DNA. keten. Economie en milieu grijpen in elkaar. Robuuste varkens. De bijdrage van Topigs Norsvin aan verantwoorde varkensfokkerij.

Transcriptie

1 keten DNA De bijdrage van Topigs Norsvin aan verantwoorde varkensfokkerij pagina 8 Economie en milieu grijpen in elkaar pagina 18 Robuuste varkens PAGINA 4 Duurzaamheid zit in onze genen Topigs Norsvin Postbus ZH Helvoirt

2 Duurzame fokkerij, duurzame toekomst Inhoudsopgave Voorwoord Martin Bijl, CEO Topigs Norsvin... 2 Duurzaamheid zit in onze genen Interview met Technisch Directeur Hans Olijslagers Consument 8 Total Feed Efficiency Als Topigs Norsvin mogen we onszelf rekenen tot de wereldtop van varkensgenetica. Dat brengt een bepaalde verantwoordelijkheid met zich mee. De verantwoordelijkheid om goed te zorgen voor people, planet en profit en waar mogelijk bij te dragen aan het verduurzamen van de wereld. Dat gaat voor ons verder dan onze eigen bedrijfsvoering. We nemen onze verantwoordelijkheid als het gaat om een duurzame ontwikkeling van de varkenshouderij. De keten Consument: Katrien Verkampen...7 Total Feed Efficiency... 8 Nador Genetica van Topigs Norsvin dringt berengeur terug...10 De keten Dierenbescherming: Bert van den Berg Pigbase en Topigs Selectie Index De wereldwijde varkensconsumptie zal in de komende jaren verder groeien: voorspeld wordt een jaarlijkse groei van 1,5 procent. Varkenshouderijen worden groter, professioneler en meer verticaal geïntegreerd. Intussen komt de lat voor een duurzame productie in de hele keten steeds hoger te liggen. Dat vraagt om genetica die het mogelijk maakt om efficiënt en op een hoog niveau te produceren, met oog voor mens, milieu en economie. Topigs Norsvin levert de genetica om lekker varkensvlees te produceren op een efficiënte manier, met zo weinig mogelijk milieubelasting, een goed dierenwelzijn en een maximaal rendement. Duurzaamheid is immers naast Innovatie, Ambitie en Partnerschap een van onze kernwaarden. In dit magazine vertellen we u meer over onze bijdrage aan een ver antwoorde varkensvleesketen. Want duurzame fokkerij is de basis voor een duurzame toekomst. Pigbase en Topigs Selectie Index...12 In het kort...14 De keten VION: Joris van Beers...17 Robuuste varkens...18 Geneticus Susan Wijga over de ethische commissie van Topigs Norsvin...20 Fokkerij & Welzijn Fokkerij & Gezondheid...22 De keten Varkenshouders: Hans Verhoeven In het kort 18 Robuustheid 23 Varkenshouder Martin Bijl CEO Topigs Norsvin

3 Interview De maatschappij kijkt steeds meer naar de manier waarop voedsel wordt geproduceerd en toont zich met regelmaat bezorgd over dierenwelzijn en de wijze waarop met de planeet wordt omgegaan. Tegelijkertijd groeit de wereldbevolking de komende decennia fors en is sprake van een groeiende welvaart, waardoor steeds meer mensen een stukje vlees willen en kunnen eten. Topigs Norsvin Duurzaamheid zit in onze genen Het is geïntegreerd in het fokdoel van het bedrijf en komt tot uiting in iedere genetische ontwikkeling: duurzaamheid. Technisch Directeur Hans Olijslagers vertelt waarom Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen belangrijk is in de varkenshouderij en hoe de genetica van Topigs Norsvin daar aan bijdraagt. Internationale markt Het is belangrijk dat wij ons als Topigs Norsvin rekenschap geven van dit dilemma, aldus Olijslagers. In Nederland en andere Europese landen krijgen welzijn en huisvesting veel aandacht, terwijl in China, Brazilië en de Verenigde Staten vooral wordt gekeken naar economische waarden als voerefficiëntie. We zijn een grote speler op de internationale markt en voor ons is voerefficiëntie dan ook een belangrijk thema, maar niet het enige. Zo maken we bijvoorbeeld deel uit van de Initiatiefgroep Duurzame Fokkerij en van de Werkgroep Krulstaart om staartbijten te voorkomen, zodat couperen niet langer nodig zal zijn. Duurzaamheid zit in onze genen. De vraag naar vitale en zelfredzame dieren groeit, ook vanuit economisch perspectief. Voedingsstoffen Genetica van Topigs Norsvin heeft in de afgelopen decennia bijvoorbeeld bijgedragen aan varkens die voedingsstoffen die niet voor humane consumptie geschikt zijn goed kunnen omzetten in vlees. Denk aan sojaschroot, aardappelstoomschillen, citrus- en bietenpulp. De komende jaren wordt in Noorwegen fors geïnvesteerd in onderzoek naar afvalproducten uit de houtindustrie die als varkensvoer kunnen dienen. Voederconversie Met het programma Total Feed Efficiency (TFE) beoogt Topigs Norsvin voer zo efficiënt mogelijk in kilo s levend slachtgewicht om te zetten. Daarbij vormt niet het individuele dier, maar het bedrijfsproces van de >> Topigs Norsvin is in 2014 ontstaan uit de fusie tussen Coöperatie Topigs met het Noorse Norsvin. De ambitie was om extra vooruitgang te realiseren, met als uitkomst extra toe gevoegde waarde voor de varkensvleesketen. Beide fusiepartners zijn gestoeld op de coöperatieve gedachte en zijn dus eigendom van varkenshouders. Als gevolg van de fusie is de aandacht voor onderzoek en productontwikkeling verder toegenomen. Het budget voor onderzoek en ontwikkeling bedraagt nu op jaarbasis bijna 19 miljoen euro. Topigs Norsvin is daarmee de meest innovatieve organisatie voor de varkensfokkerij ter wereld. Het streven is dan ook ambitieus: Topigs Norsvin wil de genetische vooruitgang de komende jaren verdubbelen. Jaarlijks verzamelt Topigs Norsvin grote hoeveelheden data. Enkele voorbeelden: Meer dan biggen worden net na hun geboorte gewogen. Daarnaast wordt bijgehouden of zij worden overgelegd. Van varkens worden gegevens over hun prestaties (productie en reproductie) verzameld. Van opfokdieren meten we de individuele voeropname. Van jonge beren meten we de bevleesdheid en lichaamssamenstelling met een CT scanner. Dat levert in totaal 3,5 miljoen foto s op. In onze fokkerijdatabank zitten de (historische) gegevens van meer dan 31 miljoen varkens. In totaal zijn al van meer dan varkens DNA-profielen bepaald. 4 Topigs Norsvin Topigs Norsvin 5

4 >> varkenshouder het uitgangspunt. TFE gaat verder dan voederconversie alleen. Olijslagers: De consument vindt het met name belangrijk dat dieren niet ziek worden. Met TFE richten we ons onder andere op het voorkomen van biggensterfte, het vererven van vitale biggen en zeugen met goede moedereigenschappen. Berengeur Het fors terugdringen van berengeur aan de slachtlijn door middel van genetica betekent winst vanuit welzijnsoogpunt, maar past ook binnen het TFEconcept. Beren zetten voer efficiënter om in vlees dan gecastreerde dieren. De wens is dat niet meer wordt gecastreerd na 2018, maar op Europees niveau ziet het er naar uit dat dit meer tijd zal vergen, aldus Olijslagers. Ook hierin lopen wij voorop. Genomic Selection Welzijn is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het aantal levende biggen en de kilo s die ze groeien, moeilijk te meten. Genomic Selection biedt hierin nieuwe perspectieven. Olijslagers: De DNA-kosten bedragen nu nog tientallen euro s per dier, maar in de toekomst worden dat dubbeltjes. Met deze technologie kunnen we straks welzijnsaspecten makkelijk selecteren. Hij vervolgt: In het DNA zijn patronen terug te vinden zoals weerstandsproblemen of gedragskenmerken als staartbijten. In de toekomst kunnen dieren op deze manier van te voren worden geselecteerd, bijvoorbeeld op geschiktheid voor groepshuisvesting. Zelfredzame dieren Met Balanced Breeding, het fokdoel van Topigs Norsvin, wordt iedere extra levend geboren big door de zeug gezoogd en van de zeug gespeend. Een doel dat mede is ingegeven door de wens van de consument, die graag ziet dat dieren bij de moeder worden grootgebracht. Als je je alleen richt op een zo groot mogelijke toom biggen en een maximaal resultaat, mis je de aansluiting met de maatschappij en dus met je markt, aldus Olijslagers. Er bestaan concurrenten die inzetten op een genetische aanpak waarbij louter en alleen wordt gekeken naar het economisch resultaat, ook al is het percentage biggensterfte hoog. Maar het tij zal keren, al is dat niet van vandaag op morgen. In Nederland en Noorwegen willen we meer resultaat boeken met minder dieren, door minder sterfte en minder ziekten. Die tendens komt nu ook op in de Verenigde Staten. De vraag naar vitale en zelfredzame dieren groeit, vanuit economisch perspectief. de keten Consument Katrien Verkampen Fijn als het vlees een goede herkomst heeft Katrien Verkampen houdt van een mooi en lekker stukje vlees op haar bord. Heel bewust maakte ze de keuze om vlees te eten waarvan het dier een goed leven heeft gehad. Een groot verschil in smaak proef ik niet, het gaat mij om de gedachte erachter. Dierenwelzijn vind ik belangrijk. Als we vlees eten, vind ik het fijn te weten dat het goed en verantwoord geproduceerd is. Consumenten zijn wat dat betreft een belangrijke schakel in de keten. Tegelijk moet het ook praktisch blijven. In een gezin met twee jonge kinderen is tijd een kostbaar ding. Als het vlees dat ik zoek er niet is, fiets ik er niet voor om. Daarom vind ik het goed dat veel producenten en winkeliers het ons tegenwoordig steeds gemakkelijker maken met een ruim en divers aanbod aan verantwoord geproduceerd vlees. 6 Topigs Norsvin 6 Topigs Norsvin Topigs Topigs Norsvin Norsvin 7 7

5 Total Feed Efficiency We durven zonder twijfel te stellen dat Topigs Norsvin genetica zorgt voor de hoogste voerefficiency van kraamstal tot slacht. Economie en milieu grijpen in elkaar Door: Rob Bergsma, senior geneticist, Topigs Norsvin Voerkosten zijn de grootste kostenpost voor de varkenshouderij en de productie van veevoer betekent een belasting voor het milieu. Reden genoeg dus om continu te werken aan de verdere verbetering van de voerefficiency. Met Total Feed Efficiency zet Topigs Norsvin in op een totaalaanpak. Voederconversie is een belangrijk aandachtspunt in de varkenshouderij. Logisch ook: veevoer is een grote kostenpost voor de varkenshouder en in de komende jaren zullen die kosten alleen maar verder toenemen. Bovendien brengt het verbouwen van voedergewassen en de productie en het transport van veevoer onvermijdelijk een belasting voor het milieu met zich mee. Economie en milieu grijpen dus in elkaar als het gaat om efficiënt voeren. Meer dan voerconversie Topigs Norsvin onderscheidt zich al jaren met efficënt voeren. Is voer voor de Nederlandse varkenshouder al een grote kostenpost, in Noorwegen zijn de voerprijzen dubbel zo hoog als in Nederland. Dat verklaart dan ook waarom in de Noorse genetica al decennia lang scherp wordt geselecteerd op voerefficiency. We kijken daarbij verder dan de traditionele benadering, waarbij vooral geselecteerd wordt op een gunstige voerconversie: een efficiënte omzetting van voer in vlees. Total Feed Efficiency is echter meer dan dat. Het optimaal benutten van iedere kilo voer betekent niet alleen dat dieren zo efficiënt mogelijk met die kilo s omgaan, maar ook dat we lekken in het systeem zoveel mogelijk voorkomen. Robuuste varkens Sterfte van dieren is bijvoorbeeld zo n lek: hiermee gaat niet alleen een dier verloren, maar ook kostbare kilo s voer en vlees. Voerverspilling door vermorsing of een hoge vervangingsgraad van de zeugen zijn andere voorbeelden. Daarbij definiëren we Total Feed Efficiency als de totale hoeveelheid voer die nodig is om 1 kilo levend slachtgewicht te produceren. Dat is dus inclusief het voer dat wordt gebruikt in de opfok, voor de zeugen en biggen en het vleesvarkensvoer. Dankzij een uitgekiend fokkerijprogramma lukt het Topigs Norsvin steeds beter om het voergebruik te beperken en sterfte terug te dringen, bijvoorbeeld door het fokken van robuuste varkens (zie ook pagina 18). Vijf factoren Uit onderzoek blijken vijf factoren van groot belang voor de Total Feed Efficiency: vleespercentage, groei per dag, worpgrootte, uitval voor het spenen en gewicht van de zeug. Vaak wordt voor voerefficiency naar de vleesvarkensstal gekeken, maar alleen de eerste twee van deze factoren worden bepaald in de vleesvarkenshouderij, de andere drie hebben te maken met de zeugenhouderij. Hoogste voerefficiency De Total Feed Efficiency aanpak heeft interessante nieuwe inzichten over het verbeteren van de voerefficiency opgeleverd en die inzichten werpen hun vruchten af. We durven zonder twijfel te stellen dat Topigs Norsvin genetica zorgt voor de hoogste voerefficiency van kraamstal tot slacht. Dat maakt onze genetica het meest efficiënt in het omzetten van voer tot vlees. Met de website totalfeedefficiency.com informeren we varkenshouders over de voordelen van een hoge voerefficiency, om zo bij te dragen aan een steeds efficiëntere varkensvleesketen. Daarnaast ontwikkelen we speciale tools voor varkenshouders en de veevoerindustrie. De sow feed monitor is daar het eerste voorbeeld van. Deze online module geeft de mogelijkheid om een vergelijking te maken tussen de conditie van de zeugenstapel en adviezen van Topigs Norsvin. Dergelijke tools helpen, samen met de specifieke voeradviezen, de uniformiteit van de zeugenstapel te vergroten door toepassing van passende voerschema s en voerstrategieën. Meer weten over Total Feed Efficiency? Bekijk de online video op 8 Topigs Norsvin Topigs Norsvin 99

6 Berengeur Met Nador streven naar 50 procent minder berengeur Door: Pramod Mathur, senior geneticist Topigs Norsvin Het niet castreren van mannelijke biggen heeft veel voordelen, zowel op het gebied van dierenwelzijn als voor het milieu. Een voorwaarde om dit tot een succes te maken is echter het voorkomen van berengeur. Met het Nador-concept zet Topigs Norsvin in op een halvering van het percentage afwijkende geur in de komende vijf jaar. Stoppen met castreren is een belangrijke stap op het gebied van dierenwelzijn. Bovendien hebben ongecastreerde varkens een betere voederconversie en produceren ze dus efficiënter dan hun gecastreerde soortgenoten, waardoor de milieubelasting lager is. Het mes snijdt daarmee aan twee kanten. Mannelijke vleesvarkens leveren uitstekend vlees, maar bij een deel van deze varkens gaat het vlees bij verhitting indringend ruiken, de zogenaamde berengeur. Hierdoor kunnen consumenten een afkeer van varkensvlees krijgen. Classificatie Berengeur wordt veroorzaakt door de stoffen androsteron en skatol. Zij beïnvloeden elkaar, maar de hoeveelheid van iedere stof verschilt per varken. Voor een deel wordt de hoeveelheid van deze stoffen bepaald door de erfelijke aanleg. Binnen het Nador-concept classificeert Topigs Norsvin haar ingezette beren bij de K.I. stations op de vererving van de kans op het ontstaan van berengeur tijdens het braden. Door de bepaling van androstenon- en skatolgehalten in het vet van de beren en via reukproeven op spekmonsters van nakomelingen in combinatie met genomics, reduceren we de kans op vleesvarkens met een afwijkende geur in het vlees met maar liefst veertig procent. Selectieprogramma We hebben de factor berengeur inmiddels ook opgenomen in het Topigs Norsvin selectieprogramma voor zeugen. Het doel is om het niveau van berengeur binnen vijf jaar meer dan te halveren. In 2014 hebben we daarom bij de dierexperimentencommissie (DEC) verlenging aangevraagd voor het mogen nemen van biopten bij KI-beren ten behoeve van het Nador-concept. Dit geringe ongemak bij een klein aantal KI-beren, voorkomt veel ongerief bij de duizenden beertjes die uit deze beren voortkomen. Inmiddels zijn er op een aantal Nederlandse en Duitse KI-stations Nador-beren aangewezen en worden ook biopten genomen in de kernfokkerij om via selectie en genetische verbetering het niveau van berengeur in de populaties sterk terug te dringen. de keten NGO s Bert van den Berg Dierenwelzijn is een verantwoordelijkheid van de hele keten Bert van den Berg is programma manager veehouderij bij de Dierenbescherming. Dierenwelzijn is volgens hem een belangrijk aspect van een duurzame varkensvleesketen en een voorwaarde om de positie van de varkenshouderij in Nederland te behouden. Een beter dierenwelzijn is een verantwoordelijkheid van de gehele keten, van fokkerij tot consument. De fokkerij kan een belangrijke bijdrage aan verduurzaming van de keten leveren, door te selecteren op eigenschappen die het welzijn van dieren ten goede komen. Denk aan gezondheid: sterke, robuuste zeugen zijn vaak gezonder en hoeven minder snel te worden afgevoerd. Bovendien zorgen gezondere zeugen voor vitalere biggen met een hogere overlevingskans. In combinatie met verantwoorde houderij- en managementsystemen kan dat een wezenlijke bijdrage aan een beter dierenwelzijn leveren. 10 Topigs Norsvin Topigs Norsvin 11

7 Pigbase en Topigs Selectie Index Unieke database als basis voor genetische vooruitgang Pigbase is de trots van Topigs Norsvin. Deze database wordt gevoed door bijna duizend fokbedrijven en is daarmee uniek. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. In het bestand is informatie te vinden over afstamming, prestaties van de dieren en DNA typeringen. Deze informatie wordt ingezet als basis voor de Topigs Norsvin Selection Index. Pigbase levert inseminatieadviezen aan aangesloten fokkers. Zo voorkomen we inteelt en kunnen we de resultaten van ons fokbeleid monitoren. Pigbase geeft inzicht in veertig kenmerken, waaronder vitaliteit, worpgrootte, groei, spekdikte, aantal spenen, vleeskwaliteit en berengeur. Toepassing van het software pakket Gencont in de fokwaardeschatting, ontwikkeld in Noorwegen, zorgt voor de ideale verdeling van genen in een populatie om met een minimum aan inteelt een maximum aan genetische vooruitgang te krijgen. Unieke database De database van Topigs Norsvin Pigbase is uniek in de wereld gezien zijn omvang en betrouwbaarheid. In totaal bevat de database gegevens van 31 miljoen dieren. Van varkens zijn DNA profielen opgeslagen. Iedere nacht bepalen wij aan de hand van deze gegevens de fokwaarden voor de aan gesloten fokbedrijven. Een schat aan informatie. Deze Big Data worden nu gekoppeld aan de genomische informatie die we verzamelen van onze populaties. Dit levert momenteel spectaculaire verbeteringen in betrouwbaarheid van fokwaarden en dus genetische vooruitgang, tot wel veertig procent. Topigs Norsvin Selection Index De gegevens vanuit Pigbase worden onder andere gebruikt voor de Topigs Norsvin Selection Index (TSI). Dit is een door Topigs Norsvin ontwikkelde index die fokwaarden combineert en weegt op hun economische waarde. De index wordt uitgedrukt met een gemiddelde van 100 en een spreiding van 20 punten. De TSI geeft een snelle en duidelijke indruk van de genetische waarde van een varken. De hoogste waarde is het interessantst voor de fokkerij. De TSI van een varken is als index van diverse fokwaarden ook dynamisch en kan elke dag veranderen. Net als bij de fokwaarde geldt: de TSI wint aan betrouwbaarheid in de tijd omdat er meer informatie beschikbaar is. Evenwicht Belangrijke aandachtspunten voor de fokkerij zijn vruchtbaarheid en moedereigenschappen, levensduur en robuustheid, groei en voerefficiëntie en karkas- en vleeskwaliteit. Het doel van de TSI is om een goed evenwicht te vinden tussen deze eigenschappen. Organisatie van de fokkerij Topigs Norsvin werkt met een wereldwijd verspreide kernfokkerij, met een belangrijk accent in Nederland. Voor de kern fokkerij maken we gebruik van grote zeugen populaties en per lijn worden jaarlijks 40 tot 50 nieuwe beren geselecteerd. Het sperma voor het beste nageslacht gaat naar onze subfokkers. Zij zorgen voor verspreiding naar commerciële bedrijven én monitoren de dieren nauwkeurig. Via uit wisseling van sperma wereldwijd wordt de bloedvoering van onze populaties zo breed mogelijk gehouden. De Nederlandse subfokkers zijn franchise nemers. In ruil voor hun in formatie ontvangen zij van Topigs Norsvin de fokwaarden voor hun dieren. Doordat Topigs Norsvin een coöperatie is, hebben we een open bedrijfsvoering waarin veel infor matie wordt gedeeld. Dit is bijvoorbeeld te zien aan onze fokdoelen. Keuzes in fokdoelen worden genomen door onze genetici na overleg met de Topigs Norsvin kernfokkers. Dit geeft de garantie dat de praktijk, het exterieur en de kracht van het dier voldoende door blijven klinken bij het maken van de juiste keuzen. Topigs Norsvin stelt hoge eisen aan zichzelf én aan de bedrijven waarmee zij samenwerkt. Professionaliteit staat voorop. Om te beoordelen of onze protocollen op het gebied van hygiëne, foktechnische en gezondheidstechnische normen goed worden nageleefd, houden we regelmatig inspecties. Soms is dat lastig. Zo komt de wens voor nog magerder vlees de robuustheid niet ten goede. Om tot een juiste balans te komen, is het van belang data te verzamelen en naar de langere termijn te kijken. Met behulp van het biggenweegprotocol bijvoorbeeld, worden jaarlijks meer dan pasgeboren biggen methodisch gewogen en nadien individueel gevolgd. Hierdoor is Topigs Norsvin in staat de vitaliteit van de big en de moedereigenschappen van de zeugen te bepalen en er op een gebalanceerde manier op te selecteren. Genomic selection In het kader van Genomic Selection is een betrouwbare en uitgebreide database met fenotypen (geregistreerde prestaties) extra belangrijk. Genomic selection ontwikkelt zich in een razend tempo. Aan de hand van DNAonderzoek wordt hierbij gekeken naar de genetische eigenschappen van een dier. Via koppeling van de fenotypen van alle dieren uit Pigbase lokaliseert de computer aan de hand van chromosoomverschillen de eigenschappen op het DNA. Vanaf begin 2015 combineert Topigs Norsvin in haar TSI-fokwaarde zowel de fenotypische als de genomische fokwaarde van het dier. Hiermee kan een betrouwbaardere fokwaarde al direct na de geboorte aan een dier worden gegeven. Dit versnelt de genetische vooruitgang aanzienlijk. Genomic selection maakt het mogelijk te selecteren op moeilijk meetbare kenmerken. Denk hierbij aan kenmerken als weerstand tegen ziektes, vleeskwaliteit, gedrag en sociale interactie, maar ook bij het opsporen en voorkomen van aangeboren afwijkingen speelt deze nieuwe techniek een belangrijke rol. 12 Topigs Norsvin Topigs Norsvin 13

8 In het kort Gedragscode ethiek, milieu en welzijn De Code Efabar is dé gedragscode van de Europese fokkerijen. Deze Code of Good Practice for European Farm Animal Breeding and Reproduction organisations is ontstaan vanuit de fokkerijen zelf en geeft helder en controleerbaar inzicht in de standpunten van de sector wat betreft ethiek, milieu en dierwelzijn. Onlangs is een nieuwe Code Efabar 2014/2016 gelanceerd. Topigs Norsvin introduceert deze vernieuwde code momenteel in haar organisatie. Aan het tot stand komen van de Code hebben wetenschappers, dierwelzijnsorganisaties, ethici en economen hun steentje bijgedragen. Het resultaat bestaat uit heldere en praktische gedragsregels. Belangrijke uitgangspunten zijn: Niet klonen Geen genetische modificatie Werken aan het behoud van genetische variatie In gesprek blijven met de ethische commissie Faciliteren van eigen aanfok Onder de naam InGene biedt Topigs Norsvin varkenshouders de mogelijkheid voor inhouse genetics : de eigen aanfok van dieren. Dit is vooral voor grotere bedrijven interessant en draagt onder andere bij aan een verlaging van het aantal transportbewegingen. Speciaal voor de biologische varkenshouders heeft Topigs Norsvin het eigen aanfokconcept Ekofok. Hiermee kunnen varkenshouders zeugen fokken die optimaal geschikt zijn voor de biologische houderij. We doen dit door, in overleg met de sector, binnen de bestaande genetische lijnen de meest geschikte dieren te selecteren. Streven naar terugdringen biggensterfte binnen 10 jaar De stuurgroep Bigvitaliteit wil de biggensterfte in Nederland in een periode van 10 jaar met procent terugbrengen. Naast de fokkerij gaat het daarbij ook om maatregelen op het gebied van voeding, management en gezondheid. In Nederland is een trendbreuk waarneembaar. Nam vóór 2007 de biggensterfte nog toe bij een toename van de worpgrootte, sinds 2008 neemt de biggensterfte bij Topigs Norsvin genetica niet meer noemenswaardig toe. Meer informatie op de website TIVO: Sluitend systeem voor biologische sector In 2014 is het project TIVO afgesloten. Samen met de Groene Weg, Nedap en WUR werkte Topigs Norsvin in dit project aan een sluitend management- en traceringssysteem voor de biologische sector. Bewezen is dat middels DNA-tracering de garantie kan worden gegeven dat een stukje vlees bij een biologische slager afkomstig is van dieren die op biologische wijze zijn gehouden. Helaas is het niet gelukt middels RFID een betrouwbaar traceringsen monitoringssysteem te ontwikkelen. Het project werd gesubsidieerd door de provincie Gelderland en is afgesloten middels een goed bezocht seminar. Met de organisatie Friberne wordt momenteel gewerkt aan de uitrol van een eerste traceringssysteem voor een speciaal vleesconcept, gebaseerd op het verstrekken van kruidenmengsels aan varkens. Gezien de vleesschandalen van de afgelopen is de verwachting dat een dergelijk systeem waarde zal hebben voor de consument en de producent. 14 Topigs Norsvin Topigs Norsvin 15

9 In het kort Initiatiefgroep Duurzame fokkerij Topigs Norsvin neemt actief deel aan de initiatiefgroep duurzame fokkerij. Hierin werken bedrijfsleven, overheid en de wetenschap samen om vanuit een eigen rol en verantwoordelijkheid een sterke bijdrage te leveren aan de verduurzaming van de veehouderij. De Initiatiefgroep heeft als taak ideeën aan te dragen hoe de fokkerij van landbouwhuisdieren kan bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke zorgen en vraagstukken binnen de veehouderij. Samenwerken aan genomics onderzoek Binnen Breed4Food werkt Topigs Norsvin samen met Wageningen UR en drie wereldleidende fokkerij-organisaties uit verschillende sectoren in Nederland aan precompetitief genomics onderzoek. Breed4Food heeft doelstellingen gesteld voor de komende 4 jaar. De overall doelstelling is simpel: het voorspellen van fenotypen. Meer gespecificeerd zijn de doelen: 1. Verhogen van de betrouwbaarheid van genomische fokwaarden naar minimaal 85 procent. 2. Het in de kernfokkerij gebruiken van prestaties uit de praktijk. Middels DNA informatie worden prestaties van vleesvarkens teruggekoppeld naar de grootouderdieren in de kernfokkerij. Hiermee wordt de zogenaamde genotype-milieu interactie zo veel mogelijk uitgeschakeld. 3. Verminderd antibiotica gebruik en beter welzijn door robuuste dieren met een beter voedselveiligheid tot gevolg 4. Verlaging van de kostprijs van DNAtyperingen, zodat deze rendabel kunnen worden benut binnen het management op praktijkbedrijven. de keten VION Joris van Beers Minder slachtafwijkingen door genetica en technische ondersteuning Dierenwelzijn is een verantwoordelijkheid van het slachtproces en leiden tot de hele keten Afgekeurde levers, ontstoken poten of aangetaste longen: ze vertragen hogere kosten. Technisch accountmanager Joris van Beers van Vion Farming richt zich op het terugdringen van het percentage slachtafwijkingen. Van Beers begeleidt vleesvarkenshouders en vermeerderaars om hun dieren zoveel mogelijk storingsvrij op Het richtpunt hierbij is een veehouderij die Het genomics onderzoek van Breed4Food vereist te laten groeien en zo het produceert met respect voor mens, dier en milieu computers met enorme opslagmogelijkheden percentage slachtafwijkingen te waar ook ter wereld. en als gevolg daarvan een gigantische rekencapaciteit reduceren. Afwijkingen leiden tot om die data te kunnen gebruiken. opbrengstdervingen, vergen soms De Initiatiefgroep heeft in maart 2012 een Begin 2014 is, met hulp van CAT Agro-Food, nader bacteriologisch onderzoek actieplan opgesteld dat aansluit op de ambities daarom een ultra modern rekencentrum op de en vaak extra handwerk om het van de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij campus in Wageningen geopend. slachtproduct op te knappen. Met en de Topsector Agro en Food. In 2014 is het Uitgebreid Slachtlijn Onderzoek volledige actieplan ten uitvoering gebracht en zijn (USO) kunnen afwijkingen worden de beoogde resultaten bereikt. Opvolging is deels gerelateerd aan mogelijke al door de deelnemende bedrijven opgepakt. Er is problemen in de stal. Genetica een rapportage aan de staatssecretaris gestuurd speelt een belangrijke rol bij het over de vorderingen in Zie hierover ook de reduceren van slachtafwijkingen, website aldus Van Beers. Robuuste varkens groeien makkelijker storingsvrij op. Door varkenshouders bewust te maken van mogelijke ver beteringen in de stal, realiseren we goede 16 Topigs Norsvin resultaten. Topigs Topigs Norsvin Norsvin 17 7

10 Robuuste varkens Topigs Norsvin zet in op het fokken van robuuste dieren, die op hun beurt weer robuuste nakomelingen voortbrengen. Dat zorgt voor een hoger rendement door efficiënte productie gedurende de hele cyclus, meer werkgemak en meer arbeidsvreugde voor de varkenshouder, minder medicijngebruik en een hoger dierwelzijn door sterke gezonde varkens. pagina 8). Door een langere levensduur van zeugen, hoge overleving, sterke gezondheid en betere groeiprestaties is er in de gehele productiecyclus minder voer nodig om eenzelfde hoeveelheid vlees te produceren. Juist door te selecteren op robuustheid, voorkomt Topigs Norsvin lekken in het systeem. Zeugen Robuustheid begint bij een zeug met een lange levensduur. Dit vraagt om een combinatie van sterk, gezond beenwerk, voldoende voeropnamevermogen en een goede vruchtbaarheid. Hierdoor is minder vroegtijdige vervanging nodig door gezondheidsproblemen of een teruglopende productie. Robuuste zeugen kunnen zonder problemen veel worpen grootbrengen. De zeugen zijn door hun gedrag en hun hoge melkproductie zelf redzaam, zowel tijdens het geboorteproces als tijdens de zoogperiode, en kunnen daardoor hun biggen zelf grootbrengen zonder veel extra ondersteuning. Vitale, gezonde zeugen worden bovendien gemakkelijk berig, waardoor ze produceren met weinig verliesdagen. Dit draagt bij aan een efficiënte productie. Meer weten over robuuste varkens? Bekijk de online video op Selecteren op robuuste varkens Door: Arjan Neerhof, director genetics Topigs Norsvin Een robuuste fokkerij is een duurzame fokkerij. Robuuste varkens zijn sterk en vitaal, waardoor ze onder uiteenlopende omstandigheden op een hoog niveau efficiënt produceren. Dat draagt bij aan een verhoogd dierenwelzijn en een lager medicijngebruik. Biggen en vleesvarkens Biggen die al bij de geboorte sterk en vitaal zijn, kunnen zonder problemen door de moederzeug worden groot gebracht. De biggen zijn gezond, groeien snel en ontwikkelen zich ook goed ondanks uitdagingen zoals ziektedruk. Daardoor hebben de biggen minder medicatie nodig en hebben een verbeterd dierwelzijn. Deze voor delen werken ook later in de productiecyclus door: de biggen zijn zwaarder en sterker bij spenen en presteren beter als vleesvarken. De hogere overleving draagt daarnaast bij aan een efficiënte omzetting van voer in vlees. Selectie Robuustheid en grootbrengend vermogen zijn eigenschappen waar de Topigs Norsvin genetica zich van nature en van oudsher mee onderscheidt. Met een zorgvuldig selectie- en onderzoeksprogramma streven we ernaar om dit steeds verder te blijven ontwikkelen. Zo blijkt uit onderzoek bijvoorbeeld dat de kwaliteit van het beenwerk van zeugen in verband staat met de levensduur. Ook blijkt het mogelijk om genetische selectie in te zetten als methode om de prevalentie van beenwerkproblemen terug te dringen. Inzichten die direct zijn opgenomen in de fokkerijprogramma s van Topigs Norsvin. Onze onderzoekers werken constant aan het verder verbeteren van de robuustheid van de Topigs Norsvin genetica. Total Feed Efficiency Het selecteren op robuustheid gaat hand in hand met het streven naar een maximale Total Feed Efficiency (zie ook 18 Topigs Norsvin Topigs Norsvin 19

11 Ethische Commissie Fokkerij & Welzijn Kritisch kijken naar beleid en nieuwe technieken De leden van de ethische commissie kijken met een kritische blik naar het beleid en nieuwe technieken. Ze werken bij de uiteenlopende divisies binnen Topics Norsvin en vormen zo een afspiegeling van de gehele organisatie. Aan geneticus Susan Wijga de taak om nieuwe thema s te agenderen. Integer en verantwoord omgaan met dieren en de omgeving waarin je werkt is voor Topigs Norsvin een essentieel onderdeel van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. We streven ernaar om als bedrijf tot heldere ethische afwegingen te komen waarom we bepaalde technieken wel of niet gebruiken, vertelt Wijga. Beslissingsmodel In december vorig jaar stond het thema Diep Uteriene Inseminatie centraal bij de ethische commissie. Aan de hand van een beslissingsmodel beoordeelde de commissie deze techniek waarbij een langere pipet wordt gebruikt, zodat sperma zo dicht mogelijk bij de eileiders van de zeug wordt ingebracht. Op deze wijze kan efficiënter worden bevrucht. Risico is echter, dat toepassing door niet-kundige mensen schade kan berokkenen aan het reproductieve systeem van de zeug. De commissie adviseerde voor dit thema positief en vindt aandacht belangrijk voor deskundigheid van personeel, reactie van het dier op de techniek en het beperken van inteelt omdat de techniek potentieel de mogelijkheid biedt met minder beren toe te kunnen dan bij reguliere KI het geval is. Expert Commissieleden worden over elk thema geïnformeerd door een expert. Frans Stafleu, ethicus van de Universiteit Utrecht begeleidt het proces. Je ziet in de discussies dat commissieleden verschillende in zichten hebben. Dat is de waarde van de afspiegeling van de organisatie, aldus Wijga. De commissieleden kennen punten toe aan vier criteria: belang van de techniek, duurzaamheid van het dier, welzijn van het dier en intrinsieke waarde van het dier en komen zo tot hun oordeel. Behalve medewerkers van Topigs Norsvin in Nederland, maakt ook Peer Ola Hofmo, hoofd van de veterinaire afdeling in Noorwegen, deel uit van de commissie. Hij kent grote waarde toe aan het werk van de commissie en is dan ook fysiek aanwezig. Het is ons doel om ons als commissie twee keer per jaar te beraden over ethische dilemma s, aldus Wijga. Fokkerij & Welzijn De varkenshouderij in Europa moet aan hoge eisen voor dierenwelzijn voldoen. Volgens Topigs Norsvin hangt het succes van een diervriendelijke varkenshouderij mede af van het gedrag van het varken zelf, het dier moet zich immers goed voelen in de moderne huisvestingssystemen. Fokkerij kan daaraan een bijdrage leveren. Qua eisen voor duurzaamheid en dier vriendelijkheid staat Noorwegen bovenaan in Europa en staat Nederland op de tweede plek. Onder druk van NGO s zien we ook in Noord- Amerika en zelfs in Azië de eerste tekenen van ontwikkelingen in de richting van regelgeving voor groepshuisvesting bij zeugen en tegen castratie. Regelgeving die ervoor zorgt dat varkens meer bewegingsvrijheid krijgen en minder ingrepen ondergaan. Dit is een positieve ontwikkeling, maar aanpassingen aan het systeem alleen zijn nog geen garantie voor meer welzijn. De varkens moeten ook kunnen functioneren in de moderne systemen, en zich goed voelen in grote groepen. Ook het houden van beren voor de vleesproductie geeft nieuwe uitdagingen als het gaat om het gedrag van de dieren. De moderne varkenshouderij vraagt om sociale, robuuste varkens die onder uiteenlopende omstandigheden op een hoog niveau produceren. Sociale varkens Met het Seeking Sociable Swine -project onderzoekt Topigs Norsvin samen met Wageningen UR en de VU Amsterdam naar een verantwoorde fokmethode om het sociaal gedrag van varkens te beïnvloeden. In 2014 zijn er op dit thema 2 promoties afgesloten onder de vlag van Topigs Norsvin Research Center. Er komen uit het onderzoek aanwijzingen naar voren die erop duiden dat varkens met een hoge sociale fokwaarde beter groeien en minder agressief op elkaar reageren. Sociale varkens lijken minder stressgevoelig en minder kwetsbaar te zijn. Topigs Norsvin heeft inmiddels deze sociale component opgenomen in haar fokkerijprotocollen. Staartbijten Varkens die zich niet prettig voelen, kunnen dit uiten door staartbijten. Belangrijke triggers zijn het stalklimaat en voeding. Ook fokkerij kan een bijdrage leveren om dit gedrag terug te dringen. Uit onderzoek van Topigs Norsvin blijkt dat sociale varkens minder staartbijten. Niet onbelangrijk, omdat de consument de varkenshouderij indringend vraagt te stoppen met het couperen van staarten. Topigs Norsvin heeft bijgedragen aan een plan van aanpak van de sector om de staartlengte bij varkens de komende jaren te verhogen. Dit plan is onlangs aan de staatssecretaris aangeboden. 20 Topigs Norsvin Topigs Norsvin 21

12 Fokkerij en gezondheid de keten Varkenshouder Fokkerij & gezondheid Een goede diergezondheid is van belang voor het verlagen van het antibioticagebruik op het varkensbedrijf, voor de voedselveiligheid en voor het dierenwelzijn. Dier gezondheid heeft voor Topigs Norsvin dan ook de hoogste prioriteit. Robuust en gezond Robuuste varkens zijn gezonde varkens. De dieren hebben een hogere weerstand en zijn daardoor minder vaak ziek. Dat begint al bij de geboorte: robuuste biggen zijn vitaal en hebben daardoor een hoger overlevingspercentage. Een belangrijk aspect van robuustheid is bovendien het beenwerk van de varkens. Robuuste varkens hebben sterke klauwen en poten en zijn daardoor minder vaak kreupel. De weerstand en het sterke beenwerk dragen samen bij aan een langere levensduur en een lager antibioticagebruik. Transparantie Transparantie is belangrijk om een goede gezondheid te kunnen garanderen en staat daarom bij Topigs Norsvin hoog in het vaandel. Zowel bij de fokkerij zelf als bij de subfokkers. Onze website geeft afnemers inzicht in de gezondheidstoestand op de fokbedrijven. Dit is van belang voor het verlagen van het antibioticagebruik op het eigen bedrijf en voor het realiseren van een hogere voedselveiligheid. Al sinds jaar en dag werken onze fokkers aan het terugdringen van het antibioticagebruik. Trots kunnen we constateren dat we als sector in korte tijd veel hebben bereikt. Zie hierover ook de website Topigs Norsvin hanteert de stelregel dat het dier nooit nodeloos pijn mag hebben en dat er met respect met zijn integriteit moet worden omgegaan. Mede daarom fokt Topigs Norsvin robuuste en vitale varkens, waarbij de inzet is zo weinig mogelijk antibiotica te gebruiken. Topigs Norsvin investeert in kernfokbedrijven in het buitenland met de allerhoogste gezondheidsstatus. Zo is de status van de fokbedrijven in Noorwegen aanzienlijk beter dan de status in Nederland (100% PRRS-vrij). Deze bedrijven kunnen worden ingezet om populaties lager in de keten, ook in Nederland, te ondersteunen bij het verhogen van de gezondheid. Hans Verhoeven Maximaal profiteren van genetische vooruitgang Dierenwelzijn is een verantwoordelijkheid van de hele keten Varkenshouder Hans Verhoeven uit Valkenswaard houdt 250 zeugen op een gesloten bedrijf en levert jaarlijks 7000 vleesvarkens aan Keten Duurzaam Varkensvlees. Met sterk en vitaal uitgangsmateriaal van Topigs Norsvin borgt hij de genetische vooruitgang en de gezondheid van de varkens op zijn bedrijf. Met KI halen we zuivere bloedlijnen binnen zonder dieren aan te kopen en de genetische vooruitgang is daarmee prima in orde. Die genetische aanleg komt maximaal naar voren door de omgeving te optimaliseren. De focus van Topigs Norsvin op minder uitval in plaats van grotere tomen biggen krijgt bijval van Verhoeven. Ik wil meer verdienen met minder dieren. We kiezen bijvoorbeeld voor een lagere hok bezetting en dat komt de gezondheid en de voederconversie ten goede. Mede hierdoor is de productie antibioticavrij en realiseren de vleesvarkens een groei van 900 gram per dag. 22 Topigs Norsvin Topigs Topigs Norsvin Norsvin Topigs Norsvin