Handelingskader Uitgaansgelegenheden

Transcriptie

1 Handelingskader Uitgaansgelegenheden Inleiding Sinds 2013 is het risico op een terroristische aanslag substantieel. Dat betekent dat de kans op een terroristische aanslag in Nederland reëel is, maar dat er geen concrete informatie is dat er een aanslag wordt voorbereid. Plekken waar veel mensen komen of die van symbolische waarde zijn, zijn vaker het doel van aanslagen. Eén van de potentiële doelwitten zijn uitgaansgelegenheden. Daarom wil de Amsterdamse driehoek (burgemeester, hoofdofficier van justitie en hoofdcommissaris politie) uitgaansgelegenheden betrekken bij de voorbereiding op een eventuele aanslag. Deze handreiking is bedoeld om uit te leggen wat te doen bij (dreigend) terrorisme aan personen die werkzaam zijn bij een bedrijf dat voornamelijk tijdens de avonduren zaken doet. De vraag die dit handelingskader beantwoordt is: Hoe kunt u zich voorbereiden op, en wat kunt u doen, bij een concrete terroristische dreiging, een aanslag en in de nafase daarvan? Terrorisme is gericht op het zaaien van angst. De uitdaging in de voorbereiding op een terroristische aanslag is dan ook om voorbereid te zijn, zonder maatregelen te nemen die teveel ingrijpen in het dagelijks leven. U kunt een belangrijke rol spelen bij de bestrijding van terrorisme. De aanwijzingen in dit document helpen om het risico van een terroristische aanslag te verkleinen en de gevolgen van een eventuele aanslag te beperken. Ook de overheid bereidt zich voor op een terroristische aanslag, net zo als de overheid zich voorbereidt op allerlei andere calamiteiten. De gemeente, Openbaar Ministerie en politie werken daartoe samen met de brandweer en de Geneeskundige hulpverleningsorganisatie in de regio (GHOR). De overheid is zeer alert op dit risico en probeert zoveel mogelijk te voorkomen. Deze handreiking geeft ook inzicht in wat u van de overheid kan verwachten bij (dreigend) terrorisme en de nafase daarvan. Contact met de overheid: Acute situatie: 112 Niet acute situaties Politie: wijkagent Gemeente: openbare orde en veiligheid of infovb@amsterdam.nl Signalen van radicalisering Meld- en adviespunt radicalisering: of adviespuntradicalisering@amsterdam.nl

2 Algemene voorbereiding Uitgaansgelegenheden zijn vergunningplichtig en als zodanig dient u al te voldoen aan allerlei voorschriften. Zo zullen er voorschriften zijn gericht op het voorkomen van criminaliteit en ordeverstoring en het waarborgen van de veiligheid van het uitgaande publiek. Het is goed om u te bedenken dat terrorisme ook een vorm van criminaliteit is. Plannen voor preventieve veiligheidsmaatregelen zijn daarom vaak ook effectief tegen terrorisme. Bovendien voldoet u door deze maatregelen te nemen aan veel verplichtingen op grond van uw vergunning. Daarnaast laat u door het nemen van deze maatregelen zien hoezeer u begaan bent met het bieden van een veilige en beschermde omgeving voor uw gasten. Proactief naar buiten brengen hoe goed uw uitgaansgelegenheid beveiligd is kan er daarnaast voor zorgen dat aanvallers in hun voorbereiding al besluiten uw doel te laten vallen. Bovendien beperken goede en up to date veiligheidsmaatregelen reputatieschade in het geval uw uitgaansgelegenheid te maken krijgt met een aanslag. Iedereen is het erover eens dat absolute veiligheid een illusie is waar het terroristische dreigingen betreft, maar het is wel mogelijk om het risico zo klein mogelijk te maken. Bovendien is het in uw sector belangrijk een gastvrije uitstraling te behouden. De aanwijzingen in deze handreiking hebben dan ook niet als doel uw uitgaansgelegenheid in een onneembare vesting om te vormen. Een juiste balans hierin is belangrijk, de preventieve veiligheidsmaatregelen die u neemt moeten in verhouding staan tot het aanslagrisico. Zo moet het gevaar van rondvliegende glasscherven zoveel mogelijk voorkomen worden, moet de beveiliging ervoor zorgen dat men niet met voertuigen bij plekken met veel mensen kan komen en is het belangrijk dat goederenopslag- en beheerruimten niet voor onbevoegden toegankelijk zijn. Een dreiging en een daadwerkelijke aanslag kennen veel verschillende verschijningsvormen. Dit maakt de voorbereiding niet gemakkelijk. Op de volgende pagina vindt u een opsomming van voorbereidingen en maatregelen die u kunt treffen voor de verschillende scenario s. Daarbij is het belangrijk aandacht te besteden aan de volgende punten: 1. Planvorming: in uw voorbereiding op terrorisme is het belangrijk om zo veel mogelijk aansluiting te vinden bij al bestaande voorbereidingen, maatregelen en draaiboeken. Heeft uw uitgaansgelegenheid een actueel ontruimingsplan? Dan is het goed om te bepalen of dit plan ook passend is voor een eventuele dreiging of aanslag, of dat het plan misschien aangepast kan worden. Het kan verwarrend zijn als er voor elk scenario een apart ontruimingsplan is. Dit geldt ook voor de afspraken en samenstelling van een crisisteam dat uw toeristische attractie mogelijk al heeft ingesteld. 2. Rolverdeling en informatie: als er sprake is van een dreiging gericht op uw uitgaansgelegenheid of het gebied waar uw uitgaansgelegenheid zich bevindt, krijgt u te maken krijgen met verschillende dilemma s: hoe gaat u om met dreiging, hoe pakt u de communicatie naar werknemers en bezoekers aan, welke maatregelen neemt u? Om hier op voorbereid te zijn, is het belangrijk vooraf afspraken te maken met uw collega s. Op deze afspraken kunt u terugvallen als u te maken krijgt met (de dreiging van) een aanslag. 3. Verschillende soorten terrorisme: denk ook na over hoe om te gaan met een dreiging of aanslag die ergens anders plaatsvindt. Dit kan mogelijk impact hebben op uw

3 toeristische attractie. Denk bijvoorbeeld aan een dreiging of aanslag op een andere drukke plek (in Amsterdam of elders in Nederland) of bedrijf bij u in de buurt of een vestiging van uw bedrijf op een andere locatie van dezelfde keten, of op een ander doelwit in de buurt of stad. Een dergelijke gebeurtenis zal vragen oproepen over wat dit betekent voor de veiligheid van uw uitgaansgelegenheid, werknemers en bezoekers. 4. Informatie en communicatie: houd er rekening mee dat bij een dreiging en aanslag, op uw locatie of elders, er altijd een gebrek aan informatie is. Desondanks wordt van u verwacht dat u handelt en zoveel als mogelijk onrust probeert te voorkomen door middel van heldere communicatie naar uw personeel en bezoek. Mogelijke maatregelen Mogelijk heeft u onderstaande maatregelen (op onderdelen) al getroffen. Het is aan te raden om de maatregelen die u al genomen heeft vanuit de scenario s van een dreiging of een aanslag door te nemen en waar nodig uit te breiden of bij te stellen. Instructies & protocollen: werk uit hoe u en medewerkers moeten handelen in bepaalde situaties, bijvoorbeeld bij een bommelding of het aantreffen van een verdacht pakket. Maak deze instructies bekend bij uw medewerkers zodat iedereen weet wat hij/zij moet doen en bewaar deze instructies op logische plekken zodat ze voorhanden zijn in het geval dat u er mee te maken krijgt en moet handelen. Spreek daarnaast af wie het aanspreekpunt is voor politie. Verminderen van vervoersbewegingen: verminder het aantal vervoersbewegingen rondom uw uitgaansgelegenheid en sluit als dat mogelijk is vervoer uit op momenten dat het druk is met publiek. Houd daarom vast aan venstertijden en werk samen bij bijvoorbeeld het ophalen van vuilnis door gezamenlijk diensten af te nemen. Een vermindering van vervoersbewegingen en toezicht daarop, verlaagt de kans op een aanslag met een vervoersmiddel. Toegangsbeleid: welke maatregelen neemt u om het moeilijk te maken voor onbevoegden om binnen te komen? U kunt daarbij denken aan beveiliging bij de deur. Ontruimingsplan: het is van belang om te bekijken of uw bestaande ontruimingsplan ook van toepassing kan zijn bij een (dreiging met een) aanslag. Een terroristische aanslag kan ook van buiten komen. Daarbij is het belangrijk om te onderzoeken of het mogelijk is te ontruimen op een manier waarbij bezoekers niet naar de openbare weg worden verwezen. Kijk ook of er binnen uw gelegenheid een mogelijkheid is om bezoekers en personeel op te vangen als zij niet naar buiten mogen. Om verwarring te voorkomen is het van belang het ontruimingsplan zo eenvoudig mogelijk te houden. Crisisteam: een crisisteam is een vast groepje medewerkers die afspraken hebben gemaakt over de onderlinge taak- en rolverdeling. Het crisisteam is voorbereid op een calamiteit, is bekend met de verschillende scenario s en weet welke maatregelen getroffen kunnen en moeten worden. Vooraf moet men bepalen wie er in het crisisteam zitten, waar het team bijeen komt, hoe vergaderd wordt en wie bevoegd is om beslissingen te nemen. Het is belangrijk dat diegene met beslissingsbevoegdheid een team samenstelt waarin hij of zij vertrouwen heeft en dat er onderling wordt geoefend. Cruciale besluiten: Welke cruciale besluiten moeten bij een dreiging of een aanslag worden genomen? Wie kunnen die besluiten zo zorgvuldig mogelijk nemen en op welke manier? Denk aan: wel of niet ontruimen, deuren open of deuren dicht, wel of niet communiceren naar bezoekers. Over deze cruciale besluiten moet u van te voren nadenken. Wat u besluit te doen in een onveilige situatie is uiteindelijk aan u, de gemeente geeft hier geen dwingende adviezen over af. Stel uw personeel op de hoogte: Zorg dat uw personeel weet wat zij moeten doen in het geval van een aanslag. Let er op dat ook nieuwe medewerkers hier van op de hoogte zijn.

4 Zorg dat uw personeel snapt waaruit hun eigen verantwoordelijkheden bestaat, en dat zij inzien dat veiligheid een zaak is van iedereen. Zorg voor een sfeer van laagdrempeligheid waarin iedereen vragen kan stellen of dingen die hem of haar zijn opgevallen kan melden. Hamer bij uw personeel op de veiligheidseisen, en ben scherp op eventuele gewoonten van collega s die ingaan tegen de veiligheidseisen. Regelmatig oefenen: Het belang van oefenen is groot. Door een scenario (of meerdere) te oefenen kunt u bestaande protocollen, procedures en afspraken van de crisisorganisatie toetsen en indien nodig verbeteren en aanpassen. Oefenen helpt om de bewustwording te vergroten en de eigen organisatie of instelling weerbaar te maken tegen (dreigend) terrorisme of welke andere calamiteit dan ook. Communicatie: In de voorbereiding is het belangrijk om na te denken over communicatie als zich een calamiteit of dreiging voordoet. Denk daarbij aan de manier waarop u wilt communiceren en welke doelgroepen er zijn. Denk hierbij aan de bezoekers van uw uitgaansgelegenheid, maar vergeet ook uw eigen personeel (zowel aanwezig als thuis) en leveranciers niet te informeren over de situatie en wat er van hen verwacht wordt. Praktische zaken paraat hebben: Denk aan plattegronden, telefoonlijsten, calamiteitenplannen, sleutels (bedenk wie er beschikking heeft tot verschillende sets sleutels en wie hierbij kan in het geval van een calamiteit), zaklamp, BHV verbandmiddelen, camerabeelden. BHV: De BHV organisatie van uw horecagelegenheid kan een rol spelen in bovenstaande zaken. Neem de scenario s van een dreiging of een aanslag mee in de periodieke BHV oefeningen. Samenwerking met omgeving: Weet u wie uw buren zijn en wat de aard is van hun bedrijfsactiviteiten? Zou een incident bij uw buren invloed kunnen hebben op uw uitgaansgelegenheid? Maak afspraken over hoe uitgaansgelegenheden in de omgeving elkaar kunnen helpen bij acute situaties en denk na over hoe om te gaan met acute situaties. Bijvoorbeeld: zijn er andere gelegenheden in de buurt die een opvanglocatie beschikbaar kunnen stellen? Vangt u elkaars bezoekers op in het geval van een incident of sluit u uw deuren? Hoe heeft u contact met elkaar? Wissel telefoonnummers uit, maak met ondernemers in de buurt eventueel een calamiteiten whatsapp groep aan, die enkel gebruikt wordt in het geval van een calamiteit. Contact met de wijkagent: Leg contact met de wijkagent. Het is belangrijk om de wijkagent te kennen en op regelmatige basis de situatie van de te bespreken. Scenario: Dreiging Er kan op verschillende manieren een dreiging zijn op een uitgaansgelegenheid. Het kan gaan om een bommelding of andersoortige dreiging, telefonisch, via Internet of sociale media, of om een signaal vanuit de informatieorganisatie van de politie. Het bericht over de dreiging kan binnenkomen bij de zelf, bij de politie of bij een andere instantie. Belangrijk om te weten is dat de overheid de dreiging zal duiden. Dat wil zeggen dat de politie onderzoekt of de dreiging een gevaar oplevert en of moet worden ingegrepen. Indien sprake lijkt te zijn van een serieuze dreiging zal de driehoek (burgemeester, hoofdofficier en hoofdcommissaris politie) bij elkaar komen om de situatie te bespreken en te bepalen welke maatregelen nodig zijn. Daar zal onder andere de vraag aan de orde komen welke maatregelen op de nodig zijn (bv. ontruiming, of juist iedereen binnen houden). Uiteraard heeft uw uitgaansgelegenheid een eigen verantwoordelijkheid en kan u altijd zelf een afweging maken om wél te ontruimen, ook als de autoriteiten adviseren om dat niet te doen. Afhankelijk van de situatie zal één van de driehoekspartners zo spoedig mogelijk contact leggen met de leidinggevende van de uitgaansgelegenheid. Daarbij streven we ernaar een vast contactpersoon

5 aan te wijzen die bij de rest van het traject contact onderhoudt met deze persoon. Afhankelijk van de situatie zal dit een bestuursadviseur van de gemeente of een politiemedewerker zijn. Tegelijk zal de politie een opsporingsonderzoek starten. Afhankelijk van de situatie kunnen één of meerdere onderdelen van de politie op locatie komen (denk aan het Team Explosieven Verkenning (TEV), de Explosieven Opruimingsdienst (EOD), een onderhandelaar, de officier van dienst of Dienst Speciale Interventies (DSI)). Voor een dreiging gelden de volgende tips: - Indien de melding bij u binnenkomt: noteer zoveel mogelijk relevante gegevens over de melding (van letterlijke tekst tot achtergrondgeluiden). Neem contact op met Blijf kalm en maak een diagnose van de situatie. Breng, samen met de politie, in kaart wat mogelijke achtergronden van de dreiging kunnen zijn. Denk aan: spanningen tussen bezoekers, eerdere opstootjes of ruzie. Probeer ook een inschatting te maken van hoe waarschijnlijk het is dat het dreigement uit de melding daadwerkelijk kan plaatsvinden. - Voorkom het nemen van overhaaste en ondoordachte maatregelen. Probeer de rust te bewaren en paniek te voorkomen. Denk aan impact van maatregelen: natuurlijk is de veiligheid uw bezoekers van het grootste belang, maar realiseer dat ook onterechte ontruiming grote impact kan hebben op het veiligheidsgevoel van uw bezoekers. - Denk van te voren na hoe met een dreinging om te gaan. Een vraag waar u bijvoorbeeld over moet nadenken is wanneer de weer opengaat nadat deze is ontruimd. U zal hierover schakelen met de politie, maar u besluit zelf wanneer u uw weer opent. - Benader geen verdachte objecten, maak omgeving vrij en creëer werkruimte voor de specialistische diensten. - Maak een inventarisatie van de aanwezigen binnen uw uitgaansgelegenheid, verdachte objecten en andere zaken die opvallen. - Maak inzichtelijk welke impact de dreiging en de daaruit volgende maatregelen heeft op uw personeel en bezoekers, en voorzie zoveel als mogelijk in de informatiebehoefte om onrust zoveel als mogelijk te beperken. - Wees terughoudend in communiceren naar de pers. Persvragen kunnen worden doorgestuurd naar Bestuursvoorlichting van de gemeente Amsterdam: Richt de communicatie vooral op uw personeel en bezoekers. Mocht u door de pers worden overvallen vertel dan over uw eigen ervaringen en impact die de gebeurtenis heeft op uw uitgaansgelegenheid. Scenario: Aanslag In geval van een aanslag is het van belang om dit zo snel mogelijk te melden bij 112. Verzamel zo veel mogelijk informatie en geef dit, indien mogelijk, direct door aan politie. Dit kan relevant zijn voor de opsporing. In geval van een aanslagpleger denk aan: hoe ziet de dader er uit? Wat draagt hij? Waar is hij heengegaan? Welke taal spreekt hij? Het is afhankelijk van het type aanslag wat u als uitgaansgelegenheid kunt doen tijdens een aanslag. Misschien is het mogelijk om te vluchten zo niet, dan dient men zich te verstoppen. De overheid heeft geïnvesteerd in snelle interventie na een aanslag. Dat wil zeggen dat u, nadat de aanslag bekend wordt bij politie, mag rekenen op (speciale) politie-eenheden die snel ter plaatse komen en direct zullen handelen. De operatie van politie en hulpverlening zal gericht zijn op het voorkomen van vervolgdreiging, het opsporen van verdachten en het redden en verlenen van hulp aan slachtoffers. Realiseer u dat het optreden van deze politie eenheden een grote impact kan hebben op betrokken bezoekers en personeelsleden.

6 De situatie na een aanslag is bepalend voor de eerste hulpverlening. Bij (mogelijke) vervolgdreiging moet u er namelijk rekening mee houden dat hulpverlening niet direct kan plaatsvinden. Daarom is het van belang dat u in dit geval zelf eerste hulp kunt verlenen. Hulpverlening kan namelijk pas plaatsvinden als de locatie van de aanslag wordt vrijgegeven door justitie en politie en de omgeving daarmee ook veilig is verklaard voor hulpverleners. Als uw locatie zich in de buurt van de aanslag vindt, is het mogelijk dat uw locatie in gebruik genomen wordt door hulpdiensten om als verzamelplaats voor gewonden of als opvanglocatie voor betrokkenen en slachtoffers te dienen. U en de overheid hebben beide een rol in de communicatie. Het is belangrijk om u van te voren te realiseren wat uw rol is. Bij de afzetting van de plaats incident is een woordvoerder van de politie aanwezig. Hij of zij staat de aanwezige pers te woord. Doe zelf geen uitspraken in de pers over de vraag of het wel of niet om een (terroristische) aanslag gaat. Voor (pers)vragen over de operatie en maatregelen kan door worden verwezen naar de hulpdiensten en gemeente. Uiteraard kunt u wel personeel en bezoekers informeren maar beperk u hierbij tot informatie die betrekking heeft op uw eigen uitgaansgelegenheid. Richt u zich hierbij vooral op de impact die de gebeurtenis heeft gehad op personeel en bezoekers en op praktische zaken zoals toegang tot het gebouw, vervangende locaties en organisatie van bijeenkomsten. De communicatie vanuit de gemeente is gericht op het geven van informatie (feiten), het duiden van de situatie en het geven van instructies over wat mensen moeten doen (of laten). Alle communicatie is erop gericht om de impact op de samenleving te beperken en emoties te kanaliseren. Na de aanslag: de nafase Uitgaansgelegenheden spelen een belangrijke rol in de nafase van een aanslag. Het centrale doel van de nafase is het terugkeren naar het nieuwe normaal. Voor u betekent dit terug te keren naar een situatie waarin uw weer functioneert zoals het moet, en de gebeurtenissen een plek hebben gekregen. Een plan voor de continuïteit van uw bedrijfsvoering is essentieel om ervoor te zorgen dat uw uitgaansgelegenheid kan omgaan met een incident of aanslag. Een aanlag bij een onderaannemer of leverancier die u niet kunt misen heeft namelijk ook invloed op de continuïteit. Dit is met name belangrijk voor kleinere ondernemers, die wellicht niet beschikken over de financiële reserves om langer dan een paar dagen zonder omzet te zitten. In de nafase spelen diverse thema s waarin de een belangrijke rol kan spelen. Denk aan: psychosociale nazorg, herdenken, herstel van schade en natuurlijk communicatie. Het zijn allemaal verschillende thema s die vaak nog lang na de aanslag zullen spelen. De zal hierin gesteund worden door diverse instanties. GGD en Slachtofferhulp ondersteunen bij de psychosociale nazorg, de burgemeester heeft als burgervader een belangrijke rol in het bieden van steun en de gemeentelijke organisatie kan op diverse manieren steun verlenen. Het is belangrijk om tot een goede samenwerking te komen tussen de verschillende partijen. De gemeente zal hierin het voortouw nemen, maar nadrukkelijk wel samen met uw uitgaansgelegenheid.

7 Checklist terrorisme scenario s Scenario Dreiging op uw uitgaansgelegenheid Dreiging op andere of andere locatie in de buurt, de stad of Nederland. Aanslag op uw uitgaansgelegenheid Aanslag op andere of andere locatie in de buurt, de stad of Nederland. Algemene tips in de voorbereiding Denk aan: Noteer zo exact mogelijk alle gegevens over de melding van de dreiging; Meld een dreiging bij politie via 112 (de politie analyseert en duidt de dreiging); Maak een analyse van de situatie (in uw crisisteam); Houd bij het voorbereiden van maatregelen en communicatie de analyse van de dreiging in gedachten; Voorkom het nemen van overhaaste en ondoordachte maatregelen en besluiten; Benader geen verdachte objecten; Maak een inventarisatie van de aanwezigen in uw uitgaansgelegenheid. Inventariseer de feiten; Heeft u vragen, neem contact op met de politie (wijkagent) of de overheid; Maak een analyse (in uw crisisteam) van de impact die de dreiging mogelijk kan hebben op uw en gasten; Denk na over communicatie (intern en extern); Als u communiceert, geef dan een handelingsperspectief; Voorkom het nemen van overhaaste en ondoordachte maatregelen en besluiten. Bel zo snel als mogelijk met 112; Vluchten of verstoppen; Hou rekening met snelle interventie-eenheden op of nabij uw ; Stem communicatie direct na de aanslag zo veel mogelijk af met de overheid; Maak een Inventariseer de aanwezigen op uw uitgaansgelegenheid; Wijs een contactpersoon/liaison aan voor de overheid. Inventariseer de feiten; Heeft u vragen, neem contact op met de politie (wijkagent) of de overheid; Maak een analyse van de impact en behoeften die de aanslag mogelijk kan hebben op uw (zowel gasten als personeel); Denk na over communicatie (intern en extern); Als u communiceert, geef dan een handelingsperspectief; Voorkom het nemen van overhaaste en ondoordachte maatregelen en besluiten. Beperken van toegang tot uw door onbevoegden d.m.v. een toegangsbeleid; Een ontruimingsplan (naar huis, op straat of naar de buren); Een schuilplan voor in de uitgaansgelegenheid; Instellen crisisteam; Inventariseren van cruciale besluiten tijdens de verschillende scenario s, inclusief wie de besluiten mag nemen; Communicatie: intern en extern; Praktische hulpmiddelen op orde hebben (zie maatregelen); Afspraken maken met de omgeving en wijkagent om samen te werken; Oefenen.