(Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen

Transcriptie

1 (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen Ronald Paans Vrije Universiteit Noordbeek IT Audit 11 november 2009 File: Presentatie Ronald Paans Vurore Elektronisch betalen 2009 Noordbeek B.V. Tel

2 Agenda AGENDA Onze rol als Rx bij maatschappelijk vertrouwen Vertrouwen van de consument in de front-end, de betaalmiddelen Vertrouwen van ons allen in de back-end, het elektronisch betaalverkeer, bestaande uit Berichtenverkeer tussen banken (de betaalstromen) Clearing (aangeven dat een transactie is gedekt = final ) Settlement (afrekenen) Wat brengt de toekomst voor de IT-auditor? (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 2

3 CNN Breaking News, 4 november 2009 FED MOVES SPARK NEW BUBBLE FEARS FED risks inflating asset and commodity prices and sinking the dollar The FED keeps its ultra-low rates for an extended period. It is hard to see how avoiding bubbles -- and the crashes that accompany them should not be central to the FED s mission Alan Greenspan claimed it was impossible to recognize a bubble in progress. It does not preclude FED s responsibility to prevent them from developing Stock prices are up 50%, oil prices above $80 and gold surged to $1,100 All of which suggests a substantial probability of a new bubble developing. Its bursting, at a time of large global budget deficits, is highly destructive to economic growth and employment So the FED s lack of action seems incautious. However, raising interest rates would abort the U.S. economic recovery and removing quantitative easing could cause a liquidity crisis given the huge U.S. budget deficit (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 3 NEWS

4 Consumentenvertrouwen VERTROUWEN IN DE NEDERLANDSE ECONOMIE Consumenten vertrouwen 0-5 jan- 08 feb- 08 mrt- 08 apr- 08 mei- 08 jun- 08 jul- 08 aug- 08 sep- 08 okt- 08 nov- 08 dec- 08 jan- 09 feb- 09 mrt- 09 apr- 09 mei- 09 jun- 09 jul- 09 aug- 09 sep- 09 okt- 09 procent MAART % - 18 % maand (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen Bron: CBS 4

5 Consumentenvertrouwen: De bankrun KLASSIEKE BANKRUN (Nu: elektronisch) (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 5

6 Vertrouwen in financiële sector nog lang niet hersteld VERTROUWEN IN FINANCIËLE SECTOR NOG LANG NIET HERSTELD BANKEN MOETEN RELATIE MET HUN KLANTEN VERBETEREN 28 mei De moeilijkheden in de banksector hebben overduidelijk negatieve gevolgen gehad voor de relatie tussen klanten en financiële instellingen. Dat blijkt uit een enquête van S1Enterprise 9% van de Europese en Amerikaanse consumenten hebben op dit moment vertrouwen in financiële instellingen 14% van de Europese consumenten gelooft dat de situatie in de komende twaalf maanden zal verbeteren (86% denkt er anders over) 37% blijft waarschijnlijk bij de huidige bank (63% liever niet) 27 % zegt dat ze de eigen bank zouden aanbevelen aan een ander (73% niet) 43 % zou anderen zelfs ontraden klant te worden bij dezelfde bank Banken dienen meer openheid te geven over hun financiële gezondheid (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 6

7 Bankvergunning en gecertificeerde jaarrekeningen (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 7

8 (kopie van website) DSB website, 18 oktober Q&A Q: Kan DSB Bank garanderen dat ik geen enkel risico loop? A: DSB Bank heeft veel ervaring met het verstrekken van kredieten aan consumenten en is zeer terughoudend in het nemen van risico s. In combinatie met het aanhouden van een ruime solvabiliteit en liquiditeit, waarop ook DNB toezicht houdt, is de kans dat uw spaargeld verloren gaat vrijwel afwezig. Het feit dat de bestuursvoorzitter van DSB Bank ook de enige aandeelhouder is van de bank, geeft een extra zekerheid dat er goed wordt opgelet. Zijn vermogen staat immers als eerste op het spel. Q: Bestaat bij DSB Bank enig risico dat grote afboekingen gedaan moeten worden? A: DSB Bank heeft geen enkele belegging in Amerikaanse hypotheken of andere Amerikaanse kredieten. Er hoeven dus vanwege de ontwikkelingen in de Verenigde Staten geen afboekingen te worden gedaan. (nu uit de lucht) (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 8

9 Minister van Financiën: Fortis is weer solvabel 29/9/2008 Volkskrant, 4 oktober 2008 NEDERLANDSE STAAT KOOPT FORTIS Buitengewoon spannende en zorgwekkende week voor Fortis De Nederlandse staat koopt voor euro alle Nederlandse activiteiten van Fortis Bank NL, ASR en deels ABN Amro Deze deal vervangt het akkoord van euro van afgelopen weekend, toen Fortis NL voor 49% eigendom werd van de Staat Let op de gezichten (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 9

10 Governance en toezicht (na schandalen) Spaarbanken failliet (1987) COSO model (1992) Cie Peters (1996) Tabaksblat (2003) etc. GOVERNANCE Toezicht Besturen Bewaken Raad van Bestuur Toezicht omvat onder andere Raad van Commissarissen Toezichthouders: SEC, DNB, AFM, OPTA etc. met hun RA, RE, RO (of US variant) Externe accountant (RA) Externe IT-auditor (RE) etc. Bewaken omvat onder andere Interne + externe auditors (RA, RE, RO) Controllers (RC) etc. Bedrijfsprocessen (Voortbrengingsproces) Rx = i = A R-letter i (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 10

11 Onze rol als Rx voor de crash Rx TOEZICHT Commissarissen WERELD I (zichtbaar) Klassieke spaarbank Verzekeraar Pensioenfonds Lage risico s, redelijke winst plat geaudit door Rx Veel rapporten Redelijke mate van zekerheid Crash 1929 Glass-Steagall Act (scheiding commerciële banken van investment banks Clinton 1999 Gramm-Leach-Bliley Act (combineer deze twee werelden) + Vertical integration = debt securization De mandjes of CDO s WERELD II (niet transparant) Investment banks, hedge funds Mandjes met garbage tegen fantasieprijzen Ponzi en zich volpompende BUBBLE Off-balance, frontrunning etc. Hoge risico s, hoge winst, geen toezicht Dankzij elektronisch betaalverkeer ontwikkelde de bubble zich razendsnel en kreeg een gigantische omvang (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 11

12 Een bubble = een ballon gevuld met lucht of een zeppelin met explosief waterstof, doordat USA geen helium wilde leveren Zonder de juiste controls, kunnen de gevolgen catastrofaal zijn (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 12

13 Systeemrisico RISICO FACTOREN Internationale politiek en wetgevers zijn verdeel en heers overeengekomen, en hebben gezorgd dat er geen overkoepelend toezicht is Plus: elektronisch betalen is te snel volwassen geworden, waardoor volumes enorm zijn toegenomen Plus: echt geld is veranderd in cijfers in spreadsheets Plus: toezicht en de Rx moeten binnen hun (veel te beperkte) scope werken Hierdoor is onze wereld te kwetsbaar voor SYSTEEMRISICO s en voor CRASHES (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 13

14 Maatschappelijk vertrouwen ROL VAN DE AUDITOR De auditor geeft assurance, namelijk de redelijke mate van zekerheid dat iets goed is Vooral bij financiële instellingen lopen veel auditors rond, voor toezicht, interne beheersing, certificering van de jaarrekening etc. Wanneer het maatschappelijk vertrouwen afneemt tot 9%, doen deze auditors blijkbaar voor 91% iets verkeerd Hoe kunnen wij deze beeldvorming over de auditors verbeteren? Antwoord: Help te voorkomen dat een faillissement onverwachts komt voor de consument Dit impliceert een politieke discussie over de plicht tot geheimhouding voor de toezichthouders en auditors Plus een discussie over wanneer instellingen too big to fail zijn (en willen wij wel monster conglomeraten?) (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 14

15 Ontwikkeling vertrouwen tussen 1999 en 2009 Vertrouwen van de consument Vertrouwen consument in financiële instellingen ??% 9% Wie meet dit? Vertrouwen consument in toezicht en Rx (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 15

16 Elektronisch betalen: drie lagen Internationaal betalingsverkeer Nationaal betalingsverkeer Bank A Equens Automated Clearing House Bank C DNB Bank klant relatie (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 16

17 Front-end van elektronisch betalen FRONT-END VAN ELEKTRONISCH BETALEN (zie andere sprekers vanmiddag) NFC (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 17

18 Front-end VERTROUWEN IN FRONT-END Overgang van echt geld en papier naar elektronica Reeks aan nieuwe betaalmiddelen. Sommige slagen, andere floppen Zolang schade door fraude beperkt is, wordt dat geaccepteerd door instellingen Consument Wil zekerheid dat een transactie wordt uitgevoerd zoals die is bedoeld En dat het geld veilig is Anders Afkeer van het betaalmiddel Of (elektronische) bankrun (wat niemand meer voor mogelijk hield in 2009, kreeg ons tragikomisch trio voor elkaar ) (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 18

19 Back-end van elektronisch betalen BACK-END VAN ELEKTRONISCH BETALEN BANKROET (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 19

20 Back-end VERTROUWEN IN BACK-END Bij de bank verdwijnen de transacties buiten het zicht van de consument en het zakenleven Transacties gaan in grote stromen naar andere instanties Het betaalverkeer is een grote stroom berichtenverkeer Clearing en settlement wordt door vrijwel niemand overzien Er is beperkt inzicht in Systeemrisico (nationaal en internationaal) Domino-effect Daardoor kunnen calamiteiten optreden, waarbij de consument compleet wordt overvallen Risico: Het betalingsverkeer stagneert, instanties vallen om en rekeninghouders raken hun geld kwijt (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 20

21 SWIFT koppeling tussen banken BANK A SWIFT Berichtenverkeer BANK B BANK C (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 21

22 SWIFT koppeling tussen banken Betaalverkeer = Elektronisch berichtenverkeer In feite de versleutelde telex machine, maar nu via Internet (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 22

23 Clearing & Settlement: definities Uit de studieboeken: CLEARING Het proces van doorgeven, reconciliëren, en bevestigen van verschillende soorten betalingen en het vaststellen van een finale positie voor settlement, op basis van individuele transacties of op een periodieke basis voor geaggregeerde of netto posities SETTLEMENT De activiteit die de schulden tussen deelnemende banken aflost die door het clearingproces zijn gecreëerd, uit te voeren in een centrale of commerciële bank (Saaie definities uit de studieboeken, maar hoe werkt het nu echt?) (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 23

24 Proces van Clearing & Settlement A OK ACCOUNT Opdracht Automated Clearing House (ACH) B Saldo Mutatie A B C C REKENING-COURANT Settlement Agent Basisregel: Een bank mag nooit rood staan Doel: Clearing bevestigt dat transacties final zijn, oftewel gedekt (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 24

25 Handouts: Clearinghuis CLEARINGHUIS Verantwoordelijk voor interbancaire betalingsverkeer Een nationaal clearinghuis, zoals Equens, vergelijkt transacties, legt ze vast, bevestigt deze en bewaakt de volledigheid hiervan Als een transactie is bevestigd, is deze definitief Een clearinghuis werkt op basis van transacties via berichtenverkeer en saldeert de plussen en minnen van transacties tussen banken Aan het einde van een handelsperiode worden eindsaldi doorgegeven aan de centrale bank ten behoeve van settlement (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 25

26 Clearinghuis in Nederland Settlement Agent = Centrale bank Fully automated clearing DNB Saldi Mutaties EQUENS Automated Clearing House Account Transactie OK Bank A Bank B Bank C Bank X (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 26

27 Clearingproces TIJD Bank A Bank B Bank C Transactie Saldo Transactie Saldo Transactie 5 5 Bank C Bank A + 5 Bank C Bank B - 5 Bank C Bank B - 1 Bank B Bank A Bank B Bank B + 4 Bank C Bank A - 6 Bank C Bank A + 1 Saldo Eindsaldo + 9 Eindsaldo + 3 Eindsaldo Transacties doet de bank namens de klanten Een handelsperiode is een handelsdag, of een kortere periode + 3 (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 27

28 Clearingproces Start: 15 TIJD Bank A Bank B Bank C Transactie Saldo 5 Transactie Saldo Transactie Bank C Bank A + 5 Bank C Bank B - 5 Bank C Bank B - 1 Bank B Bank A Bank B Bank B + 4 Bank C Bank A - 6 Bank C Bank A Saldo Eindsaldo + 9 Eindsaldo + 3 Eindsaldo + 3 Som der saldi is constant: Eindstand voor settlement: 15 (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 28

29 TIJD Clearingproces: Hefboom Bank A Bank B Bank C Transactie Bank C Bank B Bank C Bank C Eindsaldo Saldo Transactie Bank C Bank C Bank A Bank B IN DIT VOORBEELD Begin- en eindsaldo: 15 Verhandeld in waarde: Transactie Bank A Bank B Bank B Bank B Bank A Bank A Eindsaldo Saldo (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen Eindsaldo Saldo In de praktijk: Een effectieve hefboom van 95%. Bij storting van 50 miljard kan men handelen ter waarde van 1 biljoen

30 Clearing & settlement: Netting Bank A NETTING Bank B - 1,2 M Transacties namens klanten + 1,2 M + 0,8 M - 0,8 M Gesaldeerde transacties - 0,4 M + 0,4 M REDUCTIE AANTAL TRANSACTIES EN KOSTENEFFICIENCY Gegevens van clearing worden geconsolideerd door netting: het salderen van plussen en minnen Dit saldo gaat naar de centrale bank, die de finale posities via settlement verrekent Salderen is een reductie in het aantal transacties (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 30

31 Settlementproces SETTLEMENT DNB ontvangt cijfers van Equens en verrekent deze met de tegoeden die de commerciële banken bij DNB aanhouden DNB bepaalt elke periode of de bank het tegoed moet aanvullen of geld ontvangt Dit is bepalend voor het geldscheppende vermogen van een bank Bank A Saldo... De Nederlandsche CLS Bank Bank De Nederlandsche Bank Bank B Saldo... DNB Equens Automated Clearing House Bank C Saldo ,4 + 0,4 0 0 Bank A Bank B Bank C (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 31

32 Clearingproces: Pending transacties Tegoed Bank A bij DNB Tegoed Bank B bij DNB Eigen geld = 2 Krediet DNB = 3 Bestedingsruimte = 5 Eigen geld = 2 Krediet DNB = 2 Bestedingsruimte = 4 Beginsaldo 5 Beginsaldo 4 C Transactie 1 Transactie Pending Transactie 1 Transactie Pending Transactie T2 executed T2 executed Eindsaldo 1 Eindsaldo 12 Saldo onvoldoende: transacties blijven hangen (pending) (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 32

33 Clearingproces: Bankroet HOE GAAT EEN BANK FAILLIET? Bank A Transactie Bank C Bank B Bank B Bank C Bank B Bank C Bank C Bank B Saldo Pending Pending 0 Pending Een bank wordt illiquide bij een bankrun als gevolg van het verdwijnen van vertrouwen in de bank Als Bank A haar saldo niet meer kan aanvullen, geeft de Settlement Agent geen krediet Alle transacties worden pending Bank A is failliet Eindsaldo 0 Pending: - 16 BANKROET (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 33

34 Domino effect HOE TUIMELEN DE PARTNERS OM? Bank A Transactie Bank C Bank B Bank B Bank C Bank B Bank C Bank C Bank B Eindsaldo Saldo Pending Pending 0 Pending 0 Bank B en bank C krijgen geen geld Soms geen probleem, zolang zij handelen namens hun klanten Klanten krijgen geen geld die hebben wel een probleem Als banken handelen namens zichzelf dan hebben Bank B en C wel een probleem DOMINO EFFECT Pending: - 16 B & C BANKROET BANK A BANKROET (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 34

35 Domino effect De Rx wil nooit zeggen: Ik stond er bij en keek er naar (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 35

36 Assurance over Back-end systemen ASSURANCE OVER BACK-END SYSTEMEN Het bedrijfsproces moet voor de Rx helder en inzichtelijk zijn Wat is assurance over de individuele systemen anders dan nog waard? De Rx hoort inzicht te hebben in het systeemrisico en waakt voor omvallende instanties en het domino-effect Probleem 1: Wij, als Rx, zien steeds maar kleine stukjes van de hele keten, zodat de domino geheel buiten ons zicht valt Probleem 2: Een echte Rx plaatst dit helaas zelf al buiten de scope Probleem 3: De audit-instrumenten zijn niet afdoende Probleem 4: Wie neemt wereldwijd het voortouw en hoe kan men op dat land vertrouwen? Timothy Geitner namens USA? (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 36

37 Hoe proactief zijn onze politieke leiders? PLAN TO CREATE FUND FOR BAILOUTS HITS HURDLES CNN, November 8, Updated 1540 GMT St. Andrews, Scotland - Key players at G-20 refused to support a plan to create an insurance fund for bailouts to save giant businesses on the brink of collapse Treasury Secretary Timothy Geithner indicated U.S. would not back it, despite Gordon Brown s (and Wouter Bos) support If we put the brakes on too quickly, we will weaken the economy and the financial system, unemployment will rise, more businesses will fail and budget deficits will rise he said The basic principle of the Obama administration is that if the government has to step in to put out a financial fire, it should not put the burden on taxpayers OFTEWEL, WIJ WACHTEN (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 37 Breaking NEWS

38 De toekomstige rol van Rx ToEKOMST VOOR DE Rx Wij als Rx verhogen onze toegevoegde waarde als wij systeemrisico s overzien en realistisch inschatten Dit houdt in Een bredere scope voor onze onderzoeken bij financiële instellingen Ons inzicht in de financiële markten, geldstromen en systeemrisico s verbeteren Onze risicoanalyses voor systeembedreigingen verbeteren, zoals afnemend vertrouwen van de consument, politieke struisvogels, duikende verantwoordelijken, domino-effecten etc. TOEKOMST: Wij als Rx zetten niet onze handtekening als de door ons beoordeelde organisatie niet voldoende robuust is tegen de systeembedreigingen vanuit de keten (Inter)nationale ketens voor elektronisch betalen 38