op het terrein van de Traumatologie met de Operatieve Zorg Organisatie, SEH, Chirurgie/ Traumatologie, KNO, Oogheelkunde, Plastische Chirurgie, Radiologie en Neurochirurgie verloopt zonder uitzondering constructief en op het gewenste niveau. De afdeling MKA participeert actief in de traumacommissie van het UMCG. Door dr B van Minnen werd het jaarlijks terugkerende onderwijs in de dentale- en aangezichtstraumatologie aan studenten Tandheelkunde en Mondzorgkunde verzorgd. Ook werd onderwijs op dit gebied gegeven aan assistenten in opleiding van de Huisartsengeneeskunde, KNO en Plastische Chirurgie. Voor de Nederlandse AIOS MKA-chirurgie werden door dr B van Minnen meerdere voordrachten verzorgd op de praktische basiscursus over de behandeling van mandibulafracturen. Vanuit de afdeling wordt uitgebreid bijgedragen aan de S.O.R.G. (Strasbourg Osteosynthesis Research Group). Voor bijdragen zie ook bijlage 3 en 4. De wetenschappelijke ontwikkelingen in de traumatologie richtten zich in 2018 op de afronding van het onderzoek naar de optimale behandeling van mandibulafracturen, door EO Batbayar. Het onderzoek op het gebied van osteosynthesematerialen werd eind 2017 hervat in het onderzoeksproject van B Gareb. Het onderzoek richt zich zowel op de in vitro eigenschappen van diverse degradeerbare osteosynthesesystemen, als op de klinische toepasbaarheid.

14 Het onderzoeksproject van R Rozema werd in 2018 vervolgd binnen het toegekende Md/PhD traject. Een multicenterstudie op het gebied van de diagnostiek van aangezichtsfracturen werd gestart op verschillende SEH afdelingen in Noord Nederland. Verder richt het project zich op de optimalisatie van (lage dosis) beeldvorming bij aangezichtsfracturen. Dr B van Minnen Dr NB van Bakelen Dr SAHJ de Visscher 13 vlnr: dr NB van Bakelen dr B van Minnen dr SAHJ de Visscher

15 2.2.5 Operatieve kaakorthopedie MKA-chirurgen: dr J Jansma, dr RH Schepers Technisch Geneeskundige: J Kraeima MSc Orthodontist: dr AC Jongsma Stagisten: W Sorghabi MSc, dr LM Vos 14 Het aantal verrichtingen binnen de sectie operatieve kaakorthopedie is de laatste jaren constant gebleven. Het gemeenschappelijke orthodontiespreekuur wordt gemiddeld eens per maand gehouden op de afdeling Orthodontie en voorziet in een behoefte met betrekking tot zowel de kwaliteit van de opleidingen MKA-chirurgie en Orthodontie als de kwaliteit van de patiëntenzorg. De multidisciplinaire behandeling van patiënten met oligodontie waarbij orthodontie, operatieve kaakorthopedie, implantologie en bijzondere tandheelkunde intensief betrokken zijn blijft een belangrijke patiëntencategorie voor de afdeling. Voor de esthetische tandheelkunde is een samenwerking aangegaan met dr M Gresnigt van het CBT Martini Ziekenhuis. Het promotie onderzoek van J Kraeima (Technisch Geneeskundige) wat zich gedeeltelijk richt op CAD-CAM gemaakte miniplaatjes welke bij de Le Fort I osteotomie worden toegepast vordert goed en de inclusie is afgerond in De meerderheid van de radiodiagnostisch laboranten van onze afdeling (CS van der Woude, LMG Kamstra-Dooper, A Poppinga en MJ Feddema) participeren bij de 3D planning van osteotomieën en autotransplantaties onder leiding van J Kraeima. Dit levert voor de arts-assistent in de stage veel tijdwinst op waardoor deze zich meer kan focussen op de eindfase van de planning en evaluatie van het resultaat. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van 3D simulatie van behandelopties waarbij door middel van een virtual reality bril aan de patiënt meerdere opties worden getoond van de behandelmogelijkheden. De toepassing van lipofilling bij orthognatische chirurgie als aanvullende esthetische correctie valt voor een deel binnen de prospectieve studie van drs AJ Tuin die op dit onderwerp in 2019 hoopt te promoveren. Dr J Jansma Dr RH Schepers

16 15 vlnr: dr RH Schepers dr J Jansma

17 2.2.6 Implantologie en reconstructieve preprothetische chirurgie MKA-chirurgen-implantologen: prof dr GM Raghoebar, prof dr A Vissink, dr B van Minnen Prothetisten: stafleden van het CBT en het CTM van het UMCG Stagisten: drs MP Huizinga, drs JM Alberga 16 Het Centrum Orale Implantologie (COI) is een samenwerkingsverband tussen de afdeling MKA-chirurgie en het Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde (CTM). Door de krachten van beide afdelingen te bundelen in één centrum kan worden zorggedragen voor een hoge kwaliteit van zorgverlening voor de individuele patiënt en wordt de ontwikkeling van de Orale Implantologie gestimuleerd. De dagelijkse leiding is in handen van prof dr GM Raghoebar, prof dr HJA Meijer en dhr R van der Graaf (manager zorg/bedrijfsvoering). Patiëntenzorg In 2018 werden bij 417 patiënten 821 implantaten intra-oraal geplaatst. Tevens werden bij 6 patiënten implantaten (n=13) voor extra-orale toepassing geplaatst. Deze implantaten werden aangebracht ten behoeve van de fixatie van 3 oorprothesen, 1 orbitaprothesen, en 2 neusprothesen. Om de week vindt een dagdeel gemeenschappelijk spreekuur plaats, waarin gecompliceerde patiënten en patiënten met primair een tandheelkundig probleem, dat een prothetisch-implantologische oplossing behoeft, worden gezien door vier teams bestaande uit een MKA-chirurg en prothetist. Daarnaast worden, vooral op de dinsdagochtend en -middag, nieuwe patiënten met een goed omschreven implantologische indicatie gezien bij wie de verwijzend tandarts al een duidelijk omschreven implantologische indicatie heeft gesteld of waarvan de vraagstelling relatief eenvoudig lijkt. Op het controlespreekuur op de dinsdagmiddag participeert een tandarts van het CBT waardoor het mogelijk is om de patiënten efficiënter te behandelen en ook de CBT-tandarts geconsulteerd kan worden in geval het implantologisch probleem toch niet relatief eenvoudig blijkt te zijn. Elke dinsdagochtend is er tevens een reconstructiebespreking waarbij lastige, veelal oncologische casus, worden besproken en wordt beoordeeld of een implantologische behoefte bestaat in de functionele rehabilitatie van deze patiënten. Daarnaast worden elke dinsdag op de afdeling Orthodontie de oligodontie en schisis patiënten met een complexe vraagstelling gezamenlijk gezien door de betrokken specialismen. Op het multidisciplinaire hoofdhalsoncologie spreekuur op de donderdagmiddag wordt beoordeeld of ook in de behandelplanning van meer standaard oncologie patiënten een implantologische behoefte bestaat. Bij hen worden dan, zo mogelijk, tijdens de ablatieve chirurgie tevens implantaten, veelal in de onderkaak, geplaatst. In 2018 werden 175 patiënten (waarvan diverse nieuwe patiënten) met oligodontie en 47 patiënten met hypodontie gezien binnen het oligodontieteam. Dit is wederom een stijging ten aanzien van de voorgaande jaren. Patiënten komen veelal jong binnen (rond 10 à 11 jaar) en blijven tot enkele jaren na afbehandelen aan onze afdeling verbonden en worden ook dan nog op gezette tijden gezien voor de lange termijns nazorg. Het overgrote deel van de patiënten met een prothetisch probleem, waarbij een implantologische behandeling is geïndiceerd, wordt gezamenlijk gezien door een prothetist en MKA-chirurg. Het ingestelde modeloverleg en al genoemde dinsdagmiddag spreekuur (dr A Visser, drs KI Janssen, IE Eggels MSc, drs H Ong) op de afdeling Orthodontie voor consulten en esthetische/prothetische behandeling van patiënten met schisis en/of oligodontie die

18 orthodontische behandeling nodig hebben, voorziet in een grote behoefte om alle zorgplannen steeds weer te actualiseren op basis van tussentijdse beoordelingen. In september heeft dr A Visser, in verband met nieuwe werkzaamheden binnen het CTM, haar taak op het oligodontiespreekuur van de dinsdagmiddag moeten laten vallen en dit na een inwerkperiode van 6 maanden overgedragen aan tandarts MFP in opleiding mw IE Eggels MSc. Ook is het team versterkt door orthodontist in opleiding drs H Ong. Om de enorme administratieve workload en de complexe logistiek voor patiënten en behandelaars in goede banen te leiden zijn er twee assistentes die het team ieder met 4 uur per week ondersteunen (mevrouw A Bezema en mevrouw S Botic). Op het gebied van onderzoek is mw drs MP Filius in juli 2018 gepromoveerd. De titel van haar proefschrift luidde: Implant treatment for patiënts with severe hypodontia. 17 Onderwijs aan studenten tandheelkunde en geneeskunde Vanuit het COI werden patiëntencolleges en themacolleges (prof dr GM Raghoebar, prof dr HJA Meijer, dr A Visser) rond de thema s implantologie, reconstructieve preprothetische chirurgie en oligodontie verzorgd voor zowel studenten tandheelkunde als geneeskunde. Postacademisch onderwijs Leden van het COI waren betrokken bij de organisatie van PAOT en PAOK cursussen en traden daarbij ook deels als docent op. Collegae Meijer en Raghoebar zijn lid van de congrescommissie van de NVOI. Van 20 tot 22 april werd in samenwerking met de European Association for Osseointegration in het UMCG een internationale cursus georganiseerd met als thema Implant Overdentures. Het programma werd geheel verzorgd door leden van het Centrum Orale Implantologie. Onderzoek Promoties In 2018 hebben 4 promoties plaats gevonden vanuit de Implantologie (zie hoofdstuk 3.3.1). Prijzen Zie hoofdstuk 3.6 "Prijzen, onderscheidingen e.d." Twee promovendi bevinden zich in de afrondingsfase van hun proefschrift en zullen hun proefschrift naar verwachting in 2019 verdedigen. Voor details betreffende het onderzoek, de verschenen publicaties en de gehouden voordrachten door de leden van de werkgroep wordt verwezen naar de paragraaf over onderzoek (onderzoeksprogramma MON-Kolff).

19 18 Visie op de toekomst De tendens dat steeds complexere patiënten worden behandeld, houdt aan, hetzij patiënten met een complex tandheelkundig probleem, hetzij patiënten met een gecompromitteerde gezondheid. Daarnaast geldt ons centrum als een nationaal expertisecentrum voor implantologische complicaties. Meer en meer worden dergelijke casus door tandarts(-implantologen) en MKA-chirurgen voor diagnostiek en behandeling naar onze afdeling verwezen. Het opvangen van de complicaties van de door hen uitgevoerde behandelingen overstijgt hun expertise. Met betrekking tot het onderzoek en de patiëntenzorg komt de nadruk steeds sterker te liggen op de medisch gecompromitteerde patiënt, het functionele resultaat en de esthetiek. Het belangrijkste uitgangspunt is hierbij het bewerkstelligen van een voorspelbaar resultaat met weinig nabezwaren. De 3D technologie speelt hierbij een belangrijke rol. Het binnen de afdeling verrichte onderzoek speelt op deze behoeften in door te trachten behandelingen te vereenvoudigen met behoud van een goed resultaat. Prof dr GM Raghoebar Prof dr A Vissink Dr B van Minnen

20 19 vlnr: prof dr A Vissink prof dr GM Raghoebar dr B van Minnen

21 2.2.7 Kaakgewrichtsaandoeningen en chronische orofaciale pijnen MKA-chirurgen: prof dr FKL Spijkervet, dr NB van Bakelen Stagisten: dr ing MHJ Doff, A Yousif MSc, drs JM Alberga, W Sorghabi MSc Onderzoekers: J Kraeima MSc, BJ Merema BSc 20 De afdeling is voor de periode erkend als enig landelijk expertisecentrum op het terrein van de kaakgewrichtsaandoeningen en chronische orofaciale pijnen. Dr NB van Bakelen volgde in 2018 het fellowship in TMG-chirurgie, welke in 2019 zal worden afgerond. Met betrekking tot het klantenperspectief betreft het vooral die patiënten met kaakgewrichtsklachten, chronische pijn en andere medisch onverklaarde klachten, die reeds een initieel traject zonder succes hebben doorlopen en derhalve complex, moeilijk te diagnosticeren en/of te behandelen zijn. Deze patiënten worden op het speciële spreekuur van één van de bovengenoemde stafleden (op woensdag en vrijdag) gezien. Vanuit het perspectief van de processen, die met deze patiëntencategorie samenhangen, werden nieuwe patiënten in de meeste gevallen direct verwezen door collega-specialisten vanuit het hele land of via de polikliniek door tandartsen en artsen, zowel uit de regio als (ver) daarbuiten. De zorgcoördinatie vond plaats door dhr G Seubers. Patiënten met een complex en soms onbegrepen pijnbeeld bij wie psychosociale factoren een prominente rol (lijken te) spelen worden periodiek gezien op een gecombineerd spreekuur met de klinisch psycholoog. Daarnaast bestaat er een nauw samenwerkingsverband met het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde, de afdeling Revalidatie (fysiotherapie, prof dr PU Dijkstra) en diverse praktijken voor orofaciale fysiotherapie in de regio. Poliklinische behandelingen bestonden vooral uit niet-chirurgische en medicamenteuze therapie, splinttherapie (in samenwerking met het Centrum Bijzondere Tandheelkunde), fysiotherapie (afdeling Revalidatie en externe fysiotherapiepraktijken), intraarticulaire / intra-musculaire medicamenteuze therapie, arthrocentesis (58 patiënten) en diagnostische arthroscopie (23 patiënten). Tevens wordt, zowel met betrekking tot de diagnostiek alsook de behandeling, samengewerkt met de afdelingen Neurologie, Neurochirurgie en het Pijncentrum. De klinische behandelingen van 47 patiënten, uitgevoerd door prof dr FKL Spijkervet, bestonden in het merendeel van de gevallen uit het chirurgisch opheffen van de gevolgen van fibrosering en ankylosering van het kaakgewricht, reconstructie van het kaakgewricht en arthroscopische chirurgie wanneer arthrocentesis onvoldoende effect sorteerde of om kaakgewrichtsluxaties te behandelen door middel van arthroscopische verstijvingstechnieken. Condylectomie werd toegepast bij de behandeling van condylaire hyperplasieën. Bij 6 patiënten werd een individueel kunstkaakgewricht geplaatst (G-TMJ-TR).

22 Met betrekking tot het innovatie- en leerperspectief is de missie van de sectie kaakgewrichtsaandoeningen en chronische orofaciale pijnen het uitbreiden en uitdragen van kennis op het gebied van orofaciale pijnen en de behandeling van kaakgewrichtsaandoeningen om deze in de praktijk te implementeren. Onderzoek is gericht op TMJ-Total Joint Replacement onder leiding van prof dr FKL Spijkervet. Onderzoekers: J Kraeima MSc, BJ Merema BSc. Prof dr FKL Spijkervet Dr NB van Bakelen 21 vlnr: Dr NB van Bakelen Prof dr FKL Spijkervet

23 2.2.8 Orale geneeskunde en speeksel MKA-chirurgen: prof dr FKL Spijkervet, prof dr A Vissink, dr NB van Bakelen Specialist Orale geneeskunde: dr K Delli Coördinatoren patiëntenzorg: JA van den Akker, SF Oort AIOS: dr ing MHJ Doff, A Yousif MSc, drs JM Alberga, W Sorghabi MSc Onderzoekers: K Delli, E Haacke, H Groenewegen, RV Moerman, J van Nimwegen, M de Smit, GS van Zuiden, TA van der Meulen, PS Rahajoe, GMPJ Verstappen, E Mossel, M van Ginkel, U Naskhbandi, RF Wijnsma, J Vinke, C Rocchi, M Bakker, X Wang, Y Wu Mondhygiënisten: W van der Goot-Roggen, SF Oort, CHJM Zegger, BN van Eijkelenborg, S Scholten, S de Vries 22 Patiëntenzorg Er werd in 2018 een vergelijkbaar aantal polikliniekbezoeken afgelegd met betrekking tot het Orale geneeskunde spreekuur (180 nieuwe patiënten en 119 controle patiënten). Het Sjögren expertisecentrum van het UMCG, dat gezamenlijk met onder andere de afdeling Reumatologie en Klinische Immunologie, en de afdeling Oogheelkunde wordt verzorgd, is in 2014 ISO-9001 gecertificeerd binnen de UMCG kwaliteitscertificering. Daarnaast is het centrum door de NFU erkend als expertisecentrum. Elke donderdagmiddag zijn er drie spreekuren ten behoeve van de Orale geneeskunde waarbij het merendeel van deze patiënten naar dit spreekuur werd verwezen door medisch specialisten (in het bijzonder reumatologen, internisten en oogartsen) of MKAchirurgen van elders (topreferentie zorg). Er werden zowel patiënten met het syndroom van Sjögren als patiënten met benigne afwijkingen van het mondslijmvlies en de speekselklieren gezien. Wekelijks wordt een spreekuur verzorgd door prof dr A Vissink, een spreekuur alternerend door prof dr FKL Spijkervet en dr K Delli, en een spreekuur door de mondhygiënisten (controle spreekuur voor Sjögren patiënten). Daarnaast zijn wekelijks twee tot drie spreekuren voor het bepalen van de speekselklierfunctie ten behoeve van de diagnostiek en/of therapie evaluatie, en is er wekelijks een behandelkamer programma voor onder andere het nemen van speekselklierbiopten (lip, parotis), slijmvliesbiopten (auto-immuungerelateerde aandoeningen) en het spoelen van speekselklieren (prof dr FKL Spijkervet, dr NB van Bakelen). Dit programma wordt s ochtends verzorgd door prof dr FKL Spijkervet en s middags door dr NB van Bakelen. Voorts is er eenmaal per maand een MDO ten behoeve van de patiënten met verdenking of behandeling van het MALT-lymfoom (prof dr FKL Spijkervet, prof dr A Vissink) samen met de collegae van de afdeling Reumatologie en Klinische Immunologie, Pathologie en Hematologie. Wekelijks is er een operatieprogramma op het centrale operatiecomplex voor onder andere verwijderen van speekselklieren, sialoendoscopie en plastieken van de speekselklierafvoergangen (prof dr FKL Spijkervet) en verzorgt dr K Delli mede het echografisch onderzoek van de speekselklieren van patiënten die verdacht worden van of lijden aan het syndroom van Sjögren.

24 In 2018 werd maandelijks het MDO met betrekking tot het graft versus host disease (GVHD) georganiseerd: dr K Delli, prof dr A Vissink (MKA-chirurgie), dr M Belido Casado, M Groot, LFR Span, GA Huls, CW Choi (hematologie) B Horvath (dermatologie), CT Gan (longziekten), MD Esajas (gynaecologie) en AJ Stel (reumatologie en klinische immunologie) zijn leden van de GVHD werkgroep. 23 Onderzoek De genoemde intensieve samenwerking met diverse afdelingen binnen het UMCG behelsde niet alleen de patiëntenzorg, maar kwam ook tot uiting in gezamenlijk gedragen onderzoeksprojecten. In 2018 werd een lustrumonderzoeksbeurs Stichting Bevordering Tandheelkundige Kennis verkregen ( Worden mensen met een eigen dentitie of een overkappingsprothese op implantaten gezonder oud dan edentate ouderen met een conventionele gebitsprothese? ), werd de Sjögren onderzoeksgroep erkend door ReumaNederland: Research Centre of Excellence ontstekingsreuma (syndroom van Sjögren), werd ondersteuning voor het RESULT cohort verkregen van Novartis, en werd een start gemaakt met het IMI NECESSITY project (Development of sensitive and validated clinical endpoints in primary Sjögren s Syndrome). Naast de bovenbeschreven nieuwe projecten, zijn er meerdere lopende projecten die worden gefinancierd door 2e en 3e lijnssubsidies: ZonMW ( ): Transplantation of adult salivary gland stem cells to restore salivary gland function after radiotherapy. Dutch Cancer Foundation: Stem cell therapy to ameliorate radiation-induced xerostomia. Bristol-Myers Squibb: Abatacept treatment in patients with primary Sjögren s syndrome: a placebo controlled randomized clinical trial. Horizon 2020: Harmonicss. HARMONIzation and Integrative Analysis of regional, national and international Cohorts on Sjögren s Syndrome (pss) towards improved stratification, treatment and policy making. NVOI stipendium (Dutch Association for Oral Implantology): Verschilt de algemene gezondheid, kwaliteit van leven en dagelijks functioneren tussen edentate ouderen (75+) met en zonder implantaatgedragen overkappingsprothese? Chinese Government Scholarship from CSC (Yi Wu) ATTP sandwich PhD grant (Poerwati Soetji Rahajoe). Het onderzoek binnen de Orale geneeskunde onder leiding van prof dr A Vissink en prof dr FKL Spijkervet beweegt zich vooral op het grensvlak van basaal en klinisch wetenschappelijk onderzoek. De combinatie van basaal en klinisch onderzoek kenmerkt zich door een jarenlange samenwerking met de afdelingen Straling en Celstress Biologie (prof dr RP Coppes, prof dr HH Kampinga), Medische Oncologie (prof dr EGE de Vries), Radiotherapie (prof dr RP Coppes, prof dr JA Langendijk, dr R Steenbakker, dr P van Luik) en Stamcelbiologie (prof dr G de Haan, dr R van Os) op het gebied van het mechanisme en de preventie van bijwerkingen van oncologische behandeling. Het in medio 2009 gestarte, door ZonMW gesubsidieerde onderzoeksproject naar de mogelijkheden voor de toepassing van stamceltransplantatie ten behoeve van

25 regeneratie van de bestraalde speekselklier toont goede progressie. Het onderzoek bevindt zich momenteel in de good medical practice (GMP) fase. De CCMO (centrale commissie mensgebonden onderzoek) aanvraag voor het mogen opstarten van de klinische studie is ingediend. In 2019 hopen we toestemming te krijgen om te starten met het toedienen van speekselklierstamcellen aan mensen. Dit onderzoek wordt mede ondersteund door een KWF subsidie en de beurs van de Chinese overheid die in samenwerking met prof dr RP Coppes en dr R van Os is verkregen. Ook bestaat een directe link tussen dit onderzoek en stamcelonderzoek met betrekking tot het syndroom van Sjögren, dit onderzoek wordt gesteund door een subsidie van het Reumafonds en ligt aan de basis van de recente erkenning van de Sjögren onderzoeksgroep tot Research Centre of Excellence door ReumaNederland. 24 De tweede onderzoeksrichting waar het basaal en klinisch onderzoek nauw met elkaar verweven is, is het onderzoek op het terrein van de immuungerelateerde aandoeningen, in het bijzonder het syndroom van Sjögren en de blaarvormende aandoeningen van het mondslijmvlies (prof dr FGM Kroese, prof dr H Bootsma, dr EH Brouwer, dr AJ Stel, dr S Arends, dr K de Leeuw, dr M Nijland, dr A Diepstra, dr J Vehof, dr B van der Vegt, prof MF Jonkman, dr HH Pas, dr S Pringle, dr LI Los). Het Sjögrenonderzoek richt zich momenteel vooral op interventietherapie (rituximab, abatacept), vroegdiagnostiek met behulp van speeksel (proteomics) en de pathogenese van zowel het syndroom van Sjögren als het gerelateerde MALT lymfoom (parotisbiopten, lipbiopten, weefselkweek). Ondersteuning voor de verschillende studies is verkregen van de NIH, Roche, Bristol-Myers Squibb, Novartis, ReumaNederland, Horizon 2020, IMI NECESSITY en KWF. Met betrekking tot de onderzoekprojecten op gebied van het grensvlak oncologie-orale geneeskunde en het terrein van de immuungerelateerde aandoeningen bestaan nationaal hechte samenwerkingsverbanden met de afdeling Orale Biochemie van ACTA (prof dr ECI Veerman, dr F Bikker), het Erasmus MC (prof dr R Hendriks, dr MA Versnel) en de afdeling Reumatologie/Immunologie van het UMCU (dr JAG van Roon). Internationaal lopen samenwerkingsverbanden met de groepen van prof DT Wong (UCLA, Los Angeles) en prof K Sivils (Oklahoma) op het gebied van de proteonomics, genomics en systemsbiology van speeksel en speekselklierweefsel in de diagnostiek van auto-immuunaandoeningen en met de groep van prof Devauchelle Pensec (Brest, Frankrijk) met betrekking tot de echografisch onderzoek van speekselklierweefsel. Daarnaast bestaat een groot aantal internationale samenwerkingsverbanden met andere onderzoekers en onderzoeksinstellingen. Diverse leden van de Sjögren werkgroep participeren in werkgroepen van de European League Against Rheumatism (EULAR) en American College of Rheumatology (ACR), hetgeen ook naar voren komt in diverse gezamenlijke publicaties. De derde onderzoeksrichting behelst onderzoek naar de effecten van mondaandoeningen (in het bijzonder parodontaal verval) op de algehele gezondheid en omgekeerd de algehele gezondheid op de mondgezondheid. In 2014 werd het onderzoek naar de relatie van parodontaal verval en HIV-activatie bij AIDS patiënten, en de relatie van parodontaal verval met trombose vorming opgestart samen met de afdelingen Hematologie en Infectieziekten (dr V Tichelaar en dr W Bierman). Tevens wordt binnen deze onderzoeksrichting samengewerkt met de afdeling Medische Microbiologie en Orale Microbiologie (prof AJ van Winkelhoff, prof van Dijl) en met de afdeling Reumatologie en Klinische Immunologie (dr J Westra) in het kader van onderzoek naar de relatie tussen reumatoïde artritis en parodontaal verval.

26 Op 2 juli 2018 promoveerde GMPJ Verstappen cum laude op Cell-dependent B cell hyperactivity in primary Sjögren s syndrome: biomarker and target for treatment (promotores: prof dr H Bootsma, prof dr FGM Kroese, prof dr A Vissink). Dit proefschrift werd tevens verkozen tot beste PhD thesis uit 2018 door de Vereniging voor Medisch Tandheelkundige Interactie (VMTI). Prof dr A Vissink vervulde een rol als ASCO member (expert panel charged with developing a Salivary Gland Hypofunction Guideline). Prof dr A Vissink en dr K Delli vervulden de rol van respectievelijk consultant en reviewer voor de zevende World Workshop on Oral Medicine (WWOM VII) die in september2018 in Gotenburg, Zweden, werd gehouden. 25 Onderwijs Door prof dr FKL Spijkervet werden in 2018 wederom acht onderwijsweken en door prof dr A Vissink twee onderwijsweken verzorgd bij de opleiding Tandheelkunde. Dr K Delli heeft de colleges verzorgd bij de opleiding Mondzorgkunde (jaar 2) betreffende bijwerkingen van geneesmiddelen in het hoofdhalsgebied, slijmvliesafwijkingen, en orofaciale ontstekingen. Tevens werd onderwijs verzorgd ten aanzien van de opleiding Tandheelkunde over speekselklierpathologie (cyclus 14/ semester 2) en slijmvliesafwijkingen (cyclus Orale geneeskunde, Bachelor jaar 2). Daarnaast werd door prof dr FKL Spijkervet het keuze onderwijs Ziekenhuismondhygiënist verzorgd ten aanzien van de ondersteunende oncologische zorg en TMD-problematiek. Prof dr A Vissink is vicevoorzitter van de examencommissie Geneeskunde-Tandheelkunde Visie op de toekomst Het aantal verwijzingen van complexe patiënten naar onze afdeling blijft groeien en de prominente rol van het Groninger Orale geneeskunde onderzoek (inter)nationaal is verder versterkt. Deze groei en de groeiende (inter)nationale aandacht voor het onderzoek dat in Groningen binnen de Orale geneeskunde wordt verricht komt ook tot uiting in het feit dat regelmatig grote(re) subsidies voor in het bijzonder het Sjögren onderzoek te verkrijgen cq de interesse te wekken van de industrie voor het uitvoeren van (grote) klinische trials binnen het Sjögren expertisecentrum waarin onze afdeling een voorname rol speelt. Voorts worden leden van de Sjögrenwerkgroep regelmatig uitgenodigd voor voordrachten op internationale congressen (zoals de EULAR, ACR en de International Symposium for Sjögren s Syndrome), voor investigator meetings met de grote subsidiegevers en de industrie, en maken zij deel uit van diverse werkgroepen van EULAR, ACR, ASCO, EAOM en WWOM, hetzij als lid, hetzij als coördinator. Prof dr A Vissink Prof dr FKL Spijkervet

27 26 vlnr: prof dr FKL Spijkervet prof dr A Vissink

28 2.2.9 Secundaire schisischirurgie MKA-chirurgen: dr J Jansma, dr RH Schepers Tandarts: dr C Stellingsma Orthodontist: prof dr Y Ren Stagisten: W Sorghabi MSc, dr LM Vos 27 De patiënten aantallen binnen het aandachtsgebied schisis zijn al jaren stabiel. De laatste jaren neemt het aantal aanmeldingen bij het schisisteam van het UMCG in lichte mate af. De 3D virtuele planning van behandelingen wordt, mede dankzij de inzet vanuit het 3D Lab, nu ook routinematig toegepast voor het plannen van de premaxilla osteotomie. Er wordt onderzocht hoe nauwkeurig de 3D planning hiervan is te vertalen naar de operatie. De samenwerking met het schisisteam in Leeuwarden (MCL) binnen het geformaliseerde Schisisteam Noord is geïntensiveerd en gezamenlijk wordt onder andere toegewerkt naar de eerste visitatie vanuit de NVSCA in Inmiddels wordt met regelmaat een teleconferentie gehouden voor het bespreken van patiënten van beide behandellocaties van het schisisteam Noord. Onder leiding van dr C Stellingsma, als voorzitter van het Schisisteam Noord, wordt verder gewerkt aan protocollisering, de nieuwe website, kwaliteitsdocumenten en wordt geparticipeerd in de landelijke discussie omtrent de craniofaciale zorg. Onder leiding van prof dr Y Ren (afdeling Orthodontie) wordt onderzoek gedaan naar de effecten van botankers voor skelettale Klasse III elastiektractie op de groei van het middengezicht en de ademweg Esthetische aangezichtschirurgie MKA-chirurgen: dr J Jansma, dr RH Schepers Onderzoekers: drs AJ Tuin en drs MHJ Hollander De Esthetische Aangezichtschirurgie, in het bijzonder die bij de bijzondere zorggroepen, ontwikkelt zich goed. Het esthetisch spreekuur wordt goed bezocht, het aantal patiënten en de complexiteit van de hulpvraag nemen toe. In toenemende mate worden esthetische ingrepen uitgevoerd bij patiënten die op de afdeling een oncologische ingreep hebben ondergaan of zijn behandeld in verband met een aangezichtstrauma. Door de verantwoordelijke stafleden worden frequent voordrachten verzorgd in het kader van de esthetische aangezichtschirurgie. Ook wordt een bijdrage geleverd aan de scholing van de AIOS MKA-chirurgie in Nederland via de KIO-cursus en het LOKO. Op geplande momenten wordt een spreekuur gerealiseerd vanuit de esthetische aangezichtschirurgie samen met dr WD Noorda (Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde), waarop patiënten met problematiek rond oogbolprothesen worden onderzocht en vervolgens behandeld.

29 Vanuit de afdeling MKA-chirurgie UMCG wordt de landelijke voortrekkersrol blijvend gestalte gegeven. Zowel dr Jansma (voorzitter) als dr Schepers (lid) hebben zitting in de Werkgroep Esthetische Aangezichtschirurgie (WEAC). De landelijke scholingsdag esthetische aangezichtschirurgie georganiseerd onder de naam: WEACADEMY heeft een jaarlijks terugkerend karakter gekregen en wordt gehouden op de zaterdag na de dag Hoofdzaken welke jaarlijks in het eerste kwartaal gepland staat. Deze dag met een multidisciplinair karakter wordt jaarlijks door ongeveer 60 collega s bezocht. Dr Schepers vertegenwoordigt de beroepsgroep in de Nederlandse Stichting Esthetische Geneeskunde van waaruit hij bijdraagt aan landelijke consensus met betrekking tot opleiding en veiligheid omtrent esthetische ingrepen. 28 Het promotieonderzoek van drs MHJ Hollander waar het meten van faciale veranderingen middels 3D stereophotogammetrie na bovenooglidcorrectie centraal staat verloopt zeer goed qua inclusie. Er wordt in dit onderzoek samengewerkt met de afdeling Oogheelkunde. Deze samenwerking wordt steeds intensiever, ook op het gebied van de reconstructie na traumatologie en chirurgische interventies bij Graves orbitopathie. Het promotieonderzoek van drs AJ Tuin, gestart in 2014, maakt goede vorderingen. De wetenschappelijke input vanuit de MKA-chirurgie in dit specifieke vakgebied is van groot belang om blijvend een rol van betekenis te kunnen realiseren. Dr J Jansma Dr RH Schepers

30 Bijzondere tandheelkunde: angstbegeleiding en gehandicaptenzorg (A&G), maxillofaciale prothetiek (MFP) en zorg voor de medisch gecompromitteerde patiënt. Tandartsen MFP: mw dr A Korfage, prof dr HJA Meijer, dr WD Noorda, dr H Reintsema, dr C Stellingsma, mw dr A Visser, mw drs N Vosselman (als tandarts MFP geregistreerd in 2018), mw IE Eggels MSc (tandarts MFP i.o. per ) Tandartsen GZ: mw drs HG Bakker (tandarts gehandicaptenzorg i.o.), mw GC Boven MSc (tandarts gehandicaptenzorg i.o. ) Medisch Psycholoog: mw dr GFEC van Linden van den Heuvell Tandtechnicus MFP: dhr JA Beekes. 29 Het Centrum Bijzondere Tandheelkunde als onderdeel van de afdeling MKA staat voor hoog-complexe, multidisciplinaire patiëntenzorg voor bijzondere zorggroepen, onderwijs en kwalitatief hoogwaardig onderzoek. In 2018 leverde het CBT Groningen topklinische 3de lijns zorg binnen de diverse facetten van de bijzondere tandheelkunde en door de tandartsen van het CBT werd naast hun primaire zorgtaak, ook voortgaand aandacht besteed aan opleiding, onderwijs, onderzoek en vertegenwoordigende taken (zie de individuele beschrijvingen elders in het jaarverslag). Continuïteit in de stafbezetting van het CBT heeft bijzondere aandacht. Per februari 2018 kwam mw IE Eggels MSc als beoogd tandarts MFP i.o.. Medio 2018 kon de zorgcapaciteit binnen de gehandicaptenzorg in het UMCG langzamerhand ook weer op peil gebracht worden met de inzet van mw dr GC Boven MSc als beoogd tandarts gehandicaptenzorg i.o. Helaas viel de beschikbare inzet binnen de gehandicapten zorgverlening in oktober opnieuw terug door ziekte en zwangerschap. De voortdurende krapte in de gehandicaptenzorg blijkt ook onverkort in de regio aanwezig, waardoor borging van de continuïteit in de tandheelkundige zorg specifiek voor deze kwetsbare doelgroep voortgaand gevaar loopt. De aanstelling van dr A Visser werd per september voor de helft (0,5 fte) voortgezet als coördinator voor de geriatrische tandheelkunde binnen het CTM UMCG. Patiëntenzorg In 2018 werd vanuit het CBT voortgaand inbreng in de diverse multidisciplinaire werkgroepen en spreekuren binnen het UMCG geleverd, zoals voor de hoofd-hals oncologie, complexe OSAS, congenitale afwijkingen (zoals schisis, oligodontie / ectodermale dysplasie en epidermolysis bullosa) en aan MKA-ondersteunende spreekuren. Aangaande het financieel perspectief werden in 2018 in de patiëntenzorg 4561 CBT-werkuren stoeltijd gerealiseerd. Een beperking van de productie vloeide voort uit uitdiensttreding, zwangerschap, ziekte en het initiële inwerktraject benodigd voor de nieuwe tandartsen in opleiding. Daarboven werden 325 uren besteed aan de diagnostiek en behandeling van niet verzekerde zorg (UPT) veelal ter ondersteuning van MKA-zorg binnen de Implantologie (ruim 7%). Het aantal geregistreerde no-show afspraken bedroeg in 2018 ruim 287 uur (6,5%).

31 Het aantal nieuwe consulten bedroeg 1054, een toename van ruim 6%. Het aantal saneringen onder algehele anesthesie nam wederom verder af tot 63 sessies (81 in 2017). Dit is met name terug te voeren op de capaciteitsproblemen binnen het OZO en ODBC. Voor het CBT leidde deze reductie tot vrijwel een halvering van de narcose-capaciteit gedurende een groot gedeelte van het jaar De introductie van het nieuw elektronisch patiëntendossier EPIC in het UMCG in december 2017 leidde voor de maand januari nog tot een gereduceerde programmering. 30 Onderwijs aan studenten tandheelkunde en geneeskunde Voor de opleidingen tandheelkunde en mondzorgkunde werden in 2018 door diverse stafleden van het CBT diverse colleges verzorgd over de multidisciplinaire zorgverlening aan bijzondere zorggroepen en de rol van de bijzondere tandheelkunde daarin, zoals over aangeboren dentale afwijkingen, mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, mensen met syndromen, ondersteunde zorg hoofd-hals oncologie en de Gerodontologie. Rechtstreeks studentencontact vindt plaats als onderdeel van het co-schap MKA-chirurgie, maar vooral ook in de driedaagse beroepsoriënterende IP-stage Maxillofaciale Prothetiek, plus de halfjaar durende Master IP-stage Maxillofaciale Prothetiek en voor Masterscripties. Postacademisch onderwijs Bij- en nascholing van de eigen medewerkers blijft een belangrijk kwaliteitsinstrument, onder andere via deelname aan vakverdieping binnen de afdeling en congresbezoek, waarbij actieve participatie wordt voorgestaan (zie de individuele beschrijvingen elders in het jaarverslag). De hernieuwde landelijke opleiding MFP wordt voorgezeten door dr H Reintsema als voorzitter van de opleidingscommissie. Het CBT UMCG heeft als een van de opleidingscentra gefungeerd. Ook het anderszins uitdragen van kennis blijft een belangrijke taakstelling voor het CBT. Ook in 2018 werd weer een serie masterclasses Gerodontologie verzorgd (coördinatie dr A Visser), waarvoor vanuit de professie in toenemende mate veel animo blijkt te bestaan. Vanuit het CBT werd door dr A Visser, prof dr HJA Meijer en dr C Stellingsma geparticipeerd in de 3-daagse EAO-cursus overkappingsprothetiek georganiseerd door de afdeling MKA van het UMCG. Stagisten 2018: mw drs G Vervoorn-Vis (18 januari t/m 26 april MFP oncologie), dhr H Berends (januari-februari in het kader van de opleiding tandprothetiek), mw M Benus (juli, orofaciaal fysiotherapeut), mw drs C Psimma (juli in het kader van de opleiding tandarts geriatrie).

32 Onderzoek In het kader van het innovatie- en leerperspectief werd door stafleden van het CBT blijvend geparticipeerd in diverse onderzoeksprojecten op het gebied van implantologie, hoofd-hals oncologie, geriatrische tandheelkunde, specifieke toepassingen van digitale technologie, kokhalsproblematiek en het gebruik van materialen en technieken binnen de gelaatsprothetiek, wat ook in 2018 leidde tot diverse publicaties (zie hiervoor het onderzoeksoverzicht elders in het afdelingsjaarverslag). 31 Visie op de toekomst Het Centrum Bijzondere Tandheelkunde Groningen is onderscheidend door participatie in multidisciplinaire UMC specifieke behandelteams. Een continue aanbod van complexe patiënten komt hieruit voort. Relatief veel van deze patiënten houden een blijvende centrumindicatie, omdat zij door hun specifieke afwijkingen alleen behandeld kunnen worden binnen een gespecialiseerd centrum. De capaciteit voor de MFP-zorg is vooralsnog goed geborgd, maar blijft aandacht vergen gericht op behoud van continuïteit gezien de leeftijdsopbouw van de tandartsen MFP. Onveranderd bestaat er grote zorg, zowel in het UMCG als ook in de gehele noordelijke regio, over de continuïteit van de zorgverlening binnen de gehandicaptenzorg. Er wordt echter onverkort ingezet op een toekomstbestendig CBT, waarbij samenwerking in de regio ook wordt gezocht. Oligodontie In 2018 werden 175 patiënten (waarvan diverse nieuwe patiënten) met oligodontie en 47 patiënten met hypodontie gezien binnen het oligodontieteam. Dit is wederom een stijging ten opzichte van de voorgaande jaren. Patiënten komen veelal jong binnen (rond 10 à 11 jaar) en blijven tot enkele jaren na afbehandelen aan onze afdeling verbonden en worden ook dan nog op gezette tijden gezien voor de lange termijns nazorg. Om de twee weken is er op maandagmorgen het implantologie spreekuur voor oligodontie patiënten en iedere dinsdagmiddag het orthodontie spreekuur. Prothetische zorg wordt geleverd binnen het CBT. In september heeft dr A Visser in verband met nieuwe werkzaamheden binnen het CTM haar taak op het oligodontiespreekuur van de dinsdagmiddag moeten laten vallen en dit na een inwerkperiode van 6 maanden overgedragen aan tandarts MFP in opleiding IE Eggels MSc. Ook is het team versterkt vanuit de Orthodontie door drs H Ong. Het modeloverleg en dinsdagmiddag spreekuur vindt plaats op de afdeling Orthodontie en is bedoeld voor consulten en esthetische/prothetische behandeling van patiënten met schisis en/of oligodontie die orthodontische behandeling nodig hebben. Om de enorme administratieve workload en de complexe logistiek voor patiënten en behandelaars in goede banen te leiden zijn er twee assistentes die het team ieder met 4 uur per week ondersteunen (A Bezema en S Botic). Op het gebied van onderzoek is drs MAP Filius medio 2018 gepromoveerd. De titel van haar proefschrift: "Implant treatment for patients with severe hypodontia". Dr H Reintsema, hoofd CBT

33 Mondhygiëne en preventie Met betrekking tot het klantperspectief zijn de mondhygiënisten betrokken bij diverse zorgprocessen. Zij participeren onder meer in het zorgtraject hoofd-hals oncologie, de OSAS werkgroep en het zorgtraject Sjögren. Een aanzienlijk deel van de werkzaamheden betreft het behandelen van (focus) patiënten voor, tijdens en na de medische behandeling. Dit betreffen patiënten binnen de hoofd-hals oncologie, orgaantransplantatie en hematologie. Tevens behandelen zij diverse patiëntencategorieën binnen de Bijzondere Tandheelkunde. 32 De mondhygiënisten zijn ook werkzaam op de afdeling Radiotherapie, Kinderoncologie en diverse verpleegafdelingen van onder andere de afdeling MKA-chirurgie, Interne geneeskunde en Kinderoncologie. Inzake het interne processenperspectief kan worden gemeld dat er 5 mondhygiënisten werkzaam zijn, allen in deeltijd. Een van de mondhygiënisten is naast coördinator tevens kwaliteitsmedewerker binnen de afdeling en voert deze taken naast haar functie als mondhygiënist uit. In de periode februari tot en met juni hebben twee stagiaires van de opleiding Mondzorgkunde te Groningen hun beroepsopleidende stage op de afdeling MKA doorlopen. Vanaf november tot en met januari heeft een student Mondzorgkunde uit Nijmegen haar minor Mondzorg doe je samen binnen de afdeling ingevuld. Er vond wekelijks een werkoverleg plaats waarin via een vaste agenda onder andere de patiëntenoverdracht van de diverse afdelingen worden besproken, werkafspraken worden gemaakt en incidenten en complicaties ten aanzien van de patiëntveiligheid worden besproken. Er heeft vier keer een zogenaamde vakverdieping plaatsgevonden waarin diverse onderwerpen, van belang voor onze beroepsuitoefening, werden uitgediept. Omtrent het innovatie- en leerperspectief ondersteunden de mondhygiënisten drie klinisch wetenschappelijke onderzoeken op het gebied van Obstructief Slaapapneu syndroom, het syndroom van M. Sjögren en de orale implantologie. Tevens verzorgen de mondhygiënisten het onderwijs, in de vorm van een keuzemodule, voor de 3e jaars opleiding Mondzorgkunde. Daarnaast wordt er tweemaal per jaar een college voor de opleiding Oncologie verpleegkundige verzorgd. De mondhygiënisten hebben afzonderlijk deelgenomen aan diverse congressen, symposia, cursussen, klinische lessen en vakverdiepingsbijeenkomsten in het kader van bijen nascholing. Ten aanzien van het financieel perspectief kan worden geconcludeerd dat de activiteiten van de mondhygiënisten voornamelijk voortvloeien uit medische/tandheelkundige verrichtingen, welke gefinancierd zijn middels een DBC zorgproduct. Mw SF Oort

34 Radiologie De polikliniek MKA-chirurgie beschikt over een eigen röntgenfaciliteit, waar digitale radiodiagnostiek plaatsvindt. Op de afdeling werken 5 radiodiagnostisch laboranten, allen in deeltijd. Per september is onze coördinator mw YM Sanders met pensioen gegaan. Mw MJ Feddema is haar opvolgster geworden en mw AB Breedenbach is als nieuwe röntgenlaborant aangenomen. Mw CS van der Woude is de nieuwe lokale stralingsdeskundige geworden. 33 De röntgenafdeling beschikt over intra-orale opnametechnieken, een Orthopantogram (OPG), een telex-toestel voor schedelprofiel analyses en een conebeam-ct. Bovendien worden met een mobiel röntgenapparaat regelmatig röntgenopnamen gemaakt op het ODBC, OC en CBT. Ondanks de reductie in verband met het nieuwe Elektronische Patiënten Dossier en de verbouwing op onze afdeling zijn de aantal opnames verhoudingsgewijs nagenoeg gelijk gebleven. De röntgenopnamen werden gemaakt ten behoeve van patiëntenzorg en wetenschappelijk onderzoek. Vooral het aantal opnamen voor wetenschappelijk onderzoek en het 3D Lab nam toe, waaronder voornamelijk veel conebeam-ct s en tandfilms. Het aantal OPG s dat gemaakt wordt neemt langzaam iets af. Verder worden er elk jaar steeds meer digitale 3D foto s gemaakt, zowel voor onderzoek als voor behandelingsdoeleinden zoals Osteotomie spreekuren. De laboranten zijn opgeleid voor het maken van 3D-voorbereidingsplanningen in het 3D-lab voor verschillende operaties. Hierdoor wordt werk uit handen genomen ter verlichting van de werkdruk van de artsen en technisch geneeskundigen. Deze werk zaamheden worden steeds uitgebreider en de vraag wordt groter. Voor de afdeling Radiologie UMCG zijn sinus-conebeam-ct s gemaakt. Deze scans worden op onze afdeling gemaakt omdat de conebeam-ct, met een nagenoeg gelijke stralingsdosis, veel meer informatie verschaft dan conventionele sinus-opnamen. Momenteel zijn we bezig om een nieuw OPG en Tele-X apparaat aan te schaffen ter vervanging van het huidige apparaat wat aan vervanging toe is. Mw MJ Feddema

35 Medisch Maatschappelijk Werk Door het Medisch Maatschappelijk Werk wordt jaarlijks separaat een jaarverslag uitgebracht Verpleging en medisch assisterend medewerkers 34 Aangaande het Klantperspectief richt de verpleging en assistentie zich primair op de poliklinische spreekuurondersteuning van de secties binnen Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie en Bijzondere Tandheelkunde. Met betrekking tot de MKA-chirurgie werden naast de algemene- en spoedspreekuren, de speciële spreekuren betreffende de kaakgewrichtsaandoeningen, oncologie, operatieve kaakorthopedie, orale geneeskunde (speeksel), pre-prothetische chirurgie/implantologie, aangezichtschirurgie en traumatologie ondersteund. Daarnaast werd geassisteerd op de poliklinische behandelkamers ten behoeve van de dento-alveolaire chirurgie, kaakgewrichtspoelen (arthrocentesis), laserchirurgie (oncologie), pre-prothetische chirurgie/implantologie, cosmetische chirurgie en traumatologie (verwijdering osteosynthese materiaal). Tevens werd er geassisteerd bij de operatieve dagbehandeling ten behoeve van MKA-chirurgie en Bijzondere Tandheelkunde. Voor wat betreft de Bijzondere Tandheelkunde vond ondersteuning plaats van de behandelspreekuren ten behoeve van de differentiaties maxillofaciale prothetiek, lichamelijk- en/of verstandelijk beperkte patiënten en de ziekenhuistandheelkunde. De verpleging en assistentie verrichtten naast de assisterende taken ook werkzaamheden op het gebied van de zorgadministratie, logistiek, huishouding en hielden zich daarnaast ook bezig met de ondersteuning van het wetenschappelijk onderzoek. De regieverpleegkundigen wisten zich in het bijzonder belast met bedrijfsvoerende polikliniektaken, dienstrooster planning van assisterenden en planning van het klinische operatieprogramma. De planning van de operatieve dagbehandeling wordt door een daarin gespecialiseerde tandartsassistente vanuit de polikliniek MKA-chirurgie verzorgd. Vanuit het Interne processenperspectief kan worden opgetekend dat in 2018 het ziekteverzuim bij de verpleging & assistentie 6,66% bedroeg tegen 5,98% in 2017; het UMCG-gemiddelde bedroeg 6,18% (was 4,94% in 2017). De afdeling MKA-chirurgie als geheel heeft een ziekteverzuim exclusief zwangerschappen van 3,77% (in 2017 was dit 3,39%) en blijft daarmee ruimschoots onder het UMCG-gemiddelde (5,27%). Met iedere medewerker wordt in het jaargesprek gesproken over het ziekteverzuim (indien aan de orde) en bij alle medewerkers is daaraan de conclusie gekoppeld dat het hierbij gaat om niet-werkgerelateerd ziekteverzuim. Met alle medewerkers binnen deze discipline hebben jaargesprekken plaatsgevonden. In het kader van het Innovatie- en leerperspectief werd er door middel van deelname aan congressen en onderwijsbijeenkomsten vorm gegeven aan bij- en nascholing.

36 Aangaande het Financieel perspectief kan gesteld worden dat kosten en baten gelieerd aan deze medewerker groep goed in balans zijn en dat de medewerkers een zeer positieve bijdrage hebben geleverd aan de realisatie van de productie op zorg- en onderzoek ondersteunend niveau, als ook met betrekking tot de bedrijfsvoering in het algemeen. Vanuit deze categorie personele middelen zijn geen waarneembare of kenmerkende productie belemmerende factoren aan de orde geweest. Vanuit de verpleging & assistentie is een belangrijke bijdrage geleverd aan het volbrengen en doorstaan van de renovatie van de polikliniek. Mw JM Baldi-Ekelhoff, manager polikliniek 35

37 Medische administratie EPD en opleidingen Het jaar 2018 was het eerste jaar met het nieuwe EPD. Het was wennen voor iedereen. Gedurende het jaar hebben de medewerkers medische administratie nog diverse trainingen gevolgd. Onder andere optimalisatielessen en upgrade trainingen MMA Polikliniek en DBC Correctie & Facturatie. Tevens hebben 4 medewerkers in februari de leergang medewerker loket VMG gevolgd (verzoek medische gegevens) ten behoeve van het decentraal loket VMG - MKA. Het EPD is steeds verder uitgebreid, met onder andere mijnumcg en de SMS-afspraakherinnering. In het najaar is begonnen met de voorbereiding van het automatische aanmeld- en oproepsysteem Welcome, waar in februari 2019 mee wordt gestart. 36 Opleidingen algemeen In oktober 2018 is één medewerker gestart met de BOL-opleiding welke in 2019 afgerond zal worden. Verder hebben een aantal medewerksters de reanimatietraining gevolgd en heeft één medewerkster de DIM-cursus gedaan. Verder heeft de medische administratie zich in 2018 bezig gehouden met het voeren van de regie over het administratieve patiëntenzorgproces door het verrichten van alle medisch administratieve taken ten behoeve van de planning, opname/ontslag, onderzoek/behandeling/zorg aan patiënten, alsmede ten behoeve van de facturatie en declaratie, interne bedrijfsvoering en (externe) verantwoording. Beheren van het administratieve proces door het uitvoeren van en toezien op tijdige, volledige en juiste/ actuele registratie van patiënt-, zorg-, onderzoek- en behandelingsgegevens. Zorgen voor een beschikbaarheid van gegevens voor zorgverleners gedurende alle fasen, behandel- en contactmomenten in de zorg- en behandeltrajecten en het bewaken van de voortgang. Continu verbeteren Rapportages zijn later in het jaar steeds beter mogelijk waardoor aantallen (gemiste) verrichtingen steeds beter in kaart kunnen worden gebracht. Ook aantallen verrichtingen voor de AIOS ten behoeve van de opleiding kunnen uit het systeem gehaald worden. Tevens hebben we maandelijkse overzichten van EPB's op basis van afspraaktypes en 2e/3e lijns zorg. Met het uitvoeren van datachecks krijgen we inzichtelijk hoeveel verrichtingen zijn gemist en kunnen we hierop bijsturen. Verbouwing polikliniek Op 16 april 2018 begonnen de werkzaamheden voor de verbouwing van de polikliniek. In de zomer werd buiten de polikliniek een tijdelijke balie en wachtkamer neergezet, waardoor langere looplijnen ontstonden voor zowel de medewerkers als patiënten. Hierdoor werd besloten een extra wachtkamer te creëren in de administratieve ruimte van het CBT, waardoor de administraties van de MKA & CBT eerder dan gepland werden samengevoegd. Tijdens de verbouwing van de backoffice werd tijdelijk intrek genomen in de voormalige polikliniek Revalidatie. Tijdens deze fase ging op afstand gewerkt worden van de polikliniek. Een nieuwe ervaring die verre van ideaal was, maar mede door het maken van goede afspraken, draaiboeken en ieders inzet en flexibiliteit zijn we deze fase goed doorgekomen. Half november kon de medische administratie terug naar de nieuw verbouwde administratieve ruimte.

38 Het Nieuwe Bellen In juni is de polikliniek overgegaan op Het Nieuwe Bellen, een nieuw telefoonsysteem met een callcenter functionaliteit. Het systeem is patiëntvriendelijk, de poliklinieken zijn beter bereikbaar en het geeft een beter inzicht in onze eigen bereikbaarheid. Tevens wordt er gebruik gemaakt van een wachtrij met positiemelding voor de beller. Voorafgaande aan de start van dit project zijn er twee toesteltrainingen gehouden voor de medewerkers. Personeelsmutaties Per 1 december 2018 heeft een medewerker 0,1 fte gereduceerd na het beëindigde ouderschapsverlof. In november is een stagiaire gestart in het kader van F.L.A.I.R. Scholingstrajecten voor een 10 weekse stage. 37 Ziekteverzuim 2018 Het ziekteverzuim van de medische administratie was 5.10%. Mw M Been, hoofd medische administratie Logopedie Sinds 1 mei 2016 heeft mw M Beenakker, logopedist, een aanstelling van 0,2 fte bij de afdeling MKA-chirurgie. Zij wordt in consult gevraagd door MKA-chirurgen, tandartsen en orthodontisten. Haar werkzaamheden bestaan uit diagnostiek en behandeling (pré- en postoperatief) van: Patiënten met oncologische problematiek in de mond-/ keelholte met als gevolg spreek- en/of slikproblemen (niet patiënten die een totale laryngectomie hebben ondergaan). Patiënten die (chemo)radiatie ondergaan in het mond-keelgebied waardoor problemen ontstaan in het spreken en de orale intake. Oncologische patiënten die veranderingen ondervinden na behandeling tijdens of na het plaatsen van een prothese in het spreken en/of de orale intake. Diagnostiek en behandeling van patiënten met velo-pharyngeale insufficiëntie in nauwe samenwerking met de MFP tandarts waarbij de tandarts een klosprothese vervaardigt en de logopedist de mate van verstaanbaarheid en hypernasaliteit beoordeelt. De behandeling van patiënten met afwijkende mondgewoonten en spreekproblemen als gevolg van ortho-gnatische problematiek. Advisering en/of begeleiding van voedingsproblemen bij een baby of een kindje met een cheilo-gnatho-palatoschisis. Begeleiding/behandeling van mensen met onbegrepen slik-spreeklasten.

39 3 38 Wetenschappelijk Onderzoek

40 3.1 Onderzoeksprojecten 39 Inleiding Het onderzoeksprogramma MKA sluit goed aan op de onderzoeksprogramma s binnen de onderzoekscentra/ instituten en scholen van de Faculteit der Medische Wetenschappen en het UMCG, in het bijzonder binnen het Kolff instituut, SHARE en GUIDE (Oncologie: Guided Treatment in optimal Selected cancer patients Translational and Clinical research in Oncology (GUTS) en Damage and Repair in Development en Cancer Treatment (DARE); TRIGGR: TRanslational Immunology GRoningen). Een aanzienlijk deel van het MKA-onderzoek heeft een patiëntgebonden karakter. Het MKA-onderzoeksprogramma kan in overeenstemming met de onderzoekscentra/scholen worden gesplitst in de onderzoekseenheden MKA-Kolff, MKA-ONCO, MKA-TRIGGR en MKA-SHARE. De overkoepelende leiding van het MKA-onderzoeksprogramma ligt bij prof dr FKL Spijkervet, prof dr A Vissink en mw L Kempers (research coördinator) en mw dr K Delli. Bij veel projecten bestaat een belangrijke inbreng van onderzoekers uit andere onderzoeksgroepen van binnen en buiten de Faculteit der Medische Wetenschappen gerealiseerd (multidisciplinaire samenwerking), zowel nationaal als internationaal. Op een aantal terreinen, onder andere de implantologie en het onderzoek naar het syndroom van Sjögren, behoort het MKA onderzoek ook internationaal tot de leidende groepen. Onderzoekers op deze beide terreinen participeren ook actief, hetzij als coördinator of lid, in werkgroepen van de European Association of Osteointegration (EAO), European League Against Rheumatism (EULAR), American College of Rheumatology (ACR) en European Association for Oral Medicine (EAOM). De afdeling is succesvol in het verkrijgen van zowel subsidies vanuit de industrie (o.a. implantologie en syndroom van Sjögren) als van subsidies van Horizon 2020, National Institutes of Health (NIH), ZonMW, KWF, ReumaNederland en andere collectebusfondsen. Doelstelling Het onderzoek MKA-chirurgie wordt primair verricht binnen de afdeling MKA-chirurgie en is gericht op: 1. Het optimaliseren van de diagnostiek van afwijkingen in het hoofd-halsgebied; 2. Het ontwikkelen van methoden die de kans op het ontstaan van deze afwijkingen, c.q. ongewenste gevolgen en morbiditeit van behandeling daarvan, beperken; 3. Het evalueren van de outcome van (nieuwe) behandelmodaliteiten voor deze afwijkingen. Daarbij bestaan vaak raakvlakken met andere disciplines, die dan ook participeren in het merendeel van de onderzoeksprojecten van de afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie.

41 40 Ordening Conform de facultaire onderzoekslijnen is het MKA-onderzoek te ordenen als: - MKA-MOHOFF. Binnen deze lijn kunnen de volgende hoofdlijnen worden onderscheiden: kaakchirurgische toepassingen van biomaterialen kaakchirurgische toepassingen van bioresorbeerbare materialen 3D beeldvorming ten behoeve van planning en toepassing van implantaten Esthetische Aangezichtschirurgie, in het bijzonder zorggroepen toepassing van resorbeerbare osteosynthese materialen - MKA-ONCO (projecten vallen binnen DARE en GUTS). Binnen de hoofd-hals oncologie richt het onderzoek zich primair op: premaligne afwijkingen en vroegdiagnostiek lange-termijn effecten van oncologische behandeling 3D beeldvorming ten behoeve van planning van oncologische ingrepen - MKA-TRIGGR. Binnen TRIGGR zijn de volgende hoofdlijnen te onderscheiden: autoimmuniteit ontsteking en pijn - MKA-SHARE. Binnen SHARE zijn ondergebracht de volgende doelmatigheidsstudies: minimaal-invasieve behandeling van kaakgewrichtsarthropathieën. langetermijn effecten en neveneffecten van behandelingen van het obstructief slaap-apnoe-hypopnoe syndroom (OSAS) de toepassing van temporomandibulaire gewrichtsprotheses. In bijlage 2 worden de onderzoeksprogramma s kort beschreven. De dagelijkse leiding van de verschillende onderzoekseenheden en projecten binnen deze eenheden ligt in handen van de stafleden van de afdeling MKA-chirurgie en het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde (CBT) (zie voor de betrokken stafleden bijlage 2). Toekomst Van oudsher neemt onderzoek een prominente plaats in binnen de afdeling MKA-chirurgie. Het fundament om de kwaliteit van het onderzoek te handhaven is sterk, mede door de aanwezigheid van hoogleraren die elk primair verantwoordelijk zijn voor een specifiek deelgebied, zoals prof dr JLN Roodenburg (1995, maxillofaciale oncologie), prof dr A Vissink (2003, orale geneeskunde), prof dr GM Raghoebar (2006, implantologie en reconstructieve chirurgie), prof dr HJA Meijer (2006, implantologie en prothetische tandheelkunde en prof dr FKL Spijkervet (2013, mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie). Daarnaast leveren ook dr MJH Witjes (oncologie, 3D onderzoek), dr J Jansma (chirurgische orthopedie, schisis, esthetische chirurgie) en dr B van Minnen (resorbeerbare biomaterialen, traumatologie) een belangrijke bijdrage aan het (klinische) onderzoek van de afdeling waardoor zowel het onderzoek als de klinische ontwikkeling van de MKA-chirurgie in de volle breedte wordt gesteund. Behalve de MKA-chirurgen spelen ook medewerkers van het CBT een belangrijke rol in het MKA-onderzoek (in het bijzonder dr H Reintsema, dr C Stellingsma en dr A Visser); zij zijn als begeleider direct betrokken bij een groot aantal onderzoeks-

42 projecten, zoals de projecten van MAP Filius (oligodontie), MH Bakker (gerodontologie) en N Vosselman (maxillofaciale prothetiek), voor details zie bijlage 2). Methodologische ondersteuning wordt verzorgd door prof dr PU Dijkstra en dr MA Stokman, die als klinisch epidemioloog mede aan de afdeling MKA-chirurgie zijn verbonden, en door dr S Arends die aan de afdeling Reumatologie en Klinische Immunologie is verbonden. Dr K Delli hoopt begin 2019 haar opleiding tot klinisch epidemioloog af te ronden. 41 Zoals ook in eerdere jaarverslagen is vermeld, behoort het onderzoeksprogramma van de afdeling MKA-chirurgie tot de grootste onderzoeksprogramma s binnen Tandheelkundig Nederland en is dit het grootste onderzoeksprogramma op het gebied van de MKA-chirurgie. Op wetenschappelijk gebied presteren de Groninger MKA-chirurgen en CBT-tandartsen zowel nationaal als internationaal goed. Het internationaal hoogstaande niveau van de Groninger MKA-chirurgen kan ook worden opgemaakt uit de H-factoren, zowel nationaal als internationaal scoren de Groninger MKA-chirurgen ten opzichte van hun vakbroeders bovengemiddeld:

43 H-factor 1) M-factor 1) Principal Inves ti gator 2 Naam Bakelen NB 4 4 0,67 0,57 Jansma J ,57 0,58 0,56 0,54 0,54 Dijkstra PU ,27 1,35 1,46 1,52 1,58 X Meijer HJA ,52 1,50 1,52 1,58 1,60 X 42 Minnen van B ,67 0,60 0,64 0,67 0,69 Raghoebar GM ,50 1,56 1,58 1,67 1,64 X Reintsema H ,41 0,50 0,55 0,56 0,58 Roodenburg JLN ,03 1,07 1,13 1,09 1,12 X Schepman KP ,56 0,53 0,55 0,56 0,64 Schepers RH ,20 0,30 0,36 0,42 0,62 Spijkervet FKL ,17 1,20 1,31 1,33 1,39 X Stegenga B ,17 1,20 1,23 1,30 1,32 X Stellingsma C ,82 0,78 0,74 0,85 0,86 Visscher SAHJ 6 6 0,86 0,75 Visser A ,71 0,67 0,69 0,71 0,72 X Vissink A ,43 1,45 1,53 1,64 1,68 X Witjes MJH ,58 0,60 0,62 0,70 0,75 X 1) H en M factoren per 31 december De H factor staat voor het aantal artikelen van de desbetreffende auteur, die tenminste het aantal in de tabel staande keren is geciteerd. Een H factor 30 betekent dat die auteur tenminste 30 artikelen heeft geschreven die 30 keer zijn aangehaald, alle overige artikelen van die auteur zijn tot en met eind 2018 dan 30 maal of minder aangehaald. De M factor staat voor de H factor gedeeld door het aantal jaren dat is verstreken sinds de eerste publicatie van die auteur. 2) Principal Investigator binnen het UMCG. Criterium hiervoor is dat de onderzoeker ten minste 8 publicaties in Q1 (publicaties vallende binnen het eerste kwartiel van de SCI geïndexeerde tijdschrijften behorende bij het desbetreffende onderzoeksgebied) heeft gehad gedurende de afgelopen drie jaar.

44 De kwaliteit van het onderzoek weerspiegelt zich ook in de wervingskracht voor externe (deel) financiering van onderzoeksprojecten (zie ook bijlage 2). Hoewel het de laatste jaren moeilijker is gebleken om nieuwe projecten uit de tweede en derde geldstroom gehonoreerd te krijgen, zijn in 2018 wederom een aantal subsidies toegekend. Daarnaast zijn er nog een aantal langjarige lopende subsidies van ReumaNederland, het Koningin Wilhelmina Fonds, Zon-MW, Bristol-Meyer Squibb en Horizon 2020 (zie paragraaf 3.7). Benoemingen Dr MJH Witjes werd bevorderd tot Universitair Hoofd Docent 2 (UHD) en verkreeg hiermee het IUS promovendi, verleend vanuit de RUG. 43 Promoties In 2018 waren er 5 promoties vanuit de afdeling MKA-chirurgie (paragraaf ). Ook is het, net als in de voorgaande jaren, in 2018 opnieuw gelukt om een relatief groot aantal artikelen te publiceren in tijdschriften met een hogere relatieve én absolute impactfactor. Het streven blijft te publiceren in de top 25% tijdschriften van de eigen of relevante andere discipline (bijvoorbeeld in geval van multidisciplinair onderzoek). Een uitzondering wordt gemaakt voor artikelen in de MKA literatuur, omdat deze bladen zich weliswaar niet tot het hoogste kwartiel behoren, maar de onderzoekers van onze afdeling zich wel tot taak hebben gesteld om goed onderzoek ook in kaakchirurgische (en tandheelkundige) (inter)nationale vakbladen te publiceren om de eigen beroepsgroep van de vorderingen van het onderzoek op de hoogte te houden. In 2018 werd 54% van de door de leden van afdeling MKAchirurgie geschreven artikelen in een top 25% tijdschrift geschreven en 24% van de artikelen in een tijdschrift behorende bij de top 10% tijdschriften van een bepaald SCI gebied. Kwaliteit en financiële monitoring Ten behoeve van het bewaken van de kwaliteit en de voortgang van de diverse onderzoekslijnen wordt gebruik gemaakt van een elektronisch datamanagementsysteem. Deze databewaking vindt plaats onder leiding van mw L Kempers, research coördinator. Op deze wijze wordt een optimale borging bewerkstelligd ten aanzien van opzetten, monitoren en uitvoeren van het wetenschappelijk onderzoek conform de geldende wet- en regelgeving. Dr K Delli en mw L Kempers maken deel uit van de lokale Toetsingscommissie in oprichting. In de loop van 2019 zal deze commissie starten met het toetsen van niet-wmo plichtig onderzoek.

45 3.2 Analyse van de publicaties 44 De ISI-CWTS-analyse, waarin meegenomen de relatieve impactfactor van de tijdschriften waarin wordt gepubliceerd, heeft ertoe geleid dat de kliniekleiding de volgende publicatiestrategie voorstaat, namelijk dat bij voorkeur wordt gepubliceerd binnen: Het eerste kwartiel van tijdschriften binnen het domein Dentistry, Oral Surgery & Medicine (top 25). Het eerste kwartiel van tijdschriften vallend onder General Medicine (top 25). Het eerste kwartiel van tijdschriften binnen andere aan ons vakgebied gerelateerde domeinen (top 25). De beste kaakchirurgische SCI-tijdschriften, deze tijdschriften hebben echter allen een Impact Factor behorend tot het 2e of 3e kwartiel: - International Journal of Oral and Maxillofacial Surgery (30/90, IF 1.961, Q2) - Journal of Oral and Maxillofacial Surgery (38/90, IF 1.781, Q2) - Journal of Cranio-maxillofacial Surgery (31/90, IF 1.942, Q2) - Oral and Maxillofacial Surgery Clinics of North America (79/90, IF 0.935, Q4) - Oral Surgery Oral Medicine Oral Pathology Oral Radiology (43/90, IF 1.690, Q2) - British Journal of Oral and Maxillofacial Surgery (72/90, IF 1.164, Q3) De afdeling heeft als doelstelling om op termijn >60% van de publicaties in Q1 te publiceren en >10% van de publicaties in top-10% tijdschriften. De 61 in 2018 verschenen wetenschappelijke publicaties in SCI tijdschriften kunnen als volgt worden gerubriceerd: Totaal van alle artikelen in SCI tijdschriften Kwartielen Aantal Percentage 2018 n = 61 Percentage 2017 n = 53 Percentage 2016 n = 66 Percentage 2015 n = 55 Percentage 2014 n = 44 Percentage 2013 n = 47 Q1 (top 25) Q2 (top 25-50) Q3 (top 50-75) Q4 (top )

46 Totaal van de artikelen binnen domein Dentistry, Oral Surgery & Medicine 45 Kwartielen Aantal Percentage 2018 n = 33 Percentage 2017 n = 25 Percentage 2016 n = 33 Percentage 2015 n = 32 Percentage 2014 n = 30 Percentage 2013 n = 29 Q1 (top 25) Q2 (top 25-50) Q3 (top 50-75) Q4 (top ) Totaal van de artikelen in de overige domeinen Kwartielen Aantal Percentage 2018 n = 28 Percentage 2017 n = 28 Percentage 2016 n = 33 Percentage 2015 n = 23 Percentage 2014 n = 14 Percentage 2013 n = 18 Q1 (top 25) Q2 (top 25-50) Q3 (top 50-75) Q4 (top ) Karakteristieken van de gebruikte tijdschriften Aantal Q IF Vakblad Domein 1 Q2 2,201 Am J Surg Surgery 5 Q1 14,299 Ann Rheum Dis Rheumatology 1 Q1 9,002 Arthritis Rheumatol Rheumatology 1 Q3 1,932 BMC Health Serv Res Health care sciences 1 Q2 3,228 Clin Exp Rheumatol Rheumatology 1 Q1 3,212 Clin Implant Dent Relat Res Dentistry 3 Q1 3,825 Clin Oral Implant Res Dentistry

47 Karakteristieken van de gebruikte tijdschriften 2 Q1 2,453 Clin Oral Investig Dentistry 1 Q3 1,293 Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg Otorhinolaryngology 1 Q2 1,525 Dentomaxillofac Radiol Dentistry 1 Q2 1,750 Eur Arch Otorhinolaryngol Otorhinolaryngology 1 Q1 2,513 Eur J Oral Implantol Dentistry 1 Q3 1,841 Eur J Orthod Dentistry 46 1 Q2 4,716 Front Ummunol Immunology 1 Q1 4,982 Int J Cancer Oncology 1 Q2 3,274 Int J Chron Obstruct Pulmon Dis Respiratory system 2 Q2 1,961 Int J Oral Max Surg Dentistry 1 Q3 1,533 Int J Prosthodont Dentistry 1 Q1 4,164 J Clin Periodontol Dentistry 1 Q4 0,785 J Craniofac Surg Surgery 6 Q2 1,942 J Cranio-Maxill Surg Dentistry 1 Q1 3,280 J Dent Dentistry 1 Q3 1,253 J Evid-Based Dent Pr Dentistry 1 Q2 3,088 J Hum Nutr Diet Nutrition & Dietetics 1 Q1 7,570 J Natl Compr Canc Netw Oncology 3 Q2 1,781 J Oral Maxillofac Surg Dentistry 1 Q1 2,341 J Oral Rehab Dentistry 1 Q1 2,768 J Periodontol Dentistry 1 Q1 2,787 J Prosthet Dent Dentistry 1 Q2 2,172 J Prosthodont Dentistry 1 Q2 3,319 J Tissue Eng Regen Med Cell&Tissue engineering 1 Q1 3,262 Lasers Surg Med Surgery

48 Karakteristieken van de gebruikte tijdschriften 1 Q1 4,171 Nutrients Nutrition & Dietetics 1 Q1 2,625 Oral Dis Dentistry 3 Q1 3,730 Oral Oncol Dentistry 1 Q2 2,776 PloS One Multidisciplinairy Sciences 1 Q3 1,381 Prog Orthod Dentistry 3 Q1 5,149 Rheumatology (Oxford) Dentistry 47 1 Q1 4,011 Sci Rep Multidisciplinary Sciences 1 Q1 10,517 Sleep Med Rev Neurosciences 1 Q1 2,754 Support Care Cancer Rehabilitation 1 Q1 4,613 Ultraschall Med Radiology Prof dr FKL Spijkervet Prof dr A Vissink Mw L Kempers

49 3.3 Wetenschappelijke publicaties Promoties De heer U Schepke, 14 februari 2018, RU Groningen, titel proefschrift: Restorative dentistry done digitally. Implementation and evaluation of some digital tools in contemporary implant dentistry. Promotores: prof dr MS Cune, prof dr HJA Meijer, prof dr GM Raghoebar. 48 Mevrouw GC Boven, 25 juni 2018, RU Groningen, titel proefschrift: "Maxillary overdentures on dental implants". Promotores: prof dr HJA Meijer, prof dr GM Raghoebar, prof dr A Vissink. Mevrouw GMPJ Verstappen, (cum laude), 2 juli 2018, titel proefschrift: Cell-dependent B cell hyperactivity in primary Sjögren s syndrome: biomarker and target for treatment. Promotores: prof dr H Bootsma, prof dr FGM Kroese, prof dr A Vissink. Mevrouw MAP Filius, 4 juli 2018, titel proefschrift: "Implant treatment for patients with severe hypodontia". Promotores: prof dr A Vissink, prof dr GM Raghoebar, prof dr MS Cune, copromotor: mw dr A Visser. Mevrouw EG Zuiderveld, 12 september 2018, titel proefschrift: "Soft tissue grafting and single implant treatment in the aesthetic region". Promotores: prof dr GM Raghoebar, prof dr HJA Meijer, prof dr A Vissink. Mevrouw L ter Beek, 28 november 2018, titel proefschrift: "Disease-related malnutrition and nutritional assessment in clinical practice". Promotores: prof dr CP van der Schans, prof dr JLN Roodenburg Publicaties Impact factor Quartiel Domein B Bakker MH, Vissink A, Spoorenberg SLW, Jager-Wittenaar H, Wynia K, Visser A. Are Edentulousness, Oral Health Problems and Poor Health-Related Quality of Life Associated with Malnutrition in Community-Dwelling Elderly (Aged 75 Years and Over)? A Cross- Sectional Study. Nutrients. 2018:12;10(12). Batbayar EO, Bos RRM, van Minnen B. A Treatment Protocol for Fractures of the Edentulous Mandible. J Oral Maxillofac Surg Oct;76(10): ,171 Q1 Dietetics 1,781 Q2 Dentistry

50 Impact factor Quartiel Domein ter Beek L, van der Vaart H, Wempe JB, Dzialendzik AO, Roodenburg JL, van der Schans CP, Keller HH, Jager-Wittenaar H. Dietary resilience in patients with severe COPD at the start of a pulmonary rehabilitation program. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2018;13: ter Beek L, Banning LBD, Visser L, Roodenburg JLN, Krijnen WP, van der Schans CP, Pol RA, Jager-Wittenaar H. Risk for malnutrition in patients prior to vascular surgery. Am J Surg. 2018;216(3): ,274 Q2 Respiratory system 2,201 Q2 Surgery 49 Boeve K, Schepman KP, Schuuring E, Roodenburg JLN, Halmos GB, van Dijk BAC, et al. High sensitivity and negative predictive value of sentinel lymph node biopsy in a retrospective early stage oral cavity cancer cohort in the Northern Netherlands. Clin Otolaryngol Mar 25. [Epub ahead of print] Boon E, Bel M, van Boxtel W, van der Graaf WTA, van Es RJJ, Eerenstein SEJ, Baatenburg de Jong RJ, van den Brekel MWM, van der Velden LA, Witjes MJH, Hoeben A, Willems SM, Bloemena E, Smit LA, Oosting SF; PALGA group, Jonker MA, Flucke UE, van Herpen CML. A clinicopathological study and prognostic factor analysis of 177 salivary duct carcinoma patients from The Netherlands. Int J Cancer ;143(4): ,982 Q1 Oncology van den Bovenkamp K, Dorgelo B, Noordhuis MG, van der Laan BFAM, van der Vegt B, Bijl HP, Roodenburg JL, van Dijk BAC, Oosting SF, Schuuring EMD, Langendijk JA, Halmos GB, Plaat BEC. Viable tumor in salvage neck dissections in head and neck cancer: Relation with initial treatment, change of lymph node size and human papillomavirus. Oral Oncol. 2018;77: ,730 Q1 Q2 Dentristy Oncology D Delli K, Dagal EF, Bootsma H, Vissink A, Spijkervet FKL. Patient-reported change of sensibility and pain after parotid and labial gland biopsy applied for primary Sjögren's syndrome diagnostics: one-year follow-up study. Clin Exp Rheumatol. 2018;36 Suppl 112(3): Delli K, Arends S, van Nimwegen JF, Dijkstra PU, Stel AJ, Spijkervet FKL, Bootsma H, Vissink A. Ultrasound of the Major Salivary Glands is a Reliable Imaging Technique in Patients with Clinically Suspected Primary Sjögren's Syndrome. Ultraschall Med. 2018;39(3): van Dongen JA, Tuin AJ, Spiekman M, Jansma J, van der Lei B, Harmsen MC. Comparison of intraoperative procedures for isolation of clinical grade stromal vascular fraction for regenerative purposes: a systematic review. J Tissue Eng Regen Med Jan;12(1):e261-e274. 3,238 Q2 Rheumatology 4,613 Q1 Q1 3,319 Q2 Q2 Q3 Q3 Radiology Acoustics Cell & Tissue engineering Biotechnology Cell Biology Engineering

51 50 F G H Filius MAP, Vissink A, Cune MS, Raghoebar GM, Visser A. Effect of implant therapy on oral health-related quality of life (OHIP-49), health status (SF-36), and satisfaction of patients with several agenetic teeth: Prospective cohort study. Clin Implant Dent Relat Res. 2018;20(4): Filius MAP, Cune MS, Koopmans PC, Vissink A, Raghoebar GM, Visser A. Dental implants with fixed prosthodontics in oligodontia: A retrospective cohort study with a follow-up of up to 25 years. J Prosthet Dent Oct;120(4): Filius MAP, Vissink A, Cune MS, Raghoebar GM, Visser A. Long-term implant performance and patients' satisfaction in oligodontia. J Dent. 2018;71: Gareb B, Perry M, Tadrous PJ. Isolated Light Chain Amyloidosis Involving the Parotid Gland: A Case Report. J Oral Maxillofac Surg; 2018;76(9): van der Geer SJ, van Rijn PV, Kamstra JI, Langendijk JA, van der Laan BFAM, Roodenburg JLN, Dijkstra PU. Prevalence and prediction of trismus in patients with head and neck cancer: A crosssectional study. Head Neck Dec 18. [Epub ahead of print] van der Geer SJ, van Rijn PV, Kamstra JI, Roodenburg JLN, Dijkstra PU. Criterion for trismus in head and neck cancer patients: a verification study. Support Care Cancer Aug 14. [Epub ahead of print] Groenewegen H, Bierman WFW, Delli K, Dijkstra PU, Nesse W, Vissink A, Spijkervet FKL. Severe periodontitis is more common in HIV- infected patients. J Infect Dec 6. [Epub ahead of print] Haacke EA, van der Vegt B, Vissink A, Spijkervet FKL, Bootsma H, Kroese FGM. Germinal Centers in Diagnostic Biopsies of Patients With Primary Sjögren's Syndrome Are Not a Risk Factor for Non-Hodgkin's Lymphoma but a Reflection of High Disease Activity: Comment on the Article by Sène et al. Arthritis Rheumatol. Epub 2018 Nov 24 Haacke EA, van der Vegt B, Vissink A, Spijkervet FKL, Bootsma H, Kroese FGM. Standardisation of the detection of germinal centres in salivary gland biopsies of patients with primary Sjögren's syndrome is needed to assess their clinical relevance. Ann Rheum Dis. 2018;77(6):e32. Impact factor Quartiel Domein 3,212 Q1 Dentistry 2,787 Q1 Dentistry 3,280 Q1 Dentistry 1,781 Q2 Dentistry 14,299 Q1 Rheumatology

52 Impact factor Quartiel Domein Hämmerle CHF, Cordaro L, Alccayhuaman KAA, Botticelli D, Esposito M, Colomina LE, Gil A, Gulje FL, Ioannidis A, Meijer HJA, Papageorgiou S, Raghoebar GM, Romeo E, Renouard F, Storelli S, Torsello F, Wachtel H. Biomechanical aspects: Summary and consensus statements of group 4. The 5th EAO Consensus Conference Clin Oral Implant Res 2018; 29 (Suppl 18): ,825 Q1 Q1 Dentistry Engineering 51 Hanemaaijer SH, van Gijn SE, Oosting SF, Plaat BEC, Moek KL, Schuuring EM, van der Laan BFAM, Roodenburg JLN, van Vugt MATM, van der Vegt B, Fehrmann RSN. Data-Driven prioritisation of antibody-drug conjugate targets in head and neck squamous cell carcinoma. Oral Oncol. 2018;80: Heidsieck DSP, Koolstra JH, de Ruiter MHT, Hoekema A, de Lange J. Biomechanical effects of a mandibular advancement device on the temporomandibular joint. J Cranio-Maxill Surg, 2018;46(2): Hoeksema AR, Peters LL, Raghoebar GM, Meijer HJA, Vissink A, Visser A. Health and quality of life differ between community living older people with and without remaining teeth who recently received formal home care; a cross sectional study. Clin Oral Investig 2018; 22: Hollander MHJ, Contini M, Pott JW, Vissink A, Schepers RH, Jansma J. Functional outcomes of upper eyelid blepharoplasty: A systematic review. J Plast Reconstr Aesthet Surg Nov 22. [Epub ahead of print] Review. Hoving AM, Kraeima J, Schepers RH, Dijkstra H, Potze JH, Dorgelo B, Witjes MJH. Optimisation of three-dimensional lower jaw resection margin planning using a novel Black Bone magnetic resonance imaging protocol. PLoS One ;13(4): ecollection van Huizen LS, Dijkstra PU, van der Laan BFAM, Reintsema H, Ahaus KTB, Bijl HP, Roodenburg JLN. Multidisciplinary first-day consultation accelerates diagnostic procedures and throughput times of patients in a head-and-neck cancer care pathway, a mixed method study. BMC Health Serv Res. 2018;18(1):820 Huizinga MP, Meulstee JW, Dijkstra PU, Schepers RH, Jansma J. Bone-borne surgically assisted rapid maxillary expansion: A retrospective three-dimensional evaluation of the asymmetry in expansion. J Cranio Maxill Surg. 2018;46(8): ,730 Q1 Q2 1,942 Q2 Q2 Dentistry Oncology Dentistry Surgery 2,453 Q1 Dentistry 2,776 Q2 Multidisciplinary sciences 1,932 Q3 Health care sciences 1,942 Q2 Q2 Dentistry Surgery

53 52 K L Karagozoglu KH, Vissink A, Forouzanfar T, Brand HS, Maarse F, Jager DHJ. Sialendoscopy enhances salivary gland function in Sjögren's syndrome: a 6-month follow-up, randomised and controlled, single blind study. Ann Rheum Dis. 2018;77(7): de Kleijn BJ, Kraeima J, Wachters JE, van der Laan BFAM, Wedman J, Witjes MJH, Halmos GB. Virtual 3D planning of tracheostomy placement and clinical applicability of 3D cannula design: a three-step study. Eur Arch Otorhinolaryn (2): Korfage A, Raghoebar GM, Meijer HJA, Vissink A. Patients' expectations of oral implants: a systematic review. Eur J Oral Implantol 2018;11 Suppl 1: S65-S76. Kraeima J, Dorgelo B, Gulbitti HA, Steenbakkers RJHM, Schepman KP, Roodenburg JLN, Spijkervet FKL, Schepers RH, Witjes MJH. Multi-modality 3D mandibular resection planning in head and neck cancer using CT and MRI data fusion: A clinical series. Oral Oncol. 2018;81: Kraeima J, Glas HH, Witjes MJH, Schepman KP. Patient-specific pre-contouring of osteosynthesis plates for mandibular reconstruction: Using a three-dimensional key printed solution. J Cranio Maxill Surg Jun;46(6): Kraeima J, Merema BJ, Witjes MJH, Spijkervet FKL. Development of a patient-specific temporomandibular joint prosthesis according to the Groningen principle through a cadaver test series. J Cranio Maxill Surg. 2018;46(5): Kraeima J, Steenbakkers RJHM, Spijkervet FKL, Roodenburg JLN, Witjes MJH. Secondary surgical management of osteoradionecrosis using three-dimensional isodose curve visualization: a report of three cases. Int J Oral Max Surg. 2018;47(2): Kraeima J, Schepman KP. Witjes M. Patient specific pre-contouring of osteosynthesis plates for mandibular reconstruction: Using 3D Key Printed Solution. J Cranio Maxill Surg 2018;46(6): Livas C, Delli K, Pandis N. "My Invisalign experience": content, metrics and comment sentiment analysis of the most popular patient testimonials on YouTube. Prog Orthod. 2018;19(1):3. Livas C, Delli K. Journal self-citation rates and impact factors in dentistry, oral surgery and medicine: A 3-year bibliometric analysis. J Evid-Based Dent Pr. 2018;18(4): Livas C, Delli K. Looking Beyond Traditional Metrics in Orthodontics: An Altmetric study on the most discussed articles on the web. Eur J Orthod. 2018;40(2): Impact factor Quartiel Domein 14,299 Q1 Rheumatology 1,750 Q2 Otorhinolaryngology 2,513 Q1 Dentistry 3,730 Q1 Q2 1,942 Q2 Q2 1,942 Q2 Q2 1,961 Q2 Q2 1,942 Q2 Q2 Dentistry Oncology Dentistry Surgery Dentistry Surgery Dentistry Surgery Dentistry Surgery 1,381 Q3 Dentistry 1,253 Q3 Dentristy 1,841 Q2 Dentristy

54 Impact factor Quartiel Domein M Meijer HJA, Boven C, Delli K, Raghoebar GM. Is there an effect of crown-to-implant ratio on implant treatment outcomes? A systematic review. Clin Oral Implant Res 2018; 29 (Suppl 18): ,825 Q1 Q1 Dentistry Engineering Meijer HJA, Slagter KW, Vissink A, Raghoebar GM. Buccal bone thickness at dental implants in the maxillary anterior region with large bony defects at time of immediate implant placement: A 1-year cohort study. Clin Implant Dent Relat Res Dec 11. [Epub ahead of print] 53 van der Meulen TA, van Nimwegen JF, Harmsen HJM, Liefers SC, van der Tuuk K, Kroese FGM, Mourits MJE, Vissink A, Bootsma H. Normal vaginal microbiome in women with primary Sjögren's syndrome-associated vaginal dryness. Ann Rheum Dis Nov 28. [Epub ahead of print] van der Meulen TA, Harmsen HJM, Vila AV, Kurilshikov A, Liefers SC, Zhernakova A, Fu J, Wijmenga C, Weersma RK, de Leeuw K, Bootsma H, Spijkervet FKL, Vissink A, Kroese FGM. Shared gut, but distinct oral microbiota composition in primary Sjögren's syndrome and systemic lupus erythematosus. J Autoimmun Nov 9. [Epub ahead of print] van der Meulen TA, Harmsen HJM, Bootsma H, Liefers SC, Vich Vila A, Zhernakova A, Fu J, Wijmenga C, Spijkervet FKL, Kroese FGM, Vissink A. Dysbiosis of the buccal mucosa microbiome in primary Sjögren's syndrome patients. Rheumatology (Oxford). 2018;57(12): ,149 Q1 Rheumatology van der Meulen TA, Harmsen HJM, Bootsma H, Liefers SC, Vich Vila A, Zhernakova A, Weersma RK, Spijkervet FKL, Kroese FGM, Vissink A. Reduced salivary secretion contributes more to changes in the oral microbiome of patients with primary Sjögren's syndrome than underlying disease. Ann Rheum Dis. 2018;77(10): ,299 Q1 Rheumatology Mossel E, Delli K, Arends S, Haacke EA, van der Vegt B, van Nimwegen JF, Stel AJ, Spijkervet FKL, Vissink A, Kroese FGM, Bootsma H. Can ultrasound of the major salivary glands assess histopathological changes induced by treatment with rituximab in primary Sjögren's syndrome? Ann Rheum Dis Mar 9. [Epub ahead of print] Mossel E, Arends S, van Nimwegen JF, Delli K, Stel AJ, Kroese FGM, Spijkervet FKL, Vissink A, Bootsma H; EULAR US-pSS study group. Scoring hypoechogenic areas in one parotid and one submandibular gland increases feasibility of ultrasound in primary Sjögren s syndrome. Ann Rheum Dis. 2018;77(4): ,299 Q1 Rheumatology

55 Impact factor Quartiel Domein Mossel E, Delli K, van Nimwegen JF, Stel AJ, Haacke EA, Kroese FGM, Spijkervet FKL, Vissink A, Arends S, Bootsma H. The parotid gland connection: ultrasound and biopsies in primary Sjögren's syndrome. Ann Rheum Dis. 2018;77(7):e38. 14,299 Q1 Rheumatology N Niezen ET, Bos RRM, van Minnen B, Eckelt U, Tavassol F, Dijkstra PU. Fractures of the mandibular condyle: A comparison of patients, fractures and treatment characteristics between Groningen (The Netherlands) and Dresden (Germany).J Cranio-Maxill Surg Oct;46(10): ,942 Q2 Dentistry 54 Van Nimwegen WG, Raghoebar GM, Zuiderveld EG, Jung RE, Meijer HJA, Mühlemann S. Immediate placement and provisionalization of implants in the aesthetic zone with or without a connective tissue graft A 1-year randomized controlled trial and volumetric study. Clin Oral Implant Res 2018; 29: ,825 Q1 Q1 Dentistry Engineering van Nimwegen JF, van Ginkel MS, Arends S, Haacke EA, van der Vegt B, Sillevis Smitt- Kamminga N, Spijkervet FKL, Kroese FGM, Stel AJ, Brouwer E, Vissink A, Bootsma H. Validation of the ACR-EULAR criteria for primary Sjögren's syndrome in a Dutch prospective diagnostic cohort. Rheumatology (Oxford) ;57(5): ,149 Q1 Rheumatology O van Overveld LFJ, Takes RP, Braspenning JCC, de Jong RJB, de Boer JP, Brouns JJA, Bun RJ, Dik EA, van Dijk BAC, van Es RJJ, Hoebers FJP, Kolenaar B, Kropveld A, Langeveld TPM, Verschuur HP, de Visscher JGAM, van Weert S, Witjes MJH, Smeele LE, Merkx MAW, Hermens RPMG. Variation in Integrated Head and Neck Cancer Care: Impact of Patient and Hospital Characteristics. J Natl Compr Canc Netw Dec;16(12): ,570 Q1 Oncoloy P Peng W, de Bruijn HS, Farrell E, Sioud M, Mashayekhi V, Oliveira S, van Dam GM, Roodenburg JLN, Witjes MJH, Robinson DJ. Epidermal growth factor receptor (EGFR) density may not be the only determinant for the efficacy of EGFR-targeted photoimmunotherapy in human head and neck cancer cell lines. Lasers Surg Med. 2018;50(5): ,262 Q1 Q1 Surgery Dermatology Pijpker PAJ, Kraeima J, Witjes MJH, Oterdoom DLM, Coppes MH, Groen RJM, Kuijlen JMA. Accuracy Assessment of Pedicle and Lateral Mass Screw Insertion Assisted by Customized 3D-Printed Drill Guides: A Human Cadaver Study. Operative Neurosurgery 2018 [Epub ahead of print]. Pol CWP, Raghoebar GM, Kerdijk W, Boven C, Cune MS, Meijer HJA. A systematic review and meta-analysis of three-unit fixed dental prostheses: are the results of two abutment implants comparable to the results of two abutment teeth? J Oral Rehab 2018; 45: ,341 Q1 Dentristy

56 Impact factor Quartiel Domein Putters TF, Raghoebar GM, Klein-Nulend J, Vissink A, Schortinghuis J. Immediate dental implant placement in calvarial bone grafts to rehabilitate the severely resorbed edentulous maxilla: A prospective pilot study. J Craniomaxillofac Surg Nov 15. [Epub ahead of print] Putters TF, Wortmann DE, Schortinghuis J, van Minnen B, Boven GC, Vissink A, Raghoebar GM. Morbidity of anterior iliac crest and calvarial bone donor graft sites: a 1-year randomized controlled trial. Int J Oral Max Surg. 2018;47(11): ,961 Q2 Q2 Dentristry Surgery 55 R Raghoebar GM, Meijer HJA, Van Minnen B, Vissink A. Immediate reconstruction of failed implants in the esthetic zone using a flapless technique and autogenous composite tuberosity graft. J Oral Maxil Surg 2018; 76: ,781 Q2 Dentistry Raghoebar GM, Onclin P, Boven GC, Vissink A, Meijer HJA. Long-term effectiveness of maxillary sinus floor augmentation A systematic review and meta-analysis. J Clin Periodontol Jan 9. [Epub ahead of print] Ren Y, Steegman R, Dieters A, Jansma J, Stamatalis H. Bone-anchored maxillary protraction in patients with unilateral complete cleft lip and palate and Class III malocclusion. Clinical Oral Invest 2018 Oct 10. [Epub ahead of print] Rohof ECM, Kerdijk W, Jansma J, Livas C, Ren Y. Autotransplantation of teeth with incomplete root formation: A systematic review and meta-analysis. Clin Oral Invest 2018;22(4): ,453 Q1 Dentistry Rozema R, Doff MH, van Ooijen PM, Postmus D, Westerlaan HE, Boomsma MF, van Minnen B. Diagnostic reliability of low dose multidetector CT and cone beam CT in maxillofacial trauma-an experimental blinded and randomized study. Dentomaxillofac Radiol. 2018;47(8): ,525 Q2 Q3 Dentistry Radiology S Schepke U, Lohbauer U, Meijer HJA, Cune MS. Adhesive failure of Lava Ultimate and lithium disilicate crowns, bonded to zirconia abutments: a prospective within-patient comparison. Int J Prosthodont 2018; 31: ,533 Q3 Dentistry Schuurhuis JM, Stokman MA, Witjes MJH, Reintsema H, Langendijk JA, Vissink A, Spijkervet FKL. Patients with advanced periodontal disease before intensity-modulated radiation therapy are prone to develop bone healing problems: a 2-year prospective followup study. Support Care Cancer. 2018;26(4): ,754 Q1 Q2 Q3 Rehabilitation Health Care Oncology

57 Impact factor Quartiel Domein Sealy MJ, Ottery FD, Van der Schans CP, Roodenburg JLN, Jager-Wittenaar H. Evaluation of change in Dietitians Perceived Comprehensibility and Difficulty of the Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA) after a Single Training in the Use of the Instrument. J Hum Nutr Diet 2018;31(1): ,088 Q2 Nutrition & Dietetics 56 Selvakumar T, Nies M, Klein Hesselink MS, Brouwers AH, van der Horst-Schrivers ANA, Klein Hesselink EN, Tissing WJE, Vissink A, Links TP. Long-term effects of radioiodine treatment on salivary gland function in adult survivors of pediatric differentiated thyroid carcinoma. J Nucl Med Nov 30. [Epub ahead of print] Spruijt NE, Beenakker M, Verbeek M, Heinze Zavira CM, Breugem Corstiaan C, Van Der Molen M, Aebele B. 'Reliability of the Dutch Cleft Speech Evaluation Test and Conversion to the Proposed Universal Scale'. J Craniofac Surg. 2018;29(2): V Verstappen GM, Moerman RV, van Nimwegen JF, van Ginkel MS, Bijzet J, Mossel E, Vissink A, Hazenberg BPC, Arends S, Kroese FGM, Bootsma H. erum immunoglobulin free light chains are sensitive biomarkers for monitoring disease activity and treatment response in primary Sjögren's syndrome. Rheumatology (Oxford). 2018;57(10): Verstappen GM, Nakshbandi U, Mossel E, Haacke EA, van der Vegt B, Vissink A, Bootsma H, Kroese FGM. Is the T Follicular Regulatory:Follicular Helper T Cell Ratio in Blood a Biomarker for Ectopic Lymphoid Structure Formation in Sjögren's Syndrome? Comment on the Article by Fonseca et al. Arthritis Rheumatol. 2018;70(8): Vinke J, Kaper HJ, Vissink A, Sharma PK. An ex vivo salivary lubrication system to mimic xerostomic conditions and to predict the lubricating properties of xerostomia relieving agents. Sci Rep. 2018;8(1):9087. Visser A, Doorenspleet ME, de Vries N, Spijkervet FKL, Vissink A, Bende RJ, Bootsma H, Kroese FGM, Bos NA. Acquisition of N-Glycosylation Sites in Immunoglobulin Heavy Chain Genes During Local Expansion in Parotid Salivary Glands of Primary Sjögren Patients. Front Immunol. 2018;9:491. ecollection Visser A, Vechiato Filho AJ, Raghoebar GM, Brandão TB. A Simple technique for placing extraoral implants at an optimal position in orbital defects. J Prosthodont. 2018;27(8): Vissink A, Spijkervet F, Raghoebar GM. The medically compromised patient: Are dental implants a feasible option? Oral Dis. 2018;24(1-2): ,785 Q4 Surgery 5,149 Q1 Rheumatology 9,002 Q1 Rheumatology 4,011 Q1 Multidisciplinary sciences 4,716 Q2 Immunology 2,172 Q2 Dentistry 2,625 Q1 Dentistry

58 Impact factor Quartiel Domein Vonk J, Smit KA, Roodenburg JLN, van der Vegt B, Halmos GB, Vemer-van den Hoek JGM, Dijkstra PU, Witjes MJH. Clin Otolaryngol. Effect of adjuvant radiotherapy on the local recurrence of oral squamous cell carcinoma with perineural invasion: A systematic review Oct 8 [Epub ahead of print] de Vries GE, Wijkstra PJ, Houwerzijl EJ, Kerstjens HAM, Hoekema A. Cardiovascular effects of oral appliance therapy in obstructive sleep apnea: A systematic review and meta-analysis. Sleep Med Rev. 2018;40: ,517 Q1 Q1 Neurosciences Clinical Neurology 57 W Witjes MJH, Schepers RH, Kraeima J. Impact of 3D virtual planning on reconstruction of mandibular and maxillary surgical defects in head and neck oncology. Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg. 2018;26(2): ,293 Q3 Otorhinolaryngology Z Zuiderveld EG, Meijer HJA, Den Hartog L, Vissink A, Raghoebar GM. Effect of connective tissue grafting on peri-implant tissue in single immediate implant sites: a RCT. J Clin Periodontol 2018; 45: ,164 Q1 Dentistry Zuiderveld EG, Meijer HJA, Vissink A, Raghoebar GM. The influence of different soft-tissue grafting procedures at single implant placement on esthetics: a randomized controlled trial. J Periodontol 2018; 89: ,768 Q1 Dentistry Vakpublicaties de Baat C, Zweers PGMA, Vissink A. [Medicaments and oral healthcare. Proliferation of the gingiva]. Ned Tijdschr Tandheelkd. 2018;125(7-8): de Baat C, Zweers PGMA, Vissink A. [Medicaments and oral healthcare. Adverse effects of medicines and self care products on the gingiva]. Ned Tijdschr Tandheelkd. 2018;125(6): Gareb B, Witjes MJH. Spontaneous numbness along with pre-existing deviations in the pigmentation of the lower lip. Ned Tijdschr Tandheelkd. 2018;10: Meijer HJA. Serie: Proefschriften 25 jaar na dato. Biomechanische analyse van bot rond tandheelkundige implantaten in een edentate onderkaak. Ned Tijdschr Tandheelkd 2018; 125: Meijer HJA, Guljé FL, Raghoebar GM. Korte implantaten in de tandheelkunde. QP Tandheelkunde 2018 ; 14:

59 Raghoebar GM, Reintsema H, Vosselman N, Vissink A. Prothetische constructies na resectie van de maxilla. Ned Tijdschr Tandheelkd 2018:125: Schipper TJ, Dijkstra PU, Spijkervet FKL. Mandibular function after a condylectomy for unilateral condylar hyperplasia. [Article in Dutch; Abstract available in Dutch from the publisher]. Ned Tijdschr Tandheelkd Jun;125(6): Wolff A, Joshi RK, Ekström J, Aframian D, Pedersen AML, Proctor G, Narayana N, Villa A, Sia YW, Aliko A, McGowan R, Kerr R, Jensen SB, Vissink A, Dawes C. [Medicaments and oral healthcare. Systematic review of the -literature assessing the effect of drugs on the salivary glands]. Ned Tijdschr Tandheelkd. 2018;125(11): Boekbijdragen Carterton NL, Bootsma H, Kroese FGM, Vissink A, Dumusc A, Bowman SJ. Clinical aspects of Sjögren s. In: Wallace DJ, Hannahs Hahn B. Dubois. Lupus erythematosus and related syndromes. Edinburgh: Elsevier. 2019, Dumusc A, Barone F, Nayar S, Vissink A, Fischer BA, Bowman SJ. Pathogenesis of Sjögren s. In: Wallace DJ, Hannahs Hahn B. Dubois. Lupus erythematosus and related syndromes. Edinburgh: Elsevier. 2019, Vissink A, Spijkervet FKL, Kroese FGM, Bootsma H. Translational research in Sjögren s syndrome. In: Meurman JH. Translational oral health research. Heidelberg: Springer, 2018: Vissink A. Spijkervet FKL, Brennan MT. Xerostomia and dental problems in the head and neck radiation patient. In: Olver I. The MASCC Textbook of Cancer Supportive Care and Survivorship. Heidelberg: Springer, 2018: Spijkervet FKL, Vissink A. Systems medicine and salivary gland diseases. In: Sonis S, Villa A: Translational Systems Medicine and Oral Disease. Edinburgh: Elsevier, 2019: xxx-xxx. HJA Meijer, K Stellingsma, GM Raghoebar. Short and ultra-short implants, edited by Douglas Deporter. Chapter 4, Using short implants for overdenture support, 2018, Quintessence Publishing, Berlin. Meijer HJA, Stellingsma K, Raghoebar GM. Using short implants for overdenture support. Chapter in: Short and ultra-short implants. Deporter D (ed.), Quintessence Publishing Co, Batavia, Illinois, USA, 2018.

60 Gepubliceerde abstracts 1. van Nimwegen, J. F., Mossel, E., van Ginkel, M. S., Delli, K., Stel, A. J., Kroese, F. G. M.,... Bootsma, H. (2018). Addition of salivary gland ultrasound increases the feasibility of the ACR-EULAR classification criteria in primary Sjögren's syndrome. Clinical and Experimental Rheumatology, 36(3), S267-S Delli, K., Dagal, E., Bootsma, H., Vissink, A., & Spijkervet, F. K. L. (2018). Patient-reported post-operative change of sensibility and pain after parotid and labial gland biopsy applied in the diagnostics of primary Sjögren's syndrome: one year follow-up study. Clinical and Experimental Rheumatology, 36(3), S259-S Delli, K., Mossel, E-J., Haacke, E., van der Vegt, B., Arends, S., Nakshbandi, U.,... Bootsma, H. (2018). The parotid gland in primary Sjögren syndrome: association of ultrasound, histopathology and saliva production in the diagnostic work-up. Oral surgery oral medicine oral pathology oral radiology, 126(4), e Pfaehler E, van Sluis J, Merema B, van Ooijen P, van Velden FHP, Boellaard R. Feasibility of a phantom with 3D printed inserts with realistic uptake patterns to study the performance of radiomics features. Oct-2018, In : European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging. 45, p. S46-S47 2 p. [Meeting abstract]. 3.4 Gehouden voordrachten, lezingen en posterpresentaties Zie bijlage Congresbezoeken, gevolgde cursussen e.d. Zie bijlage 4

61 3.6 Prijzen, onderscheidingen e.d. Best PhD thesis VMTI 2018 (association for medical dental interaction): Verstappen GMPJ. Cell-dependent B cell hyperactivity in primary Sjögren s syndrome: biomarker and target for treatment (promotores: prof dr H Bootsma, prof dr FGM Kroese, prof dr A Vissink) 2018 ASCO: member of an expert panel charged with developing a Salivary Gland Hypofunction Guideline (prof dr A Vissink) Consultant WWOM VII (prof dr A Vissink). 60 Wetenschappelijke publicatieprijs 2018 van de Nederlandse vereniging voor Orale Implantologie voor het artikel: Zuiderveld EG, Meijer HJA, den Hartog L, Vissink A, Raghoebar GM. Effect of connective tissue grafting on peri-implant tissue in single immediate implant sites: a RCT. J Clin Periodontol 2018;45(2): Research Competition Award 2018 van de European Association for Osseointegration gewonnen door dr GC Boven met haar voordracht Maxillary overdenture on bars or locator: 1-year RCT. Drs MH Bakker heeft tijdens het VMTI congres O Wee O Wee op 5 oktober in het Nationaal Militair Museum te Soest het VMTI Stipendium 2018 van de Vereniging Medisch Tandheelkundige Interactie ontvangen voor haar onderzoek Worden mensen met een eigen dentitie of een overkappingsprothese op implantaten gezonder oud dan edentate ouderen met een conventionele gebitsprothese? Drs TA van der Meulen heeft tijdens de NVMKA Najaarsvergadering in november 2018 de Marten Hut prijs gewonnen voor beste presentatie AIOS. 3.7 Subsidies Lopende subsidies (betrokken PI vanuit MKA-chirurgie) ZonMW ( ): Transplantation of adult salivary gland stem cells to restore salivary gland function after radiotherapy Bristol-Myers Squibb: Abatacept treatment in patients with primary Sjögren s syndrome: a placebo controlled randomized clinical trial (plus kosten medicatie)

62 Abel Tasman Talent Program - Sandwich PhD : Poerwati Soetji Rahajoe Horizon 2020: Harmonicss. HARMONIzation and Integrative Analysis of regional, national and international Cohorts on Sjögren s Syndrome (pss) towards improved stratification, treatment and policy making , waarvan voor het UMCG. Geer van der SJ. Subsidie wetenschappelijk onderzoek Stichting Beatrixoord Noord-Nederland t.w.v ,- voor aanschaf rekapparatuur. 61 Dutch Arthritis Foundation: Prognostic value of periodontitis and Porphyromonas gingivalis antibodies in rheumatoid arthritis associated autoantibody formation and development. Smit de M en Westra J Chinese Government Scholarship (Yi Wu) KWF : Image guided surgery for margin assessment of head & neck Cancer using cetuximab-irdye800 conjugate (ICON) : SNN SONAR project Orthopedie-3D Lab ( ) Diercks; Witjes; v Ooijen; Kraeima Restricted research grant Gum Irrigator BV: Pocket irrigation and peri-implantitis ( ), Verkregen subsidies (betrokken PI vanuit MKA-chirurgie) Lustrumonderzoeksbeurs Stichting Bevordering Tandheelkundige Kennis: Worden mensen met een eigen dentitie of een overkappingsprothese op implantaten gezonder oud dan edentate ouderen met een conventionele gebitsprothese? RheumaNederland: Research Centre of Excellence ontstekings reuma (sydroom van Sjögren) Novartis: support for RESULT cohort 2019 $ IMI NECESSITY: Development of sensitive and validated clinical endpoints in primary Sjögren s Syndrome (pss)

63 Innovatieprijs ( ) UMCG 3D bekkenfracturen- 3D Lab; IJpma, Kraeima, Witjes D printing of Anatomy and pathology for educational purpose- Onerwijs- en Opleidingsregio Noord-Oost-Nederland (OOR- NO) P v Ooijen, Witjes, Kraeima; MKA/3D Lab/Radiologie 62 MD/PhD projecten Batbayar EO (prof dr RRM Bos) Geer van der SJ (prof dr JLN Roodenburg, prof dr PU Dijkstra) Hentenaar DFM (prof dr GM Raghoebar, prof dr AJ van Winkelhoff, prof dr HJA Meijer) Meijndert CM (prof dr GM Raghoebar, prof dr HJA Meijer, prof dr A Vissink) Peng WP (dr MJH Witjes) Rozema R (prof dr FKL Spijkervet) Vonk J (dr MJH Witjes)

64 4 63 Specialistenopleiding en onderwijs

65 64 Staf MKA-chirurgie (prof dr A Vissink ontbreekt op de foto) De specialistenopleiding Mondziekten Kaak- en Aangezichtschirurgie is een kerntaak van de afdeling. Op het gebied van de specialistenopleiding zijn er in 2018 geen grote nieuwe ontwikkelingen op lokaal niveau geweest. Op landelijk niveau waren er wel ontwikkelingen en is 2018 gebruikt om een nieuw landelijk opleidingscurriculum vorm te geven. Vanuit de landelijke implementatie commissie waar prof dr FKL Spijkervet (vice-voorzitter), dr NB van Bakelen en drs JM Alberga (AIOS) deel van uitmaken, is er een concreet voorstel voor Hoofdzaak 2.0 tot stand gekomen. De landelijke accordering, uitwerking tot een regionaal opleidingsplan en de invoering zal in de komende jaren plaatsvinden. In 2018 zijn de stages voor de AIOS ingedeeld voor het nog geldende opleidingsplan Hoofdzaak en het daarbij behorende lokale opleidingsplan uit Het staflid dat verantwoordelijk is voor een aandachtsgebied fungeert in de praktijk ook als opleider van de stage van dat aandachtsgebied. Hierdoor functioneren alle stafleden als medeopleider binnen de opleidingsgroep van de afdeling

66 MKA-chirurgie. Per stage worden vooraf de te behalen doelen besproken en vastgelegd tussen opleider en AIOS. Gedurende de stages wordt de feedback verzorgd door de inmiddels bekende instrumenten als Objective Structured Assessment of Technical Skills (OSATS) en Korte Praktijk Feedback (KPF). Aan het einde van de stage worden de behaalde doelen geëvalueerd en opnieuw vastgelegd. Het perifere opleidingsdeel, het B-opleidingsdeel, wordt vormgegeven in het MCL te Leeuwarden (prof dr JGAM de Visscher) en de Isala Klinieken te Zwolle (dr EM Baas). 65 In 2018 waren er 2 nieuwe opleidingsplaatsen beschikbaar, zodat 2 AIOS MKA-chirurgie konden starten met de specialistenopleiding in het UMCG. Van de totale formatie was in de eerste maanden van 2018 drie fte en later twee fte gedetacheerd in de B-opleidingsklinieken. De afname in detachering is een direct gevolg van de afname van het aantal AIOS. Vanwege deze afname werden in 2018 geen additionele externe stages gevolgd, buiten de reguliere perifere stages. Alle AIOS hebben in 2018 de verplichte landelijke cursussen voor kaakchirurgen in opleiding (KIO-cursussen) gevolgd. Door de afdeling is deelname aan de overige landelijke onderwijsdagen en aanwezigheid op het voor- en najaarscongres van de wetenschappelijke vereniging (NVMKA) maximaal gefaciliteerd. Deze werden dan ook door een grote groep AIOS uit het UMCG en de B-klinieken bezocht. De gehele staf kaakchirurgen heeft op 9 oktober 2018 in het kader van Teaching on the Run een bijscholing gevolgd op het gebied van feedback aan AIOS in de klinische setting. Prof dr FKL Spijkervet heeft tot mei 2018 deel uitgemaakt van het Dagelijks Bestuur van de Centrale OpleidingsCommissie (COC) UMCG. Dr KP Schepman, plv. opleider, heeft hem hierin opgevolgd. De afdeling hecht eraan dat de opleiding MKA-chirurgie als tandheelkundig specialisme deel uitmaakt van het bestuur van de COC UMCG. Door prof Spijkervet werd de instellingsvisitatie vanuit de COC voorgezeten voor de afdeling Plastische Chirurgie.

67 Mutaties MKA-chirurgen in opleiding Opleiding afgerond: Dr LJ Melchers (16 januari 2018) Dr FI Broekema (1 maart 2018) Drs MP Huizinga (1 september 2018) Dr LM Vos (1 september 2018) Dr MS Ma (1 september 2018) Dr ing MHJ Doff (1 november 2018) Dr PM Meiners (28 december 2018). 66 Opleiding gestart: MS Louwe MSc (1 september 2018) Drs TA van der Meulen (1 november 2018) Externe stages MKA-chirurgen in opleiding Isala klinieken Zwolle: Drs JM Alberga (1 september 2017 tot 1 maart 2018) W Sorghabi MSc (1 maart 2018 tot 1 september 2018) Dr PM Meiners (1 september 2018 tot 1 maart 2019) Medisch Centrum Leeuwarden Dr FI Broekema (1 september 2017 tot 1 maart 2018) Dr LM Vos (1 september 2017 tot 1 maart 2018) Dr MS Ma (1 maart 2018 tot 1 september 2018) Dr YJ Kamstra (1 maart 2018 tot 1 september 2018) S Malwand MSc (1 september 2018 tot 1 maart 2019) International Fellowships MKA-UMCG P Frid, mei 2018, kaakchirurg, Tromsø (Noorwegen), ten behoeve van kaakgewrichtschirurgie H Vermeersch, augustus 2018, kaakchirurg, België R Willaert, augustus 2018, kaakchirurg, België

68 4.1 Curriculum Specialistenopleiding MKA-chirurgie Het specialistenopleidingsprogramma MKA-chirurgie UMCG kent een modulaire opbouw, waarbij op gestructureerde wijze aandacht wordt geschonken aan de zeven competenties volgens CanMeds, zoals door het Centraal College van de Medisch Specialisten wordt voorgeschreven. Het gehele programma staat uitgeschreven in het Lokaal Opleidingsplan. In de meest recente versie van april 2017 is met name de kwaliteitsborging van de opleiding beter vastgelegd dan voorheen. Samengevat wordt ook voor de specialistenopleiding nu een PDCA-cyclus doorlopen met behulp van verschillende instrumenten en overlegmomenten. Voor de details hiervan wordt verwezen naar het Lokale Opleidingsplan dat op de afdeling beschikbaar is. 67 Naast de inhoud van het programma en de organisatie van het programma, wordt de opleidingsvoortgang jaarlijks geëvalueerd, als ook per gevolgde module of stage, waarbij de CanMeds competenties worden geëvalueerd. In 2018 zijn hiervoor nieuwe formulieren geïntroduceerd, zowel voor de evaluatie van de stages, als voor de periodieke evaluaties van de AIOS. Deze sluiten aan bij de eisen die de RTS stelt aan de documentatie van de voortgangsgesprekken. Daarnaast wordt de kwaliteit van stages resp. van de te onderscheiden modules tijdens de opleiding continu getoetst. De uitkomsten van deze evaluaties bieden duidelijk mogelijkheden tot verdere verbetering van de kwaliteit van de opleiding. Een gestructureerd overleg tussen de AIOS-MKA-chirurgie en de opleider/plaatsvervangend opleider heeft in 2018 vijf keer plaatsgevonden. In dit overleg kwamen alle zaken die van belang zijn voor het goed verlopen van de opleiding, zoals planning van stages, weekindelingen en diensten, congresbezoeken, landelijke opleidingsdagen en evaluatie van kwaliteitsinstrumenten aan de orde Programma vakverdieping Iedere week wordt gestart op maandagochtend met een vakverdieping tussen 7.45 en 8.25 uur, welke wordt voorbereid door één van de stafleden of een specialist uit een samenwerkende discipline. Het programma betreft een driejarige cyclus, waarin ±120 onderwerpen de revue passeren. De doelgroep bestaat uit AIOS, stafleden MKA-chirurgen, stafleden Centrum Bijzondere Tandheelkunde en Mondhygiënisten. Studenten en stagiaires die tijdelijk op de afdeling aanwezig zijn beginnen de week ook met de vakverdieping. Het betreft een introductie op een klinisch onderwerp, gebracht op een kwalitatief hoogstaand en, wetenschappelijk gezien, uitdagend niveau. In 2015 is er in het programma voor de vakverdieping ook ruimte gemaakt voor een gestructureerde complicatiebespreking voor AIOS en opleiders (zie ook 4.2.4).

69 Datum Spreker Onderwerp 8 januari Epic 15 januari Suurmeijer Botafwijkingen, neoplastisch en niet-neoplastisch 22 januari Festen De geriatrische patiënt 29 januari Jansma Distractieosteogenese 5 februari Jansma Schisischirurgie 12 februari Raghoebar Sluiten oroantrale fistel februari De Bree Reflectieve professionaliteit 5 maart Staf en AIOS Complicatiebespreking I 19 maart Tips en tricks in Epic 26 maart Schepman Lymfklierprotocol/zwellingen van de hals I 9 april Schepman Lymfklierprotocol/zwellingen van de hals II 16 april Spijkervet Speekselklierbiopsie: lipbiopt, parotisbiopt 23 april Vissink Sialometrie/sialochemie 7 mei Spijkervet Verwijdering submandibularis glandula 14 mei Roodenburg Parotidectomie 28 mei Van Hemel Speekselklierafwijkingen 4 juni Van Hemel Van biopt naar uitslag 11 juni Staf en AIOS Complicatiebespreking II 18 juni Raghoebar Implantologie en bot 25 juni Stellingsma Suprastructuren 2 juli Meijer Korte implantaten 9 juli Vissink Reuk- en smaakstoornissen 16 juli Vissink Candidadragers/infecties 3 september Janssen Skeletale verankering 10 september Staf en AIOS Complicatiebespreking III

70 Datum Spreker Onderwerp 24 september Diverse sprekers EACMFS München 1 oktober Batbayar Optimization of the mandibular fracture care 8 oktober Spijkervet Specifiek diagnostisch onderzoek kaakgewrichtsaandoeningen 15 oktober Huddleston Slater Gebitsocclusie en TMD klachten 5 november Dijkstra Fysiotherapie 12 november Huddleston Slater Splinttherapie november Staf en AIOS Complicatiebespreking IV 26 november Spijkervet Arthrocentesis/arthroscopie 3 december Spijkervet Chirurgische therapie 10 december Spijkervet TMJ total joints 17 december Visser Nazorg overkappingsprothese Patiëntenbespreking Wekelijks wordt op vrijdagochtend van een patiëntenbespreking georganiseerd onder leiding van de chef de clinique (dr B van Minnen). Deze bespreking wordt gestructureerd volgens een vast format. Er wordt gestart met een referaat, complicatiebespreking, traumabespreking of PA bespreking. Hier wordt 30 minuten voor gereserveerd. Nadien volgen casuïstiek (20 min), het operatieprogramma van de komende week (15 min) en overdracht (10 min.). In deze bespreking wordt de voortgangscontrole van casuïstiek vastgelegd in het EPD, waardoor eventuele herevaluatie bewaakt wordt. Tijdens de bespreking wordt nieuwe casuïstiek ingebracht, eventuele CAT s naar aanleiding van eerdere besprekingen gepresenteerd door AIOS, het operatieprogramma van de afgelopen week geëvalueerd, evenals het nieuwe weekprogramma. Viermaal per jaar wordt tijdens deze bespreking een traumabespreking georganiseerd. De casuïstiek wordt voorbereid door de AIOS traumatologie onder leiding van dr B van Minnen en dr SAHJ de Visscher. Daarnaast werd tijdens deze bespreking volgens onderstaand rooster door een van de AIOS een referaat voorbereid op basis van recente literatuur onder leiding van één van de stafleden.

71 Referaten 2018 Voorbereiding: AIOS Tijdens patiëntenbespreking uur (10 minuten presentatie, 10 minuten discussie) Datum Spreker Onderwerp 12 januari Doff/Spijkervet TMJ 2 februari Malwand/de Visscher Algemeen februari Sorghabi/Jansma OST 9 maart Ma/van Minnen Trauma 6 april Huizinga/Raghoebar PPC 20 april Alberga/de Visscher Algemeen 4 mei Yousif/Spijkervet Oral Medicine 18 mei Malwand/Witjes Oncologie 22 juni Meiners/van Minnen Trauma 6 juli Doff/Raghoebar PPC 13 juli Vos/Schepers OST 20 juli Kraeima/van Bakelen Technische gnk en TMJ-chirurgie 9 november Beumer/Schepman Oncologie 30 november Yousif/van Minnen Trauma 14 december Sorghabi/Spijkervet TMJ

72 Complicatiebesprekingen 2018 Tijdens patiëntenbespreking uur 71 Datum Spreker 19 januari Schepman 23 maart Schepman 21 september Schepman 19 oktober Schepman 17 november Schepman Traumabesprekingen 2018 Tijdens patiëntenbespreking uur Datum Spreker 9 februari Ma/Van Minnen 29 juni Meiners/Van Minnen 16 november Yousif/Van Minnen Pathologiebesprekingen 2018 Tijdens patiëntenbespreking uur Datum Spreker 16 februari Witjes/Van Hemel 15 juni Witjes/Van Hemel 12 oktober Witjes/Van Hemel 7 december Witjes/Van Hemel

73 4.1.3 PA-bespreking Gezamenlijk met de afdeling Pathologie wordt vier maal per jaar een pathologiebespreking georganiseerd onder leiding van mw dr B van Hemel (patholoog) en dr MJH Witjes. De casuïstiek wordt ingebracht en voorbereid door de behandelend AIOS onder begeleiding van een staflid MKA-chirurg. In 2018 vond drie keer een pathologiebespreking plaats. Daarnaast komt in het vakverdiepingsprogramma ca. twee keer per jaar een pathologie gerelateerd onderwerp aan de orde, verzorgd door mw dr B van Hemel Complicatiebespreking Vier maal per jaar vindt er een complicatiebespreking van de klinische patiënten plaats onder leiding van dr KP Schepman. Deze vindt plaats tijdens de patiëntenbespreking op de vrijdagochtend. Daarnaast is er op initiatief van de AIOS samen met prof dr FKL Spijkervet (opleider) en mevrouw drs TFM Vessies (onderwijskundige/psycholoog) een aanvullende complicatiebespreking opgestart in het kader van de specialistenopleiding. Deze bespreking wordt sinds 2015 eens per kwartaal op de maandagochtend gehouden, zodat er tijd is om de betreffende complicatie diepgaand te bespreken.

74 5 73 Onderwijs

75 5.1 Onderwijs Tandheelkunde studenten Door alle stafleden wordt geparticipeerd in het onderwijs Tandheelkunde en begeleiden de stafleden diverse scriptiestudenten. Door een efficiënte roostering en nauwgezette samenwerking met het onderwijsbureau blijft het mogelijk het gevraagde onderwijs op een hoog niveau vanuit de afdeling aan te kunnen bieden. Prof dr A Vissink continueerde zijn lidmaatschap van de examencommissie Geneeskunde/Tandheelkunde als vice- voorzitter. Dr H Reintsema continueerde zijn lidmaatschap van de Onderwijs Commissie Tandheelkunde. 74 Diverse studenten Tandheelkunde werden begeleid door de stafleden MKA-chirurgen bij het invullen van hun wetenschappelijke stage en het schrijven van hun bachelors en masterscriptie. Ten behoeve van de co-schappen MKA-chirurgie werd de samenwerking met de afdelingen MKA-chirurgie van het Medisch Centrum Leeuwarden en de Isala Klinieken te Zwolle gecontinueerd. De co-assistenten Tandheelkunde worden tussen UMCG, MCL en Isala Klinieken verdeeld. Het co-schap duurt zes weken full-time. Naast de 13 co-schappen werd aan 15 studenten met diverse studierichtingen de mogelijkheid geboden een individuele klinische stage te lopen. 5.2 Onderwijs Geneeskunde studenten In het huidige curriculum Geneeskunde is er geen vaste plaats ingeruimd voor de MKA-chirurgie. Het onderwijs vanuit de MKAchirurgie blijft beperkt tot het keuzeonderwijs. Toch weten de studenten Geneeskunde de afdeling wel te vinden. Mede in verband met de renovatie van de polikliniek hadden wij in 2018 geen Geneeskunde studenten te gast voor het volgen van hun semi-arts stage op de afdeling MKA-chirurgie. Een Geneeskunde student volgde een klinische verdiepingsstage van 6 weken. Daarnaast waren er in 2018 vanuit de Geneeskunde opleiding 2 belangstellende studenten die een stage van 1 of 2 weken meeliepen om kennis te maken met het vakgebied.

76 5.3 Onderwijs Mondzorgkunde Binnen het 4-jarig curriculum van de opleiding Mondzorgkunde van de Hanzehogeschool werden de bijdragen ten behoeve van het MKA-chirurgisch onderwijs gecontinueerd in alle opleidingsjaren van het curriculum (organisatie: prof dr FKL Spijkervet en mw dr K Delli). Tevens wordt vanuit de afdeling de cursus lokaal anesthesie verzorgd. Het onderwijs werd door diverse stafleden, dr Delli (gedifferentieerd ziekenhuis tandarts) en AIOS gegeven. 75 De door de afdeling MKA-chirurgie ontwikkelde keuzemodule Ziekenhuismondhygiëne ten behoeve van studenten in het 3e jaar werd in 2018 opnieuw ingeroosterd en vormgegeven door mw CHJM Zegger (mondhygiëniste). Ook werd er door twee 4e jaars mondzorgkunde studenten de keuzemodule ziekenhuis mondhygiëniste gedurende 3 maanden binnen de afdeling MKA-chirurgie gevolgd. 5.4 Internationale Geneeskunde Studenten In 2018 zijn er geen internationale Geneeskunde studenten op de afdeling MKA-chirurgie te gast geweest voor het lopen van een stage. 5.5 Post Academisch Onderwijs Masterclass Gerodontologie In 2018 werd voor de zevende maal de vijfdaagse masterclass gerodontologie gegeven als navolging op het succes van de eerste masterclass gerodontologie welke in 2011 werd opgestart. Per masterclass zijn er zo n 33 deelnemers (tandartsen, mondhygiënisten en tandprothetici). De oorspronkelijke doelgroep was tandartsen werkzaam in verpleeghuizen maar de vraag naar bijen nascholing onder tandartsen algemeen practici was zo groot dat nu ook algemeen practici, mondhygiënisten en enkele klinisch tandprothetici meedoen. Deelnemers komen uit het hele land. De organisatie van de masterclass ligt in handen van dr A Visser in samenwerking met dr J Tams en mevrouw NE Geurts. Er is een eigen adres (masterclass-gerodontologie@umcg.nl) en ook een eigen website (gemaakt door mw L Kempers) waar deelnemers informatie en literatuur kunnen vinden, en zich kunnen inschrijven ( Vanaf 2014 wordt er ook samengewerkt met de opleiding tandarts geriatrie op ACTA en de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie.

77 De masterclasses worden gewaardeerd met gemiddeld een ruime 8. Veel deelnemers van de eerdere masterclasses komen ook naar aanvullende bij- en nascholing die georganiseerd wordt in samenwerking met het Wenckebach instituut UMCG en het bijen nascholingsinstituut van het CTM. In 2018 was er een themabijeenkomst ( De mondhygiëniste in het geriatrische veld ). Voor 2019 zijn er twee bijeenkomsten georganiseerd en ook voor 2020 staan er reeds diverse activiteiten in de planning Cursussen in eigen beheer 2 februari Masterclass Gerodontologie dag 1 Onderwerpen: Introductie Masterclass/Inleiding Gerodontologie/Oud worden en oud zijn/ouderdomsziekten Cursusleiders: dr A Visser, dr AR Hoeksema, dr J Tams Docent: drs S Festen 13 april Masterclass Gerodontologie dag 2 Onderwerpen: Dilemma s in de mondzorg voor ouderen /De droge mond/ Relaties tussen algemene gezondheids zorg en mondgezondheid/do s en dont s in de gerodontologie/financiële aspecten rondom de WLZ en mondzorg voor ouderen Cursusleiders: dr A Visser, dr AR Hoeksema, dr J Tams Docenten: dr GJ van der Putten, dr W Nesse april European Association Osteointegration Education Program Cursusleiders: prof dr GM Raghoebar, prof dr HJA Meijer 31 mei -1 juni Kaakchirurgische ingrepen in de algemene praktijk Cursusleider: dr J Jansma Docenten: dr J Jansma, dr B van Minnen, prof dr GM Raghoebar, prof dr A Vissink 1 juni Masterclass Gerodontologie dag 3 Onderwerpen: Neurodegeneratieve aandoeningen/implantologie en prothetiek bij kwetsbare ouderen: chirurgische aspecten/geneesmiddelengebruik bij ouderen /Implantologie en prothetiek bij kwetsbare ouderen: nazorg en prothetische aspecten Cursusleiders: dr A Visser, dr AR Hoeksema, dr J Tams Docenten: drs JJ de Vries, prof dr GM Raghoebar, dr C Stellingsma, prof dr A Vissink

78 14 september Masterclass Gerodontologie dag 4 Onderwerpen: Risico s van tandheelkundige behandeling. Bloed en bloederige ingrepen Ethische dilemma s in de praktijk Cursusleiders: dr A Visser, dr AR Hoeksema, dr J Tams Docenten: dr M Piersma, dr B van Minnen, drs EE Feenstra 77 2 november Masterclass Gerodontologie dag 5 Onderwerp: Sedatie narcose en sedatie bij geriatrische patiënten. Gedrag en bejegening van dementerenden en het werken in verpleeghuizen. Docenten: drs CRM Barends, W van den Bremen/I Holtrop, D Masman-Kappert, L Wolthers 6-7 december Kaakchirurgische ingrepen in de algemene praktijk Cursusleider: dr J Jansma Docenten: dr J Jansma, dr B van Minnen, prof dr GM Raghoebar, prof dr A Vissink Klinische avonden voor tandartsen Dit betreffen de klinische avonden voor tandartsen, waarbij het programma vastgesteld wordt in samenspraak tussen CTM, de afdeling Orthodontie en de afdeling MKA-chirurgie. 15 maart 2018 mkachttien 24 mei 2018 Komt de boodschap over? 20 september 2018 Diagnostiek en behandeling van peri-implantaire infecties: Op losse schroeven? Internationale congressen in samenwerking met Wenckebach Niet van toepassing.

79 6 78 Managementreview Kwaliteitsysteem

80 6.1 ISO 9001:2008 en NTA 8009:2011 (VMS) Sinds 2015 heeft het UMCG het ISO (healthcare) certificaat voor alle kerntaken. Het bedrijfsvoeringsysteem van de afdeling werd op 13 juni 2018 getoetst door Det Norske Veritas (DNV) in het kader van ISO 9001:2008 afdeling op orde. Tevens werd naast de ISO-normen ook ge-audit op het thema informatiebeveiliging. Uit deze audit kwamen één verbeterpunt en een aantal observaties naar voren. Voor het verbeterpunt is destijds een plan van aanpak opgesteld, dat getoetst en goedgekeurd is door DNV-GL. 79 In juni 2018 vond de follow-up van de categorie 2 bevinding van juni 2017 door DNV plaats. Dat leidde nog tot 1 observatie van onduidelijkheid over welke termijn er werd gehanteerd ten aanzien van het oppakken van bevindingen voortkomend uit interne audits en veiligheidsrondes. Dit is direct opgevolgd met de invoering van een actiemanagement-systeem. In 2018 zijn de volgende veranderingen geïnitieerd in de afdeling MKA-chirurgie ten behoeve van verhoging van de effectiviteit van het kwaliteitsmanagement: Er is een kwaliteitsteam geformeerd, dat zich wekelijks richt op doorontwikkeling van het kwaliteitsmanagement op basis van een MKA-specifieke visie op besturing. Het samenspel als Dagelijks Bestuur kon zich in beleidsmatige en operationele balans bestuurlijk verbeteren met het opnemen van de manager polikliniek. In de first line of defense is een organische start gemaakt met de invoering van horizontale procesteams. Er is in een geheel vernieuwde opzet een Beleidsplan afdeling MKA-chirurgie 2019 geschreven met een doorvertaling naar activiteitenplanning in De risicogerichtheid is bevorderd met de geïntensiveerde inzet van de risicoclassificatie op basis van een HFMEA-risicobepaling en opvolging ten aanzien van processtappen en bevindingen. In toenemende mate is de medische administratie risicogericht rapporterend en correctief beïnvloedend ingezet ten behoeve van continu verbeteren daar waar systemen onvolledig zijn. Het bijsturingsvermogen is verbeterd met de inzet van actiemanagement op vooral de zwaarste risico bevindingen. Er is gestart met kortcyclisch (wekelijks) sturen ten behoeve van het verbeteren van de proceswerking in de afdelingsonderdelen CBT, MKA-chirurgie en de Polikliniek.

81 Het Beleidsplan afdeling MKA-chirurgie 2019 is qua opzet gebaseerd op het EFQM-model (European Foundation for Quality Management). Aansluitend bij de door de Raad van Bestuur vastgestelde standaard van resultaatgebieden zijn doelstellingen en indicatoren vastgesteld ten aanzien van: (Waardering door) patiënten, studenten, AIOS, promovendi en ketenpartners (Waardering door ) medewerkers (Waardering door) wetenschap & maatschappij (Waardering door) bestuur & financiers. 80 Er zijn tot uitvoering te brengen organisatiebewegingen vastgesteld, die zullen gaan leiden tot de realisatie van de doelstellingen. Die organisatiebewegingen raken ieder in een bepaalde mate de kwaliteit van het leiderschap, de bepaling van strategie en beleid, het management van medewerkers, het management van partners en middelen en het management van processen. Er is gebruik gemaakt van de volgende stuurinstrumentaria: 2 beleidsgesprekken met de Raad van Bestuur in voor- en najaar 3 trimester-rapportages in UMCG Sector B 12-maandelijkse financiële prognoses per eind 2018 en afstemming met Control Sector B 0 audits 2 aangevraagde audits zijn niet door UMCG Planning & Control uitgevoerd op basis van hun risicoafweging 3 prospectieve risicoanalyses (PRI): 1 uitgebreide, 2 op hoofdlijnen 2 Kwaliteitsrondes 1 Veiligheidsrondes 1 Verbeterpuntenlijst in combinatie met actiemanagement 12 cycli van decentrale incident meldingen (DIM). Het bedrijfsvoeringsysteem wordt gemonitord door het kwaliteitsteam en in het bijzonder door de kwaliteitscoördinator, de proceseigenaren en het Dagelijks Bestuur. Er wordt gewerkt aan integrale verbetering van de organisatiebeheersing wat vrijwel integraal zichtbaar leidt tot stijgende trends in kwaliteit. In december 2017 heeft het UMCG het Nieuwe Elektronische Patiënten Dossier (Epic) ingevoerd. In 2018 waren als gevolg hiervan de productiecijfers langdurig niet beschikbaar, hetgeen belemmerend was voor de sturingskwaliteit. In de loop van 2018 is gebleken, dat het aantal DIM-meldingen terug liep. Hierop is bijgestuurd met inspiratie van leiderschap, het mobiliseren van het ambassadeurschap van de DIM-commissie op basis van een aangescherpt reglement.

82 In de 2e helft van 2018 is de invoering van PPP (Positive Perception Program) in de polikliniek voorbereid ten behoeve van de start vanaf januari Door het gaan vernemen en meten van patiëntervaringen kan de geboden zorg systematisch verder worden verbeterd. Per eind 2018 is er door middel van een self-assessment zicht verschaft op de conditie van het kwaliteitsmanagement : Sterkten en aandachtspunten per resultaatgebied Sterkten en aandachtspunten per organisatiegebied Kwaliteit van de Plan-Do-Check-Act-werking (PDCA) Kwaliteit van Inspireren, Waarderen, Mobiliseren, Reflecteren (IMWR) Complicatieregistratie De Complicatieregistratie (CR) klinische patiënten voor de afdeling MKA-chirurgie werd ingevoerd in De complicatieregistratie vindt in het nieuwe EPD plaats. Het gaat hierbij om de registratie van complicaties c.q. incidenten die mogelijk een (tijdelijk of blijvend) nadeel opleveren voor de patiënt of mogelijk risico s voor patiënt met zich meebrengen tijdens de opgenomen periode. De CR vervangt niet de DIM-melding, maar verschaft een overzicht van de incidenten rond een opgenomen patiënt over een bepaalde periode en geeft inzicht in de aard van de incidenten. In dit kader wordt de complicatieregistratie gebruikt als kwaliteitsinstrument. Indien dit niet reeds gebeurd was kan naar aanleiding van de complicatiebespreking alsnog besloten worden een DIM-melding van de complicatie te maken. De bespreking vond plaats tijdens de patiëntenbespreking op vrijdagochtend een keer per kwartaal. De invoering van het elektronische patiëntendossier vergde een nieuwe aanpak van de organisatie en structuur van de complicatieregistratie en bespreking.

83 6.3 Klachten Via de klachtenfunctionaris UMCG werden 4 klachten (8 in 2017) ingediend. 6.4 Patiënttevredenheidonderzoek 82 In 2018 heeft in NFU-verband een UMCG-brede benchmark plaatsgevonden. Er is aangaande de MKA chirurgie gevraagd naar ervaringen met poliklinische zorg met de inzet van de CQ-index. In de onderstaande ranking neemt de MKA-chirurgie plaats 16 in van de 37 binnen deze zorg van het UMCG. CQ-index 2018 UMCG Poliklinische zorg. Uitkomsten medische afdelingen op thema (dimensie) Augustus 2018, herzien november UMCG CQi CQI 2018 Polikliniek. Totaalcijfer Radiotherapie Medische Oncologie Urologie Interne Geneeskunde NGMB Hematologie Cardiologie KNO Dermatologie Gynaecologie Klinische Genetica Reumatologie Longgeneeskunde Oogheelkunde Sportgeneeskunde UMCG Mondziekten en Kaakchirurgie Neurochirurgie Orthodontie Endocriene Ziekten Plastische Chirurgie Neurologie Kindergeneeskunde Verloskunde MDL Traumatologie Vaatchirurgie Nierziekten Radiologie Cardiothoracale chirurgie Heelkunde SEH Allergologie Revalidatiegeneeskunde Orthopedie Pijnbestrijding Gynaecologische oncologie In deze grafiek zijn ook de totaalcijfers van de afdelingen SEH en Radiologie meegenomen. Deze afdelingen zijn in de voorjaarsmeting met een aparte vragenlijst gemeten en worden verder niet meegenomen in het verdere overzicht. CQI 2018 benchmark poliklinische zorg

84 De polikliniek scoort een gemiddeld tevredenheidcijfer van 7,95 (8,67). Patiënten voelen zich over het algemeen serieus genomen en zijn tevreden over de begrijpelijke uitleg, de geboden gelegenheid voor het stellen van vragen. Men is tevreden over de telefonische bereikbaarheid en het gemak waarmee de polikliniek in het UMCG kan worden gevonden. Als verbeterpunten worden vooral gezien de voortgangsinformatie in de wachtruimte en de wachttijd. Men wenst verder meer duidelijkheid over de patiënt rechten zoals inzage in het eigen medisch dossier. Er is behoefte aan meer informatie over medicijnengebruik in combinatie met bestaand gebruik van andere medicijnen en over bijwerkingen. 83 In de onderstaande grafiek zijn de genoemde accenten zichtbaar weergegeven in vergelijking met de beste, de laagste en de gemiddelde scores in het UMCG. Het Dagelijks Bestuur neemt de patiëntenbeleving zeer serieus en heeft het besluit genomen om de MKA-chirurgie doorlopend inzicht te verschaffen hierin ten behoeve van het bevorderen van het voortdurend verbeteren van de teamprestaties. Er is gekozen voor PPP Zorg (Positive Perception Program).

85 6.5 Beoordeling Kwaliteitsmanagementsysteem Het Dagelijks Bestuur beoordeelt de inzet van het kwaliteitsmanagementsysteem (EFQM/INK) in bestuurlijke zin van goede waarde. Het draagt in opzet bij aan het door ontwikkelen en continu verbeteren van de organisatie van de afdeling en het daarmee kunnen realiseren van hogere resultaten. Het bevordert gemeenschappelijk taalgebruik in het inrichten, het beoordelen en het verbeteren van de kwaliteit van de besturing. Het veiligheid- en kwaliteitsbewustzijn van de medewerkers wordt bij een goede werking bevorderd in termen van waarneembaar geïnternaliseerd gedrag aangaande de functie- en taakuitoefening. 84 UMCG beschikt over een integraal ISO 9001:2008 certificaat voor zowel patiëntenzorg als voor onderzoek, onderwijs & opleiding. Dit betekent dat de management systemen in het UMCG voldoen aan het ISO-kwaliteitskeurmerk. De afdeling heeft het systeem sinds 2000 ingevoerd en had voorafgaand aan de UMCG-brede certificering al een zelfstandig certificaat behaald. In de transitie naar UMCG-breed kwaliteitsmanagement heeft de afdeling te maken gehad met bezuinigingsbeleid en het vertrek van een aantal kwaliteitsmedewerkers in zowel de afdeling MKA-chirurgie als bij de stafondersteuning in Sector B. In de afgelopen jaren hebben er bovendien in de afdeling MKA-chirurgie functiewisselingen plaats gevonden in elke specialistische en coördinerende rol van het kwaliteitsmanagement. Om adequaat te kunnen blijven sturen op de kwaliteit aan de voorkant is naast een goed basisinstrument zoals EFQM/INK ook voortdurend voldoende professionele expertise en maatwerk voortgangsinformatie nodig. MKA-chirurgie heeft een heldere visie, een groeiende expertise maar heeft behoefte aan meer menskracht, ondersteuning van en samenspel met UMCG-centraal. Er was daardoor druk op het behoud van de stabiele werking van het kwaliteitssysteem in MKA. Desondanks is er op significante punten vooruitgang geboekt.

86 7 85 Personeel

87 7.1 Personeel per 31 december 2018 per 31 december 2017 per 31 december Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Aantal mdw. Bezetting fte. Aantal mdw. Bezetting fte. Kaakchirurgen 11 10, , ,40 Arts ass. in opl. tot kaakchirurg 9 7, , ,00 Gediff. Ziekenhuistandarts 1 1,00 1 1,00 3 1,50 Verpleegkundig Specialist 1 0,90 1 0,90 2 1,65 Tandarts Bijzondere Thk 10 7,00 9 6,80 8 6,20 Klinisch Technoloog 1 1, Klinisch Psycholoog 1 0,00 1 0,00 1 0,60 Wetenschappelijk onderzoekers 48 11, , ,42 Mondhygiënisten 6 4,49 7 5,27 6 4,40 Manager 2 2,00 2 2,00 1 1,00 Regieverpleegkundigen 2 1,40 2 1,49 2 1,49 Zorgassistentie 21 16, , ,81 Tandtechnici 1 0,89 1 0,89 1 0,89 Sterilisatiemedewerkers 2 2,00 2 2,00 2 2,00 Logopedisten 1 0,20 1 0,20 1 0,20 Radiologisch laboranten 5 2,90 5 2,95 5 2,95 Medisch administratief medewerkers 11 8, , ,30 Secretariaat en stafondersteuning 6 3,80 6 3,80 6 3,80 Totaal , , ,41

88 7.2 Personeel in en uit dienst Naam Functie In dienst per Uit dienst per Breedenbach AB Radiologisch laborant Contini M Wetenschappelijk onderzoeker Doff MHJ AIOS Eggels IE Tandarts Huizinga MP AIOS Louwe MS AIOS Ma MS AIOS Melchers LJ AIOS Sanders YM Radiologisch laborant Vos LM AIOS

89 7.3 Medewerkers in fte per 31 december 2018 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Bakelen NB van Kaakchirurg 1,00 Jansma J Kaakchirurg 0,60 Minnen B van Kaakchirurg/Chef de Clinique 1,00 Raghoebar GM Kaakchirurg 1,00 88 Roodenburg JLN Kaakchirurg 1,00 Schepers RH Kaakchirurg 0,80 Schepman KP Kaakchirurg 1,00 Spijkervet FKL Kaakchirurg/Hoofd Afdeling 1,00 Visscher SAHJ de Kaakchirurg 1,00 Vissink A Kaakchirurg 1,00 Witjes MJH Kaakchirurg 1,00 Kaakchirurgen totaal 11 10,40 Kraeima J Klinisch technoloog 1 1,00 Klinisch Technoloog totaal 1 1,00

90 89 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Alberga JM Arts assistent 1,00 Beumer LJ Arts assistent 0,60 Drouven-Kamstra JI Arts assistent 0,50 Louwe MS Arts assistent 0,50 Malwand S Arts assistent 1,00 Meulen TA van der Arts assistent 1,00 Sorghabi W Arts assistent 1,00 Talhi A Arts assistent 0,60 Yousif A Arts assistent 1,00 Arts ass. in opl. tot kaakchirurg totaal 9 7,20 Delli, K Gediff. ziekenhuistandarts 1,00 Gediff. Ziekenhuistandarts totaal 1 1,00 Dopheide RJM Verpleegkundig Specialist 0,90 Verpleegkundig Specialist totaal 1 0,90

91 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Bakker HG Tandarts 0,60 Boven GC Tandarts 0,60 Eggels IE Tandarts 0,60 Korfage A Tandarts 0,80 Meijer HJA Tandarts 0,40 Noorda WD Tandarts 0,80 90 Reintsema H Tandarts 1,00 Stellingsma C Tandarts 0,90 Visser A Tandarts 0,50 Vosselman N Tandarts 0,80 Tandarts Bijzondere Thk totaal 10 7,00 Linden van den Heuvell GFEC Klinisch psycholoog pm Klinisch Psycholoog totaal 1 0,00

92 91 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Bakker MH Wetenschappelijk onderzoeker 0,40 Batbayar EO Wetenschappelijk onderzoeker 1,00 Boeve J Wetenschappelijk onderzoeker 0,60 Contini M Wetenschappelijk onderzoeker 0,10 Dijkstra PU Wetenschappelijk onderzoeker 0,22 Gareb B Wetenschappelijk onderzoeker 0,60 Glas HH Wetenschappelijk onderzoeker 1,00 Groenewegen H Wetenschappelijk onderzoeker 0,40 Hentenaar DFM Wetenschappelijk onderzoeker 0,40 Hollander MHJ Wetenschappelijk onderzoeker 0,60 Hooghiemstra WTR Wetenschappelijk onderzoeker 1,00 Jager H Wetenschappelijk onderzoeker 0,20 Merema BJ Wetenschappelijk onderzoeker 1,00 Meulen TA van der Wetenschappelijk onderzoeker 1,00 Nimwegen WG van Wetenschappelijk onderzoeker 0,40 Onclin P Wetenschappelijk onderzoeker 0,40 Tuin AJ Wetenschappelijk onderzoeker 0,70 Voskuil FJ Wetenschappelijk onderzoeker 1,00 Wortmann DE Wetenschappelijk onderzoeker 0,60 Bos RRM Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Clausen MJAM Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Doff MHJ Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Filius MAP Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Geer SJ van der Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm

93 92 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Guljé FL Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Haring I van der Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Hartog L den Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Hoekema A Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Hoeksema AR Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Horst-Saridin CP van der Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Huizen LS van Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Krabbe C Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Meijndert CM Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Melchers LJ Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Nesse W Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Nimwegen WG van Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Peng W Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Putters TF Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Rozema R Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Schortinghuis J Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Slagter KW Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Smit MJ de Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Szabo B Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Telleman G Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Visscher JGAM de Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Wietsma A Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Zuiderveld EG Wetenschappelijk onderzoeker (onbezoldigd) pm Wetenschappelijk onderzoekers totaal 48 11,62

94 93 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Eijkelenborg BN van Mondhygiënist 0,60 Goot W van der Mondhygiënist 1,00 Groenewegen H Mondhygiënist 0,20 Oort SF Mondhygiënist 0,89 Scholten S Mondhygiënist 0,90 Zegger CHJM Mondhygiënist 0,90 Mondhygiënisten totaal 6 4,49 Baldi JM Manager polikliniek 1,00 Graaf R van der Manager zorg en bedrijfsvoering 1,00 Manager totaal 2 2,00 Bouma HC Regieverpleegkundige 0,80 Kreeft KE Regieverpleegkundige 0,60 Regieverpleegkundigen totaal 2 1,40 Akker JA van den Zorgassistent 0,90 Alberts T Zorgassistent 0,90 Bezema MA Zorgassistent 0,90 Bulthuis KG Zorgassistent 0,67 Elderman H Zorgassistent 0,50 Ende E van den Zorgassistent 0,70 Hagenus CH Zorgassistent 0,70 Heerlijn CD Zorgassistent 0,50

95 94 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Hove A ten Zorgassistent 0,70 Jonge S de Zorgassistent 0,70 Jongsma A Zorgassistent 0,80 Kooistra HH Zorgassistent 0,90 Krul C Zorgassistent 0,67 Kuiper NN Zorgassistent 0,80 Leeuw H de Zorgassistent 0,67 Massier M Zorgassistent 0,89 Scheer ES van der Zorgassistent 0,90 Schens TAP Zorgassistent 0,50 Seubers G Zorgassistent 1,00 Valkema IJ Zorgassistent 1,00 Wartena EM Zorgassistent 0,80 Zorgassistentie totaal 21 16,10 Beekes JA Tandtechnicus 0,89 Tandtechnici totaal 1 0,89 Klune JMGC Sterilisatie medewerker 1,00 Hamhuis B Sterilisatie medewerker 1,00 Sterilisatiemedewerkers totaal 2 2,00

96 95 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Breedenbach AB Radiologisch laborant 0,60 Feddema MJ Radiologisch laborant 0,60 Kamstra LME Radiologisch laborant 0,60 Poppinga A Radiologisch laborant 0,50 Woude CS van der Radiologisch laborant 0,60 Radiologisch laboranten totaal 5 2,90 Beenakker M Logopedist 0,20 Logopedisten totaal 1 0,20 Apoll GW Mdw. Medische administratie 0,70 Been M Hoofd Medische administratie 0,80 Ganesh WNS Mdw. Medische administratie 0,70 Herder S Mdw. Medische administratie 0,60 Marczyk GJ Mdw. Medische administratie 0,80 Spanjer HM Mdw. Medische administratie 0,90 Stagge CP Mdw. Medische administratie 0,90 Tuzla LT Mdw. Medische administratie 0,70 Vedder CC Mdw. Medische administratie 0,70 Vegter F Mdw. Medische administratie 0,80 Wiljes SJ de Mdw. Medische administratie 0,70 Medisch administratief medewerkers totaal 11 8,30

97 96 Medewerker Functie Aantal mdw. Bezetting fte. Geurts NE Secretaresse 0,50 Jonge HB de Stafmdw./functioneel netwerkbeheerder 1,00 Kempers L Stafmdw./research coördinator 0,60 Vries KA de Secretaresse 1,00 Wiersema S Secretaresse 0,50 Wit MF de Stafmdw. ICT 0,20 Secretariaat en stafondersteuning totaal 6 3,80 Afdeling totaal , Activiteiten Personeelsvereniging Het streven van de Personeelsvereniging MKA-chirurgie is om twee activiteiten per jaar te organiseren. Daarnaast wordt er input geleverd bij de invulling van de Kliniekdag. Omdat de Kliniekdag 2018 verplaatst werd naar 2019 heeft de PV hier geen input voor hoeven leveren. Overzicht activiteiten juni: dag Schiermonnikoog de herfst activiteit (Pubquiz) is verplaatst naar 31 januari december: Sinterklaas traktatie. Het bestuur van de personeelsvereniging bestaat uit medewerkers uit verschillende geledingen van de afdeling. In 2018 waren dit: W van der Goot-Roggen, CD Heerlijn, LT Tuzla, SJ de Wiljes, KG Bulthuis, W Sorghabi, HB de Jonge (penningmeester), AJ Tuin (voorzitter).

98 8 97 Bestuur en Management

99 8.1 Samenstelling Dagelijks Bestuur Prof dr FKL Spijkervet JM Baldi R van der Graaf Dr B van Minnen Dr H Reintsema KA de Vries Hoofd afdeling MKA-chirurgie Manager polikliniek Manager Zorg & Bedrijfsvoering Chef de Clinique Hoofd CBT Secretaresse 98 vlnr: dr B van Minnen, KA de Vries, prof dr FKL Spijkervet, dr H Reintsema, JM Baldi, R van der Graaf

100 8.2 Samenstelling Disciplinegroepbestuur 99 Prof dr FKL Spijkervet Dr NB van Bakelen Dr J Jansma Dr A Korfage Prof dr HJA Meijer Dr B van Minnen Dr WD Noorda Prof dr GM Raghoebar Dr H Reintsema Prof dr JLN Roodenburg Dr RH Schepers Dr KP Schepman Dr C Stellingsma Dr SAHJ de Visscher Dr A Visser Prof dr A Vissink Dr MJH Witjes Voorzitter Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid Lid 8.3 Vertegenwoordigend Overleg (VO) In 2009 is de medezeggenschap op sectorniveau geformaliseerd door middel van verkiezingen voor de OnderdeelsCommissies voor alle sectoren. De manier waarop de medezeggenschap op afdelingsniveau is geregeld, is afhankelijk van de afdeling zelf. De afdeling MKA-chirurgie heeft voor een structurele vorm gekozen: met het Overkoepelend Gestructureerd Werkoverleg MKA-chirurgie (OGW) en het VO is medezeggenschap verankerd in alle geledingen van de afdeling. VO: via deze commissie kunnen alle disciplines, en, daarbinnen, alle medewerkers van de afdeling medezeggenschap hebben in het beleid van de afdeling. Punten die leven op de werkvloer en die niet ter plekke in overleg met de direct leidinggevende oplosbaar zijn kunnen ingebracht worden in deze commissie. Daartoe heeft het VO vanuit iedere geleding van de afdeling een vertegenwoordiging.

101 Via het VO kunnen ook punten ter bespreking worden ingebracht voor het kwartaal-overleg wat het VO heeft met het Dagelijks Bestuur van de afdeling of voor het OGW. Het VO vergadert 1x per 2 maanden, met de uitdrukkelijke intentie extra te vergaderen mocht daar aanleiding toe zijn. 100 Samenstelling van de commissie: Onderzoekers: TA van der Meulen (tevens namens AIOS), vanaf 1 september 2018 B Gareb Assistenten in Opleiding: TA van der Meulen (tevens namens Onderzoekers) Assisterenden: H de Leeuw, vanaf april 2018 T Alberts (tevens lid OC-sector B) Medische Administraties: WS Ganesh Röntgen, Mondhygiëne, Tandtechniek: W van der Goot-Roggen Secretariaten, Stafmedewerkers: KA de Vries (tevens notuliste) Staf MKA-chirurgie: NB van Bakelen Staf MKA-chirurgie, CBT: GFEC van Linden van den Heuvell (voorzitter) OGW: Tijdens dit vier maal per jaar georganiseerde Overkoepelend Gestructureerd Werkoverleg geeft het Dagelijks Bestuur opening van zaken over het gevoerde beleid. Via het VO is het Dagelijks Bestuur aanspreekbaar op het gepresenteerde beleid zowel als op overige punten zoals die door de medewerkers naar voren gebracht worden. OC-Sector B: De OnderdeelsCommissie is het wettelijk medezeggenschapsorgaan op sectorniveau als vastgelegd in de Wet op de Ondernemingsraden (WOR). Een nieuwe kandidaat voor het OC heeft zich niet gemeld. Het OGW is aangegrepen om het belang én de aangename kanten van OC-lidmaatschap onder de aandacht te brengen. Er is zodoende vooralsnog nog steeds geen sprake van een breed in de afdeling gewortelde vertegenwoordiging die in directe verbinding staat met dit medezeggenschaporgaan op sectorniveau. OR-UMCG: De Ondernemingsraad is het wettelijk medezeggenschapsorgaan op het niveau van het UMCG als beschreven in de WOR. De OR houdt zich bezig met ziekenhuisbrede, sectoroverstijgende onderwerpen en is als zodanig een directe gesprekspartner van de Raad van Bestuur (RvB) van het UMCG. Behalve direct via de gekozen leden is de OR ook benaderbaar via de OC's, in ons geval de OC Sector-B. GFEC van Linden van den Heuvell, voorzitter VO