1 Demografische trends in de gezondheidszorg Specifieke behoeften ten aanzien van domotica voor zorg en welzijn 37

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 8 Inleiding 11 Over de auteurs 16 deel 1 zorg 27 1 Demografische trends in de gezondheidszorg 29 2 Specifieke behoeften ten aanzien van domotica voor zorg en welzijn 37 3 Jong en zorgbehoevend; biedt domotica ondersteuning? 43 4 Technologie en het ontwerp van een goed leven 50 5 Inbedding van domotica in de zorg 58 6 De professionele veranderingen 64 deel 2 technologie 71 7 Domotica en slim wonen 73 8 Sensoren als extra ogen en oren op weg naar slimme domotica? 80 9 Intelligente sensor 88

2 6 Zorgdomotica 10 Healing environments en domotica Domotica en ouderenzorg Domotica bij ouderen met dementie Ambient assisted living Patroonherkenning en gezondheidsmonitoring De toekomst van wonen 120 deel 3 huidige projecten Zorg op Afstand PAL Zorg op afstand voor jongeren ROSETTA ondersteunende technologie voor mensen met dementie en hun verzorgers Netcarity: welzijn, onafhankelijkheid, veiligheid en gezondheid thuis Monitoring van activiteiten: leefstijlmonitoring Oplossingen voor sleutelproblematiek Domotica in kleinschalig wonen Leo Polakhuis: domotica bij ouderen met dementie Zorgdomotica in ziekenhuizen Met de domoticatoets de vraag in beeld Personenalarmering Verlichting in de ouderenzorg 204

3 Inhoud 7 deel 4 randvoorwaarden Ontwerp van zorgdomotica: het gebruik centraal Implementatie van technologie in de zorg Acceptatie van domotica Bouwkundige en installatietechnische randvoorwaarden bij zorgdomotica Standaarden en innovaties Communicatieprotocollen bij zorgdomotica Juridische aspecten van domotica Wet- en regelgeving: staan tussen droom en daad wetten in de weg? Businesscase van zorgdomotica Cocreatie van de technische installatiebranche en de zorgkolom Domotica en levensloopbestendig installeren Visie UNETO-VNI: Het begint bij een juiste infrastructuur Zorgdomotica en communicatie: onbekend maakt onbemind Technologie in de zorg: hoe maken we een goede verbinding via de zorgopleidingen? 289 Register 299

4 Voorwoord Voor u ligt een niet eerder verschenen en zo compleet naslagwerk over domotica! Werkelijk nagenoeg alle denkbare facetten van domotica in de zorg komen aan de orde. Hulde aan de samenstellers Joost van Hoof en Eveline Wouters, maar natuurlijk ook aan de auteurs, die gezamenlijk maar weer eens weergeven hoe rijk Nederland is aan activiteiten op dit gebied. Het is, anno 2012, zo ongeveer twintig jaar geleden dat ik zelf actief werd op het gebied van domotica. Het is dan altijd leuk om terug te kijken op twee decennia van ontwikkelingen. Net als zo n vijftien jaar geleden hoor ik nu nog vaak de vraag: wanneer breekt domotica nu eens door? Het antwoord is niet zo eenvoudig. Als je willekeurig een bouwproject voorbij fietst, zie je regelmatig een busje van een kleine lokale elektra-installateur met het woord domotica op zijn expertiselijstje. En als je bij de koffie of op een borrel onder gewone mensen praat over waarmee je bezig bent, hoor je steeds vaker: Oh, je bedoelt domotica! Vaak wordt er dan meteen aan toegevoegd: Dat is toch die techniek voor bejaardenhuizen. Kortom, met de bekendheid van het begrip lijkt niet veel mis. Wat het precies is, daar hebben zelfs de verschillende auteurs in dit boek, de echte deskundigen, nog verschillende meningen over. Maar dat is alleen maar mooi: het tekent hoe omvangrijk dit gebied is en dus in feite ook hoe belangrijk het is voor heel veel facetten van ons leven. En dan in een maatschappij, waarin in elk geval één belangrijke trend maatschappelijk en economisch van heel groot belang is: vergrijzing en de sterk toenemende vraag naar zorg. In 1992 hadden wij ook al een definitie van domotica, die we eigenlijk nog steeds gebruiken: domotica is de integratie van techniek en diensten in de woonomgeving ten behoeve van een betere kwaliteit van leven. We realiseerden in 1993 de zogenaamde Modelwoning voor Alle Leeftijden, waarin we onder andere passieve alarmering realiseerden via allerlei bewegingsmelders, die bedraad naar de meterkast permanent aangaven of er nog wel bewogen werd in de woning. Mobiele telefonie (het gsm-netwerk werd pas in 1994 in Nederland ingevoerd)

5 Voorwoord 9 en internet bestonden nauwelijks. Als je dan twintig jaar later kijkt, maken we ons nu zorgen over de enorme dataflows die al die sensoren in de woning kunnen genereren en die zorg- en hulpverleners de juiste informatie moeten verschaffen over de conditie van de bewoner. Als je vele duizenden jaren terugkijkt, is het wonderlijk dat we tot zo n 150 jaar geleden heel lang ongeveer hetzelfde gehad hebben: muren om ons heen, een dak boven ons hoofd, waarbinnen we ons veilig en beschut voelden. Die behoefte hebben we nog steeds, alleen nu hebben diezelfde muren, plafond en vloer elektronische ogen en oren gekregen en zal het niet lang meer duren dat die omgeving ook voor ons gaat meedenken en zich zelfs automatisch aan ons gaat aanpassen. Dit boek behandelt dus verreweg het belangrijkste toepassingsgebied van domotica tot nu toe: de zorg. Nederland behoort zeker tot de koplopers in de wereld en ik durf zelfs te stellen: is de nummer 1 in de wereld op het gebied van domotica in de zorg. De enorme verscheidenheid aan ontwikkelingen en projecten in dit boek is een toonbeeld hiervan. Die positie hebben we natuurlijk niet vanzelf bereikt. Vanaf ongeveer 1998 zijn de eerste domoticaprojecten in Nederland gerealiseerd. En nadien zijn vele tientallen, jawel honderden domoticaprojecten met tientallen woningen voor langer zelfstandig wonen gerealiseerd. En als we de bewegingsmelders en bedmatjes bij verpleeghuisbedden en de uitluistersystemen in woningen van verstandelijk gehandicapten ook domotica noemen, dan praten we over vele tienduizenden gerealiseerde domoticasystemen! Gelukkig staat de bewoner in alle moderne projecten centraal. En dankzij die flexibele en aanpasbare nieuwe generatie op ICT gebaseerde domoticasystemen kan dat ook eindelijk. Laten we daarbij overigens een belangrijke groep betrokkenen niet te veel vergeten: zorg- en hulpverleners in de ouderenzorg zijn in het afgelopen decennium nog lang niet voldoende betrokken geweest bij het ontwerp en de invoering van domotica! Van het verleden kun je dus veel leren. Maar nog belangrijker is wat we ermee gaan doen in de komende zeven tot acht jaar: zal deze tijd dezelfde technologische ontwikkelingen doormaken als de afgelopen twintig jaar? Diverse auteurs in dit boek geven al een doorkijk: ons huis zal op termijn veel meer intelligentie gaan bevatten dan wat nu al in de slimste auto s zit. Of om in medische termen te spreken: ons huis zal in de toekomst een elektronisch of ICT-systeem bevatten dat steeds meer lijkt op het autonome zenuwstelsel in ons lichaam; een groot deel van de functies in de woning zal onbewust plaatsvinden. Die ontwikkeling zal weer heel veel repercussies met zich meebrengen: technisch, economisch, maar ook ethisch, waarvan diverse facetten terug te vinden zijn in dit boek.

6 10 Zorgdomotica Kortom, dit boek lijkt al weer verouderd zodra het gedrukt is. Dat betekent niet dat dit boek geen enorm grote betekenis heeft voor iedereen die zich in de komende tijd met domotica gaat bezighouden. De lezer krijgt een uitstekend overzicht, met veel visies, knelpunten, valkuilen, maar ook kansen. Laat ik eindigen met de hoop en tegelijk ook de verwachting uit te spreken dat zorgdomotica uiteindelijk zal samenvloeien met energiedomotica. We staan namelijk ook aan de vooravond van die andere grote trend van enorme maatschappelijke en economische betekenis: energieschaarste en winning en verdeling van duurzame energie. Ik ben ervan overtuigd dat we tegen 2020 woningen zullen hebben die slim zijn in het monitoren van de bewoner en de apparaten in die woning. En dat wordt pas echt interessant. Ik wens u veel leesplezier! Ad van Berlo Manager R&D Smart Homes