SOCIAAL CALAMITEITEN PROTOCOL (SCP)

Transcriptie

1 SOCIAAL CALAMITEITEN PROTOCOL (SCP) GEMEENTE DRONTEN OKTOBER 2015

2 INLEIDING Sinds 1 januari 2015 zijn de jeugdzorg, zorg voor ouderen en mensen met chronisch psychische of psychosociale problemen en de ondersteuning van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt gedecentraliseerd naar de gemeente. Daarmee verandert ook de rol van de gemeente bij calamiteiten in het sociaal domein. De kans op een calamiteit in het sociaal domein is relatief groot. Het sociaal domein kent veel hoogrisico situaties. Tragische incidenten zijn daarbij helaas onvermijdelijk, ondanks de inspanningen van professionele hulpverleners en de overheid om escalatie te voorkomen. Dit soort calamiteiten vraagt om een goede en proportionele reactie van de betrokken partijen, onder regie van de gemeente. De respons moet onder andere borgen dat de zorg voor slachtoffers en andere betrokkenen wordt georganiseerd, dat maatschappelijke onrust wordt beperkt en voorkomen, maar ook dat voorkomen wordt dat de risicoregelreflex 1 optreedt en dat proportioneel geleerd wordt van wat er gebeurd is. Met de transitie jeugdzorg komen calamiteiten rond de zorg voor de jeugd veel nadrukkelijker op de lokale (politiek bestuurlijke) agenda. Maar ook de transitie van de AWBZ/ Wmo en de verantwoordelijkheid van de gemeente voor grote groepen kwetsbare inwoners draagt hier aan bij. Dit maakt dat bij calamiteiten in het sociaal domein de directe betrokkenheid van de gemeente groter wordt. Maar niet alleen de betrokkenheid bij, ook de verantwoordelijkheid voor en aanspreekbaarheid op calamiteiten neemt toe. Deze ontwikkelingen maken het noodzakelijk een integrale werkwijze af te spreken zodat alle betrokken partijen weten wat te doen wanneer zich een calamiteit voordoet. Rollen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden moeten helder zijn. In het voorjaar van 2015 heeft de regio Flevoland een Regionaal Calamiteitenprotocol Jeugdhulp ontwikkeld en vastgesteld. In dit regionale calamiteitenprotocol zijn afspraken gemaakt over de aanpak en rolverdeling tussen gemeenten wanneer zich een calamiteit met een jeugdige voordoet. Het is belangrijk om het regionaal calamiteitenprotocol lokaal te expliciteren en te verbreden tot het volledige sociaal domein (0-100). Voor u ligt het Sociaal Calamiteiten Protocol van de gemeente Dronten. Het is tot stand gekomen in samenwerking met veel verschillende personen en partijen zoals bestuur (burgemeester en coördinerend portefeuillehouder sociaal domein), ambtenaren (zowel op beleids- als op uitvoerend niveau) en professionele partners (waaronder Veilig Thuis, GGD, Triade, Vitree, Kwintes, Icare, politie en GGZ). De gemeente Dronten is gedurende de totstandkoming van dit protocol ondersteund en geadviseerd door het COT, Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement. Het doel van dit Sociaal Calamiteiten Protocol is: Te komen tot een effectieve aanpak van sociale calamiteiten in samenwerking met ketenpartners; Het beperken en voorkomen van maatschappelijke onrust ten gevolge van feitelijke danwel dreigende sociale calamiteiten. Daarbij is de opgave om de aanpak van sociale calamiteiten op een logische manier aan te laten sluiten bij de bestaande procedures en afspraken op het gebied van openbare orde en veiligheid. 1 Het mechanisme waarbij een risico of incident wordt beantwoord met onevenredige (overheids) interventies, en waarbij de verantwoordelijkheid voor risicobeheersing en schadecompensatie min of meer vanzelfsprekend wordt opgevat als overheidstaak. 2

3 De basis van dit Sociaal Calamiteiten Protocol is door onze burgemeester duidelijk uiteen gezet: Met de Dronter Koers hebben we goede stappen gezet om zoveel mogelijk calamiteiten te voorkomen. Helaas kunnen we niet alles voor zijn. Op het moment dat er iets verschrikkelijks gebeurt met een of meer van onze inwoners, willen we als gemeente de regie hebben. We moeten in control zijn zodat de slachtoffers de zorg krijgen die nodig is. Dat is onze opdracht. Hier wil ik me als burgervader, samen met alle betrokken partijen in het sociaal domein, hard voor maken. Nee, sterker nog hier móeten we ons samen hard voor maken. Leeswijzer: De inzet van dit document is het neerzetten van een korte en bondige aanpak. In hoofdstuk 1 gaan we in op de definitie van en verantwoordelijkheden rondom een sociale calamiteit. Hoofdstuk 2 behandelt de operationele strategie en in hoofdstuk 3 worden de processtappen in stroomschema s uitwerkt. De bijlagen gaan in op: zorgpiket (1), contactpersonen (2), diagnose en risicoanalyse (3) en actielijst voor nader uit te werken zaken (4). We realiseren ons dat elke situatie weer anders is en dat flexibiliteit en maatwerk heel belangrijk zijn. Daarbij gaan we van start met de hieronder geschetste strategie en aanpak, maar een aantal zaken moet nog verder worden uitgewerkt. Met behulp van trainingen, het leren van praktijksituaties en inbreng van betrokken partijen zal deze aanpak in de komende periode verder ontwikkeld worden. 3

4 1. SOCIALE CALAMITEIT: DEFINITIE EN VERANTWOORDELIJKHEDEN 1.1 Een sociale calamiteit Voor alle helderheid: elke situatie die een grote impact heeft op een kind, gezin of cliënt in het sociaal domein is voor de betreffende inwoner(s) een calamiteit. Veel van dit soort situaties kunnen echter door (reeds) betrokken professionele organisaties begeleid en ondersteund worden. Dit Sociaal Calamiteiten Protocol treedt in werking bij situaties waarin het reguliere handelen van organisaties NIET meer voldoende is. Een sociale calamiteit is een (on)verwachte ingrijpende gebeurtenis die een maatschappelijke onrust/ ontwrichting tot gevolg heeft of kan hebben en gerelateerd is of wordt aan een kwetsbare doelgroep. Een sociale calamiteit heeft in ieder geval de volgende kenmerken: Er zijn slachtoffers; De impact op de gemeenschap is groot; Er is sprake van een (potentiële) bedreiging van de openbare orde en veiligheid; Het heeft een bestuurlijke impact; Er is belangstelling van lokale, regionale of landelijke media; De kans bestaat op tegengestelde, onvolledige en onjuiste berichtgeving door overheden en betrokken partijen. We zullen over het algemeen meer te maken hebben met dreigende sociale calamiteiten dan met feitelijke sociale calamiteiten. Dit is de reden dat de focus van dit Sociaal Calamiteiten Protocol vooral ligt op dreigende sociale calamiteiten. De inschatting is dat bij feitelijke (sociale) calamiteiten de hulpverleningsdiensten (politie, brandweer, GHOR) leidend zijn en bij eventuele verdere opschaling de COPI. Het Interventieteam/ zorgpiket is in deze situaties op afroep beschikbaar ter ondersteuning. Het Interventieteam/ zorgpiket sluit indien nodig aan bij de driehoek ter ondersteuning en om de aanpak binnen de veiligheidsketen en het sociaal domein op elkaar af te stemmen. 1.2 Verantwoordelijkheden GEMEENTE Burgemeester Coördinerend wethouder sociaal domein heeft de rol van burgervader en is coördinerend bestuurlijk verantwoordelijk voor de aanpak en bestrijding van de calamiteit en eventuele bijbehorende maatschappelijke onrust of ontwrichting. Hij is bestuurlijk verantwoordelijk als het om inwoners van de gemeente Dronten gaat (ook als deze in een andere gemeente zorg krijgt/ in behandeling is) en als het organisatie betreft (uitvoerend of getroffen) die in de gemeente Dronten gevestigd is 2. is bestuurlijk inhoudelijk en financieel verantwoordelijk voor het beleid (stelselverantwoordelijk). Hij heeft de focus op de inhoud van de zaak: wat is er gebeurd, hoe heeft dat kunnen gebeuren en wat zijn de gevolgen, wat kunnen we ervan leren en kunnen we het 2 Bij een sociale calamiteit waar meerdere gemeentes bij betrokken zijn, is de gemeente waar de calamiteit heeft plaatsgevonden en/of waar het als eerste is geconstateerd verantwoordelijk voor het adequaat handelen en neemt hierin de leiding. 4

5 voorkomen in de toekomst? De wethouder is dus naast gesprekspartner voor instellingen ook verantwoordelijk voor de evaluatie van de calamiteit, eventuele aanpassing van werkwijzen en afspraken en de noodzakelijke nazorg. De wethouder legt verantwoording af aan de gemeenteraad over het stelsel. Interventieteam / zorgpiket Calamiteitenteam Ambtenaar openbare orde en veiligheid (OOV) Communicatieadviseur POLITIE Politiechef/ officier van dienst politie OPENBAAR MINISTERIE Officier van Justitie INSTELLINGEN INSPECTIE JEUGDZORG TOEZICHTHOUDER WMO voert de operationele procesregie bij dreigende sociale calamiteiten. Bij feitelijke sociale calamiteiten ondersteunt het Interventieteam de burgemeester, coördinerend wethouder sociaal domein, politie, openbaar ministerie etc. vormt de operationele organisatie. Het Calamiteitenteam ondersteunt het Interventieteam bij het maken van een diagnose van de situatie en een risicoanalyse. Samen wordt een strategie/ aanpak ontwikkeld en worden werkafspraken gemaakt. Vervolgens gaan de betrokken partijen uit het Calamiteitenteam aan de slag en voert het Interventieteam de procesregie. ondersteunt de burgemeester, het Interventieteam en Calamiteitenteam op het gebied van openbare orde en veiligheid. ondersteunt de burgemeester en het Calamiteitenteam op het gebied van communicatie. is verantwoordelijk voor handhaving van de rechtsorde en voert bij calamiteiten opsporing (en vermissing) en strafrechtelijk onderzoek uit. Hij geeft leiding aan de politie-eenheden bij grootschalige of bijzondere incidenten. verantwoordelijk voor het opsporings- en strafrechtelijk onderzoek. hebben de operationele verantwoordelijkheid voor het verlenen van zorg- en hulpverlening. is verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de wet en op kwaliteit in algemene zin. De inspectie voert deze taak uit door geprogrammeerd toezicht enerzijds en niet-geprogrammeerd toezicht anderzijds. is verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit in algemene zin. De gemeente Dronten is hier verantwoordelijk voor en voert dit ook zelf uit (met uitzondering van regionaal aanbod zoals maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en beschermd wonen). 5

6 2. DE OPERATIONELE STRATEGIE In dit Sociaal Calamiteiten Protocol kiezen we voor de volgende uitgangspunten: De belangen van slachtoffer(s) en direct betrokken staan centraal; Onze eerste zorg gaat uit naar zorg en veiligheid voor slachtoffer(s) en direct betrokkenen zoals familie en school, en We proberen zoveel mogelijk escalaties te voorkomen. De gemeente voert bij een dreigende sociale calamiteit procesregie in het sociaal domein; De gemeente stelt een zorgpiket in zowel binnen als buiten kantooruren; Bij een feitelijke (sociale) calamiteit zijn de hulpverleningsdiensten (politie, brandweer, GHOR) leidend en bij eventuele verdere opschaling het COPI/ ROT/ driehoek. Het Interventieteam/ zorgpiket is in deze situaties op afroep beschikbaar en werkt ondersteunend. Het Interventieteam/ zorgpiket kan indien nodig een Calamiteitenteam ter ondersteuning formeren; Met andere woorden: in de praktijk bij een feitelijk calamiteit is de politie leidend en opereert het Interventieteam/ zorgpiket als achtervang. Bij een dreigende calamiteit is het Interventieteam/ zorgpiket leidend en opereert de politie als achtervang. In geval van een (feitelijke) calamiteit kan de burgemeester besluiten het Interventieteam/ zorgpiket uit te nodigen om aan te schuiven bij de driehoek zodat de aanpak binnen de veiligheidsketen en het sociaal domein op elkaar aansluiten. Samenwerking met betrokken partijen is cruciaal, daarover maken we glasheldere afspraken; Partijen informeren elkaar proactief, waarbij binnen de regels van de privacywetgeving veel informatie kan worden uitgewisseld als hier een helder doel en uitleg voor is; In principe communiceert de gemeente (regierol). De communicatieboodschap wordt zoveel mogelijk in overleg vastgesteld. Soms kan het wellicht handiger zijn als een andere partij het woord voert zoals bijvoorbeeld de politie. Hierover vindt afstemming plaats. 6

7 3. STROOMSCHEMA PROCESSTAPPEN In dit hoofdstuk staat het stroomschema beschreven voor dreigende sociale calamiteiten (binnen en buiten kantooruren), waarbij het sociaal domein (Interventieteam/ zorgpiket) leidend is. De afspraken en procedures die in werking treden bij een feitelijke calamiteit zijn al vastgelegd binnen de veiligheidsregio (Regionaal Crisisplan Flevoland en Gooi en Vechtstreek); deze veranderen niet. Wel moeten de telefoonnummers en namen van contactpersonen uit het sociaal domein bekend zijn bij de officieren van dienst van de betrokken hulpdiensten zodat het Interventieteam/ zorgpiket op afroep kan ondersteunen indien nodig. Hierbij kan het Interventieteam/ zorgpiket een Calamiteitenteam ter ondersteuning formeren. 7

8 EVENTUEEL: (CRISIS-)COMMUNICATIE HET INTERVENTIETEAM INFORMEERT INDIEN NODIG BURGEMEESTER EN/OF COÖRDINEREND PORTEFEUILLEHOUDER BIJ EEN DREIGENDE SOCIALE CALAMITEIT Dreigende calamiteit tijdens kantooruren EEN SIGNAAL KOMT BINNEN Vanuit betrokken personen, burgemeester, politie, gids, instelling, media etc. STAP 1. ACTIVEREN INTERVENTIETEAM De medewerker Interventieteam wordt geactiveerd via door burgemeester, politie, gids, etc. STAP 2. OPROEPEN RELEVANTE PARTNERS EN VORMEN CALAMITEITENTEAM Het Interventieteam nodigt alle relevante partners uit (zie bijlage 2): Altijd Medewerker Interventieteam (voorzitter) Betrokken gids Medewerker(s) van betrokken instellingen Politie Beleidsadviseur Jeugd/ Wmo/ P-wet gemeente Vertegenwoordiger Veilig Thuis/ Raad Kinderbescherming Vangnet & Advies OGGZ GGD Optioneel Crisisdienst GGZ Ambtenaar OOV Andere betrokken partij(en) Communicatieadviseur STAP 3. DIAGNOSE EN RISICOANALYSE Het Calamiteitenteam maakt een diagnose en risicoanalyse (foto) van de situatie (zie bijlage 3) STAP 4. AANPAK EN WERKAFSPRAKEN OPSTELLEN Op basis van de diagnose wordt een aanpak opgesteld en worden werkafspraken binnen het Calamiteitenteam gemaakt (wie doet wat, wanneer, hoe, en wanneer? wanneer komt het team weer bij elkaar? ) STAP 5. UITVOEREN AFSPRAKEN Het Calamiteitenteam gaat aan de slag zoals afgesproken Het Interventieteam voert procesregie en relevante partners verlenen zorg/ hulp STAP 6. EVALUATIE Met betrokken partijen wordt de werkwijze geëvalueerd en worden mogelijke verbetervoorstellen voor dit Sociaal Calamiteiten Protocol gedaan Bij een dreigende sociale calamiteit buiten kantooruren wordt het zorgpiket geactiveerd (bijlage 1) en komt het Calamiteitenteam bijeen in de Brandweerkazerne (Installatieweg 36, 8251 KP Dronten). 8

9 9