Groeidocument Beschermd Wonen Valleiregio Eerste versie groeidocument

Transcriptie

1 Groeidocument Beschermd Wonen Valleiregio Eerste versie groeidocument Samen voor onze inwoners Status: goedgekeurd regionaal bestuurlijk overleg Wmo/BW/MO d.d. 25 juni 2015 V1.0, 25 juni 2015 Opsteller: Helen Snel

2 In de toekomst kunnen inwoners met psychische kwetsbaarheid - net als iedereen - zelfstandig wonen in nabijheid en deelnemen aan de samenleving. Ieder op zijn unieke manier. zijn er voor deze inwoners op de lokale woningmarkt zelfstandige woonconcepten waarbij de behoefte aan begeleiding en ondersteuning op maat is geregeld. zijn er participatiemogelijkheden die de eigenheid van de doelgroep respecteren en maken dat elk mens in de samenleving er toe doet. Deze toekomst in onze Valleiregio kunnen wij als gemeenten samen met partners uit het veld realiseren. 1

3 Inhoud Samenvatting... 3 Bespreek / beslispunten Inleiding Aanleiding Groeidocument Leeswijzer Referentiekader Positionering beschermd wonen binnen de GGZ Beschermd wonen Wmo Scope beschermd wonen Valleiregio Ons mensbeeld Onze visie beschermd wonen Valleiregio Huidige situatie (oude AWBZ-regime) Gewenste ontwikkelrichting (Wmo 2015) Integrale ondersteuning psychisch kwetsbare inwoners Uitgangspunten voor een strategie In de tijd gezien Financiële implicaties Beleidskader uitvoering beschermd wonen tot medio Vervolg Bijlage I Lijst van betrokken personen

4 Samenvatting Vanaf 1 januari 2015 bestaat de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) niet meer. De intramurale GGZ (geestelijke gezondheidszorg) is dan anders georganiseerd. De intramurale GGZzorg gericht op behandeling wordt ondergebracht onder de Zvw (Zorgverzekeringswet). Het beschermd wonen gericht op begeleiding is in de Wmo 2015 (Wet maatschappelijke ondersteuning) een taak van de centrumgemeenten in samenwerking met de regiogemeenten. Voor de mensen die vanuit de AWBZ een indicatie hebben voor beschermd wonen (GGZ-C) geldt een overgangsrecht van maximaal vijf jaar (tenzij de indicatie eerder afloopt). Sommigen van hen hebben beschermd wonen levenslang nodig (eindstation). Zij vallen nu nog onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten, maar krijgen waarschijnlijk in de toekomst toegang tot de Wlz (Wet langdurige zorg). Voor de mensen met een tijdelijke behoefte aan beschermd wonen geldt de Wmo Binnen de Wmo is beschermd wonen bedoeld voor mensen vanaf 18 jaar met psychische kwetsbaarheid die zich (nog) niet op eigen kracht kunnen handhaven in de maatschappij, maar die wel mogelijkheden hebben om weer te participeren. Beschermd wonen is voor hen een opstap naar (weer) zelfstandig wonen al dan niet met ambulante begeleiding. Het voorliggende groeidocument is opgesteld in opdracht van de wethouders van de Valleiregio. Het omvat een visie c.q. ontwikkelrichting op beschermd wonen en een beleidskader voor de periode Meerjarige visie - ontwikkelrichting De visie heeft betrekking op de doelgroep waarvoor binnen de Wmo beschermd wonen tijdelijk en een opstap is. Inwoners die hiertoe behoren willen net als iedereen eigen regie op het zelfstandig wonen en leven in nabijheid en in de samenleving. In de huidige situatie is dit nog niet helemaal naar wens of mogelijk. Men verblijft nu vaak in een beschermende woon- en leefomgeving bij een instelling waar de eigen regie voor relatief lange tijd wordt overgenomen en de hospitalisatie een eventuele terugkeer naar een zelfstandig leven niet zomaar vanzelfsprekend maakt. Of men woont wel zelfstandig al dan niet met ambulante begeleiding, maar men is vaak eenzaam en is geen onderdeel van de samenleving. Ook heeft men bij terugval in het ziekteproces geen ander alternatief dan opnieuw weer beschermd wonen. We kunnen dit veranderen. Door een integrale benadering vanuit de Wmo kunnen we de doelgroep namelijk solide ondersteunen in de behoefte aan eigen regie op het eigen leven. Dit gaat verder dan beschermd wonen als voorziening. Het betekent het bevorderen van de zelfredzaamheid op de verschillende levensgebieden waarvan wonen er een is. In het voorliggende groeidocument wordt daarom gepleit voor: Het inzetten van de voorziening beschermd wonen alleen als het niet anders kan. Dus als verblijf bij een instelling noodzakelijk is vanwege de 24 uur per dag toezicht of begeleiding. Het ontwikkelen en op de lokale woningmarkt brengen van zelfstandige woonconcepten met daaromheen een sterke en flexibele (in) formele steunstructuur (Wmo). De doelgroep huurt of koopt zelf en voor de formele ondersteuning kan men aanspraak maken op de Wmo. Men kan hierdoor thuis (blijven) wonen ondanks de problemen die men ondervindt in het dagelijkse leven vanwege de psychiatrische aandoening of psychosociale problemen. Het vergroten van de participatiemogelijkheden van de doelgroep. Iedereen doet mee gebaseerd op zijn mogelijkheden. Hierin hebben wij als gemeenten vanuit het sociale domein een belangrijke rol. 3

5 Ook vragen wij van de aanbieders van beschermd wonen om daaraan expliciet bij te dragen door een op maat en op maatschappelijke participatie gerichte begeleiding te gaan geven. Strategie en financiële implicaties Belangrijk voor de doelgroep worden de lokale zelfstandige woonconcepten met steunstructuur, waardoor thuis (blijven) wonen mogelijk is. Hiermee wordt instroom in beschermd wonen voorkomen en kan deze intramurale voorziening worden afgebouwd tot een voor de Valleiregio noodzakelijk te behouden capaciteit. Dit verlaagt de aanspraak op het beschermd wonen-budget, terwijl het (toekomstige) beroep op het Wmo-budget zal toenemen. Een financiële verschuiving van het beschermd wonen-budget naar de regiogemeenten lijkt hierin logisch. De ontwikkelrichting vraagt immers om een stevige sturing en inbedding in de lokale infrastructuren van de gemeenten binnen de Valleiregio. Voor de realisatie van de visie is een gefaseerde meerjarige aanpak nodig die resulteert in een lokale uitvoering van beschermd wonen in enge zin (taak) en de ondersteuning van de participatie van de psychische kwetsbare mensen in brede zin (maatschappelijke opgave). Beleidskader geldig voor 2015 en 2016 Het realiseren van voornoemde visie kost tijd. Daarnaast moet ook de winkel worden opengehouden. Bestaande indicaties lopen af en nieuwe aanvragen voor beschermd wonen komen binnen. Verder dient de inkoop van beschermd wonen voor 2016 zich aan. Voor de korte termijn wordt daarom in deze versie van het groeidocument een beleidskader opgenomen. Uiteraard wordt hierbij rekening gehouden met de lange termijn visie. Commitment De visie gaat ook over ons, centrumgemeente Ede en de regiogemeenten van de Valleiregio. Mensen die vanuit hun positie als bestuurder, manager of medewerker van betekenis zijn voor mensen met psychische kwetsbaarheid. Doordat wij de benodigde faciliteiten en randvoorwaarden kunnen bieden in samenwerking met onder andere de aanbieders, woningcorporaties en de nulde lijn. Het groeidocument vraagt om collectieve instemming van de bestuurders van de gemeenten binnen de Valleiregio. 4

6 Bespreek / beslispunten Het regionaal bestuurlijk overleg Wmo/BW/MO van 25 juni 2015 heeft ingestemd met: 1. De in hoofdstuk 3 geschetste visie/ontwikkelrichting beschermd wonen. Deze omvat in het kort: Integrale ondersteuning van de psychisch kwetsbare inwoners door op lokaal niveau te zorgen voor: a) het bevorderen van inclusie en maatschappelijke participatie, b) het bevorderen en ondersteunen van thuis wonen door het ontwikkelen van zelfstandige woonconcepten met (in)formele steunstructuur en c) het alleen inzetten van beschermd wonen als voorziening als dit thuis wonen tijdelijk niet kan. Lokale uitvoering van de taak beschermd wonen (beoordelen en beschikken) als onderdeel van deze integrale ondersteuning van psychische kwetsbare inwoners door de regiogemeenten. Binnen de beschermd wonen-instellingen wordt de begeleiding gericht op bevordering van de maatschappelijke participatie en daarmee uitstroom. Het aanhouden van een voor de Valleiregio beperkte noodzakelijke capaciteit (regionaal Wmo-BW) tegenover investeren in het ontwikkelen van zelfstandige woonconcepten met (in)formele steunstructuur lokaal (Wmo). In samenhang met bovenstaande het verschuiven van het beschermd wonen-budget naar de regiogemeenten. Dit kan op twee manieren: a) gedeeltelijk: het deel nodig voor lokaal Wmo gaat naar de regiogemeenten en het resterende deel voor de aan te houden beschermd wonen-plekken beheert centrumgemeente Ede of b) het gehele budget wordt verdeeld over de regiogemeenten. Wat het beste is dient nader bekeken te worden mede als onderdeel van de pilot zoals hierna bedoeld. 2. Het maken van een start met de ontwikkelrichting. 2.1 Met ingang van 2016 in de vorm van een pilot beginnen met het integraal gaan ondersteunen van de doelgroep, zoals bedoeld onder punt 1. Er kan dan ook ervaring worden opgedaan die relevant is wanneer in de toekomst de centrumgemeentetaak landelijk niet meer zal bestaan en beschermd wonen een lokale taak wordt. Aangemeld voor de pilot zijn: gemeente Scherpenzeel en Wageningen. Deze regiogemeenten stellen in de tweede helft van 2015 een plan van aanpak op dat wordt voorgelegd aan centrumgemeente Ede. 2.2 In de tweede helft van 2015 onder coördinatie van centrumgemeente Ede starten met een behoeftepeiling onder de doelgroep om te weten aan welke soort zelfstandige woonconcepten met welke steunstructuren behoefte is en deze daarna in co-creatie te ontwerpen. 3. Het beleidskader (vooralsnog voor tot medio 2016) als uitgangspunt voor de inkoop 2016 en de uitvoering van beschermd wonen (hoofdstuk 4). 4. Het na akkoord van het regionaal bestuurlijk overleg Wmo/BW/MO opleveren van het groeidocument aan de Colleges van de regiogemeenten voor vaststelling en mandaat voor de verdere uitwerking. Het regionaal bestuurlijk overleg is dan voor dit vervolg het schakelpunt. 5

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Vanaf 1 januari 2015 is beschermd wonen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) overgeheveld naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015). Beschermd wonen is dan een maatwerkvoorziening die centrumgemeenten in samenwerking met de regiogemeenten moeten bieden aan mensen met psychische kwetsbaarheid. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. In het laatste halfjaar van 2014 is gezorgd voor de continuïteit van zorg voor de AWBZ-overgangscliënten en het inregelen van de dienstverlening aan nieuwe cliënten (transitie). Nu is er tijd voor transformatie. De wethouders van de Valleiregio 1 hebben opdracht gegeven voor een regionale visievorming op beschermd wonen, tijdshorizon 2015 t/m Groeidocument Er is gevraagd om een flexibele visie en beleid voor beschermd wonen om mee te kunnen bewegen met de actualiteit, maar wel met een duidelijke stip op de horizon. Ruimte houden is relevant, omdat beschermd wonen een nieuw beleidsterrein is en net als vorig jaar is de dynamiek rond beschermd wonen nog groot 2. Verder staat in de opdracht: eerst een visie (juni) en daarna een beleid (september). Het is bij nader inzien beter om deze twee stappen samen te voegen. Om sneller te kunnen voldoen aan de behoefte om uitgangspunten te hebben voor de behandeling van (her)aanvragen beschermd wonen en de inkoop Daarom omvat deze eerste versie van het groeidocument: een lange termijn visie/denkrichting voor beschermd wonen en een beleidskader voor de uitvoeringspraktijk vooralsnog geldig tot medio Voor deze versie zijn belangrijk geweest de in medio februari tot en met april jl. gehouden beeldvormende gesprekken met (een vertegenwoordiging van) de belangrijkste betrokkenen: inwoners met psychische kwetsbaarheid, aanbieders, regiogemeenten en woningcorporaties 3. Een volgende versie van het groeidocument kan volgend jaar gemaakt worden of zoveel eerder indien ontwikkelingen of voortschrijdend inzicht daartoe aanleiding geven. 1.3 Leeswijzer Eerst wordt algemene informatie gegeven over beschermd wonen (hoofdstuk 2). Daarna wordt na een korte beschrijving van de huidige situatie rond beschermd wonen een voorstel gedaan voor een toekomstige richting van beschermd wonen (hoofdstuk 3). Vervolgens wordt ingegaan op het beleidskader voor de uitvoering van beschermd wonen (hoofdstuk 4). In het laatste hoofdstuk (5) gaan we in op het vervolg. 1 De Valleiregio bestaat uit de regiogemeenten: Barneveld, Ede, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel en Wageningen. Naast regiogemeente is Ede centrumgemeente voor de maatschappelijke opvang en beschermd wonen. 2 Belangrijke ontwikkelingen zijn onder andere: de landelijke discussie over de ontoereikendheid van het rijksbudget voor 2015, het verdelingsvraagstuk voor de komende jaren, de mogelijke toelating van AWBZ-overgangscliënten beschermd wonen tot de Wet langdurige zorg, het ondersteuningsprogramma Opvang en Bescherming en de commissie Toekomst Beschermd Wonen (VNG) die onder meer zal adviseren over de toekomst van de centrumgemeententaken. 3 Zie bijlage I voor de betrokken personen. 6

8 Voor de leesbaarheid wordt in de tekst gesproken over hij en wordt uiteraard ook de vrouwelijke persoonsvorm bedoeld. 2. Referentiekader Het referentiekader gaat in op: de positionering van beschermd wonen in de GGZ (2.1) en binnen de Wmo 2015 (2.2), de scope van beschermd wonen binnen de Valleiregio (2.3) en ons mensbeeld (2.4). 2.1 Positionering beschermd wonen binnen de GGZ Met ingang van 2015 is de AWBZ vervallen. De zorg in de GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg) wordt vanaf dan georganiseerd en gefinancierd vanuit drie wetten: de Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). In het kort voorzien deze financieringsdomeinen in de volgende zorg/ondersteuning: Zvw Wlz Wmo Ambulante behandeling Intramurale behandeling (opname in een psychiatrische instelling) tot 3 jaar Intramurale behandeling na 3 jaar In de toekomst 4 : toegang voor GGZ-C met blijvende behoefte aan beschermd wonen Openbare geestelijke gezondheidszorg (Oggz) Maatschappelijke opvang Maatwerkvoorzieningen als individuele begeleiding, dagbesteding, vervoer Vanaf : beschermd wonen GGZ-C (tijdelijke intramurale begeleiding) Bij de decentralisatie van beschermd wonen zijn alle mensen die onder de AWBZ zijn geïndiceerd voor het zorgzwaartepakket GGZ-C 1-6 met grondslag psychiatrie (indicatie beschermd wonen) onder de verantwoordelijkheid gekomen van de gemeenten. Hierin zijn drie groepen (los van de categorieindeling C 1-6) te onderscheiden: 1) Sectorvreemde verzilvering. Sommige indicaties beschermd wonen zijn verzilverd in een andere sector (onder andere Verstandelijke Gehandicapten, Verzorging & Verpleging) en worden waarschijnlijk op termijn onder het juiste domein gebracht. 2) Groep herstel en stabilisatie De verwachting is dat deze mensen onder de Wlz komen te vallen, omdat levenslang intramurale toezicht of begeleiding, 24 uur per dag nodig is en stabilisatie van de situatie het hoogst haalbaar is. Beschermd wonen is eindstation. 3) Groep herstel en participatie Deze wordt als de doelgroep voor de Wmo 2015 gezien, omdat deze mensen mogelijkheden tot herstel van zelfredzaamheid en participatie hebben. Men stroomt dus ook weer uit beschermd wonen. De gemiddelde verblijfsduur in beschermd wonen voor wie dit tijdelijk nodig heeft, is op basis van de ervaringen in het oude AWBZ-regime gemiddeld tussen de twee en vier jaar. 4 Wanneer dat zal zijn is nog niet bekend. De landelijke objectieve criteria voor de Wlz zijn nog in ontwikkeling. 7

9 Te verwachte mutaties in omvang overgedragen cliënten beschermd wonen (GGZ-C) voor de gemeenten Sectorvreemde verzilvering Herstel en stabilisatie Blijvende behoefte Herstel en participatie Tijdelijke behoefte Naar juiste sector Toegang tot Wlz Wmo 2015 Op het moment van schrijven zijn deze mutaties niet te kwantificeren, omdat de toegangscriteria voor de Wlz nog niet bekend zijn. Wel zullen we dit jaar samen met de aanbieders proberen een inschatting te maken. Wat we nu wel weten is de looptijd van de indicaties van de overgangscliënten die wij als Valleiregio overgedragen hebben gekregen. Bron: 5 e en laatste GO bestand maart Lengte afgegeven indicaties BW in jaren Aantal indicaties BW t/m 5 jaar % jaar % 464 De lange duur van de indicaties van 13 t/m 15 jaar kunnen de indruk geven van een permanente behoefte aan beschermd wonen (en daarmee Wlz), maar dit kunnen we niet zomaar stellen. Zo is er ook geen verklaring waarom er in het verleden door het CIZ geen indicaties met een looptijd tussen 5 en 13 jaar zijn afgegeven. 2.2 Beschermd wonen Wmo 2015 De ideologie achter de decentralisatie van beschermd wonen is dat voor de doelgroep die beschermd wonen tijdelijk nodig heeft, de gemeenten beter en meer dan in het AWBZ-regime aandacht kunnen besteden aan een integrale bevordering van zelfredzaamheid en participatie vanuit het sociale domein, op regionaal en lokaal niveau. Doelgroep Groep herstel en participatie: mensen vanaf 18 jaar met een psychiatrische aandoening en/of psychosociale problemen die ten gevolge hiervan nog niet zelfstandig kunnen wonen en die tijdelijk toezicht of begeleiding, 24 uur per dag in de nabijheid nodig hebben. De aanleiding tot de psychische kwetsbaarheid is heel verschillend: factoren in de persoonlijkheid, life event, trauma, ongeluk, alcohol of drugs e.d. Naast de psychische conditie kan sprake zijn van een verslaving, verstandelijke of somatische beperking of een justitiële achtergrond. Veel mensen uit de doelgroep hebben een behandeling in een psychiatrische instelling gehad en sommigen hebben een verblijf in een verslavingskliniek achter de rug. Begeleiding is nodig om weer grip te krijgen op het eigen leven. Veel mensen uit de doelgroep worden (na opname) ambulant behandeld. Verder hebben de meesten een vorm van uitkering (Wajong, WWB of WIA) en een enkeling heeft inkomsten uit werk. Tijdelijke maatwerkvoorziening beschermd wonen Beschermd wonen wordt in de Wmo 2015 omschreven als: wonen in een accommodatie van een instelling met daarbij behorend toezicht en begeleiding, gericht op het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie, het psychisch en psychosociaal functioneren, stabilisatie van een psychiatrisch ziektebeeld, het voorkomen van verwaarlozing of maatschappelijke overlast of het 8

10 afwenden van gevaar voor de cliënt of anderen, bestemd voor personen met psychische of psychosociale problemen, die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. Beschermd wonen is binnen de Wmo 2015 een tijdelijke maatwerkvoorziening. Dit betekent twee dingen. In de eerste plaats, dat voor beschermd wonen aanleiding kan bestaan als men niet op eigen kracht of met steun van de omgeving of met een algemene of andere maatwerkvoorziening is geholpen. In de tweede plaats, dat betrokkene gebaseerd op zijn mogelijkheden zo snel als kan (weer) in staat wordt gebracht om zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. Samenhang met lokale Wmo en andere domeinen Uit bovenstaande blijkt dat beschermd wonen niet los is te zien van het brede sociale domein i.c. de lokale Wmo (informele ondersteuning, welzijn, voorzieningen, wonen, participatie). Wanneer een jeugdige 18 jaar wordt en beschermd wonen nodig heeft, is er een overgang van de Jeugdwet naar de Wmo Daarnaast is er een relatie met de Zvw en Wlz. De meeste mensen uit de doelgroep worden ambulant behandeld vanuit een GGZ-kliniek (Zvw). Omdat het ziekteverloop grillig kan zijn, is soms (weer) een (kortdurende) opname nodig (Zvw) of ontstaat een blijvende behoefte aan beschermd wonen (Wlz). Verder is er een afbakening met de Wet forensische zorg. Wanneer de forensische titel afloopt, valt de financiering van het beschermd wonen voor de betrokkene onder de Wmo Financiering ZIN of pgb In de Wmo 2015 is bepaald dat beschermd wonen kan worden verstrekt in ZIN (zorg in natura) of via een persoonsgebonden budget (pgb). Het recht op een pgb is in de wet vastgelegd en ook de wettelijke criteria waaraan de aanvrager moet voldoen. De gemeenten kunnen nader beleid maken op het verstrekken van het pgb. Eigen bijdrage Voor beschermd wonen betaalt betrokkene een eigen bijdrage, waarbij hij altijd over een budget ter hoogte van zak- en kleedgeld moet kunnen beschikken. De rekenregels worden wettelijk vastgesteld. Het Centraal Administratie Kantoor (CAK) berekent, int de eigen bijdragen en draagt deze af aan de centrumgemeenten. Overgangsrecht Voor de mensen die onder de AWBZ een indicatie beschermd wonen hebben gekregen (ZZP GGZ-C) geldt een overgangsregeling. Deze indicatie is geldig tot maximaal vijf jaar (tot 2020). Indien de indicatie eerder afloopt en er is nog ondersteuning nodig, kan continuering vanuit de Wmo van toepassing zijn. De in het oude regime gekozen wijze van verzilvering dient eveneens gerespecteerd te worden, tenzij betrokkene instemt met een ander passend Wmo-aanbod. Wanneer beschermd wonen is verstrekt via een pgb, geldt voor dit pgb een overgangsrecht tot maximaal 1 januari Landelijke toegankelijkheid Beschermd wonen is landelijk toegankelijk. Mensen kunnen zich tot elke gemeente wenden voor beschermd wonen. Het betekent niet dat er in elke gemeente beschermende woonvormen moeten zijn. Beschermd wonen is regionale capaciteit. De plaatsing zal in de gemeente zijn waar betrokkene de meeste kans heeft op herstel van zelfredzaamheid en participatie (regiobinding). Bij uitstroom uit beschermd wonen is landelijk bepaald dat men zich in elke gemeente kan vestigen. 9

11 2.3 Scope beschermd wonen Valleiregio Omvang Voor de Valleiregio hebben we te maken met circa 470 indicaties 5. De meesten hiervan zijn inwoners van Ede, Wageningen en Barneveld. In alle regiogemeenten zijn beschermd wonen instellingen, met uitzondering van Rhenen. De ingekochte beschermd wonen-plekken zijn gezamenlijke capaciteit binnen de Valleiregio. Financiering Als centrumgemeente ontvangt Ede middelen van het rijk voor beschermd wonen. Daarnaast worden de eigen bijdragen beschermd wonen via het CAK ontvangen en verantwoord. Centrumgemeente Ede is verantwoordelijk voor de financiën en beoogt een goed rentemeesterschap. Het door het Rijk verstrekte budget aan de Valleiregio voor 2015: o Was (meicirculaire 2014): 17,7 miljoen (rijksbudget 16,3 miljoen en de ontvangsten vanuit de eigen bijdragen beschermd wonen, geschat op 1,4 miljoen; RB ). o Nieuw (meicirculaire 2015): 18,4 miljoen (rijksbudget 17,3 miljoen en de ontvangsten vanuit de eigen bijdragen beschermd wonen, geschat op 1,1 miljoen). Organisatie Op dit moment is beschermd wonen ingericht conform het in december jl. door de Colleges en Raden vastgestelde Mandaatbesluit en de Beleidsregel Beschermd Wonen 2015 (taakverdeling en toelatingscriteria). Hiermee zijn de inkoop en uitvoering van beschermd wonen centraal belegd bij centrumgemeente Ede en in samenwerking met de regiogemeenten. Centrumgemeente Ede betrekt de regiogemeenten bij het inkoopbeleid, doet de centrale inkoop en sluit de inkoopcontracten af. De inkoop voor 2015 is gebaseerd op de principes van het oude AWBZregime (NZa tarieven, ZZP GGZ-C categorieën). Inwoners en verwijzers kunnen zich tot elke Valleiregiogemeente (Wmo-loket, sociaal teams of andere lokaal ingerichte structuren) wenden. Bij een vermoeden van beschermd wonen vindt overdracht plaats aan centrumgemeente Ede. De beschermd wonen-instellingen hebben een rol bij de heraanvragen (kennis over de cliënt door dossieropbouw). Het toekennen van beschermd wonen en afgeven van beschikkingen ligt bij centrumgemeente Ede. 2.4 Ons mensbeeld In de beeldvormende gesprekken is naar voren gebracht: Elk mens heeft het recht om er te mogen zijn. Achter elk levensverhaal zit een bijzonder mens met unieke kwaliteiten. Kwaliteiten die waardevol zijn voor deze mens en voor de samenleving waarvan hij deel uit maakt. Een samenleving maak je samen. Door iedereen daarin op te nemen en mee te laten doen. Een mens is bij uitstek een sociaal wezen. Gezien worden door en zich verbonden voelen met anderen zijn basale behoeften die we allemaal hebben. Van nature is elk mens ergens opvallend goed in. Deze bron van eigenwaarde is een innerlijke kracht dat aanzet tot zelfsturing en ontwikkeling. Een mens is niet zijn situatie. Ook een psychisch kwetsbare mens is zoveel meer dan zijn psychische problematiek. 5 Vanuit de AWBZ overgedragen indicaties ZZP GGZ C, inclusief de sectorvreemde verzilvering en de mensen die waarschijnlijk toegang krijgen tot de Wlz. 10

12 Ons mensbeeld (conclusie): wij geloven in de kracht en mogelijkheden van de doelgroep en beseffen dat dit voor een ieder anders is. Dit mensbeeld is de onderlegger die focus en bezieling geeft aan paragraaf Onze visie beschermd wonen Valleiregio In dit hoofdstuk gaan we in op de huidige opzet van beschermd wonen (3.1) om vervolgens een mogelijke ontwikkelrichting te schetsen (3.2.1). Daarna formuleren we een aantal uitgangspunten om tot realisatie hiervan te komen (3.2.2) en geven we een globale planning (3.2.3). We sluiten af met een korte beschouwing op de financiële implicaties van de gewenste ontwikkelrichting (3.3). 3.1 Huidige situatie (oude AWBZ-regime) In een instelling of thuis met begeleiding De huidige situatie wordt bepaald hoe in het oude AWBZ-regime een indicatie beschermd wonen was te verzilveren. Dit is op twee manieren: verblijf in een beschermd wonen-instelling of thuis met ambulante begeleiding vanuit een instelling. Beide in ZIN of pgb. Verblijf in een beschermd wonen-instelling Dit beschermd wonen kenmerkt zich door toezicht of begeleiding 24 uur per dag. De aanloop naar en het vervolg op deze voorziening is per individu verschillend. Mensen die zich voor beschermd wonen aanmelden, komen meestal uit een behandelsetting of hebben in de thuissituatie al ambulante zorg of ondersteuning ontvangen (zie verderop). Minder vaak komt instroom voort uit een situatie waarbij een zelfstandig wonende inwoner geen GGZ-behandel verleden heeft. Verblijf, toezicht en begeleiding worden geboden door een regionale instelling voor beschermd wonen (RIBW), een GGZ-instelling of instelling voor maatschappelijke opvang met een toelatingsfunctie om beschermd wonen te mogen bieden. Iemand die beschermd wonen nodig heeft, verblijft op een afdeling of woonvorm op het instellingsterrein, maar vaker in een beschermende woonvorm in de wijk samen met anderen of alleen en waarbij het toezicht en de begeleiding in nabijheid door de instelling wordt verzorgd. Veel mensen worden tijdens verblijf in een beschermende woonvorm ambulant behandeld. Soms stroomt men tijdelijk uit beschermd wonen, omdat men bij terugval in het ziekteproces (kortdurend) weer klinisch opgenomen moet worden. De instelling biedt dan een terugkeergarantie. Bij definitieve uitstroom uit de beschermd wonen-instelling heeft een groot deel van de mensen thuis ambulante begeleiding nodig. Een belangrijke factor voor uitstroom is de beschikbaarheid van voldoende en betaalbare woningen. Thuis met ambulante begeleiding Mensen die liever niet in een instelling verblijven, kunnen in het oude AWBZ-regime kiezen voor ondersteuning in de vorm van een Volledig Pakket Thuis (VPT) of extramurale functies. Men ontvangt dan thuis de begeleiding en dienstverlening die men anders in de instelling zou krijgen (VPT) of ontvangt thuis de gekozen extramurale functies als begeleiding of huishoudelijke hulp. 11

13 Wat leert de huidige situatie ons? Uit de AWBZ-praktijk blijkt dat voor de doelgroep die beschermd wonen tijdelijk nodig heeft het gemiddeld verblijf in een beschermd wonen-instelling twee tot vier jaar is. Aanbieders leveren met beschermd wonen een belangrijke inspanning in het bevorderen van herstel en leren omgaan met de gevolgen van de psychische gezondheid. Deze begeleiding zou zich vanuit het doel van de Wmo nog kunnen uitstrekken naar alle levensgebieden 6. Een integrale ondersteuning bieden is overigens ook een uitdaging voor de gemeenten. Voor de bewoners biedt een instelling veiligheid en structuur, lotgenoten en daarmee soms ook steun. Maar een instelling werkt ook hospitalisatie in de hand. Met (dreigend) verlies van eigen initiatief, vaardigheden, zelfstandigheid en contact met de buitenwereld. De beste setting voor het creëren en behoud van zelfredzaamheid en participatie is juist het gewone leven zelf. Daarom hebben instellingen beschermende woonvormen in de wijk gebracht. En zoeken instellingen die binnen de Valleiregio zijn gevestigd naar andere beschermende woonvormen om in te kunnen spelen op de behoefte van de doelgroep om zo gewoon mogelijk te wonen en meer eigen regie te hebben. Een voorbeeld is het transformatieplan Soloplus/Centraal wonen 7. Een deel van de doelgroep met een AWBZ-indicatie voor beschermd wonen kiest voor thuis blijven wonen. Hoewel men zelfstandig of bij familie woont met VPT of extramurale functies, is daarmee niet altijd gezegd dat men ook onderdeel is van de samenleving. Eerder is sprake van een klein sociaal netwerk, soms dagbesteding, soms werk en vaak geen professioneel vangnet als de psychische conditie onstabiel wordt. Dit laatste wordt door woningbouwcorporaties als een groot probleem ervaren, omdat zij geconfronteerd worden met overlast, verwaarlozing of andere problemen. Men woont dan wel zelfstandig, maar een steunstructuur ontbreekt. Bij terugval in het ziekteproces kan dit betekenen dat weer een verblijf in beschermd wonen nodig is of een klinische opname. Steunstructuur = formele + informele ondersteuning. Formele ondersteuning: professionele begeleiding, sociaal team, FACT-team, wijkverpleegkundige. Informele ondersteuning: sociaal netwerk, mantelzorgers, ervaringsdeskundigen, vrijwilligers, algemene voorzieningen. In de huidige situatie valt samengevat onder andere op: de behoefte van de doelgroep om (zo) zelfstandig (mogelijk) te willen (blijven) wonen; het aanbodgericht daarop inspelen door de aanbieders met beschermende woonvormen in de wijk en andere begeleide woonvormen; dat het op afstand toezicht en begeleiding bieden zoals de aanbieders laten zien met deze woonvormen mogelijk is en dat voor hen die zelfstandig wonen al dan niet met ambulante begeleiding, het in nabijheid en onderdeel zijn van de samenleving niet altijd naar wens zijn geregeld. Het zijn belangrijke aangrijpingspunten voor een mogelijke ontwikkelrichting (3.2). 6 Levensgebieden (naar het voorbeeld van de zelfstandigheidsmatrix): financiën, dagbesteding, huisvesting, fysieke en geestelijke gezondheid, verslaving, activiteiten dagelijks leven, sociaal netwerk, maatschappelijke participatie en justitie. 7 Dit plan is in 2014 ingediend in het kader van de Inkoop voor Een plan door de aanbieders te realiseren. 12

14 3.2 Gewenste ontwikkelrichting (Wmo 2015) Integrale ondersteuning psychisch kwetsbare inwoners De doelgroep waarop de ontwikkelrichting betrekking heeft, is de inwoner met psychische kwetsbaarheid die mogelijkheden heeft tot (herstel van) zelfredzaamheid en participatie. Het is deze doelgroep die wij vanuit ons mensbeeld onderstaand perspectief toewensen. Mensen vanaf 18 jaar met een psychische kwetsbaarheid kunnen - net als iedereen - zelfstandig wonen in nabijheid en deelnemen aan de samenleving. Ieder op zijn eigen manier. Dit gaat verder dan beschermd wonen. Het toekomstbeeld betekent aandacht hebben voor alle levensgebieden. Een integrale benadering van de ondersteuningsbehoefte van de psychisch kwetsbare inwoner gericht op zo lang mogelijk zelfstandig wonen en deelnemen aan de samenleving (doelstelling Wmo). Het toekomstbeeld kunnen we realiseren door: Op lokaal niveau (regiogemeente) ondersteuning thuis: 1. mogelijkheden te creëren die inclusie en maatschappelijke participatie van de doelgroep tot stand brengen; 2. te zorgen voor de juiste randvoorwaarden op het gebied van wonen, woonomgeving en ondersteuning. Door het ontwikkelen van zelfstandig woonconcepten in een veilige en rustige omgeving met daaromheen een solide steunstructuur afgestemd op wat de individuele GGZinwoner nodig heeft en zodanig dat het beroep op beschermd wonen minder wordt. Het betekent op regionaal niveau (Valleiregio): 3. dat we beschermd wonen (met toezicht en begeleiding, 24 uur per dag) alleen inzetten als het echt niet anders kan, omdat de steunstructuur in de hiervoor bedoelde thuissituatie een terugval in het ziekteproces niet voldoende of verantwoord kan opvangen. Deze beschermd wonenplekken zijn gezamenlijke capaciteit voor de regiogemeenten. Dit voorkomt dat er in elke regiogemeente beschermde woonvormen moeten zijn. 4. dat we de aanbieders nadrukkelijk gaan vragen om de begeleiding in de instelling te richten op maatschappelijke participatie. Beschermd wonen is een opstap naar weer zelfstandig wonen en dient daarom als zodanig ingericht te zijn. In dit geheel zit volgens ons de transformatie! We lichten bovenstaande punten nader toe. 1) Op lokaal niveau zorgen voor inclusie en participatie van de doelgroep (Weer) meedoen in maatschappij is ook een taak van de gemeenten. De doelgroep heeft net als de andere inwoners naast basale levensbehoeften, ook wensen en behoefte aan verbondenheid en zingeving. Betekenisvol deel uit maken van de samenleving is voor iedereen anders en verschillend te bereiken. Dit vraagt van de lokale gemeenten een gericht Wmo- en participatiebeleid om te zorgen dat de kwetsbare doelgroep sociaal en maatschappelijk kan participeren (sociale relaties, vrije tijd, opleiding, vrijwilligerswerk, werken). Het gaat ook om het bevorderen van een klimaat waarin kansen ontstaan voor de doelgroep om erbij te kunnen horen en het gericht beïnvloeden van de beeldvorming over de doelgroep bij instanties en omwonenden (kwartiermaken). Het vraagt van de doelgroep het nemen van eigen verantwoordelijkheid en zich gebaseerd op de eigen mogelijkheden 13

15 willen inzetten voor de samenleving. Hierbij gaat het om wat voor de betreffende inwoner hoogst haalbaar is en dat hoeft niet altijd een baan te zijn. 2) Op lokaal niveau realiseren van zelfstandige woonconcepten met steunstructuur (ondersteuning thuis) Een eigen leven leiden midden in de samenleving is wat de doelgroep wil. Alleen ondervindt zij bij de realisatie hiervan (soms) problemen en heeft men hierbij (veelal blijvend) hulp nodig. Een ondersteuning die heel verschillend kan zijn. Sommigen kunnen zich op eigen kracht handhaven in de samenleving met een paar uur begeleiding in de week en anderen zullen bij het zelfstandig wonen intensieve begeleiding nodig hebben. Beide uitersten en alles wat daartussenin zit, kunnen we faciliteren met concepten die thuis wonen als uitgangspunt hebben en waarbij de begeleiding en ondersteuning er omheen wordt georganiseerd (steunstructuur). Ook is er aandacht voor het sociale netwerk die meehelpt in de steunstructuur. Waar nodig wordt deze ondersteund in haar rol. Dit alles vraagt om een goede lokale Wmo-inbedding van de gemeenten (brede sociale domein, woonvisie en bestemmingsplan). Gelet op de heterogeniteit van de doelgroep en de navenante ondersteuningsbehoefte is het van belang dat de zelfstandige woonconcepten voldoende variatie bieden. a) In de manieren van wonen: alleen, met anderen, kamer, appartement, studio, woning, verspreid of geclusterd. in een woonomgeving die aansluit op de wensen en behoeften van de doelgroep en met aandacht voor de omwonenden. Van belang is ook dat de woonomgeving uit een mix van verschillende inwoners bestaat. Sterke inwoners in de buurt kunnen steunend zijn voor kwetsbare inwoners. b) In de mate en wijze van inrichting van de steunstructuur: ambulante begeleiding en ondersteuning standaard beschikbaar of alleen als men het nodig heeft, dichtbij of op afstand, via ICT of fysiek, van professionals, ervaringsdeskundigen, eigen netwerk, mantelzorgers of wijkteam e.d. in de steunstructuur is ook de signalering geregeld door de sociaal wijkteams of andere ingerichte eenheden en verder een soepel opschalen van ambulante begeleiding en ondersteuning door professionals wanneer er een terugval in het ziekteverloop is. Ook de wijkverpleegkundigen en huisartsen zijn onderdeel van de steunstructuur voor de verbinding tussen het sociale en medische domein. Daarnaast zorgt voldoende variatie dat de doelgroep afgestemd op wat hij wil en kan, keuzemogelijkheden heeft in wonen en ondersteuning (vraaggestuurd aanbod, zie verderop). Zelf kunnen kiezen is een aspect van eigen regie. Dit betekent ook voor het wonen: zelf huren of kopen. Voor de financiering van de professionele begeleiding en ondersteuning kan men een beroep doen op de Wmo Het is bij het inrichten van de steunstructuur nodig om de kennis en ervaring van de aanbieders te benutten. Zij kennen de doelgroep en kunnen goed schatten wat reëel is. 14

16 Plaatje van de gewenste beweging van aanbodgericht naar vraaggestuurd: Huidige situatie aanbodgericht Gewenste situatie vraaggestuurd zelfstandig wonen willekeurige plek, evt. ambulante begeleiding variaties in zelfstandige woonconcepten met elk een eigen flexibele (in)formele steunstructuur Onderstaande toelichting is puur bedoeld ter illustratie: 1) Eigen appartement waar met een instelling via beeldcommunicatie vinger aan de pols gehouden wordt. 2) Verspreide woningen en een paar uur ambulante begeleiding van een aanbieder, met een steunpunt in de buurt in samenwerking met bijvoorbeeld het wijkteam. 3) Wanneer men samen met anderen wil wonen, een huis die men zelf heeft ingedeeld. Waar de dagelijkse begeleiding bestaat uit professionele begeleiding of GGZ-ervaringsdeskundigen en/of eigen familie. 4) Geclusterd wonen in een flatgebouw met een eigen appartement en individuele ambulante begeleiding, en een gezamenlijke ruimte voor ontmoeting en spreekuur met een professional (afgeleid van het idee van Soloplus/Centraal Wonen, transformatieplan aanbieders in Ede, 2014). 5) Appartementencomplex GGZ-inwoners en andere inwoners wonen, waar de ambulante begeleiding plaatsvindt door een instelling die het sociale netwerk betrekt bij de ondersteuning. 6) Wooneenheden in dezelfde wijk en dicht in de buurt van de aanbieder, omdat behoefte is aan snel contact in de begeleiding. Voor de goede orde dergelijke woonvormen zijn dus permanente woningen die op de lokale woningmarkt beschikbaar komen voor de doelgroep. Woningen waarvoor men zich inschrijft en die men zelf huurt of koopt. Als de begeleidings- of ondersteuningsbehoefte verandert of niet meer nodig is, kan men gewoon in zijn eigen woning blijven wonen. Als men op een bepaald moment wil verhuizen naar een ander woonconcept kan dat natuurlijk ook. Kiezen, inschrijven, wachttijd opbouwen, toegewezen krijgen e.d. zijn processen gelijk aan die bij andere reguliere woningen. Hoe komen we aan de zelfstandige woonconcepten met steunstructuur? De concepten worden ontwikkeld vanuit klantperspectief. Een gerichte behoeftepeiling hiernaar onder de doelgroep is de eerste stap. Het ontwerpen van de woonconcepten vindt plaats in co-creatie met in ieder geval: cliëntraden, aanbieders, woningcorporaties en gemeenten. Samen investeren we door inbreng van onze tijd, kennis, ervaring en creativiteit. Deze ontwerpfase vindt plaats met gesloten beurs. Het is onze compassie die ons beweegt. Het is een hart-zaak! Het opstellen van programma s van eisen en het aanbesteden is de volgende fase (inkoop van de concepten). Hiertoe behoort ook het bepalen welke zelfstandige woonconcepten waar in de Valleiregio worden gerealiseerd. Dit stellen de gemeenten in onderling overleg vast. Voldoende spreiding en openstaan voor inwoners uit de andere Valleiregiogemeenten zijn hierbij van belang om voldoende keuzemogelijkheden voor de doelgroep te creëren. 15

17 Het eigenaarschap van de woonconcepten kan komen te liggen bij de woningcorporaties en/of private investeerders en daarmee ook de daadwerkelijke (financiële) realisatie. Woningcorporaties kunnen meedoen indien zij financieel rendabel kunnen (her)bouwen. Als de bouw 8 gereed is, kan men verhuizen naar het woonconcept waarvoor men ingetekend heeft. In de exploitatiefase kopen de gemeenten de bij de woonconcepten benodigde ambulante begeleiding en ondersteuning in bij erkende aanbieders. 3) Beschermd wonen in een instelling wanneer het tijdelijk nodig is Beschermd wonen als intramurale setting is van belang wanneer meer toezicht of begeleiding nodig is dan de steunstructuur van het zelfstandig woonconcept kan bieden. Betrokkene wordt in een beschermd wonen-instelling optimaal toegerust om zo snel als kan weer naar huis te kunnen gaan. Zo is het ook voor de AWBZ-overgangscliënten (waarvoor herstel en participatie geldt en) die thans verblijven in de vorig jaar ingekochte beschermende woonvormen. Zij dienen immers uit te kunnen stromen en ook hen komt het perspectief van eigen regie, zelfstandig wonen en leven in de samenleving toe. Plaatje: gewenste situatie samengevat Thuis wonen zelfstandig wonen In verblijf bij instelling niet-zelfstandig wonen vraaggestuurd variaties in zelfstandige woonconcepten met elk een eigen flexibele (in)formele steunstructuur indien tijdelijk meer nodig is Beschermd wonen opstap naar weer thuis wonen begeleiding is gericht op maatschappelijke participatie weer terug naar huis 4) De begeleiding in beschermd wonen is gericht op maatschappelijke participatie Iedereen die tijdelijk in een beschermd wonen-instelling verblijft, ontvangt een integrale dienstverlening gericht op het hiervoor vermelde perspectief. Het aanbod vanuit de instelling omvat: het verblijf (100% afname) en intramurale toezicht of begeleiding (cliënt specifieke afname in volume en doelen). Dus maatwerk! De instellingen dienen te werken volgens actuele en beproefde methodieken die in dienst staan van het herstel van unieke persoonlijke processen van de doelgroep. Een herstel waarin kwetsbaarheid zich laat zien en ook kracht. Deze kracht is het uitgangspunt van de op maatschappelijke participatie gerichte begeleiding. Een dergelijke begeleiding zorgt voor een vloeiende lijn: wat voorliggend is ingezet, krijgt na uitstroom uit beschermd wonen een soepele voortzetting in de thuissituatie. Op maatschappelijke participatie gerichte begeleiding = het toeleiden van betrokkene naar het (her)vinden van zijn kracht en mogelijkheden, waardoor weer grip op het eigen leven ontstaat en sociaal isolement voorkomen en maatschappelijke deelname mogelijk wordt. Wat kan iemand zelf, welke wensen en doelen heeft men, wat is daarvoor nodig en van wie? Hierbij gaat het niet alleen om de professionele zorg. Het is vooral ook de taak van de instelling om binnen de intramurale setting juist die zaken te integreren waar iemand al regie over heeft, zoals sociale contacten, dagactiviteiten (recreatie, (vrijwilligers)werk, opleiding). Wanneer deze er niet zijn, is de 8 Dit hoeft niet per se nieuwbouw te zijn. Het kan ook gaan om herbouw of renovatie van bestaande woningen/vastgoed. 16

18 begeleiding gericht op het creëren of herstellen hiervan. Daarnaast ondersteunen de beschermd wonen-instellingen de betrokkenen in alle regelacties die nodig zijn voor de uitstroom. Dit vraagt ook eigen verantwoordelijkheid. Zo is de betrokkene bij instroom verplicht om zich in voorkomend geval als woningzoekende in te laten schrijven voor een reguliere woning of (in toekomst) voor een zelfstandig woonconcept. Ook heeft men de dagactiviteiten zo veel als mogelijk buiten de instelling en in de toekomstige woonplaatsgemeente. De beschermd wonen-instellingen die wij contracteren hebben in dit alles een spilfunctie. Het is een taak die wij expliciet vragen van de aanbieders. De instellingen onderhouden hiervoor uitstekende lokale relaties met de gemeenten, woningcorporaties, aanbieders van dagactiviteiten en instanties. Beschermd wonen in de gewenste situatie = verblijf + op maatschappelijke participatie gerichte begeleiding De aanbieder krijgt door dit laatste een belangrijke activeringsfunctie die gericht is op het creëren, herstellen of in stand houden van het sociale netwerk en de dagactiviteiten, en die ook omvat het begeleiden van betrokkene bij het (her)vinden of behouden van passend vrijwilligerswerk, arbeidsmatige dagbesteding of regulier werk. De instellingen verantwoorden niet de productie, maar de resultaten. Doorlooptijden en uitstroom (exclusief terugval of heropname binnen x maanden) zijn indicatoren voor de kwaliteit van de begeleiding gericht op uitstroom. Bureaucratie moet worden vermeden in de verantwoording van deze resultaten. In dit verband wordt opgemerkt dat de visie/denkrichting zoals in deze paragraaf is geschetst, bedoeld is voor de doelgroep en niet om de status quo van aanbieders te handhaven. Sterker nog, aanbieders van beschermd wonen kunnen zich kwalitatief onderscheiden in de mate waarin zij via de hierboven bedoelde begeleiding kunnen bijdragen aan het (weer) deel uitmaken van de samenleving door de doelgroep. Met kwalitatief wordt bedoeld, een resultaat dat in verhouding staat met de mogelijkheden van de bewoners die de aanbieders tijdelijk in zorg hebben. Anders bestaat het gevaar dat moeilijke cliënten bij de poort worden geweerd Uitgangspunten voor een strategie De huidige situatie en gewenste ontwikkelrichting zullen een tijd naast elkaar bestaan. Door het overgangsrecht is de huidige situatie maximaal vijf jaar aan de orde en verdwijnt op geleide van het aflopen van de AWBZ-indicaties en ten gunste van het in zicht komen van de ontwikkelrichting. Om het daadwerkelijk handen en voeten te geven worden de volgende - met elkaar samenhangende - uitgangspunten voorgesteld: 1. Investeer in thuis wonen door het ontwikkelen van lokale zelfstandige woonconcepten met een passende steunstructuur lokaal (Wmo) Investeer regionaal in innovatie en ontwikkeling van concepten van zelfstandige woonvormen. Doe dit in co-creatie met de relevante stakeholders. Begin met quick wins en pilots. Maak op basis van de behoeftepeiling onder de doelgroep, afspraken met elkaar over welke concepten waar te realiseren en sta daarbij als regiogemeente open voor elkaars inwoners. Koop in, realiseer, implementeer en exploiteer deze woonconcepten onder eigen verantwoordelijkheid van de regiogemeente. 2. Werk toe naar minder capaciteit beschermd wonen (regionaal) Houd hierbij het overgangsrecht in de gaten. Heb ook oog voor de groep mensen die permanent beschermd wonen nodig heeft (herstel en stabilisatie) die nu onder de Wmo 2015 valt en tot onze 17

19 verantwoordelijkheid behoort zolang voor hen de toegang tot de Wlz nog niet mogelijk is. Bedenk ook dat een bepaalde capaciteit aan intramurale plekken nodig is c.q. zal blijven wanneer thuis wonen tijdelijk niet kan worden opgevangen door de steunstructuur. Beperk het volume tot wat in de toekomst noodzakelijk is en breng dit samen met de aanbieders in kaart. 3. Geef de aanbieders van beschermd wonen een expliciete taak in het bevorderen van maatschappelijke participatie Dit zoals beschreven in de voorgaande paragraaf. Koop deze taak in met een resultaatafspraak. 4. Werk toe naar lokale uitvoering en verantwoordelijkheid van de ondersteuning van psychische kwetsbare inwoners 9 Thuis wonen ondanks de psychische kwetsbaarheid en maatschappelijke participatie van de doelgroep vraagt om een stevige lokale Wmo- en participatie-ondersteuningsstructuur die rond de eigen inwoners moet worden vormgegeven met de aanbieders, woningcorporaties en de nulde, eerste en tweede lijn. Breng daarbij het beoordelen en beschikken van beschermd wonen (ingeval thuis wonen tijdelijk niet kan worden opgevangen door de steunstructuur) ook onder lokaal niveau. Werk verder regionaal samen waar dat nodig en wenselijk is. 5. Houd het beschermd wonen-budget nog centraal Zie de middelen voor het beschermd wonen als regionaal budget en als gezamenlijke verantwoordelijkheid zo lang uitgangspunt 4 nog geen realiteit is. Het centraal beschermd wonenbudget zal door uitgangspunt 1 op termijn gaan verschuiven naar de regiogemeenten om lokaal passende ondersteuning thuis te kunnen gaan bieden (zie ook paragraaf 3.3. financiële implicaties). 6. Behandel heraanvragen en nieuwe aanvragen beschermd wonen vanuit de geest van de ontwikkelrichting Zie hoofdstuk In de tijd gezien Een tijdpad voor de voornoemde strategie zou kunnen zijn (op hoofdlijn): Overgangsrecht Beschermd wonen Aanbieders Zelfstandige woonconcepten Uitlopen Volume beperken tot wat noodzakelijk is Bieden van op maatschappelijke participatie gerichte begeleiding Innovatie, ontwikkeling en implementatie Lokale uitvoering, verantwoordelijkheid voor de doelgroep Naar toewerken De doorlooptijd van deze aspecten van de ontwikkelrichting is uiteraard verschillend. 9 Dit uitgangspunt is ook om een andere reden reëel. In een bestuurlijk overleg VWS-VNG in 2013 is afgesproken dat de centrumgemeenteconstructie voor maatschappelijk opvang en beschermd wonen op termijn zal verdwijnen. 18

20 Planning ontwikkeling van zelfstandige woonconcepten met steunstructuur (op hoofdlijn): Fase Behoeftepeiling onder doelgroep CG* 2. Ontwerp CG* A. Woonconcepten B. Afstemming Valleiregiogemeenten: wat, waar, welke afspraken regiotoegang voor elkaars burgers 3. Inkoop CG* programma van eisen, aanbesteden 4. Realisatie, implementatie en exploitatie RG * Coördinatie door centrumgemeente Ede (CG) in samenwerking met regiogemeenten (RG) 3.3 Financiële implicaties Met het in deze versie van het groeidocument geschetste beeld zal het financiële plaatje met betrekking tot het beschermd wonen-budget (BW-budget) veranderen. Er zijn drie sporen zichtbaar. De eerste heeft te maken met de Wlz en de andere twee met de in de voorgaande paragraaf beschreven ontwikkelrichting: 1. Een verschuiving van een deel van het BW-budget naar de Wlz. 2. Een verschuiving van een deel van het BW-budget naar lokaal Wmo voor het vormgeven van thuis wonen door ontwikkeling van lokale zelfstandige woonconcepten met steunstructuur. 3. Het reserveren van een deel van het BW-budget voor het kunnen inzetten van beschermd wonen (ondersteuning met verblijf bij een instelling) als tijdelijk meer nodig is dan in deze thuissituatie door de steunstructuur kan worden geboden. Ad 1. Dit vindt plaats wanneer de Wlz toegang gaat geven aan GGZ-C overgangscliënten voor wie beschermd wonen levenslang nodig zal zijn. Het is op dit moment wachten op de landelijke objectieve criteria die het CIZ (Centrum voor indicatiestelling) gaat hanteren. Ad 2. Het creëren van zelfstandige woonconcepten met steunstructuur voor de doelgroep zijn lokale voorzieningen die het beroep op beschermd wonen verminderen, maar waardoor de toekomstige aanspraak op de Wmo-voorzieningen zoals ambulante begeleiding, huishoudelijke hulp e.d. toeneemt. Hierdoor vindt een financiële verschuiving van (een deel van) het BW-budget plaats naar lokaal Wmo en daarmee naar de regiogemeenten. Ad 3. Vanuit het perspectief van de visie spreken we over beschermd wonen alleen nog als verblijf noodzakelijk is bij een instelling, omdat toezicht of begeleiding, 24 uur per dag nodig is. Voor de noodzakelijk aan te houden gezamenlijke capaciteit aan beschermd wonen-plekken binnen de Valleiregio dienen gelden over te blijven. Met dit resterende deel van het BW-budget kunnen we op twee manieren omgaan en op termijn zal dan ook een keuze gemaakt worden: We kunnen dit deel van het budget ook toedelen aan de regiogemeenten. Het nadeel is dat het leidt tot een verdeelvraagstuk. Een verdeling wordt gemaakt op basis van de zittende populatie 19