Cursus. Ernstig meervoudig beperkten

Transcriptie

1 Cursus Ernstig meervoudig beperkten

2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteur: Martine van Doorn Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Cursus Ernstig meervoudig beperkten ISBN: Edu Actief b.v Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO ( De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op

3 Inhoudsopgave Over deze cursus 4 Oriëntatie 8 Ernstig meervoudig beperkt 9 Zorg gedurende de laatste decennia 16 Orthopedagogische benaderingen 19 Communicatie en communicatiemethoden 22 Ernstig meervoudig beperkt 27 Verschillende levensfasen 28 Motorische beperkingen 31 Sensomotorische beperkingen 33 Alertheid 35 PEG sonde en Mic-key 36 Gezondheidsproblemen 38 Epilepsie 40 Zorg door de jaren heen 43 Ervaringsdenken 46 De Geeter en Munsterman 49 Opvoedingsprogramma Carla Vlaskamp 52 Contact volgens de vijf basiscontactprincipes 54 Het communicatieprofiel als hulpmiddel 56 Verschillende methoden 57 3

4 Over deze cursus Over deze cursus Inleiding Deze cursus geeft inzicht in de betekenis van de term ernstig meervoudig beperkt. We gaan kort in op de geschiedenis van de verstandelijk beperkte cliënt door de eeuwen heen. Ook staan we stil bij de verschillende gezondheidsproblemen zoals obstipatie, reflux, epilepsie en mogelijke sensomotorische beperkingen. De cursus eindigt met een blok over verschillende begeleidingsmethodieken en uitleg over enkele communicatiemethoden. Leerdoelen Je kunt uitleggen wat verstaan wordt onder een ernstige meervoudige beperking en tegen welke problemen mensen met deze beperking aanlopen. Je hebt inzicht in de ontwikkeling, de verschillende levensfasen van de cliënt en de levensvragen die hierbij een rol spelen. Je kunt uitleggen hoe de zorg voor cliënten met een ernstige meervoudige beperking in Nederland georganiseerd is, zodat je kunt adviseren welke vorm van ondersteuning het meest geschikt is voor de cliënt. Je kunt uitleggen hoe je signalen van de cliënt kunt observeren en interpreteren om de behoefte en de mogelijkheden van de cliënt te achterhalen. Je kunt uitleggen welke basismethoden en technieken beschikbaar zijn in de begeleiding van ernstig meervoudig beperkte cliënten zodat de ontwikkeling van de cliënt behouden en gestimuleerd wordt. Oprecht contact door middel van communicatie is waardevol voor zowel cliënt als begeleider. Beoordeling Beoordelingsformulier Aan het eind van de cursus wordt je parate kennis beoordeeld met een toets. Je praktische beheersing van de leerdoelen wordt getoetst aan de hand van een tweetal beroepsproducten. Deze worden op verschillende punten beoordeeld: op inhoud (producteisen) en op de uitvoering (processtappen). Andere belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen en een nette uitwerking van de opdrachten in correct Nederlands. Je vindt ze bij elkaar in het beoordelingsformulier. 4

5 Over deze cursus Planning Planningsformulier Een beroepsproduct maken kost tijd. Daarom moet je dit goed plannen. Lees eerst de opdracht van het beroepsproduct goed door en vul daarna het planningsformulier in. Neem ook de andere opdrachten van deze cursus op in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt. Beroepsproduct 1: Het communicatieprofiel: Hoe communiceer jij en maak je contact? Werkmodel Communicatieprofiel Om goed met een cliënt te kunnen communiceren is het belangrijk om te weten hoe de cliënt communiceert, de communicatie ervaart, het contact aangaat en wat stimulerend of juist belemmerend werkt. Wanneer is de cliënt in staat om optimaal te kunnen communiceren en wat is hiervoor nodig? Op deze vragen (en andere) wordt antwoord gegeven in een zogeheten communicatieprofiel. Het doel van dit beroepsproduct is om zicht te krijgen op het belang van het communicatieprofiel en het oefenen met het zelfstandig opstellen van een communicatieprofiel voor een cliënt. Samenwerking met belangrijke betrokkenen van de cliënt staat hierbij centraal. Je vraagt zowel informatie na bij de begeleiding van wonen en dagbesteding, bij familie als bij een orthopedagoog. Dit doe je aan de hand van een vragenlijst, die je zelf ontwikkelt. Je kunt hiervoor het Werkmodel Communicatieprofiel gebruiken. Eindproduct: Een communicatieprofiel over een ernstig meervoudig beperkte cliënt binnen de BPV-plaats (eventueel de oude BPV-plaats). Plan voor jezelf een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert. Doe dit door er een taak voor aan te maken. Eisen aan de uitvoering Het communicatieprofiel als hulpmiddel Werkmodel Communicatieprofiel Vorm een werkgroep van drie personen. Het liefst met medestudenten die op dezelfde plaats hun BPV gedaan hebben. Maak een planning en een taakverdeling. Lees Het communicatieprofiel als hulpmiddel. Zoek naar extra informatie over het communicatieprofiel op internet. Overleg op de stageplek over welke cliënt je een communicatieprofiel kunt schrijven. Informeer belangrijke betrokkenen (begeleider wonen, dagbesteding, familie en orthopedagoog) over het doel van de opdracht. Vraag belangrijke betrokkenen of zij bereid zijn om mee te werken. Stel vragenlijsten op die nodig zijn om een communicatieprofiel te kunnen opstellen. Maak hierbij gebruik van het Werkmodel Communicatieprofiel. Je kunt hier zelf eventueel vragen aan toevoegen. Verzend de vragenlijsten naar de belangrijke betrokken. Organiseer zo mogelijk een bijeenkomst waarbij alle betrokkenen aanwezig kunnen zijn, om de ingevulde vragenlijsten met elkaar te bespreken. Zo kan een gezamenlijke beeldvorming over de cliënt worden vastgesteld. Schrijf aan de hand van de ingevulde vragenlijsten (en de bijeenkomst) gezamenlijk een communicatieprofiel van maximaal zes A4 tjes. Laat het communicatieprofiel lezen en goedkeuren binnen de BPV-plaats. Elke student schrijft een eigen reflectieverslag over de uitvoering van het beroepsproduct van maximaal één A4. Lever het verslag in. Denk hierbij aan de privacy van de cliënt en verander de naam van de cliënt in bijvoorbeeld een X of een fictieve naam. 5

6 Over deze cursus Laat elke processtap goedkeuren door je docent, voordat je begint aan de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct Het verslag bevat: een korte inleiding, waarin je de meerwaarde van een communicatieprofiel benoemt; ook beschrijf je hierin de cliënt kort (verander de naam in een X of fictieve naam): wie is de cliënt, op welk niveau functioneert de cliënt, wat zijn zijn mogelijkheden en beperkingen? de taakverdeling welke betrokkenen de vragenlijsten hebben ingevuld en waarom jij daarvoor gekozen hebt het opgestelde communicatieprofiel jullie logboek een individueel reflectieverslag. Beroepsproduct 2: Het toepassen van een (communicatie)methode in de praktijk Voor cliënten met een ernstige meervoudige beperking is het maken van contact, net als voor ieder ander, van wezenlijk belang. Voor deze cliënten is het maken van contact alleen minder vanzelfsprekend. Om op een verantwoorde manier, passend bij hun verstandelijke vermogens, het contact aan te gaan en te communiceren zijn er verschillende methoden ontwikkeld. Doel: Een (communicatie)methode bestuderen en toepassen in de praktijk. Dit om zicht te krijgen op de werking en zelf te ervaren hoe het is om een methode toe te passen bij een cliënt. Eisen aan de uitvoering Maak werkgroepen van drie of vier personen. Maak een planning en een taakverdeling. Lees de theorie over de verschillende (communicatie)methoden in Verschillende methoden (basale stimulatie, de rest van je leven vanillevla, BIM, ervaar het maar). Kies een methode die jullie willen toepassen in de praktijk. Beschrijf het belang van de gekozen (communicatie)methode. Overleg met de stageplaats over een moment om de methode toe te passen Pas de methode toe. Schrijf een evaluatieverslag over de uitvoering (maximaal drie A4). Het verslag bevat in elk geval: de redenen waarom er voor deze (communicatie)methode gekozen is of de planning naar wens verlopen is hoe jullie de uitvoering beleefd hebben wat je van het uitvoeren van deze methode geleerd hebt of en wat je van deze methode in de toekomst zelf wilt gebruiken. 6

7 Over deze cursus Eisen verslag Het verslag bevat: de taakverdeling een beschrijving hoe de taakverdeling is verlopen beschrijving van het belang van de gekozen communicatiemethode de voorbereiding om de methode toe te passen in de praktijk (wat hadden jullie nodig qua materialen, ruimte enzovoort?) de keuze van cliënten op wie de methode werd toepast, niet elke methode is voor iedereen geschikt beschrijving hoe de uitvoering van de methode in de praktijk verliep, waar liepen jullie tegenaan, wat ging goed? logboek reflectieverslag (elke student schrijft een eigen reflectieverslag van maximaal één A4). 7

8 Oriëntatie Oriëntatie Opdracht 1 Ernstig meervoudig beperkt, een ontdekkingsreis Deze cursus gaat over cliënten met een ernstig meervoudig beperkt. Deze cliënten vertegenwoordigen een aparte groep binnen de zorg voor verstandelijk beperkten. a. Wat weet je over de gehandicaptenzorg in het algemeen en in het speciaal de zorg voor cliënten met een ernstige meervoudige beperking? Ernstig meervoudig beperkten hebben naast hun lichamelijke en verstandelijke beperkingen ook last van allerlei gezondheidsproblemen. b. Beschrijf wat je al weet over mogelijke gezondheidsproblemen van cliënten met een ernstige meervoudige beperking. Cliënten met een ernstige meervoudige beperking communiceren anders dan mensen zonder beperking. Verbale communicatie begrijpen zij soms wel, maar hanteren zij doorgaans niet. c. Beschrijf wat je al weet over mogelijke communicatievormen die gebruikt worden in de zorg voor mensen met een ernstige meervoudige beperking. 8

9 Ernstig meervoudig beperkt Ernstig meervoudig beperkt Inleiding Deze cursus gaat over cliënten met een ernstige meervoudige beperking. In het eerste blok van deze cursus leer je wat wordt verstaan onder een ernstige meervoudige beperking en welke invloed deze heeft op het dagelijkse leven van cliënten. We kijken naar de invloed van de ernstige meervoudige beperking op de ontwikkeling van de cliënt. Daarnaast is er aandacht voor motorische en sensomotorische beperkingen. Wat houden deze in en op welke manier kun je de begeleidingsstijl hierop aanpassen? Ook gaan we dieper in op gezondheidsproblemen, zoals obstipatie, epilepsie en reflux. Je kunt: uitleggen wat wordt verstaan onder ernstige meervoudige beperking uitleggen wat de mogelijke oorzaken zijn van een ernstige meervoudige beperking uitleggen hoe de ontwikkeling van cliënten met een ernstige meervoudige beperking verschilt van anderen gedurende verschillende levensfasen en welke invloed dit heeft op ouders en familieleden benoemen wat een motorische beperking inhoudt en wat de invloed hiervan is op het dagelijkse leven minstens vier kenmerken noemen van een ernstige meervoudige beperking en uitleggen wat de invloed is van deze kenmerken op (de begeleiding van cliënten in) het dagelijks leven benoemen wat een sensomotorische beperking en alertheid inhoudt en de mogelijke invloed hiervan aangeven op het dagelijks functioneren benoemen welke gezondheidsproblemen cliënten met meervoudige beperkingen kunnen hebben en waar een PEG-sonde voor dient. Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 2 Woordspin Lees Ernstig meervoudig beperkt. Maak een woordspin, waarmee je uitlegt wat de term ernstig meervoudig beperkt inhoudt. Zet ernstig meervoudig beperkt in het midden van de woordspin en plaats de woorden er omheen die bij je opkomen wanneer je denkt aan een cliënt met een ernstige meervoudige beperking. Vergeet niet de woorden die met elkaar te maken hebben aan elkaar te verbinden. Website Coggle Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 3 Mogelijke oorzaken Omschrijf de mogelijke oorzaken die kunnen leiden tot een ernstige meervoudige beperking. 9

10 Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 4 Bekend, benieuwd, bewaren (klassikaal) Noteer de antwoorden op de volgende vragen: Wat weet je al over het onderwerp ernstig meervoudig beperkt? Waarnaar ben je benieuwd? En wat zou je nog willen weten? Bespreek dit klassikaal. Opdracht 5 Motorische beperkingen Filmopdracht Lees Motorische beperkingen. Ga op internet op zoek naar een filmpje waarop een motorische beperking van een persoon met een ernstige meervoudige beperking duidelijk te zien is. Beschrijf welke motorische beperking(en) je ziet in het filmpje en wat deze inhoudt of inhouden. Pagina Motorische handicap op Watze.info Kijk eventueel voor meer informatie over motorische beperkingen op de pagina Motorische handicap op Watze.info. 10

11 Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 6 Motorische beperkingen Pagina Motorische handicap op Watze.info Casus Johan Lees Motorische beperkingen en casus Johan. Beantwoord de bijbehorende vraag. Johan Johan is een man van 34 jaar, die last heeft van clonische en tonische krampen. Johan beleeft de wereld als een kind van één jaar oud. Als gevolg van zijn aangeboren rugafwijking (scoliose) heeft hij een speciale rolstoel, aangepast aan zijn lichaamshouding. Daarnaast heeft Johan last van tremoren. 's Nachts slaapt hij in een ligorthese (aangepast matras van polyether) om zo ondersteuning te krijgen en zijn scoliose zo mogelijk te corrigeren. Ondanks zijn beperkingen ziet hij alles wat er om zich heen gebeurt en haalt hij graag een geintje uit met zijn begeleiders. Zo heeft hij goed door wanneer er iets mis gaat op de groep en hoor je hem al van verre lachen. Johan kan niet praten, maar via zijn non-verbale communicatie kan hij goed duidelijk maken wat hij wel en niet wil. Vanwege een slikstoornis heeft hij moeite met eten en is er onlangs besloten om hem voeding te geven via een Mic-key/PEG sonde. Benoem de motorische beperkingen van Johan. Leg uit wat deze beperkingen inhouden en welke invloed deze kunnen hebben op het dagelijkse leven van Johan. Kijk eventueel voor meer informatie over motorische beperkingen op de pagina Motorische handicap op Watze.info. Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 7 Kenmerken Lees Ernstig meervoudig beperkt. Benoem vier kenmerken die horen bij ernstig meervoudig beperkt

12 Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 8 Ernstig meervoudig beperkt Invloed ernstig meervoudig beperkt op het dagelijks leven Lees Ernstig meervoudig beperkt en Gezondheidsproblemen. Beschrijf welke gevolgen de kenmerken reflux, obstipatie en ontwikkelingsleeftijd afwijkend van kalenderleeftijd hebben voor de ernstig meervoudig beperkte cliënt in het dagelijkse leven. Gezondheidsproblemen Opdracht 9 PEG-sonde en Mic-key Mindmap Mic-key Maak een mindmap met als onderwerp de Mic-key-button. Zet Mic-key-button in het midden van de woordspin en plaats belangrijke informatie over de Mic-key-button in steekwoorden eromheen. Maak hierbij gebruik van informatie op de website van het Erasmus MC. Vergeet niet de woorden die met elkaar te maken hebben aan elkaar te verbinden. Website ErasmusMC.nl Opdracht 10 Sensomotorische beperkingen Kennisestafette Lees de Sensomotorische beperkingen. Maak groepjes van drie of vier personen en beantwoord de volgende vragen: a. Wat houdt een stoornis in de prikkelverwerking bij een cliënt met een ernstige meervoudige beperking in? b. Noem een voorbeeld van een stoornis bij een cliënt met een ernstige meervoudige beperking op het gebied van: smaak tast gehoor zicht propriocepsis. Leg dit voorbeeld uit. 12

13 Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 11 Alertheid Benaderingswijzen en alertheid Lees Alertheid en de casus Sandra. Sandra Sandra is een jonge vrouw van 25 met een ernstige meervoudige beperking. Het liefst ligt zij de hele dag in de bedbox en speelt met de speelboog, die boven haar hangt. Zij heeft een goede visus en ook haar gehoor is prima. Zij vindt drukke activiteiten heel spannend. Vanmorgen zit ze in haar rolstoel op de groep met vijf andere cliënten. Ze blijft maar met haar vuisten op haar rolstoelblad slaan. Ze wiegt hard heen en weer en slaat zichzelf af en toe op haar hoofd. Binnenkort staat de muziekactiviteit op de planning, maar Sandra is op dit moment hoog alert en veel te gespannen om deze activiteit te kunnen meemaken. Wat zou je Sandra kunnen aanbieden als begeleider om haar niet hoog alert maar optimaal alert aan een muziekactiviteit te laten meedoen? Opdracht 12 Geblinddoekt Vorm tweetallen en voer de volgende opdracht uit. Een van jullie doet een blinddoek voor. Degene zonder blinddoek geeft degene met blinddoek te eten, vla of iets dergelijks. Beantwoord de volgende vragen. Voor degene met een blinddoek: a. Beschrijf hoe het is om geblinddoekt te zijn. b. Beschrijf hoe het is om op deze manier te eten. c. Beschrijf hoe je het eten ervaart (hoe voelt vla of iets anders) als je het niet kunt zien. d. Welke zintuigen gebruik je? 13

14 Ernstig meervoudig beperkt Voor degene zonder blinddoek: e. Beschrijf hoe het is om iemand die niet kan zien eten te geven. f. Beschrijf welk gedrag je laat zien om degene met een blinddoek zo goed mogelijk te laten eten. g. Beschrijf welk gedrag je bij je medestudent met blinddoek ziet. h. Wissel na tien minuten van rol, waarbij je weer de bijbehorende vragen beantwoordt. Opdracht 13 Epilepsie Filmfragment Epilepsie Lees Epilepsie en maak gebruik van de websites Sein.nl en Epilepsiefonds.nl. Ga op internet op zoek naar een filmpje waarin een epileptische aanval te zien is. Beschrijf wat je ziet en bij welk soort aanval dit hoort. Website Sein.nl Website Epilepsiefonds.nl 14

15 Ernstig meervoudig beperkt Opdracht 14 Epilepsie Poster Lees Epilepsie en maak gebruik van de website Epilepsie.nl. Maak samen met twee medestudenten een poster met de do's en don ts tijdens een tonisch-clonische aanval. Website Epilepsie.nl Opdracht 15 Verschillende levensfasen Ontwikkelingen binnen de zorg Lees Verschillende levensfasen en gebruik de websites Netwerkrondom.nl en Kindmethandicap.nl. Beschrijf in een kort verslag welke vragen en zorgen ouders hebben wanneer hun kind met een ernstige meervoudige beperking opgroeit Website Netwerkrondom.nl Website Kindmethandicap.nl Opdracht 16 Website BOSK.nl Blog Ga op zoek naar een blog van een familielid over een (klein)kind met een ernstige meervoudige beperking. Ga naar de website BOSK.nl en zoek op columns. Beschrijf de ontwikkelingen die één of twee familieleden meemaken terwijl het kind met een ernstige meervoudige beperking opgroeit. 15