HET VOORKOMEN VAN EEN MISCONCEPT

Transcriptie

1 M I S C O N C E P T E N Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt HET VOORKOMEN VAN EEN MISCONCEPT VRAAG EN AANBOD OP DE ARBEIDSMARKT L i d y P o t t e r s. M a t e r a l g e m e n e e c o n o m i e. Va k d i d a k t i e k

2 H E T V O O R K O M E N V A N M I S C O N C E P T E N Tw e e l e s s e n v o o r 3 H V w a a r i n h e t m i s c o n c e p t Vr a a g e n a a n b o d o p d e a r b e i d s m a r k t centraal staat L i d y P o t t e r s H v A O n d e r w i j s e n O p v o e d i n g M a s t e r o p l e i d i n g e n A l g e m e n e E c o n o m i e Va k d i d a k t i e k I n o p d r a c h t v a n d h r. P. H. Vo o r e n d

3 Inhoudsopgave Inleiding 1 Les 1 2 Inleiding 2 Kern 2 Afsluiting 3 Les 2 6 Inleiding 6 Kern 6 Afsluiting 7 Bijlage 1 9 OPDRACHTKAARTEN ERVAAR DE ARBEIDSMARKT Bijlage 2 11 UITWERKING ERVAAR DE ARBEIDSMARKT Bijlage 3 12 SCOREKAART ERVAAR DE ARBEIDSMARKT Bijlage 4 13 DIASERIE VRAAG EN AANBOD OP DE ARBEIDSMARKT Tenslotte 16 EERSTE VERSIE VERSUS DEFINITIEVE VERSIE 3

4 Inleiding Doelstelling van het hedendaags economieonderwijs is productief aanwenden van kennis in verschillende contexten. Zonder aandacht voor fouten, slordigheden en misconcepties is die doelstelling niet haalbaar. 1 (Van Haperen, 2006) De arbeidsmarkt is een onderwerp dat dichtbij de leerlingen staat maar in de praktijk toch problemen kan opleveren omdat het beeld van de leerlingen niet overeenkomt met de economische definities Zo redeneren leerlingen dat zij op zoek zijn naar een bijbaantje en/of vakantiebaantje dus zij hebben VRAAG. De werkgever kan hen het baantje aanbieden dus de bedrijven vormen het AANBOD. Op grond van dit beeld is het misconcept geboren en ondervinden leerlingen in latere fase veel hinder van deze misvatting. De doelgroep voor de lessen die ik heb geschreven, ter voorkoming van het misconcept vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, is een 3HV klas. De reden dat ik voor deze doelgroep heb gekozen is omdat de arbeidsmarkt in deze groepen voor het eerst aan de orde komt. Meteen vanaf de start van het ter sprake komen van de arbeidsmarkt, moet het de leerlingen duidelijk zijn dat het hier gaat om de totale vraag naar en het totale aanbod van de productiefactor arbeid en dat het de werkgevers zijn die de vraag bepalen en dat het de werknemers zijn die het aanbod vormen. Hoe eerder een misvatting is omgebogen tot de juiste opvatting hoe beter. Uiteraard blijft het voor een docent, ook de lessen die hierna nog over de arbeidsmarkt zullen volgen, van belang alert te blijven op deze hardnekkige misvatting onder leerlingen. De doelstelling van deze twee lessen is, naast het voorkomen en bestrijden van het misconcept vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, ook dat leerlingen de begrippen CWI, beroepsbevolking, solliciteren, krappe arbeidsmarkt, ruime arbeidsmarkt, frictiewerkloosheid, werkgelegenheid en werkloosheid kunnen koppelen aan VRAAG en AANBOD op de arbeidsmarkt. Bij aanvang van de les wordt uitgegaan van het volgende: - Leerlingen zijn bekend met de economische kringloop. - Leerlingen weten wat een vacature is en hebben er voor de eerste les één meegenomen. - Iedere les heeft een duur van 45 minuten. Tijdens deze twee lessen wordt gebruik gemaakt van de methode EcoMo van Nijgh en Versluys, maar de twee lessen kunnen ook naast iedere andere methode bij de start van het onderwerp de arbeidsmarkt gebruikt worden. 1 Haperen, T. van, 25 Casussen Van economische informatie naar economische kennis, Ruud de Moorcentrum, Open Universiteit Nederland,

5 Les 1 Inleiding (Dia 1 en 2) Via de beamer kunnen de leerlingen meekijken naar de diaserie vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Deze serie begint met een economische kringloop. Deze kringloop hebben ze al eens eerder gezien bij het onderwerp produceren. Het klassengesprek wat plaatsvindt heeft als doel het geheugen van de leerlingen op te frissen en eerder opgedane kennis te koppelen aan de nieuwe kennis van deze les. 2 Deze les staat in het teken van de arbeidsmarkt. De markt die de totale vraag en het totale aanbod van de productiefactor arbeid bij elkaar brengt. Kern 1 Introductie basisbegrippen (Dia 3 t/m 7) Middels de diaserie vraag en aanbod op de arbeidsmarkt maken de leerlingen kennis met de koppeling van de begrippen - vraag - werkgever - aanbod - werknemer Met elkaar wordt een mogelijk ezelsbruggetje besproken. 2 Vacatures en sollicitaties a Vacatures (Dia 8 en 9). Leerlingen hebben ter voorbereiding van deze les allemaal een vacature meegenomen. Voorwaarde is dat zij weten wat de gevraagde functie inhoudt en dat zij de functie, indien nodig, kunnen uitleggen aan klasgenoten. Klassikaal worden wat steekwoorden uit de vacatures gehaald. Vragen kunnen bv zijn: - Wie heeft gezocht of gevraagd in de vacature staan - Bij wie staat M/V? Wat betekent dat? - Bij wie wordt er wat over het loon geschreven (CAO?)? - Bij wie worden er opleidingseisen gesteld? Wat? Etc. etc. Iedere leerling schrijft de gevraagde arbeid op een post-it. Eerst per duo en daarna per viertal wordt één vacature gekozen die naar het CWI (de docent) gaat. Leerlingen bepalen daarvoor zelf de eisen. Het kan gaan om de leukste, grappigste, bijzonderste, saaiste etc. Op het rechter-zijbord wordt VRAAG geschreven en op het linker-zijbord AANBOD. De leerlingen plakken de overige vacatures bij de VRAAG -zijde; de rechterkant van het bord b Sollicitaties (Dia 10 t/m 13) De vacatures die bij het CWI (de docent) zijn binnengekomen worden nogmaals genoemd en op het middenbord opgeschreven. 2 Emst, Alex van, Vuistregels voor diep en duurzaam leren, APS Utrecht,

6 Op deze functies kan gesolliciteerd worden. De leerlingen kunnen ook nog op de andere functies solliciteren maar weten ze die nog wel? Solliciteren wordt gedaan door de functie van voorkeur op een andere kleur post-it te schrijven. Ook deze post-its worden op het bord geplakt door de leerlingen. De sollicitanten bevinden zich echter aan de AANBOD-zijde; de linkerkant van het bord. Nadat ook deze post-its zijn geplakt wordt op het middenbord VRAAG en AANBOD bij elkaar gebracht. Nav deze uitkomst volgt het nagesprek. c Nagesprek Op grond van de uitkomsten van de arbeidsmarkt volgt een nagesprek waarin aandacht besteed wordt aan de economische begrippen; - beroepsbevolking - werkgelegenheid - krappe arbeidsmarkt - ruime arbeidsmarkt - frictiewerkloosheid Binnen dit gesprek moet duidelijk worden dat er in deelsectoren van de arbeidsmarkt verschillende situaties kunnen ontstaan en welke gevolgen een krappe en/of ruime arbeidsmarkt kan hebben op de lonen. Ook moet naar voren komen dat er frictiewerkloosheid kan ontstaan als er niet voldoende informatie over de markt beschikbaar is. (Denk aan de vacatures die niet meer zichtbaar (bekend) zijn. Gedurende het gesprek wordt steeds de koppeling met VRAAG en AANBOD op de arbeidsmarkt gemaakt. Bijvoorbeeld: Een krappe arbeidsmarkt geeft aan dat er (in een bepaalde sector) meer VRAAG is dan AANBOD naar arbeid. Frictie-werkloosheid geeft aan dat VRAAG en AANBOD niet goed op elkaar aansluit. Etc. 3 Opdrachten maken De leerlingen gaan individueel en/of in duo s aan het werk met de opdrachten van 1 Betaald en onbetaald werk van Hoofdstuk 2 Werk en Inkomen uit de methode EcoMo van Nijgh en Versluys,. Afsluiting Controleren of leerlingen nog tegen problemen aanlopen en afspreken dat de opdrachten de volgende les afgemaakt en nagekeken zijn. 3

7 Tijdpad Les 1 Lesfase Activiteit Organisatie Tijdsduur Inleiding Kennis opfrissen. Klassegesprek 7 min Eerder opgedane kennis opfrissen adhv dia 1 en 2 van de diaserie vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. *Economisch kringloopmodel *Productiefactoren *Speciale aandacht voor arbeid Kern 1 Introductie basisbegrippen Klassikaal 5 min Dia 3 t/m 7 *Koppeling van de begrippen vraag/werkgever, aanbod/werknemer *Ezelsbruggetje? Kern 2 Vacatures en Sollicitanten 20 min *Meegenomen vacatures beoorde- Eerst in tweetallen, len en laten opplakken bij daarna in groepen van VRAAG -kant op het bord. vier één van de vacat. *Zeven gekozen vacatures apart Per viertal één func- noemen voor sollicitatie. ties aan docent (CWI) geven en overige functies op bord plak- *Sollicitanten geven voorkeurs- ken (VRAAG) functie aan Individueel solliciteren op functie 4

8 Tijdpad Les 1 Nagesprek Nav de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt na de sollicitaties de volgende begrippen bespreken - krappe/ruime arbeidsmarkt - werkloosheid/frictiewerkloosheid Kern 3 Opdrachten maken van 1 Be- Individueel/Duo s 10 min. taald en onbetaald werk van Hoofdstuk 2 van de methode EcoMo Afslui- Afspraken voor de volgende les: Klassikaal 3 min ting Opdrachten zijn gemaakt en nagekeken. 5

9 Les 2 Inleiding Terugkomen op de in de vorige les gemaakte opdrachten. Zijn er nog problemen of moeten er nog opdrachten worden besproken? (Dia 14) Welke begrippen uit de vorige les herken je in de dia? Van wie komt de vraag? Van wie het aanbod? Kern 1 Arbeidsmarkt zelf ervaren (Dia 15 tm 19) De leerlingen gaan in deze les zelf ervaren wat het is om speler te zijn op de arbeidsmarkt. Acht leerlingen hebben de rol van VRAGER (Werkgever) en 20 leerlingen hebben de rol van AANBIE- DER (Werknemer). 3 Iedere leerling krijgt van de docent een opdrachtkaart waarop de gevraagde dan wel de aangeboden productiehoeveelheid in stuks aangegeven wordt. Hoeveel eenheden product wil de werkgever kunnen produceren in een bepaalde tijdseenheid en hoeveel eenheden product kan de werknemer binnen die bepaalde tijdseenheid produceren? De vragers krijgen een vaste plek achter een tafel. De aanbieders kunnen zich in de ruimte bewegen. De opdrachtkaarten zijn zo samengesteld dat er evenwicht in de markt kan komen. Maar vinden de partners elkaar wel in de beperkte tijd? In totaal zijn er twee rondes en iedere ronde duurt drie minuten. Ronde 1: Leerlingen hebben alleen de informatie die zij op het kaartje hebben staan. De werknemers lezen daarop hoeveel eenheden product zij in een bepaalde tijdseenheid kunnen maken en de werkgevers lezen daarop hoeveel eenheden product zijn in een dezelfde tijdseenheid nodig hebben. Na het seintje van de docent gaan werknemers zich aanbieden en werkgevers maken duidelijk wat zij vragen. Er ontstaat een arbeidsovereenkomst als beide partijen met elkaar in zee willen gaan. Een aanbieder/werknemer begint met 10 punten en is verplicht zich te blijven aanbieden zolang er nog geen contract met een werkgever is gesloten. Bij iedere afwijzing gaan er drie punten van deze 10 punten af. Een vrager/werkgever start met 0 punten. Bij het halen van de opdracht binnen de tijd en geldende spelregels ontvangt de werkgever 10 punten. Iedere werkloze die er na het eindsignaal nog is levert voor alle deelnemers op de arbeidsmarkt 1 strafpunt op. Na het eindsignaal vult iedere leerling zijn/haar score-kaart in. 3 Indien een klas groter is dan 28 leerlingen kan er een werkgeverskaart en bijbehorende werknemerskaart(en) bijgemaakt worden. Indien de klas kleiner is kan er een werkgever en bijbehorende werknemers afvallen. Zie voor de evenwichtscombinatie bijlage 2. 6

10 In een kort tussengesprek komen weer de eerder genoemde economische begrippen aan bod. We eindigen het tussengesprek met het zoeken naar het antwoord op de vraag: Hoe voorkomen we voor de volgende ronde frictiewerkloosheid? Docent stuurt op het te geven antwoord: Indien er meer informatie voorhanden is, is de kans op frictiewerkloosheid kleiner. Docent laat dia 20 en 21 en eventueel 22 zien. Ronde 2: Idem als ronde 1 maar nu naast het voldoen aan de opdracht ook met het doel de frictiewerkloosheid te voorkomen. Deze ronde wordt ook nabesproken. 4 2 Opdrachten maken De leerlingen gaan individueel en/of in duo s aan het werk met de opdrachten van 2 Arbeidsovereenkomst en arbeidsvoorwaarden van Hoofdstuk 2 Werk en Inkomen uit de methode Eco- Mo van Nijgh en Versluys,. Afsluiting Controleren of leerlingen nog tegen problemen aanlopen en afspreken dat de opdrachten de volgende les afgemaakt en nagekeken zijn. 4 Indien gewenst kunnen er meer rondes worden gespeeld. Houd er dan wel rekening mee dat de scorekaarten moeten worden aangepast. 7

11 Tijdpad Les 2 Lesfase Activiteit Organisatie Tijdsduur Inleiding Terugkoppeling naar vorige les Klassikaal 7 min Welke opdrachten leveren problemen op? Dia 14 Welke begrippen uit de vorige les herken je in de dia? Kern 1 Ervaar de arbeidsmarkt 25 min Dia 15 t/m 22 Individueel Leerlingen spelen zelf een rol op Er wordt individueel de arbeidsmarkt. gespeeld maar het Ronde 1: Ervaar de rol als werkgever of als werknemer. doel voor de gehele klas is om de frictiewerkloosheid te ver- Ronde 2: Probeer met elkaar de minderen. frictiewerkloosheid te verminderen Kern 2 Opdrachten maken van 2 Ar- Individueel/Duo s 10 min. beidsovereenkomst en arbeidsvoorwaarden van Hoofdstuk 2 van de methode EcoMo Afslui- Afspraken voor de volgende les: Klassikaal 3 min ting Opdrachten zijn gemaakt en nagekeken. 8

12 Bijlage 1 O P D R A C H T K A A RT E N E RVA A R D E A R B E I D S M A R K T AANBIE- DERS

13 VRAGERS WERKGEVER VRAAGT 4000 WERKGEVER VRAAGT 9000 WERKGEVER VRAAGT 2000 WERKGEVER VRAAGT 7000 WERKGEVER VRAAGT WERKGEVER VRAAGT 3000 WERKGEVER VRAAGT 8000 WERKGEVER VRAAGT

14 Bijlage 2 U I T W E R K I N G E RVA A R D E A R B E I D S M A R K T Er ontstaat evenwicht als vraag en aanbod op de volgende manier wordt gekoppeld Aangeboden Gevraagd Werkn Totaal

15 Bijlage 3 S C O R E K A A RT E RVA A R D E A R B E I D S M A R K T AANBOD Naam: Aangeboden productiviteit: Score ronde 1 Score ronde 2 Score ronde 1 en ronde 2 Arbeidsovereenkomst ja 10 ja 10 nee 0 nee 0 Hoe vaak afgewezen? minus minus (- 3 punten per afwijzing) Individueel behaalde punten Aantal frictiewerklozen minus minus TOTAAL BEHAALDE PUNTEN VRAAG Naam: Gevraagd productiviteit: Score ronde 1 Score ronde 2 Score ronde 1 en ronde 2 Opdracht volbracht bin- ja 10 ja 10 nen de tijd? nee 0 nee 0 Aantal frictiewerklozen minus minus TOTAAL BEHAALDE PUNTEN 12

16 Bijlage 4 DIASERIE VRAAG EN AANBOD OP DE ARBEIDSMARKT 13

17 14

18 15

19 Tenslotte EERSTE VERSIE VERSUS DEFINITIEVE VERSIE Uiteindelijk hebben drie medestudenten de eerste versie van deze lessenserie van commentaar voorzien. 5 Op grond van dit commentaar is de eerdere versie aangepast en wel op de volgende punten: * Er zijn, ter voorkoming van het misconcept, nu twee lessen gemaakt ipv één. * Evt. dia s die dubbel waren en/of ontbraken zijn weggehaald dan wel toegevoegd. * Ontbrekende deel van blz. 5 is toegevoegd * In de docentenhandleiding is beter beschreven dat het bij de opdrachtenkaarten gaat om eenheden product. De werkgever vraagt dus om een bepaalde hoeveelheid eenheden product en de werknemer biedt een bepaalde hoeveelheid aan. * In de docentenhandleiding is nu beter beschreven wat de mogelijkheden zijn als er minder of meer dan 28 leerlingen in de klas zitten. Wat er, ondanks het commentaar niet aangepast is zijn de volgende punten: * Verduidelijken hoe de vraag-zijde ontstaat. In de lessenserie is hiermee namelijk niet meer bedoeld dan het opplakken van de vacatures op de zijkant van het bord. Mogelijk is deze eenvoudige voorstelling verward met een grafische voorstelling van de arbeidsmarkt. Het grafisch weergeven van de arbeidsmarkt is echter in deze fase niet de bedoeling. *Voorstellen die genoemd zijn mbt tot loon. De reden dat dit niet is meegenomen ligt in het feit dat de opdrachtkaarten niet het loon voorstelden maar de eenheden product waardoor de genoemde aanvullingen minder relevant voor deze lessenserie zijn. *Versimpeling van de scorekaarten vanwege het feit dat ik geen mogelijkheden zag deze verder te versimpelen. Tijdens de instructie zal er middels de dia s extra aandacht aan besteed kunnen worden. 5 Zie voor het commentaar van Jolanda, Ilonka en Marian blz. 17, 18 en

20 Feedback op het misconcept vraag en aanbod op de arbeidsmarkt Door Jolanda Swart Algemeen: Een prima lessenserie die zeer gedetailleerd is uitgewerkt. Compliment! Het misconcept is duidelijk verwoord. De echte shocktherapie om het misconcept in eerste instantie aan te pakken zit er niet in, maar ik vind de lessenserie wel heel geschikt om het mogelijke misconcept preventief te behandelen. De instructie heeft wel even tijd nodig om alles goed te volgen omdat de opdrachten meervoudig zijn. Soms de uitleg wat versimpelen of in een schema geeft wellicht sneller inzicht. M.n. het spel ervaar de arbeidsmarkt zou ik qua instructie proberen te verduidelijken. Lessen: - Bij het solliciteren snap ik niet helemaal hoe je de vraag-zijde met post-its laat ontstaan. Kun je dat meer verduidelijken in de leraarinstructie. - Het spel lijkt me een heel goed uitgewerkt experiment om de arbeidsmarkt te laten ervaren. Ik snap dat voor de eenvoud van het spel alleen het loon geldt voor vraag en aanbod. Maar in werkelijkheid is de arbeidsmarkt natuurlijk heterogeen en zou je wellicht als verdieping ook andere factoren in kunnen bouwen. Zoals leeftijd,opleiding,geslacht bijvoorbeeld. - Vragen die bij mij opkomen als ik het spel zou gaan spelen: De opdracht is zo snel mogelijk jouw werkgever te vinden die dat loon biedt maar mogen ze zich ook aanbieden voor een lager loon? Mogen de werkgevers ook goedkopere krachten nemen die zich dan voortijdig aanbieden? Wanneer vullen de leerlingen de scorekaarten in? De scorekaarten zijn wat ingewikkeld, zou wellicht iets versimpeld kunnen worden? In het kort een perfecte lessenserie met wat kleine aanpassingen in de instructie zou het zo de lerarenmarkt van vraag en aanbod van lesmateriaal op kunnen! 17

21 Feedback op het misconcept vraag en aanbod op de arbeidsmarkt Door Ilonka van Weerdenburg Over het algemeen mooi beschreven en het is duidelijk. Je hebt de uitgangssituatie duidelijk aangegeven, zodat de docenten goed kunnen inschatten waar ze deze les kunnen inplannen/inzetten. De beschrijving van de les is uitgebreid, je hebt goed aangegeven welke dia s bij welk deel van de les horen. Een aantal (kleine) aanwijzingen: De overgang van blz. 5 naar 6 is een beetje abrupt, ik had het gevoel dat er iets miste. Op de opdrachtkaarten staan duizendtallen, maar het wordt mij niet duidelijk waar deze voor staan. Is dit het loon? Is het de productiehoeveelheid? In stuks of euro s? In je dia overzicht staat dia 5 twee keer afgebeeld, maar dia 4 ontbreekt. Het tijdspad heb je duidelijk beschreven, maar het lijkt me te krap ik denk dat het in de praktijk niet haalbaar is qua tijd (mijn inschatting!) Het kan natuurlijk voorkomen dat een klas bestaat uit meer/minder leerlingen dan 28. Hoe moet de opdracht daar op aangepast worden? Misschien kan je hierover een korte toelichting geven in de inleiding. Door deze les wordt het wel duidelijk voor de leerlingen wie nou precies aanbieder en vrager is op de arbeidsmarkt, omdat ze het zelf moeten spelen. Een mooie manier om het misconcept te verhelpen! 18

22 Feedback op het misconcept vraag en aanbod op de arbeidsmarkt Door Marian Bos 19