INHOUD INLEIDING 2 VAN PAUZE NAAR PLAY 4 CONCLUSIES EN FOLLOW-UP 5 BIJLAGE 1 OVERWEGINGEN SJOERD CUSVELLER BIJLAGE 2 PROGRAMMA'S WERKSESSIES

Transcriptie

1 INHOUD INLEIDING 2 VAN PAUZE NAAR PLAY 4 CONCLUSIES EN FOLLOW-UP 5 BIJLAGE 1 OVERWEGINGEN SJOERD CUSVELLER BIJLAGE 2 PROGRAMMA'S WERKSESSIES BIJLAGE 3 OVERZICHT DEELNEMERS /17

2 Inleiding Inleiding op het onderwerp: stagnatie en braakliggende gebieden. Braakliggende terreinen in het stedelijke landschap en het buitengebied hebben momenteel de aandacht van gemeenten en provincie. Oorzaken hiervoor hangen samen met een aantal trends op hoger schaalniveau: de economische crisis, de demografische krimp in delen van Overijssel en vergrijzing. Stilstand in bouwontwikkelingen, stagnatie van de economie heeft direct effect op de leefomgeving. Zonder passend perspectief is er sprake van teloorgang met alle gevolgen van dien. De toenemende noodzaak voor nieuwe antwoorden op de aanpak van deze gebieden is evident. Er is een andere omgang in de ontwikkeling van steden vereist. De vraag is of de huidige, beschikbare instrumenten en denkwijzen wel geschikt zijn om met deze veranderende werkelijkheid om te gaan. Met expertmeetings moet hier helderheid in komen. Initiatieven in de provincie Ontwikkeling gebaseerd op kwantitatieve groei en volume is niet langer houdbaar en de traditionele planmethodiek van projectontwikkeling voldoen niet langer. In plaats daarvan zoeken gemeenten naar alternatieve ontwikkelingsscenario s in termen van ruimtelijke kwaliteit. Verschillende gemeenten werken op dit moment hard aan een alternatieve planvorming. Architectuurcentrum Enschede heeft het begrip Pauzelandschappen ingebracht met masterclasses en tijdelijke paviljoens. Daarna hebben ook andere initiatieven zich gemeld (o.a. Clickpark Deventer). Grote Steden Beleid (GSB) dateert van vorige coalitieakkoord. Het stedelijke netwerkenbeleid is onderdeel van het huidig coalitieakkoord. Omdat de ontwikkelingen en nieuwe initiatieven op lokaal, regionaal en nationaal niveau in snel tempo toenemen, is vanuit het programma Cultuur & Ruimte het thema opgepakt. Het vraagstuk heeft echter vanuit andere eenheden aanknopingspunten: Economie, Mobiliteit en Toerisme (EMT) en Ruimte, Wonen en Mobiliteit (RWB). Beleidskader De provincie Overijssel heeft een verantwoordelijkheid voor de sociale - en ruimtelijke kwaliteit in relatie tot de stedelijke netwerken en de inrichting van het landelijk gebied. Vanwege die verantwoordelijkheid is de aandacht voor - het tijdelijk anders bestemmen of herinrichten van - braakliggende terreinen van belang. In zijn algemeenheid gaat het daarbij om het agenderen van de problematiek, het verwerven van kennis, het delen van kennis en concreet laten zien welke mogelijkheden er (kunnen) zijn. Een en ander in nauwe samenspraak en samenwerking met de gemeenten en organisaties. Hoofdlijnenakkoord De provincie Overijssel heeft haar ambities neergelegd in het Hoofdlijnenakkoord De Kracht van Overijssel inspireren, innoveren en investeren. De interprovinciale en interregionale samenwerking wordt hierin met kerntaken 2/17

3 aangegeven ter bevordering van de kracht van Overijssel: duurzaamheid, ruimtelijke kwaliteit, sociale kwaliteit en een aantrekkelijk leefklimaat. Thema s leegstand, regionale economie, leefbaarheid en vitaliteit zijn benoemd. Programma Cultuur & Ruimte (C&R) Het doel van het Programma Cultuur & Ruimte (C&R) is het vergroten van de kwaliteit en betekenis van de leefomgeving in de openbare ruimte van Overijssel door de inzet van kunst en cultuur. Het is zaak om juist in het begin van het planproces de culturele inbreng vorm en inhoud te geven. Het programma C&R legt derhalve verbindingen met andere provinciale beleidsterreinen, programma s en eenheden, en heeft een aantal zwaartepunten benoemd voor de komende jaren. Pauzelandschappen is een van die zwaartepunten waarin de aansluiting bij actuele ruimtelijke opgaven wordt opgezocht. In het Programma C&R is het thema Pauzelandschappen opgenomen voor gebieden waar sprake is van stagnatie in de geplande bestemming In de tussentijd doen zich kansen voor om met nieuwe methoden de plek te verkennen met als doel de leefbaarheid en vitaliteit van de plek te bewerkstelligen. 3/17

4 Van pauze naar play Vraagstelling Het is een complexe materie met diverse betrokkenen/spelers: vastgoedwereld, woningcorporaties, gemeenten, maar ook een organisatie als Landschap Overijssel (tijdelijke natuur). Daarnaast speelt op de achtergrond de vraag: hoe lang is tijdelijke en wat als tijdelijk op den duur permanent blijkt te zijn? Het onderwerp heeft vanuit verschillende perspectieven meerwaarde: het gaat over identiteit van de stad, over duurzaamheid, ruimtelijke kwaliteit et cetera. Vanuit cultuur en ruimte kunnen niet al deze aspecten aan bod komen, daarvoor is ook de expertise van andere eenheden nodig. Hier komt ook de vraag met betrekking tot algemene rol van de provincie aan bod. De kernvragen vanuit het programma ruimte en cultuur 1. Op welke wijze kan een cultuurgerichte benadering van ruimtelijke ontwikkeling een oplossing bieden om ontstane Pauzelandschappen te reactiveren? 2. Welke inhoudelijke en organisatorische kansen en aandachtspunten vragen een nadere uitwerking? 3. Op welke wijze kunnen coalities stond stand komen om de integratie van culturele planologie bij gebiedsontwikkeling organisatiebreed te borgen? 4. Welke rol is er voor de provincie bij de lokale initiatieven? 5. Welke projecten kunnen er vanuit het programma Cultuur en Ruimte gestart. De doelen 1. Tijdelijk ruimtegebruik van braakliggende stedelijke terreinen wordt als een culturele opgave herkend, erkend en overgenomen. Dat wil zeggen draagvlak organiseren, zowel intern als extern. 2. De organisatorische doorwerking van Cultuur en Ruimte binnen de provinciale aanpak van ruimtelijke projecten. 3. De ontwikkeling van een frame voor een nieuwe planningmethodiek ten aanzien van tijdelijke landschappen. 4. De conclusies ten aanzien van de rol en verantwoordelijkheid (van de verschillende afdelingen) van de provincie in lopende en nieuwe initiatieven. 5. Conclusies Actieprogramma Cultuur en Ruimte voor eigen pilotprojecten Pauzelandschappen in aansluiting op de nieuwe methodiek. 4/17

5 Twee werksessies Twee expertmeetings De provincie heeft deze materie tijdens een tweetal expertmeetings besproken. De twee bijeenkomsten in de vorm van werksessies waren gericht op de interne organisatie en de diverse provinciale initiatieven. Tijdens de eerste interne werksessie is onderzocht wat het begrip Pauzelandschappen betekent voor de verschillende eenheden. Wat zijn rollen en belangen, wat is de positie van de provincie? Aan de orde kwamen vragen hoe zich het thema verhoudt tot het hoofdlijnenakkoord en op welke wijze kan worden toegewerkt naar een integrale werkwijze en nieuwe methodiek. De noodzaak voor het integraal oppakken van deze problematiek werd onderstreept. In een tweede bijeenkomst zijn de verschillende posities, rollen en taken van de provinciale - en gemeentelijke overheden besproken. Enschede, Deventer, Hengelo, Zwolle en Hengelo gaven er een stand van zaken van hun aanpak ten aanzien van dit onderwerp. De diverse gemeenten informeerden elkaar open over de projecten die zij waren gestart en de knelpunten waar ze tegen aan liepen. Tijdens beide bijeenkomsten bleek er een grote waardering voor de provincie voor het initiatief dit thema te agenderen en open te bespreken. Er is een sterke behoefte om kennis en expertise rondom dit onderwerp zo efficiënt mogelijk te delen, te bundelen en in te zetten. Intern is het vooral zaak de handen in een te slaan en een netwerk op zetten voor bundeling van kennis ter bevordering van de integrale aanpak. Bij de gemeenten is er vooral behoefte aan de rol van de provincie als verbinder en facilitator van de onderlinge uitwisseling. Juist waar gemeenten hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen, is het nodig dat de provincie vanuit een breder perspectief haar rol al hoeder van de ruimtelijke kwaliteit oppakt zo was men unaniem van mening. Daardoor wordt een al te eenzijdige koers voor het oplossen van de problemen tegen gegaan. Mogelijkheden daar gevolg aan te geven is het meedenken over het thema met gemeentenen, het verstrekken van een financiële tegemoetkoming bij de aanpak en het instellen van een platform Pauzelandschappen. De deelnemers achten het belangrijk de problematiek letterlijk in kaart te brengen. Een inventarisatie van soorten Pauzelandschappen van groot stedelijke gebiedsontwikkeling inclusief vastgoedopgaven of natuurprojecten tot kleinschalige projecten in dorpen zou helpen, een lege kaart van de provincie met daarnaast de initiatieven. Zie de Bijlage voor uitgebreider programma en verslag van de bijeenkomsten. 5/17

6 6/17

7 Conclusies en Follow-Up Na afloop van de werksessies is de toegevoegde waarde van de culturele benadering van tijdelijk ruimtegebruik scherp in beeld gebracht evenals de kansen en knelpunten om dit ook in de praktijk te gaan waarmaken. Het voornemen is dat een derde bijeenkomst gericht op de uitwisseling en reflectie met een bredere doelgroep, op een later moment plaats vindt. Samenvatting van de bevindingen. Afbakening van begrippen Pauzelandschappen: 1. Afbakening in tijd - begrip tijdelijkheid: enerzijds is er de stip op de horizon (de tussentijd tussen twee bekende situaties: die van nu en die van de gewenste definitieve functie) versus de tijdelijkheid waarbij uitkomst onzeker is. De deelnemers menen dat deze tweede vorm het meest interessant is. Projecten met verschillende tempo s kunnen naast elkaar lopen. 2. Afbakening in ruimte gebieden, of delen daarvan: tijdelijk lege plekken versus tijdelijk lege gebouwen. Men gaat voor het bredere gebiedsgerichte betekenis in plaats van de beperking tot alleen gebouwen of terreinen. Dat betekent wel een heldere definiëring bij de projecten waar het over gaat. Er kan op de verschillende onderdelen een aanpak gekozen. 3. Gaat het om buitenstedelijke - of binnenstedelijke gebieden. Beide zijn van belang. Bij de binnenstedelijk zijn de gemeenten vooral aan zet bij de buitenstedelijke speelt meer de verantwoordelijkheid van de provincie. Conclusies over de rol en positie van de provincie: Deze kan variëren van: - Partner - Decentraliseren - Agenderen - Meedenker - Samen doen - Aanjager (eigen projecten) - Faciliteren (van platform of overleg) - Richting geven - Toetser (bevoegd gezag) - Voorwaarden stellen Conclusies ten aanzien van de vraagstelling: Er is antwoord op de hoofdvraag en advies over een vervolgtraject om de inbedding van cultuur structureel te ontwikkelen. De provincie heeft haar rol en verantwoordelijkheid gedeeld met de gemeenten. Het initiatief van de provincie voor de uitwisseling werd door de betrokken partijen op prijs gesteld. Er bestaat inzicht en draagvlak bij de verschillende afdelingen en gemeenten over gedeelde urgentie voor een integrale culturele aanpak van pauzelandschappen. Er is beter zicht op de verschillende rollen en verantwoordelijkheden en de provinciale koers en vervolgacties Pauzelandschappen. Er is beter zicht op de afbakening van de thematiek. 7/17

8 Er zijn aanbevelingen over follow-up van de expertmeetings. Er zijn pilots benoemd om bij aan te haken vanuit de provincie. Er is behoefte aan een platform voor het delen van kennis, voor uitwisseling en activiteiten. Er wordt gevraagd om een methodiek die ook andere gemeenten en dorpen kan worden gebruikt. Vervolgstappen provincie: Netwerk realiseren Pauzelandschappen Overijssel Kaart Pauzelandschappen (lege plekken en initiatieven) Frame voor nieuwe planningsmethodiek ontwikkelen Handreiking Provinciale Planningsmethodiek Pauzelandschappen (PPP) Uitwisseling landelijk Methodiek Pauzelandschappen 8/17

9 BIJLAGE 1 Pauzelandschappen of Tempo en Vitaliteit 1 Veel terreinen (en ook veel gebouwen) in de stad wachten nog steeds op het moment dat ze in gebruik genomen worden. Wegens de stagnerende ruimtelijkeconomische ontwikkelingen en de stagnerende vastgoedmarkt zijn de vooruitzichten daarop niet erg rooskleurig. Economische groei is niet langer vanzelfsprekend en demografische krimp is hier en daar al realiteit. De langdurig braakliggende terreinen hebben een bijzonder negatief effect op de kwaliteit van de leefomgeving en de waardering van die leefomgeving, op de vitaliteit en de sociale kwaliteiten van de stad. De braakliggende terreinen vormen daarmee niet enkel een probleem voor de vastgoedsector en het grondbedrijf. Ze zijn bovenal een culturele opgave. Het bouwen voor de eeuwig of het plannen voor tientallen jaren is behoorlijk gestagneerd. Om de stad vitaal te houden moeten we misschien ook in tempo van jaren gaan denken. De braakliggende terreinen kunnen door een tijdelijke inrichting de identiteit van de plek en de stad versterken, of nieuwe identiteiten toevoegen. Een tijdelijke (her)inrichting verbetert de leefomgeving. Daarnaast brengt het dynamiek in de stad. Sommige gebieden zullen heel lang hetzelfde blijven, andere gebieden veranderen met de dag of met de jaren. Dat schept ruimte voor tijdelijk anders bestemmen. Als het tijdelijk gebruik niet aanslaat, zit je er niet tot in lengte van dagen aan vast. Dilemma De vertrouwde middelen, methoden, denkwijzen, instrumenten en partijen in de ruimtelijke ordening zijn vooral gericht op permanente ontwikkelingen, toekomstperspectieven, hoe het zou moeten, meerjarige exploitatie, vaste bestemmingen, duurzame investeringen en lange afschrijftermijnen. Tijdelijke (her)bestemming en herinrichting op basis van termijnen van jaren of zelfs dagen en op basis van aanwezige maatschappelijke krachten is een relatief onbekend fenomeen. Relatief onbekend, want we kennen natuurlijk de kermissen, dagmarkten, campings, festivals, asielzoekerscentra, stadsstranden, noodlokalen, frietkotten, directieketen, enzovoorts en zo verder. Tijdelijke (her)inrichting als een uiterst flexibel instrument in de ruimtelijke ontwikkeling van de stad staat echter nog in de spreekwoordelijke kinderschoenen. Het lijkt er op dat de huidige wet- en regelgeving en de angst voor permanentie tijdelijke oplossingen in de weg staan. Toch denken we dat de traditionele, op groei gebaseerde stadsontwikkeling op zijn minst een aanvulling behoeft met een stadsontwikkeling gebaseerd op tijdelijkheid en verandering. Het is daarbij de vraag in hoeverre de vertrouwde middelen, 1 Overwegingen ten aanzien van het thema door Sjoerd Cusveller, Programmaleider Cultuur en Ruimte Provincie Overijssel Deze overwegingen zijn bij de uitnodiging van expertmeeting 2 meegezonden. 9/17

10 methoden, denkwijzen, instrumenten en partijen in de ruimtelijke ordening daar geschikt voor zijn. Hoe De provincie Overijssel heeft een verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke inrichting van stad en landelijk gebied. Vanwege die verantwoordelijkheid wil zij het komende jaar aandacht besteden aan het tijdelijk anders bestemmen of herinrichten van braakliggende terreinen. In zijn algemeenheid gaat het dan om het agenderen van de problematiek, het verwerven van kennis, het delen van kennis en concreet laten zien wat de mogelijkheden zijn. Een en ander in nauwe samenspraak en samenwerking met de gemeenten. Hierbij komt een aantal vragen aan de orde: Waar gaat het over? Tijdelijke inrichting vraagt om een inzicht in de hoeveelheid terreinen waar we over spreken. Zijn het incidenten of hebben alle braakliggende terreinen bij elkaar een betekenis op de schaal van de opgaven. Wat vinden we ervan? Tijdelijke inrichting vraagt er ook om waarde die gehecht wordt aan de braakliggende terreinen in beeld te brengen: de waarde voor de vastgoedontwikkelaar, de waarde voor de omwonenden, de waarde voor de historicus, de waarde voor het stadsbestuur, en zo meer en zo verder. Wat is hun betekenis of kan hun betekenis zijn voor de culturele identiteit van de stad? Wat doen we ermee? Tijdelijke inrichting past heel wel in een veranderlijk maatschappelijk krachtenveld. Andere bestemmingen, ander gebruik, tijdelijke inrichtingen hebben een grote betekenis als ze voortkomen uit dat krachtenveld. Aan de andere kant heeft een tijdelijke bestemming voor braakliggende gebieden een betekenis voor de stad. Hoe krijg je dat voor elkaar? Tijdelijk anders bestemmen en tijdelijk inrichten komen vroeger of later de grenzen van wet- en regelgeving tegen. Het in kaart brengen daarvan, brengt tegelijkertijd de sluipwegen in kaart. Maar dat zal niet voldoende zijn. Tijdelijkheid, flexibiliteit en regelgeving verdragen elkaar slecht, regelgeving is immers gericht op zekerheid. Wie gaat dat betalen? De vraag naar andere vormen van financiering is even urgent. Investeringen gericht op de zekerheid van rendement verdragen zich slecht met veranderlijke bestemmingen. Het gaat om de vraag in hoeverre tijdelijk inrichting van braakliggende terreinen een trefzeker instrument voor de stadsontwikkeling is. De consequentie is dat tijdelijk anders bestemmen geen noodoplossing is in afwachting van betere tijden, maar een manier om verschillende tempo s van ontwikkeling in de stad te brengen, om de vitaliteit van de stad te bevorderen, om veranderingen in de stad in overeenstemming te brengen met het veranderlijke maatschappelijke krachtenveld. 10/17

11 BIJLAGE 2 Programma s werksessies Werksessie 1. Pauzelandschappen: een integrale opgave van de provincie Locatie: Dominicanenklooster Zwolle. Route: Tijd: 9-12 uur Datum: 5 september 2011 PROGRAMMA uur Inloop koffie en thee uur Start: kennismaking en toelichting programma door Gerda Brethouwer, BMC uur Inleiding Sjoerd Cusveller Programmaleider C&R Pauzelandschappen Beknopte presentatie van uitgangspunten uur Rondje langs de velden: wat verstaan wij het Pauzelandschap?! uur Pauze uur In groepjes integraal oppakken opgaven uur Conclusies en Op naar een case uur Afsluiting Doel: Uitwisseling binnen de provinciale organisatie over het onderwerp met het oog op een (raamwerk) integrale aanpak. Resultaat: Helderheid over belang en rol provincie bij initiatieven. Intenties ten aanzien van de inhoudelijke organisatie. Intenties ten aanzien van de nieuwe planningsmethodiek Pauzelandschappen. Formuleren mogelijke voorbeeldprojecten integrale aanpak De werksessie bestaat uit een plenair deel en een interactief deel waarbij het vraagstuk vanuit de afdelingen wordt benaderd (RWB/EMT/C&R). We trekken samen conclusies ten aanzien van het belang en de rol van de provincie ten aanzien van de Pauzelandschappen. Op basis van gedeelde uitgangspunten en kaders zoeken we naar voorbeelden, en concrete kansen voor een integrale aanpak. Vragen die aan de orde komen bij de interne bijeenkomst: Zijn er projecten waarin de problematiek van de pauzelandschappen speelt? Wat is het belang van de provincie hierin? Op welke wijze zijn (of zouden moeten zijn) de afdeling daarbij betrokken? Waar zitten raakvlakken? Waar zitten strijdigheden? Welke kansen zie je? Welke rollen zijn er? Hoe maken we een slag in integraal samenwerken? 11/17

12 Verslag Werkssessie 1 De urgentie van het thema Pauzelandschappen 2 De werksessie bestond uit een plenair deel met presentaties en een interactief deel waarbij het vraagstuk vanuit twee perspectieven wordt benaderd; vanuit de EMT, en Cultuur en Ruimte. Er werd gereflecteerd op het vraagstuk, de kernvragen, de kansen en knelpunten, de pilots het aspect van de kosten-baten en de verschillende belangen die er spelen. Ambitie voor de eerste werksessie: - Definiëren van de gezamenlijke opgave en nadere afbakening; - agenderen van de problematiek; - vergaren en delen van kennis; - vanuit verschillende beleidsterreinen kijken naar de problematiek; - is het mogelijk ook een gezamenlijk provinciaal standpunt te formuleren? Vragen tijdens de sessie Welke aspecten uit Hoofdlijnenakkoord zijn het meest relevant voor de Pauzelandschappen: 1. ruimtelijke kwaliteit 2. sociale kwaliteit 3. duurzaamheid De verschillende vertegenwoordigers van de eenheden vinden de aspecten van even groot belang. Het aspect ruimtelijke kwaliteit wordt als te abstract ervaren, terwijl een aspect als sociale kwaliteit direct voelbaar is. Een gevoel van onbehagen op een lege plek, wijk met veel leegstand o.i.d. is niet te ontkennen en dwingt daarmee discussie af. Het ideaal is wanneer alledrie de aspecten evenredig meespelen in een proces. In de realiteit gebeurt dat niet. Nu is het juiste moment hiervoor, ook door de veranderende economische situatie ontstaat urgentie. Belangrijk is waar je het over hebt: gebouwen, over locaties of over gebieden!? Waarom is het belangrijk dat de provincie dit thema integraal oppakt? De vertrouwde middelen, methoden, denkwijzen, instrumenten en partijen in de ruimtelijke ordening zijn vooral gericht op toekomstperspectieven, wensbeelden, permanente bestemmingen, meerjarige exploitatie, duurzame investeringen en lange afschrijftermijnen. Vanuit C&R is de ambitie bij te dragen aan het versterken van vitaliteit en dynamiek van deze plekken door deze als culturele opgave te benaderen; niet sectoraal maar vooral ook integraal met aandacht voor waarden en de cultureel maatschappelijke ontwikkelingen. Er is een integraal belang waarbij alle aspecten van het coalitieakkoord in het geding zijn. Het gaat om duurzame ontwikkeling. Vooral belangrijk zijn nut en noodzaak en de gevolgen voor planologie op langere termijn. We hebben grote hoeveelheden grond gekocht, dat is een concreet aanknopingspunt. Bijvoorbeeld binnenstedelijke transformatie in Almelo. Bijdragen aan zinvolle invulling. De provincie is medeverantwoordelijk heeft zelf ook pauzelandschappen gecreëerd (aankopen EHS waarvan bestemming nu onbekend 2 Verslag Werksessie 1 Interne bijeenkomst provincie /17

13 is). Pilot Steenwijkerland, twee pilots tijdelijke natuur, ontheffing flora en faunawet gevraagd. De provincie zit tussen LNV en de gemeente Belangrijk aandachtspunt: braakliggende grond is niet per se alleen slecht! Een braakliggend gebied heeft ook gevolgen voor het omliggende gebied en de ontwikkelingsmogelijkheden daar. Daarom wel degelijk een regierol voor provincie. Juist niet aan lopende programma overlaten, dan blijft het business as usual. Wat gebeurt er als we niets doen? De langdurig stilgelegde plangebieden en terreinen hebben een bijzonder negatief effect op de inrichting van de stad en/of het buitengebied, de kwaliteit van de leefomgeving en de waardering van die leefomgeving. De terreinen vormen daarmee niet enkel een probleem voor de vastgoedsector en het grondbedrijf (renteverlies) maar ook voor de leefgemeenschap in haar totaliteit. Het is daarmee een maatschappelijk vraagstuk geworden. Zonder passend perspectief is er sprake van teloorgang met alle gevolgen van dien. Aanpak nu is vooral belangrijk vanwege de sociale implicaties van het probleem. Welke pauzelandschappen zijn voor de provincie van belang om een visie te ontwikkelen? Waar we zelf verantwoordelijk zijn (eigen projecten zoals situatie rondom EHS). Waar we zelf al als organisatie in deelnemen (pas op voor aap op de schouder). Systeemgrenzen van grof (landschap) naar fijn (binnenstedelijke locatie) aanbrengen. Aansluiten bij huidige provinciale belangen, daar waar zich problemen voor doen. Verder inzetten op bewustwording, verschuiving in het planologie denken. Het is maatwerk en acceptatie van het open eind is belangrijk. Afbakening en differentiatie in onderdelen woningbouwlocaties/ leegstaande kantoorlocaties/bedrijventerreinen, winkelcentra, stationslocaties, groen. Welke projecten zijn er om (samen) aan te pakken? Aanhaken bij bestaande projecten (meerwaarde), geen nieuwe projecten optuigen, uitgaan van interactieve planvorming. 5 grote gemeenten vanuit GSB, aanhaken bij voorstel hiervoor. Wat als tijdelijke invulling zo n succes is dat men er niet meer vanaf wil? Van te voren over nadenken (verwachtingsmanagement! Initiatieven moestuinen, stadslandbouw (vanuit platform). Wat is de provinciale rol Aan de voorkant de integrale aanpak bewerkstelligen. Veel is lokale problematiek. Het beleid is: decentraal wat kan, centraal wat moet. Niet nog een handboek maar wel agenderen. Pauzelandschappen vragen om een ander aanpak. Er gebeurt van alles om stagnatie aan te pakken en in te spelen op de nieuwe omstandigheden, van pensioenfondsen tot architecten en ontwikkelaars. Bij bouwprocessen rekening houden met verschillende fases in het project: op voorhand al nadenken over tijdelijke invullingen en waar de mensen behoefte aan hebben. Welke route moet worden gevolgd? - Vooral bewustwording op gang brengen (ook binnenshuis). - (Versoepeling) regelgeving. - Verleiden en agenderen (ondersteunen platformfunctie). 13/17

14 - Geld (spierinkje als prikkel/stimulans). o Overwegingen ten aanzien van de samenwerking - C&R is niet breed genoeg om deze problematiek aan te pakken, verbreding nodig. Positionering vanuit EZ is van belang om financiële kant aan te pakken (verdienmodellen). - Niet te lang theoretisch bezig te zijn maar dit vanuit de praktijk op te pakken. o Er kan bij lopende projecten worden samengewerkt (er zijn er diverse). o De weg hier naar toe is al een voorbeeld van het nieuwe denken ; doendenken-leren. Pilots: in plaats van sectoraal, meer integraal benaderen en vooral concreet maken. - Grensbewaking: wees duidelijk over de rol van de provincie. Pas op voor de aap op de schouder, houd de rol van de provincie scherp in beeld. Randvoorwaarden opstellen rol provincie en steun aan gemeenten, er zijn veel mogelijkheden. Er is in de wereld van gebiedsontwikkeling al veel conceptontwikkeling gaande, daar vooral niet tussen gaan zitten. Waar mogelijk overlaten aan de partijen. Pas op met het optuigen van een nieuw programma. Beter is aan te haken bij bestaande mogelijkheden en initiatieven, die zijn er legio. Helder moet zijn dat de provincie het probleem niet van de eigenaar overneemt, rol is vooral facilitair ondersteunend, meedenkend. Bij eigen projecten een actieve (zoals EHS), meedenken over alternatieven, ondersteunen van de tijdelijkheid (maatwerk). Het gaat om een integrale aanpak van een ontwikkeling waarin de provincie haar rollen nog moet scherpstellen. Er is geen duidelijke lineair standpunt meer gaat het om de wijze waarop de provincie haar insteek communiceert. 14/17

15 Werksessie 2. De Provincie en de lokale praktijk Locatie: Tijdelijke paviljoen Legokerk van het Grenswerkfestival in Enschede. Datum: 29 september uur. Start 13 uur in de Media Art Café met toelichting op het tijdelijk paviljoen. Doel: kennis delen, ervaringen uitwisselen met het veld, integrale aanpak en frame voor nieuwe methodiek bespreken, inspireren. Doelgroep: deelnemers werksessie 1 en lokale initiatiefnemers, gemeenten en organisaties, met name Enschede, Deventer en Steenwijk. Tijdens de werksessie 1 wordt het definitieve programma besproken. Resultaat: De insteek, het belang en de rol van de provincie is helder bij partijen. De aanzet van het kader voor nieuwe planningsmethodiek is besproken. Er zijn aandachtspunten en vervolgacties geformuleerd. Er is een begin van een provinciaal netwerk voor de omgang met Pauzelandschappen. PROGRAMMA uur Lunch mogelijkheid in café op eigen initiatief en inloop koffie en thee uur Start: welkom en toelichting programma door Gerda Brethouwer, BMC uur Inleiding Sjoerd Cusveller Programmaleider C&R Pauzelandschappen Beknopte presentatie van uitgangspunten en uitkomsten interne werksessie uur Carousel (10 minuten) van initiatieven in de provincie ter verduidelijking uur Pauze uur In groepjes bespreken integraal oppakken opgaven uur Conclusies uur Afsluiting Deze werksessie bestaat uit twee delen, een plenair en een interactief deel. De uitkomsten van de eerste werksessie vormen de aanzet voor de verdere uitwisseling met het veld over een mogelijke programmatische aanpak. Lokale deelnemers geven inzicht in hun eigen initiatieven. Interactief volgt de uitwisseling en worden conclusies getrokken over het frame voor de nieuwe planningsmethodiek, die door de verschillende partijen te benutten is. 15/17

16 Verslag Expertmeeting 2 De Provincie en de lokale praktijk 3 De vijf grote gemeenten in Overijssel zijn gevraagd projectvoorstellen in te dienen over de omgang met Pauzelandschappen. In passende locatie, het tijdelijke paviljoen Legokerk van het Grenswerkfestival in Enschede zijn de uitkomsten van de interne expertmeeting gepresenteerd door Gerda Brethouwer. Vervolgens zijn in een carrousel de ontwikkelingen in steden weergegeven: Enschede, Hengelo (Proeftuin), Deventer (Clickpark), Zwolle en Almelo. Daarna is er plenair uitgewisseld over de initiatieven maar vooral over de rollen en verantwoordelijkheden en op welke wijze de verschillende partijen hierin de handen in een kunnen slaan in de provincie. Aan de orde kwamen: presentatie van uitgangspunten en bevindingen provincie; doorlopen initiatieven; uitwisseling over de belangen en rol van de provincie en gemeenten; keuzen in prioriteiten ten aanzien van de insteek; conclusies trekken en intenties uitspreken ten aanzien van de nieuwe planningsmethodiek Pauzelandschappen. Aanbevelingen over de belangen, rollen en verantwoordelijkheden Think global, act local! Het onderwerp wordt belangrijk gevonden door zowel provincie als externe partijen. We zijn nu op tijd en hollen niet achter de feiten aan. Vanuit de verschillende aandachtsgebieden is het belang evident. Er moet vooral gewerkt aan uitwisseling via een intern en extern netwerk. De relatie vastgoed, gemeente en provinciale overheid is een complexe, wat is gewenst in houding (loslaten of er bij blijven, steunen en richting geven). De gemeenten en provincie moeten daarin ook een eigen verantwoordelijkheid nemen en rol bepalen. Het is belangrijk ook naar de regelgeving te kijken, versoepelen om nieuwe initiatieven en kansen mogelijk te maken. Er is een omslag in het denken nodig, mensen maken de stad. Er is een urgentie deze te betrekken. Daar is nog geen methode voor maar het is wel belangrijk daaraan proefondervindelijk te werken. In plaats van tussentijd en tijdelijkheid moet meer gedacht in termen van kansen en waardeontwikkeling. We hoeven niet het wiel opnieuw uit te vinden maar kunnen delen en samenwerken. Naast stagnatie in bouw en ontwikkeling zijn er omgekeerd ook initiatieven die letterlijk een plek zoeken. Deze met elkaar verbinden. Niet zozeer uitgaan van de beperking maar juist van kansen voor Proeftuin Overijsselse Pauzelandschappen. Dat geeft waardecreatie! 3 29 september uur Tijdelijk pavljoen Stationsplein Enschede 16/17

17 BIJLAGE 3 Lijst Deelnemers en geïnterviewden 17/17