jaarverslag maatschappelijk verantwoord ondernemen fokkerij

Transcriptie

1 jaarverslag maatschappelijk verantwoord ondernemen fokkerij

2

3 Inhoudsopgave 3 I n l e i d i n g 4 M a a t s c h a p p e l i j k e d o e l s t e l l i n g e n 8 d u u r z a m e f o k k e r i j 10 E t h i s c h e c o m m i s s i e 13 O r g a n i s a t i e f o k k e r i j e n d e m a n i e r v a n f o k k e n 19 V a r k e n s K. I. N e d e r l a n d 21 G e b r u i k t e t e c h n o l o g i e e n t e c h n i e k e n 2 4 n a w o o r d

4

5 1 Inleiding Vooruitstrevende wereldspeler Pigture Group, met haar werkmaatschappijen TOPIGS en Varkens K.I. Nederland, is een vooruitstrevende wereldspeler in de varkensfokkerij. We zijn trots op onze plaats in de internationale top van ons vakgebied. Onze kracht ligt in innovatie. Dankzij ons uitstekend fokprogramma is TOPIGS in staat grote genetische vooruitgang te behalen. De TOPIGS slogan is niet voor niets: Progress in Pigs. MVO onderdeel van de dagelijkse realiteit Als trendsetter is TOPIGS zich sterk bewust van haar positie op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Voor ons is dit geen leeg begrip, maar een wezenlijk onderdeel van de dagelijkse realiteit. We nemen onze verantwoordelijkheid als het gaat om een bijdrage te leveren aan een duurzame ontwikkeling van de varkenshouderij. Extra verantwoordelijkheden Het voeden van een groeiende wereldbevolking is een must en een wereldwijde uitdaging voor de agrarische sector. Het steeds intensiever gebruiken van onze aarde brengt een zorgplicht en extra verantwoordelijkheden met zich mee. Zo denkt en praat TOPIGS mee in discussies over een duurzamere veehouderij. De oplevering van het document Het verbond van Den Bosch en de daarop volgende maatschappelijke discussie toont de zorg van de consument over onze mooie sector. TOPIGS is lid van de initiatiefgroep Duurzame Fokkerij, waar lijnen uitgezet worden voor een duurzamere fokkerij in de veehouderij. Vorderingen op het gebied van bigvitaliteit en terugdringing van antibiotica zijn voorbeelden die laten zien dat verbeteringen mogelijk zijn. Inzicht in keuzes en afwegingen Voor u ligt het 2e MVO-jaarverslag van de Pigture Group. In dit verslag laten we u meekijken in de keuken van de varkensfokkerij en maken we u deelgenoot van de keuzes die we maken in onze fokdoelen. Door over onze schouders mee te kijken, kunt u zich een beeld vormen van de werkwijze van TOPIGS. We laten zien welke keuzes we maken en welke afwegingen daaraan ten grondslag liggen. Deze transparantie is wat ons betreft een must in een maatschappelijk verantwoorde onderneming. Hans Olijslagers t echnis ch d i r ec t eu r Pigture Gro u p jaarverslag MVO

6 2 Maatschappelijke doelstellingen Veevoer wordt schaarser en duurder. Er is concurrentie op de graanmarkt tussen humane voeding, veevoer en biofuel. De wereldbevolking groeit in omvang en welvaart. De vraag naar vlees neemt daarmee toe. Ontwikkelingen die TOPIGS aansporen te investeren in een optimaal en efficiënt productieproces. Met de fokkerij bevinden we ons in de top van de productieketen. Dit betekent dat we rekening moeten houden met de soms tegenstrijdige wensen en behoeften van alle onderliggende schakels. De maatschappij en publieke opinie gaat hierbij ook een steeds grotere rol vervullen. Met een helder, goed doordacht MVO-beleid draagt TOPIGS haar steentje bij. Resource efficiency Wereldwijde economische groei zorgt voor een sterke toename in verbruik van grondstoffen, de uitstoot van broeikasgassen en er dreigt een tekort aan bepaalde grondstoffen. Fokkerij kan hierbij een aandeel in de oplossing leveren door te selecteren op dieren die passen bij een resource efficiency system. Bijsturen met fokkerij vraagt echter om een termijn van jaren. Het is belangrijk op te merken dat resource efficiency niet de enige factor is waarmee de fokkerij rekening dient te houden. Ook zaken als economische efficiëntie, gezondheid en welzijn, en de kwaliteit van het product tellen mee. Verschillende doelstellingen leiden tot dilemma s, aangezien het zeer wel mogelijk is dat verbetering van resource efficiency leidt tot kostenverhoging of opbrengstverlaging. Efficiënt voergebruik Economie en milieu grijpen voor TOPIGS in elkaar als het gaat om het voer. Voor de varkenshouderij is voer een grote kostenpost en ook vanuit milieuoogpunt zorgt voer voor een belasting. Het is daarom voor TOPIGS van het grootste belang om met zo weinig mogelijk verspilling zo efficiënt mogelijk te produceren. Daarom lanceert TOPIGS een nieuw kengetal in de varkenshouderij: Total Feed Efficiency. Naast het fokken van dieren die efficiënt met hun voer omgaan is het belangrijk om lekken in het systeem te voorkomen. Sterfte van dieren en voervermorsing zijn voorbeelden van lekken. Dankzij een uitgekiend fokkerijprogramma lukt het TOPIGS steeds beter om het voergebruik te beperken en sterfte terug te dringen. Het varken moet daarnaast ook in staat zijn kwalitatief mindere veevoergrondstoffen om te zetten in vlees. maatschappelijke doelstellingen 4

7 Klimaat Onze aarde maakt een klimaatverandering door. Dit zal leiden tot een verandering van het soort gewassen dat op bepaalde plaatsen geteeld kan worden. Verder zal het aantal dagen dat dieren hittestress ervaren, toenemen. Het zijn typisch factoren voor op de langere termijn waarmee de fokkerij nu al rekening dient te houden. TOPIGS vult dit gegeven inmiddels in met een selectie op de robuustheid van de dieren en een speciale foklijn voor tropische omstandigheden. Dierwelzijn Vanaf 2013 moet de varkenshouderij in Europa aan hoge eisen voor duurzaamheid en diervriendelijkheid voldoen. Onder druk van NGO s zien we ook in Noord--Amerika ontwikkelingen in de richting van regelgeving voor groepshuisvesting bij zeugen en tegen castratie. Regelgeving, die ervoor zorgt dat varkens meer bewegingsvrijheid krijgen en minder ingrepen ondergaan. Dit is een positieve ontwikkeling, maar nog geen garantie voor meer welzijn. Het varken moet zich immers goed voelen bij die nieuwe vormen van groepshuisvesting. Ook het houden van beren voor de vleesproductie geeft nieuwe uitdagingen als het gaat om het gedrag van beren in groepen. Volgens TOPIGS hangt het succes van een diervriendelijke varkenshouderij daarom óók af van het gedrag van het varken zelf! Fokkerij kan hierbij een bijdrage leveren. Verantwoorde fokmethode Met het Seeking Sociable Swine -project onderzoeken wij samen met Wageningen UR) en de VU Amsterdam naar een verantwoorde fokmethode om het sociaal gedrag van varkens te beïnvloeden. Behalve op het welzijnsaspect heeft dit ook een positief effect op de groei. Er komen uit het onderzoek aanwijzingen jaarverslag MVO

8 naar voren die erop duiden dat varkens met een hoge sociale fokwaarde beter en efficiënter groeien en minder agressief op elkaar reageren. Sociale varkens lijken minder stressgevoelig en minder kwetsbaar te zijn. TOPIGS zoekt nog naar de juiste weg voor implementatie in het fokprogramma. Staartbijten Wanneer varkens zich niet prettig voelen, kunnen zij dit uiten door staartbijten. Het klimaat in de stallen en de voeding kunnen belangrijke triggers voor dit verschijnsel zijn. Ook via de fokkerij is hier een bijdrage te leveren om dit gedrag terug te dringen. Niet onbelangrijk, omdat de consument de varkenshouderij indringend vraagt te stoppen met het couperen van staarten. TOPIGS onderzoekt de relatie tussen de sociale fokwaarde van dieren en hun neiging tot staartbijten. Het definiëren van het juiste kenmerk en de methode van registratie hiervoor is voor de fokkerij nog een echte uitdaging voor Nador In 2012 introduceerde TOPIGS haar Nador-concept. Binnen dit concept classificeert TOPIGS haar ingezette beren op de K.Istations op de vererving van de kans op het ontstaan van berengeur tijdens het braden. Door de bepaling van androstenon- en skatolgehalten in het vet van de beren en via reukproeven op spekmonsters van nakomelingen in combinatie met genomics, reduceert TOPIGS de kans op vleesvarkens met een afwijkende geur in het vlees met maar liefst 40 procent. TOPIGS beschikt over steeds sterker wordende aanwijzingen dat het mogelijk moet zijn binnen afzienbare tijd de vererving van berengeur op te nemen in het selectieprogramma zonder dat dit negatieve gevolgen voor de vruchtbaarheid van zeugen en beren heeft. Diergezondheid Een goede diergezondheid is in ieders belang. Diergezondheid heeft voor TOPIGS dan ook de hoogste prioriteit. TOPIGS hanmaatschappelijke doelstellingen 6

9 teert de stelregel dat het dier nooit nodeloos pijn mag hebben en dat er met respect met zijn integriteit moet worden omgegaan. Mede daarom fokt TOPIGS robuuste en vitale varkens, waarbij de inzet is zo weinig mogelijk antibiotica te gebruiken. Bij nieuwe methodes worden altijd eerst de voor- en nadelen tegen elkaar afgewogen, zodat we steeds naar eer en geweten kunnen handelen. TOPIGS investeert in kernfokbedrijven in het buitenland met de allerhoogste gezondheidsstatus. Deze bedrijven kunnen in de toekomst worden ingezet om populaties lager in de keten, ook in Nederland, te ondersteunen bij het verhogen van de gezondheid. De voorwaarden voor een goede diergezondheid zijn verschillend. Transparantie is belangrijk en staat daarom bij TOPIGS hoog in het vaandel, zowel bij de fokkerij zelf als bij de subfokkers. Onze website geeft afnemers inzicht in de gezondheidstoestand op de fokbedrijven. Dit is van belang voor het verlagen van het antibioticagebruik op het eigen bedrijf en voor het realiseren van een hogere voedselveiligheid. TOPIGS-fokkers lopen voorop in het terugdringen van het antibioticagebruik. Trots kunnen we constateren dat we als sector in korte tijd veel hebben bereikt. De politiek wil echter nog sneller en meer. Oók daarvoor zullen we ons blijven inspannen. jaarverslag MVO

10 3 Duurzame fokkerij Code Efabar De Code Efabar is dé gedragscode van de Europese fokkerijen. Deze Code of Good Practice for European Farm Animal Breeding and Reproduction organisations is ontstaan uit de fokkerijen zelf en geeft helder en controleerbaar inzicht in de standpunten van de sector wat betreft ethiek, milieu en dierwelzijn. TOPIGS stond aan de wieg van de code Efabar en was in 2006 zelfs de eerste organisatie die voldeed aan alle eisen. Wat is de betekenis van Efabar? Onderwerpen zoals voedselveiligheid, volksgezondheid, genetische diversiteit, efficiëntie, milieubelasting, diergezondheid, dierwelzijn en fokkerij- en reproductietechnologieën komen in de Code Efabar aan de orde. Samen zorgen zij voor een duurzame fokkerij. Uitgangspunten Aan het tot stand komen van de Code hebben wetenschappers, dierwelzijnsorganisaties, ethici en economen hun steentje bijgedragen. Het resultaat bestaat uit heldere en praktische gedragsregels. Belangrijke uitgangspunten zijn: Niet klonen Geen genetische modificatie Werken aan het behoud van genetische variatie In gesprek blijven met de ethische commissie Initiatiefgroep Duurzame fokkerij De fokkerij wil vanuit haar eigen rol en verantwoordelijkheid een bijdrage aan de verduurzaming van de veehouderij leveren. Hiertoe werken bedrijfsleven, overheid, maatschappelijke organisaties en de wetenschap samen binnen de initiatiefgroep Duurzame Fokkerij. De initiatiefgroep sluit hierbij aan op de ambities van de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij van de Topsector Agro en Food. Richtpunt hierbij is een veehouderij die produceert met respect voor mens, dier en milieu, waar ook ter wereld. Thema s hierbij zijn: natuurlijk gedrag van dieren, minimaal gebruik van natuurlijke hulpbronnen, sluiten van kringlopen, diergezondheid en minimaal gebruik van diergeneesmiddelen. De initiatiefgroep vindt het van belang dat bedrijven aan burgers kunnen uitleggen welke afwegingen zij maken binnen de fokprogramma s. Haar ideeën heeft de initiatiefgroep duurzame fokkerij 8

11 Gemiddeld aantal levend geboren biggen en sterftepercentage tot spenen (Op basis van gewogen bedrijfsgmiddelden) uitgewerkt in het rapport Duurzame fokkerij, de rol van fokkerij in een duurzame veehouderij (juni 2011). Aantal levend geboren biggen 14,0 13,5 13,0 12,5 12,0 11,5 11,0 10,5 15,0 14,5 14,0 13,5 13,0 12,5 12,0 11,5 11,0 10,5 Sterfte tot spenen (%) Het rapport bevat vijf aanbevelingen: 1 Neem fokkerij nadrukkelijker mee in herontwerpprocessen van stalsystemen en informeer burgers hierover actiever. 2 Lever een bijdrage aan dierwelzijn en diergezondheid met registratiesystemen voor monitoring en fokkerij. 3 Verbeter de Resource Efficiency middels fokkerij. Niet alleen de voerefficiëntie, maar ook door het minimaliseren van de ecologische voetafdruk en de uitstoot van schadelijke emissies. 4 Maak actiever gebruik van lopende onderzoeksprogramma s om met fokkerij het dierwelzijn te verbeteren. 5 Maak inzichtelijk hoe fokdoelen tot stand komen en ontwikkel hiervoor een afwegingsmodel. Stuurgroep Bigvitaliteit De stuurgroep heeft met het plan van aanpak van 12 november 2009: Minder biggensterfte in de Nederlandse zeugenhouderij een duidelijke ambitie uitgesproken. Zij wil de biggensterfte in Nederland in een periode van 10 jaar met procent terugbrengen. Naast de fokkerij gaat het ook om maatregelen op het gebied van voeding, management en gezondheid. 10, Jaar In Nederland is een duidelijke trendbreuk waarneembaar. Nam vóór 2007 de biggensterfte nog toe bij een toename van de worpgrootte, Sinds 2008 neemt de biggensterfte niet meer toe. Zelfs niet bij een lichte stijging van het aantal levend geboren biggen. Zorgen over zorg Een tweede actie die de stuurgroep bigvitaliteit heeft ingezet is de uitvoering van het onderzoek Zorgen over zorg. Doelstelling van het onderzoek van Wageningen Universiteit is om inzicht te krijgen in de kritische maatschappelijke (morele en sociaaleconomische) factoren voor de verschillende stakeholders met betrekking tot de moderne zeugenhouderij. Met dit onderzoek wordt gezocht naar het antwoord op de vraag wat de sector moet doen om maatschappelijk draagvlak en ondernemingsruimte te behouden. In het najaar van 2012 wordt het onderzoeksrapport gepubliceerd. 10,0 jaarverslag MVO

12 4 Ethische commissie Integer en verantwoord omgaan met dieren en de omgeving waarin je werkt. Voor TOPIGS is dat een cruciaal onderdeel van MVO. Al in 2005 heeft TOPIGS daarom een ethische commissie in het leven geroepen. Geen overbodige luxe in een tijd waarin technologische mogelijkheden elkaar in een razend tempo opvolgen en de maatschappij steeds kritischer naar ons kijkt. De leden van de commissie toetsen ons beleid en beoordelen nieuwe technieken. Daarmee geven zij grenzen aan en dragen zij bij aan de bedrijfsvoering. Organisatie Bij het samenstellen van de ethische commissie is gestreefd naar een afspiegeling van onze organisatie. Frans Stafleu, ethicus, verbonden aan de Universiteit Utrecht, zorgt ervoor dat de commissie op een juiste manier tot een weloverwogen beslissing komt. Leden In 2010 bestond de ethische commissie uit: Jascha Leenhouwers (TOPIGS Research Center IPG R&D, voorzitter) Wilma Fogl (lab Helden, Varkens K.I. Nederland) Peter Coolen (financiële administratie, Pigture Group) Bert van Meer (TOPIGS International) Monique Rengers (technische administratie, TOPIGS Research Center IPG) Ruud Sturkenboom (TOPIGS Nederland) Ethisch beslissingsmodel Om tot een goed oordeel te komen, werkt de commissie met een ethisch beslissingsmodel. Hoofdpunten hierbij zijn: Belang van de techniek Welzijn van het dier Intrinsieke waarde van het dier Duurzaamheid van het dier Frans Stafleu (Universiteit Utrecht, ethicus) In 2011 is deze samenstelling niet gewijzigd. ethische commissie 10

13 jaarverslag MVO

14 Ethische onderwerpen in 2011 In 2011 heeft de ethische commissie zich gebogen over één van de aanbevelingen uit het actieplan van de initiatiefgroep Duurzame fokkerij: Maak inzichtelijk hoe fokdoelen tot stand komen en ontwikkel hiervoor een afwegingsmodel. Het succes van de fokkerij hangt mede af van het maatschappelijk draagvlak dat de sector heeft. De zogenaamde license to operate kan alleen behouden blijven als de duurzaamheid van de veehouderij wordt verbeterd en als er een open dialoog met de samenleving wordt gevoerd. Op verzoek van de minister van EL&I is door de Raad van Dierenaangelegenheden (RDA) een afwegingsmodel voor fokkerij en voortplantingstechnieken opgesteld. Dit afwegingsmodel moet centraal staan bij een fokkerijorganisatie bij de vaststelling van haar fokkerijbeleid. Op verzoek van de initiatiefgroep Duurzame Veefokkerij zijn de drie ethische commissies van de belangrijkste Nederlandse fokkerijorganisaties (rundvee, varkens en pluimvee) onder leiding van de Wageningen Universiteit UR tweemaal bij elkaar geweest om haar actuele beslissingsmodellen rondom fokdoelen te beoordelen tegenover het nieuwe afwegingsmodel van de RDA. De conclusie van de ethische commissie van TOPIGS is, dat TOPIGS al lang werkt volgens een vergelijkbaar beslissingsmodel. Daar is dus geen verandering nodig. Ethische commissie in de toekomst Pigture Group en haar werkmaatschappijen TOPIGS en Varkens K.I. Nederland, heeft zelf het initiatief genomen voor een ethische commissie omdat de behoefte toenam, zowel onder druk van de maatschappij als vanuit de medewerkers. Nadat ons beslissingsmodel is getoetst aan het RDA-rapport en in orde bevonden, zal de commissie opnieuw bijeenkomen voor advies over een aantal nieuwe ontwikkelingen. Het is de bedoeling tegelijkertijd de consument aan het woord te laten, omdat die tot op heden in deze commissie ontbreekt. ethische commissie 12

15 5 Organisatie van de fokkerij en de manier van fokken Als fokkerijorganisatie is TOPIGS in de positie een wezenlijke bijdrage te leveren aan duurzaamheid. Alleen al doordat het ons de afgelopen jaren is gelukt de voerefficiëntie nog verder te verbeteren, hebben we de belasting van de aarde verlaagd en dus concrete resultaten bereikt. Trots kunnen we dan ook melden dat de Nederlandse vleesvarkenshouderij de gemiddelde voerderconversie heeft verbeterd van 2,64 (kilogram voer per kilogram groei) in 2009 naar 2,62 in 2010 en maar liefst naar 2,55 in Bedrijfseconomische en maatschappelijke wensen afstemmen op genetische verbeteringen raakt het hart van ons bedrijf. Efficiëntie en dierwelzijn zijn hierbij de uitgangspunten. Organisatie Vijf zeugenlijnen en vier berenlijnen vormen de genetische basis van onze fokkerij. Om diversiteit te behouden en het risico te spreiden, houden we meerdere genetische lijnen in stand. De vraag van de markt bepaalt de eisen waaraan het nageslacht moet voldoen. Bij zeugen richten we ons bijvoorbeeld op goede moedereigenschappen en bij beren ligt de nadruk op vleeskwaliteit. Alle criteria samen vormen de TOPIGS Selectie Index (TSI). Kernfokkerij Onze kernfokkerij is wereldwijd verspreid. Een belangrijk accent ligt in Nederland. Voor de kernfokkerij maken we gebruik van grote zeugenpopulaties en per lijn worden jaarlijks 40 nieuwe beren getest. Het sperma voor het beste nageslacht gaat naar onze subfokkers die vermeerderen. Zij zorgen voor verspreiding naar commerciële bedrijven én monitoren de dieren nauwkeurig. Deze resultaten zijn voor TOPIGS zeer waardevol omdat we hiermee onze database Pigbase up-to-date houden. Voor efficiënte distributie van onze genen all over the world heeft TOPIGS in 2011 geïnvesteerd in drie SPF-K.I.-stations die gezien kunnen worden als een hub voor de noodzakelijke genenstromen. Open bedrijfsvoering De subfokkers zijn grotendeels franchisenemers. In ruil voor hun informatie ontvangen zij van TOPIGS de fokwaardes voor hun dieren. Doordat TOPIGS een coöperatie is, hebben we een open bedrijfsvoering waarin veel informatie wordt gedeeld. Dit is bijvoorbeeld te zien aan onze fokdoelen. Keuzes in fokdoelen worden genomen door onze genetici na overleg met de TOPIGSkernfokkers. Dit geeft de garantie dat de praktijk, het exterieur en de kracht van het dier voldoende door blijven klinken bij het maken van de juiste keuzen. jaarverslag MVO

16 Eisen aan bedrijven TOPIGS stelt hoge eisen aan zichzelf én aan de bedrijven waarmee zij samenwerkt. Professionaliteit staat voorop. Om te beoordelen of onze protocollen op het gebied van hygiëne, foktechnische en gezondheidstechnische normen goed worden nageleefd, houden we regelmatig inspecties. Selectie en toetsing Met de TOPIGS Selectie Index spelen wij in op de behoefte van de markt. Aangezien het enige tijd duurt voordat onze resultaten zichtbaar zijn en wensen aan verandering onderhevig kunnen zijn, proberen we deze zo goed mogelijk in te schatten. Belangrijke aandachtspunten voor de fokkerij zijn: Vruchtbaarheid en moedereigenschappen Levensduur en robuustheid Groei en voerefficiëntie Karkas- en vleeskwaliteit (hoeveelheid vlees, smaakbeleving) Evenwicht zoeken Het doel van de TSI is om een goed evenwicht te vinden tussen deze eigenschappen. Soms is dat lastig. Zo komt de wens voor nog magerder vlees de robuustheid niet ten goede. Om tot een juiste balans te komen, is het van belang data te verzamelen en naar de langere termijn te kijken. Met behulp van het biggenweegprotocol bijvoorbeeld, worden jaarlijks 14

17 meer dan pasgeboren biggen methodisch gewogen en nadien individueel gevolgd. Hierdoor is TOPIGS in staat de vitaliteit van de Nederlandse big en de moedereigenschappen van de zeugen op waarde te schatten voor het maken van een balans. Identificatie, registratie en afstamming Een uitgekiend fokprogramma en fokkerijdatabase zorgen ervoor dat TOPIGS de dieren waarmee wordt gewerkt goed in beeld heeft. Met DNA-monsters worden alle ingezette dieren in de kernfokkerij op afstamming gecontroleerd. Aangeboren afwijkingen Een goed hulpmiddel bij het ontdekken van aangeboren afwijkingen is genomische selectie. We speuren naar genmerkers (SNP-s) voor deze afwijkingen. Met een DNA-monster zijn dankzij deze techniek aangeboren gebreken nauwkeurig op te sporen. Wetgeving Het Fokkerijbesluit reguleert wettelijk de verkoop van fokmateriaal in Nederland en Europa. De overheid controleert hiervoor regelmatig ons bedrijf. In Europa wordt op dit momentgestreefd naar één uniforme algemene wetgeving voor fokkerijorganisaties. TOPIGS heeft aan Productschappen Vee, Vlees en Eieren (PVE) haar inbreng geleverd voor het samenstellen van een over de grenzen heen werkbare fokkerijregelgeving. Gevaar bestaat hierbij dat kleine fokkerijorganisaties in Zuid- en Oost-Europa dit soort regelgeving misbruiken om de eigen grenzen voor grote wereldspelers gesloten te houden. Genenbank De lijnen waarmee TOPIGS werkt, zijn beperkt. Om ervoor te zorgen dat oude rassen niet uitsterven, is sperma van alle huidige en voormalige TOPIGS-lijnen ingevroren om te worden bewaard door de genenbank. Zo houden we de mogelijkheid open om er in de toekomst, mocht de vraag veranderen, nog gebruik van te maken. Identificatiepaspoort Naast de verplichte registraties hebben de TOPIGS-dieren ook een identificatiepaspoort. Hierin houden we alle verplaatsingen bij. Bijvoorbeeld in het geval van ziekte zijn de stallen waarin het varken verbleef altijd te traceren. Zuivere lijnsfokkerij Door meerdere genetische lijnen in stand te houden, kan TOPIGS beter inspelen op de vraag van de wereldmarkt. Het zorgt er ook voor dat risico s worden gespreid. We kiezen hier bewust voor, ondanks de hogere kosten. jaarverslag MVO

18 16

19 Eigen tatoeagenummer De dieren waarmee we werken hebben òf een identificatienummer òf een tatoeagenummer. TOPIGS heeft van het ministerie EL&I de toestemming het tatoeagenummer als officieel erkend identificatienummer te gebruiken. Hiermee wordt het aantal ingrepen tot één beperkt. Werkwijze Pigbase Pigbase is de trots van TOPIGS. Deze database wordt gevoed door ruim achthonderd fokbedrijven en is daarmee uniek. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. In het bestand is informatie te vinden over afstamming, prestaties van de dieren en DNAtyperingen. In het kader van Genomic Selection is het hebben van een betrouwbare en uitgebreide database met phenotypes extra belangrijk. Monitoren Pigbase wordt door TOPIGS ingezet als basis om te selecteren. Pigbase levert inseminatieadviezen aan aangesloten fokkers. Zo voorkomen we inteelt en kunnen we de resultaten van ons fokbeleid monitoren. Inteelt, genetische afwijkingen Door ervoor te zorgen dat de populaties waarmee we werken voldoende variatie hebben en er dus genoeg familiaire verschillen zijn, voorkomen we inteelt. Het is één van de redenen waarom we minimaal per lijn veertig beren per jaar inzetten. Voor elke beer wordt een inschatting gemaakt voor wat betreft het unieke van zijn genenpakket. Het doel is om in elke selectielijn minder dan 0,5% inteelt per jaar te realiseren. Dit wordt jaarlijks gemonitord. In 2011 is dit doel voor alle lijnen gerealiseerd. Wettelijke eisen Uiteraard houdt TOPIGS zich in alle landen waarin zij actief is aan de daar geldende wetten en regels. Daarnaast hebben we ook onze eigen ethische regels. Zo castreren we geen volwassen beren, zoals dat in sommige landen wel gebeurt. Onze eigen kaders zijn terug te vinden in de Code Efabar. Onderzoek Als het gaat om het uitvoeren van tests op dieren, dan leggen wij onze plannen (zoals de wet dat voorschrijft) eerst voor aan de dierexperimentencommissie (DEC). In 2011 hebben we toestemming gevraagd en gekregen voor het nemen van biopten bij KI-beren ten behoeve van het Nador-concept. Nador-beren leveren mannelijke nakomelingen met 40 procent minder kans op afwijkende geur van het vlees. Dit geringe ongemak bij een klein aantal KI-beren, voorkomt veel ongerief bij de duizenden beertjes die uit deze beren voortkomen. Inmiddels zijn er op een aantal Nederlandse en Duitse KI-stations Nador-beren jaarverslag MVO

20 aangewezen. Dit helpt de keten bij het accepteren van nietgecastreerde beren voor de productie van vlees. Borging en controle TOPIGS heeft een ISO-borging, houdt zich aan de Code Efabar en wordt door de overheid op regelmatige basis gecontroleerd. In onze zoektocht naar de beste genetica verliezen we het natuurlijke evenwicht, dierwelzijn en maatschappelijke wensen nooit uit het oog. Een helder beleid vormt hiervoor de basis. TIVO Samen met de Groene Weg, Nedap en WUR werkt TOPIGS aan het TIVO-project. Dit project heeft als doel voor de biologische varkensvleesproductie een sluitend management en traceringssysteem in de benen te tillen. Middels RFID en DNA-tracering kan van een stukje vlees bij een biologische slager de garantie worden gegeven dat de leverende dieren op biologische wijze zijn gehouden. Het project wordt gesubsidieerd door de provincie Gelderland. Ekofok Speciaal voor de biologische varkenshouders heeft TOPIGS Ekofok. Hiermee kunnen zeugen worden gefokt die optimaal geschikt zijn voor de biologische houderij. We doen dit door binnen de bestaande genetische lijnen in overleg met de sector de meest geschikte dieren te selecteren. InGene InGene staat voor inhouse genetics. Grote commerciële bedrijven kunnen dankzij InGene in hun eigen stallen ook dieren fokken. Dit heeft het voordeel dat er minder diertransporten nodig zijn. TOPIGS biedt de mogelijkheid voor InGene. Deze bedrijven werken ook mee aan onze Pigbase. organisatie van de fokkerij en de manier van fokken 18

21 6 Varkens K.I. Nederland Kwaliteit en kennis. Dat is waar het om draait bij Varkens K.I. Nederland. Klantgerichtheid, innovatie en betrouwbaarheid zijn de speerpunten van het beleid. Een werkwijze die vruchten afwerpt: maar liefst vijfenzeventig procent van de Nederlandse markt wordt door ons bediend. Kwaliteit De zeugenhouder moet kunnen rekenen op hoge kwaliteit op zowel genetisch als technologisch gebied. Voor K.I. worden daarom alleen de genetisch allerbeste beren ingezet. De eisen die we aan het sperma stellen zijn hoog. Door het door onszelf ontwikkelde registratiesysteem (het K.I. Informatie Systeem) te koppelen aan de fokkerijdatabase, kunnen we de vruchtbaarheidsresultaten van K.I. in het veld monitoren. Dit is uniek in de wereld en het zorgt ervoor dat we onze resultaten exact in beeld krijgen en dus nauwkeurig kunnen bijsturen. Garanties Varkens K.I. Nederland garandeert de kwaliteit van haar product. Uitgangspunten hierbij zijn: Genetische kwaliteit Gezondheid Beheersen van hygiëne Sperma verwerken tot een inseminatiedosis met goede houdbaarheid. Behoud van het bevruchtend vermogen dankzij geconditioneerd transport jaarverslag MVO

22 Dierwelzijn De stallen van Varkens K.I. Nederland voldoen minimaal aan alle Europese richtlijnen. Zo heeft iedere beer een eigen hok van minimaal zes vierkante meter. Wettelijke eisen De Europese regelgeving op het gebied van kunstmatige inseminatie is door de Nederlandse wetgever volledig overgenomen. Daarmee is het onderdeel geworden van de gezondheids- en welzijnswet voor Dieren. Varkens K.I. Nederland voldoet hier volledig aan. Doordat we ook beantwoorden aan de eisen die worden gesteld in landen buiten de EU, kunnen we deelnemen aan de internationale uitwisselingen van sperma, afkomstig van genetisch hoogwaardige beren. Controle De nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit (nvwa) controleert minimaal twee keer per jaar of onze werkwijze aan de wettelijk gestelde eisen voldoet. Hierbij wordt gekeken naar bijvoorbeeld de registratie en verplaatsing van beren, de verkoop van sperma en de inrichting van de KI-stations. Bijna dagelijks controleert de nvwa sperma bestemd voor de export. Eigen eisen en protocollen Naast de door de overheid opgelegde regels heeft Varkens K.I. Nederland een reeks eigen protocollen. We leggen de lat hoog als het gaat om het bewaken van processen. Dit hebben we dan ook vastgelegd in onze NEN-ISO 9001 kwaliteitsborging. Strenge monitoring van de eigen productie zorgt er immers voor dat onze afnemers kunnen vertrouwen op een continue hoge kwaliteit. Dit is te zien in weinig terugkomers en grote tomen. varkens k.i. nederland 20

23 7 Gebruikte technologie en technieken De TOPIGS database Pigbase is uniek in de wereld gezien zijn omvang en betrouwbaarheid. TOPIGS beschikt over de gegevens van bijna 2,5 miljoen zeugen en hun bijna 10 miljoen worpen. Zo hebben we een goed beeld van de ontwikkeling van bijna 25 miljoen dieren. Een schat aan informatie. De uitdaging is nu deze informatie te koppelen aan de genomische informatie die we momenteel verzamelen van de TOPIGS-populaties. Dit levert de komende jaren spectaculaire verbeteringen in betrouwbaarheid van fokwaarden en dus genetische vooruitgang. Tot wel 40 procent. Fokkerij Pigbase, de databank van TOPIGS, geeft inzicht in zaken zoals: Vitaliteit Worpgrootte Groei Spekdikte Aantal spenen Berengeur Veertig kenmerken Iedere nacht bepalen wij aan de hand van deze gegevens de fokwaardes voor de aangesloten fokbedrijven. Genomic selection Genomic selection ontwikkelt zich in een razend tempo. Aan de hand van DNA-onderzoek wordt hierbij gekeken naar wat de genetische eigenschappen van een dier zijn. Via koppeling met Pigbase met de fenotypen (geregistreerde prestaties) van alle dieren lokaliseert de computer aan de hand van chromosoomverschillen de eigenschappen op het DNA. Het verkrijgen van DNA is relatief gemakkelijk omdat een haar, wat slijm of het stukje weefsel dat toch al vrijkomt bij het aanbrengen van het oorblik bij het dier, al voldoende is. Vanaf nu combineert TOPIGS in haar TSI-fokwaarde zowel de fenotypische als de genomische fokwaarde van het dier. Hiermee kan een betrouwbaardere fokwaarde al direct na zijn geboorte aan een dier worden gegeven. Ook kunnen sexe-gerelateerde kenmerken, zoals bijvoorbeeld de biggenproductie van een beer, al bij zijn geboorte worden voorzien van een fokwaarde. Dit versnelt de genetische vooruitgang aanzienlijk. jaarverslag MVO

24 22

25 De verwachting is dat deze nieuwe techniek (genomic selection) het mogelijk maakt te selecteren op moeilijk meetbare kenmerken. Denk hierbij aan kenmerken als weerstand tegen ziektes, vleeskwaliteit en sociale interactie. Breed4Food Door de genomic selection-techniek groeit per dier de hoeveelheid informatie die moet worden opgeslagen explosief. TOPIGS werkt momenteel met onderzoek van SNP-s per dier, maar de ontwikkeling gaat al in de richting van honderdduizenden SNP-s per dier. Deze genomic-informatie moet worden gekoppeld aan Pigbase. Dat vereist computers met enorme opslagmogelijkheden en als gevolg daarvan een gigantische rekencapaciteit om die data te kunnen gebruiken. Deze ontwikkeling van selectiemethoden per kenmerk vraagt ook een grote inzet van onderzoekers. Om deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden werken vier wereldleidende fokkerijorganisaties uit Nederland aan concrete plannen om hun krachten te bundelen. Dit is het Breed4Food - initiatief. De deelnemers zijn: TOPIGS, CRV, Hendrix Genetics en Cobb Europe. De samenwerking stoelt op een Publiek Private Samenwerking (PPS) die verbonden is met de WUR. Deze PPSconstructie is derhalve een topkennisinstituut dat subsidie krijgt via het Topsectorenbeleid van het ministerie EL&I. De ambitie van Breed4Food is groot en er wordt ingezet op samenwerking binnen de keten van de eier-, vlees- en zuivelverwerkende industrie. Doel is onderscheidend vermogen te creëren voor het Nederlandse bedrijfsleven in de alsmaar scherper concurrerende vee- en vleessector. Vanuit Breed4Food zal aansluiting gezocht worden met de uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij van de Topsector Agro en Food. jaarverslag MVO

26 8 Nawoord Wereld van TOPIGS Met dit MVO-jaarverslag hebben we u in de keuken van TOPIGS laten kijken. Als wereldspeler heeft TOPIGS een verantwoordelijkheid in de vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen. MVO, zo blijkt, speelt een steeds grotere rol. De wereldbevolking groeit en schreeuwt om betaalbaar voedsel. Als meest efficiënte landbouwland ter wereld moeten wij daarom onze kennis en kunde benutten ten faveure van de wereldproductie en het Nederlandse bedrijfsleven. Duurzaamheid als rode draad Een duurzame ontwikkeling van de varkenshouderij staat voor TOPIGS voorop. De publieke opinie speelt een belangrijke rol bij het vaststellen van onze maatschappelijke doelstellingen. Efficiënt voerverbruik, verantwoorde fokmethodes en diergezondheid zijn voor onze bedrijfsvoering het uitgangspunt. TOPIGS draait volop mee in maatschappelijke discussie die gevoerd wordt binnen de initiatiefgroep Duurzame fokkerij en de stuurgroep Bigvitaliteit. Verantwoordelijkheid dragen Als fokker kan TOPIGS een concrete bijdrage leveren aan die duurzaamheid. Alleen al door de voerefficiëntie te verbeteren, kunnen we grote stappen zetten. We dragen een grote verantwoordelijkheid en kijken voortdurend hoe we vooruitgang kunnen boeken en in kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen. Onze unieke database Pigbase komt hierbij goed van pas. De link met de genomische dierinformatie en de samenwerking binnen Breed4Food gaat een basis vormen voor nog meer genetische vooruitgang en verbetering van de producten voor de consument. Dit alles met een juist evenwicht tussen dier en productie. Economie en duurzaamheid Hans Olijslagers, technisch directeur van de Pigture Group, begon de inleiding van dit jaarverslag met de constatering dat TOPIGS een trotse en vooruitstrevende wereldspeler in de varkensfokkerij is. Om deze positie te behouden en verder uit te bouwen, is het van belang economische en duurzame motieven tegen elkaar af te wegen. Uit dit MVO-jaarverslag blijkt dat deze drijfveren heel vaak hand in hand gaan. Dit zien wij als de bevestiging dat we op de goede weg zitten. n awo o r d 24

27

28 Pigture Group Postbus ZH Helvoirt