Leerdoelenmatrix. Voor de arrangeur. Voor de docent/gebruiker. Inleiding. functies:
|
|
- Marleen van der Laan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leerdoelenmatrix Inleiding Bij het zelf ontwikkelen van de lesplannen gelden de kerndoelen, eindtermen en exameneisen als uitgangspunt. Dit zorgt ervoor dat de lesplannen curriculumdekkend zijn. Hiervoor is een inhoudelijk kader nodig: de leerdoelenmatrix. De onderstaande voorbeelden zijn ontleend aan de leerdoelenmatrix van LES 2.0. Leerdoelenmatrix Per vak- of leergebied waarvan materiaal wordt ontwikkeld is een leerdoelenmatrix nodig. Dit instrument geeft per vakgebied een overzicht van de benodigde kennis en vakvaardigheden. In de matrix zijn ook de ondersteunende vaardigheden benoemd. Dit zijn leer- en studievaardigheden en media/ict-vaardigheden. Functies Uit de leerdoelenmatrix is af te leiden welke lesplannen (met welke leerdoelen en inhoud) er ontwikkeld moeten worden. De leerdoelenmatrix heeft verschillende functies: Voor de arrangeur Als sturingsinstrument: het biedt de arrangeur inhoudelijke sturing voor de invulling van de lesplannen. Als controle-instrument: de arrangeurs kunnen aan de redactie verantwoorden dat de les aan de gestelde eisen voldoet. Voor de docent/gebruiker Als bewijs voor het curriculumdekkende karakter van Les 2.0. Het laat gedegenheid en volledigheid zien. Als hulpmiddel om het lesprogramma samen te stellen en te controleren. Geraadpleegde instanties en bronnen Om op een efficiënte manier tot een goede leerdoelenmatrix te komen, is het van belang zoveel mogelijk gebruik te maken van reeds bestaande vergelijkbare initiatieven. Organisaties met veel ervaring op dit gebied zijn SLO (het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling), het Ruud de Moor Centrum (het kennis- en expertisecentrum van de Open Universiteit) en de KPC Groep (adviesorganisatie voor organisaties voor onderwijs en opleidingen). 78
2 Bij LES 2.0 werd advies ingewonnen van al deze partijen. Er werd voor een beperkt aantal vakken ontwikkeld en dus werden onderstaande documenten gekozen als uitgangspunt: Kerndoelen voor de onderbouw VO mens en maatschappij Concretisering van de kerndoelen mens en maatschappij Examenprogramma biologie havo en vwo Examenprogramma zorg en welzijn vmbo Voor het benoemen van kernthema s en subthema s vindt een inhoudelijke vergelijking van de meest gangbare methodes plaats. Van formele documenten naar praktisch instrument. Principes van de leerdoelenmatrix De leerdoelenmatrix kent de volgende uitgangspunten: Elk vakgebied is opgedeeld in kernthema s Per kernthema zijn subthema s benoemd Per subthema is de kennis uitgewerkt in kaartjes Kernthema s zijn gekoppeld aan een combinatie van kerndoelen en/of eindtermen Niveau Het is belangrijk om de leerlingen op hun eigen niveau aan te spreken. Omdat het niveau (vmbo, havo, vwo) van de leerlingen uiteenloopt, verschillen de lesplannen op twee manieren: Op inhoud van het programma: wat moeten de leerlingen op dat niveau weten/kennen? Op vorm van de lesplannen: soort opdrachten, taalgebruik, zelfstandigheid, opbouw lesplannen 79
3 Leerdoelenmatrix Mens en Maatschappij Elk vakgebied is verdeeld in kernthema s en subthema s. De kernthema s worden gekoppeld aan een combinatie van kerndoelen en/of eindtermen. Hieronder vindt u de kern- en subthema s voor het vakgebied Mens & Maatschappij. Er is een onderverdeling gemaakt in de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en economie, maar de arrangeur ontwikkelt voor Mens en Maatschappij. U bepaalt zelf wanneer een lesplan het accent van één vak heeft, of een mix is van twee of drie vakken. Mens & Maatschappij Kernthema s: Eigen omgeving Apart of samen Leefwijzen Democratie Verleden tot heden Subthema s: wonen en werken plattegrond, infrastructuur consumeren en budgetteren verkeer en milieu conflicten internationale samenwerking vredesoperaties Mensenrechten identiteit (multi)cultuur wereldgodsdiensten normen en waarden in Nederland in Europa en economische ontwikkelingen en open grenzen Tot 500 na Chr. 500 tot tot tot heden 80
4 Verschil in niveau Het verschil in niveau is terug te zien in de leerdoelenmatrix en heeft consequenties voor het ontwerpen van de lesplannen. Voor het vakgebied Mens en Maatschappij geldt het volgende: de vorm verschilt en de inhoud is hetzelfde. Dit betekent dat de kerndoelen gelden voor alle drie de niveaus. Er wordt geen onderscheid gemaakt wat betreft inhoud. De mate van complexiteit wordt overgelaten aan de arrangeur. Qua vorm worden alle inhouden van de kaartjes uitgewerkt in drie niveaus, namelijk: vmbo bb vmbo kgt havo/vwo Democratie in Europa 44, 45, 46 MM 4.2 Aardrijkskunde Geschiedenis Economie Kennis Leerling kan voorbeelden noemen van de gevolgen van de Europese samenwerking: - Europese Commissie - Europees Parlement - Raad van Ministers - Monetaire Unie - euro Leerling kan uitleggen waarom er na de Tweede Wereldoorlog een samenwerking ontstond in Europa. Leerling kan de ontwikkeling beschrijven van EGKS naar EEG naar EU. De leerling kan uitleggen wat de economische betekenis van de Europese samenwerking en de Europese Unie is voor hemzelf, Nederland en de wereld. Leerling kan de verschillende lidstaten van de EU noemen. Voorbeeld 81
5 Leerdoelenmatrix Biologie Elk vakgebied is verdeeld in kernthema s en subthema s. De kernthema s worden gekoppeld aan een combinatie van kerndoelen en/of eindtermen. Hieronder vindt u de kern- en subthema s voor het vakgebied Biologie. Biologie Kernthema s: Structuren Levenscyclus Stofwisseling Dynamiek en homeostase Subthema s: Ecosystemen Structuren van cellen Deling en ontwikkeling van cellen Voortplanting van de mens Erfelijke informatie Energiestromen en kringlopen Stofwisseling van planten Stofwisseling van de mens Stofwisseling van cellen Eiwitsynthese en biotechnologie Dynamiek in ecosystemen Ontstaan en handhaving verscheidenheid Gedrag van mens en dier Homeostase van de mens Bescherming interne milieu Verschil in niveau Het verschil in niveau is terug te zien in de leerdoelenmatrix en heeft consequenties voor het ontwerpen van de lesplannen. Voor het vakgebied Biologie geldt het volgende: de vorm verschilt én de inhoud verschilt. Dit betekent dat sommige onderwerpen alleen verplicht zijn voor havo of vwo. In de leerdoelenmatrix is aangegeven welke lesplannen specifiek voor havo of vwo bedoeld zijn. Ook qua vorm verschillen de lessen voor havo en vwo. 82
6 Dynamiek en homeostase Ontstaan en handhaving verscheidenheid E2 (CE) BI 4.2 Kennis Havo Verscheidenheid in populatie -- de betekenis van verscheidenheid in een populatie voor de instandhouding van de populatie aangeven. -- in een gegeven situatie de gevolgen voorspellen die de volgende mechanismen hebben voor de verscheidenheid in de populatie: mutatie natuurlijke selectie isolatie Evolutietheorie -- vroegere en huidige opvattingen en ideeën weergeven over het ontstaan van leven en levensvormen, in het bijzonder: generatio spontanea schepping evolutie -- met behulp van de evolutietheorie een verklaring geven voor: het voorkomen van fossielen het voorkomen van de huidige levensvormen Vwo Verscheidenheid in populatie -- de betekenis van verscheidenheid in een populatie voor de instandhouding van de populatie aangeven. -- de rol uitleggen die selectie speelt bij het constant blijven of veranderen van de verscheidenheid in een populatie. allelfrequenties berekenen in een genenpool met behulp van de regel van Hardy-Weinberg (vwo). Evolutietheorie -- aangeven dat men met de evolutietheorie tracht het ontstaan van verschillende levensvormen te verklaren, met gebruikmaking van de volgende uitgangspunten: mutatie veroorzaakt verscheidenheid binnen populaties er worden meer nakomelingen geproduceerd dan overeenkomt met de draagkracht de door natuurlijke selectie aan de omstandigheden best aangepaste individuen hebben de grootste overlevingskans hierdoor verschuiven allelfrequenties -- aangeven dat men met behulp van de evolutietheorie tracht het ontstaan van bepaalde levensvormen te beschrijven, door: als het ware terug te gaan in de tijd via het bestuderen van fossielen de relatie tussen overeenkomstige delen van verschillende organismen vast te stellen via vergelijkend morfologisch en ontwikkelingsbiologisch onderzoek en via vergelijking van DNA: homologie, analogie -- vroegere en huidige opvattingen en ideeën weergeven over het ontstaan van leven en levensvormen, in het bijzonder: generatio spontanea schepping evolutie -- aangeven dat ordening mogelijk is op grond van gemeenschappelijke afstamming, in het bijzonder: evolutionaire verwantschap (bouw en samenstelling DNA en chromosomen) Voorbeeld 83
7 Leerdoelenmatrix Zorg en Welzijn Elk vakgebied is verdeeld in kernthema s en subthema s. De kernthema s worden gekoppeld aan een combinatie van kerndoelen en/of eindtermen. Hieronder vindt u de kern- en subthema s voor het vakgebied Zorg en Welzijn. Zorg en Welzijn Kernthema s: Uiterlijke verzorging Gezondheid en ziekte Welzijn Dienstverlening Beroepsmatig handelen Subthema s: Lichaamsverzorging en hygiëne Gezichtsverzorging Haarverzorging Hand- en voetverzorging Anatomie van de beenderen, gewrichten en weefsels Gezondheidszorg en maatschappij Ziekten en verzorging Voeding EHBO en veiligheid Kinderen Jongeren Volwassenen en ouderen Gehandicapten Sociaal Pedagogisch werk Zorg voor huishouding Facilitaire dienstverlening Receptiewerkzaamheden Verkoop Oriëntatie op de branche Professionele vaardigheden Beroepshouding en sociale vaardigheden Omgaan met ICT 84
8 Verschil in niveau Het verschil in niveau is terug te zien in de leerdoelenmatrix en heeft consequenties voor het ontwerpen van de lesplannen. Voor het vakgebied Zorg en Welzijn geldt het volgende: de vorm verschilt en de inhoud verschilt. De niveaus binnen vmbo verschillen te veel om één vorm aan te kunnen houden. De lesplannen worden op twee niveaus uitgewerkt, namelijk: kaderberoepsgericht en basisberoepsgericht. Welzijn Kinderen VZ/K/7, VZ/K/20 (GL), ZW/K/8 Zorg en Welzijn Kennis Vaardig heden KB Welzijn van kinderen VZ/K/7 -- lichamelijke, geestelijke, sociale en maatschappelijke invloeden en veranderingen bij kinderen herkennen en omschrijven -- kennis van factoren die de verandering of ontwikkeling van het kind bevorderen of belemmeren Welzijn van kinderen VZ/K/7 -- eenvoudige (verzorgende) activiteiten voorbereiden, uitvoeren en evalueren -- begeleiden van kinderen bij de dagelijkse zorg: helpen bij het aan- en uitkleden, verschonen, tanden poetsen, haren kammen en het geven van eten en drinken. -- organiseren van eenvoudige (groeps)activiteiten voor kinderen -- werken volgens een stappenplan: voorbereiden, uitvoeren, evalueren en reflecteren op het eigen handelen Begeleiding van activiteiten ZW/K/8 Begeleiding van activiteiten (GL) VZ/K/20 -- eenvoudige (groeps)activiteiten voorbereiden, uitvoeren en evalueren -- een observatie uitvoeren en de resultaten rapporteren BB Welzijn van kinderen VZ/K/7 -- lichamelijke, geestelijke, sociale en maatschappelijke invloeden en veranderingen bij kinderen herkennen en omschrijven Welzijn van kinderen VZ/K/7 -- eenvoudige (verzorgende) activiteiten voorbereiden, uitvoeren en evalueren -- begeleiden van kinderen bij de dagelijkse zorg: helpen bij het aan- en uitkleden, verschonen, tanden poetsen, haren kammen en het geven van eten en drinken. -- organiseren van eenvoudige (groeps)activiteiten voor kinderen -- werken volgens een stappenplan: voorbereiden, uitvoeren, evalueren en reflecteren op het eigen handelen Begeleiding van activiteiten ZW/K/8 -- eenvoudige (groeps)activiteiten voorbereiden, uitvoeren en evalueren Voorbeeld 85
9 Vakvaardigheden Mens en Maatschappij De subthema s van elk vakgebied zijn verder uitgewerkt in benodigde kennis en vakvaardigheden. Per vaardigheid is informatie beschikbaar. Bijvoorbeeld in de vorm van tips voor de arrangeur over de wijze waarop de vaardigheid kan worden ingezet, of formats die direct bruikbaar zijn voor de leerling. Aparte lesplannen Voor het sec leren van de vakvaardigheden komen aparte lesplannen. In enkele lesplannen wordt het oefenen van de vaardigheid opgebouwd. Gebruikers kunnen op deze manier steeds weer teruggrijpen naar deze basislessen. Daarnaast integreert u deze vaardigheden in de lesplannen. vakvaardigheden voor mens en maatschappij Betekenisvolle vragen stellen Onderzoeksvaardigheden Bronnen gebruiken Atlas gebruiken De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan. De leerling leert een eenvoudig onderzoek uit te voeren naar een actueel maatschappelijk verschijnsel en de uitkomsten daarvan te presenteren. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken. De leerling leert de atlas als informatiebron te gebruiken en kaarten te lezen en te analyseren om zich te oriënteren, zich een beeld van een gebied te vormen of antwoorden op vragen te vinden. Voorbeeld 86
10 betekenisvolle vragen stellen Kerndoel 36 MM De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan. Toelichting Voor het stellen van betekenisvolle vragen is het goed dat leerlingen leren om maatschappelijke kwesties en verschijnselen altijd van meer kanten te belichten, waardoor een min of meer evenwichtig beeld gevormd kan worden. De volgende perspectieven met bijbehorende methodische begrippen kunnen daarbij telkens een goed handvat zijn: -- ruimtelijk: schaal, ruimte, regio -- tijd: tijdsindelingen (de periodes/tijdvakken), verandering, continuïteit, overeenkomst, verschil, oorzaak, gevolg -- sociaal/cultureel: macht, belangen, cultuur, socialisatie, sociale verschillen, waarden, normen, religieuze stromingen, grondrechten -- economisch: schaarste, vraag en aanbod, consumptie en productie, arbeid, inkomen, inkomsten, uitgaven -- natuurlijk/milieu: aarde, water, lucht, bodem, leven, duurzaamheid -- politiek: democratie, invloed, macht, ideologie, belang -- persoonlijk/individueel: mening, standpunt, betrokkenheid, eigen verantwoordelijkheid Voorbeeld 87
11 Vakvaardigheden Biologie De subthema s van elk vakgebied zijn verder uitgewerkt in benodigde kennis en vakvaardigheden. Per vaardigheid is informatie beschikbaar voor de arrangeur. Bijvoorbeeld in de vorm van tips voor de arrangeur over de wijze waarop de vaardigheid kan worden ingezet, of formats die direct bruikbaar zijn voor de leerling. Aparte lesplannen Voor het sec leren van de vakvaardigheden komen aparte lesplannen. In enkele lesplannen wordt het oefenen van de vaardigheid opgebouwd. Gebruikers kunnen op deze manier steeds weer teruggrijpen naar deze basislessen. Daarnaast integreert u deze vaardigheden in de lesplannen. De vakvaardigheden zijn voor havo en vwo gelijk. vakvaardigheden biologie Technisch-instrumentele vaardigheden Onderzoeksvaardigheden Maatschappij, studie en beroep Vaardigheden specifiek voor biologie De kandidaat kan op een verantwoorde manier omgaan met voor het vak relevante organismen en stoffen, instrumenten, apparaten en ICT-toepassingen. De kandidaat kan een natuurwetenschappelijk onderzoek voorbereiden, uitvoeren, de verzamelde onderzoeksresultaten verwerken en hieruit een conclusie trekken. De kandidaat kan toepassingen en effecten van natuurwetenschappen en techniek in verschillende maatschappelijke situaties herkennen en benoemen. Tevens kan hij een verband leggen tussen de praktijk van verschillende beroepen en de eigen kennis, vaardigheden en attitude. De kandidaat kan biologische verschijnselen op verschillende organisatieniveaus met elkaar in verband brengen en de complexiteit van deze relaties aangeven. Voorbeeld 88
12 vakvaardigheid - onderzoeksvaardigheden A 1.6 De kandidaat kan een natuurwetenschappelijk onderzoek voorbereiden, uitvoeren, de verzamelde onderzoeksresultaten verwerken en hieruit een conclusie trekken. Vaardigheid Havo en vwo De leerling kan een natuurwetenschappelijk probleem herkennen en specificeren. De leerling kan verbanden leggen tussen probleemstellingen, hypothesen, gegevens en aanwezige natuurwetenschappelijke voorkennis. De leerling kan een natuurwetenschappelijk probleem herleiden tot een onderzoeksvraag. De leerling kan hypothesen opstellen en verwachtingen formuleren. De leerling kan prioriteiten, mogelijkheden en randvoorwaarden vaststellen om een natuurwetenschappelijk onderzoek uit te voeren. De leerling kan een werkplan maken voor het uitvoeren van een natuurwetenschappelijk onderzoek ter beantwoording van een onderzoeksvraag. De leerling kan relevante waarnemingen verrichten en (meet) gegevens verzamelen. De leerling kan conclusies trekken op grond van verzamelde gegevens van uitgevoerd onderzoek. De leerling kan oplossing, onderzoeksgegevens, resultaat en conclusies evalueren. Voorbeeld 89
13 Helpende handjes Project LES 2.0 vindt het belangrijk dat er in de lessen ook gewerkt wordt aan ondersteunende vaardigheden. Om het wiel niet steeds opnieuw te hoeven uitvinden bedacht LES 2.0 helpende handjes. Helpende handjes Bij het geven van een presentatie moet de leerling onder andere denken aan duidelijk spreken en het zorgen voor een goede Powerpointpresentatie. Het houden van een interview vraagt weer om andere vaardigheden. Het zou niet efficiënt zijn wanneer u voor alle media- en ICT-vaardigheden elke keer een aparte instructie moet schrijven. Daarom maakt LES 2.0 hier korte filmpjes van. Deze filmpjes vindt u onder de naam Helpende handjes en kunt u koppelen aan de lessen. De volgende onderwerpen worden in Helpende handjes uitgedrukt: Samenwerken doe je zo! Brainstormen Mindmap Onderzoekje Experiment Discussie en debat Interview Zoekversneller (bronnen) Goed schrijven doe je zo! Effectief presenteren Video maken Tijdlijn maken Grafieken en tabellen Delen/uitwisselen Check, dubbel check (evalueren) 90
14 Mediawijsheid Het is van belang dat leerlingen zich een bepaalde mediawijsheid eigen maken. Dus bijvoorbeeld van het feit dat de media kunnen manipuleren. Een project als LES 2.0 wil leerlingen de gelegenheid geven om vaardig te worden in het gebruik van verschillende media. Floortje Zonneveld (video en concept designer) ontwikkelde werkvormen waarin leerlingen de gelegenheid krijgen om met media te werken. Deze werkvormen kunnen toegevoegd worden aan reeds ontwikkelde mesoontwerpen en lessen. In de werkvormen is ook aandacht voor mediawijsheid zoals de invloed van media, manipulatie van nieuwsberichten, betrouwbaarheid van bronnen. Voorbeelden van onderwerpen die in de werkvormen zijn: Beeldperspectieven van de camera bestuderen Verschillen tussen fragmenten ontdekken De invloed van de regisseur Het geluid en de betekenis ervan Zelf een kort filmpje maken Fotoseries bestuderen Zelf een fotoserie maken 91
15 92
16 Die levensechte bronnen maken geschiedenis tastbaar. En je brengt heden en verleden makkelijker bij elkaar. Een voorbeeld: moderne programma s als EénVandaag, Klokhuis, Het verleden van Nederland of het Jeugdjournaal zijn een bron van informatie en ideaal om historische onderwerpen op toegankelijke wijze te verduidelijken. Wouter de Groot, Rijksmuseum voor Oudheden 93
Examenprogramma biologie havo
Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse
Nadere informatieExamenprogramma biologie havo
Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse
Nadere informatieExamenprogramma biologie vwo
Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Structuren
Nadere informatieMens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo)
Mens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw vmbo bovenbouw exameneenheden Vakkernen 1. Informatievaardigheden 50: De leerlingen leren omgaan met
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Dynamisch evenwicht
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Dynamisch evenwicht kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieExamenprogramma biologie havo
Bijlage 3 Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieExamenprogramma biologie vwo
Bijlage 4 Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieCitizen science Waterkwaliteit en de aansluiting bij het onderwijs. Reina Kuiper - SME Advies
Citizen science Waterkwaliteit en de aansluiting bij het onderwijs Reina Kuiper - SME Advies Inhoud Onderwijsontwikkeling Relevante vakken Kerndoelen Begrippen en concepten Waarde voor het onderwijs Onderwijsontwikkeling
Nadere informatieAansluiting op het actuele curriculum (2014)
Aansluiting op het actuele curriculum (2014) De verschillende modules van GLOBE lenen zich uitstekend om de leerlingen de verschillende eindtermen en kerndoelen aan te leren zoals die zijn opgesteld door
Nadere informatieVoorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO
Voorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO Voorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO Onderdeel van de eindrapportage
Nadere informatiePTO Aardrijkskunde
PTO ardrijkskunde 2016-2017 Vereniging voor Protestants-Christelijk Onderwijs te Curaçao Sectie aardrijkskunde r. lbert Schweitzer havo/vwo [meesteradmiraal@gmail.com] Vak: ardrijkskunde Leerjaar: H1 Schooljaar:
Nadere informatieKeurmerk: Duurzame school
Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen
Nadere informatieNaam leerlingen. Groep BBL1 Mens & Maatschappij. Verdiepend arrangement. Basisarrange ment
Groep BBL1 Mens & Maatschappij Leertijd; 3 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 3 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten. Verdieping op de basisdoelen
Nadere informatieLeerdoelen, leerlijnen en leeractiviteiten
Leerdoelen, leerlijnen en leeractiviteiten Wanneer je werkt vanuit leerlijnen, is de methode slechts een van de bronnen waarmee leerlingen zich de leerstof eigen maken. Ilse Gmelig 8 februari 2018 Leerdoelen
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor
Nadere informatieLeerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo)
Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo) Voor meer informatie zie: Kerndoelen onderbouw Vakportaal Mens & maatschappij Vakportaal Natuur & techniek kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo
Nadere informatieALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0
ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor
Nadere informatieScheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid
Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren
Nadere informatieDocentenhandleiding Vogelen met DNA
Docentenhandleiding Vogelen met DNA Doelgroep: 4-5 Havo, 4-6 VWO Leerstofgebied: biologie, erfelijkheid, evolutie Werkvorm: digitaal, alleen of groepswerk (max. 3 leerlingen per groep) Duur: 1 á 2 lesuren
Nadere informatieCKV Festival 2012. CKV festival 2012
C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van
Nadere informatieLEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 1 Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel:
LEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel: 0. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een eigen
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1
Nadere informatieOverzicht lessenserie Energietransitie. Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les.
1 Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les. 2 Colofon Dit is een uitgave van Quintel Intelligence in samenwerking met GasTerra en Uitleg & Tekst Meer informatie Kijk voor meer informatie
Nadere informatieLeerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo), Biologische eenheid
Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo), Biologische eenheid Voor meer informatie zie: Kerndoelen onderbouw Vakportaal Mens & maatschappij Vakportaal Natuur & techniek kerndoelen primair onderwijs kerndoelen
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO
LANDSEXAMEN VWO 2018-2019 Examenprogramma I&S/MAATSCHAPPIJLEER V.W.O. 1 Het eindexamen Het vak Individu en Samenleving/maatschappijleer (I&S/maatschappijleer) kent slechts het commissie-examen. Er is voor
Nadere informatieDe opbouw van het examenprogramma vwo
De opbouw van het examenprogramma vwo Het examenprogramma is als volgt opgebouwd. Het bestaat uit een vaardighedendeel en een inhoudelijk deel concepten en contexten. Dit ziet er als volgt uit: A. Vaardigheden
Nadere informatieEerste graad A-stroom
EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Vijverbiotoopstudie Eerste graad A-stroom Vakgebonden eindtermen aardrijkskunde Het natuurlijk milieu Reliëf 16* De leerlingen leren respect opbrengen voor de waarde van
Nadere informatieLeerdoelen en kerndoelen
Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de
Nadere informatieA. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 2 Onderwerp: De Nieuwe Tijd (extra uitgereikt materiaal) Kerndoel(en):
A. LEER EN TOETSPLAN Vak: Geschiedenis Onderwerp: De Nieuwe Tijd (extra uitgereikt materiaal) tijd van ontdekkers en hervormers (1500 1600); tijd van regenten en vorsten (1600 1848). 40. De leerling leert
Nadere informatieAardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo)
Aardrijkskunde vaardighed (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw kerndoel ob vmbo kb/gl/tl vmbo bovbouw bb examhed vmbo bovbouw kb examhed vmbo bovbouw gl/tl examhed Kern 1. Werk
Nadere informatieAardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo)
Aardrijkskunde vaardighed (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw kerndoel ob vmbo kb/gl/tl vmbo bovbouw bb examhed vmbo bovbouw kb examhed vmbo bovbouw gl/tl examhed Kern 1. Werk
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer
Examenprogramma maatschappijleer Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 maatschappijleer 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn 1 Werken
Nadere informatieEINDTERMEN Bosbiotoopstudie
EINDTERMEN Bosbiotoopstudie Eerste graad A-stroom Vakgebonden eindtermen aardrijkskunde De mens en het landschap Het landelijk landschap 22 milieueffecten opnoemen die in verband kunnen gebracht worden
Nadere informatieexamenprogramma s vo AANVULLING BEROEPSGERICHTE VAKKEN VOORTGEZET ONDERWIJS vmbo
en mma s examenprogramma s vo AANVULLING BEROEPSGERICHTE VAKKEN VOORTGEZET ONDERWIJS vmbo 0. Inhoud 1. Preambule 2 2. Examenprogramma per vak. 4 2.0 Leeswijzer. 4 2.1 Techniek-breed *) 2.2 ICT-route *)
Nadere informatieAardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo)
Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden Kernen 1. Burgerschap 36: hoofdzak de Nederlandse
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde vwo
Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,
Nadere informatieNieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam t: 020-4309190 f: 020-4309199 e: info@nieuwsindeklas.nl w: www.nieuwsindeklas.nl
Aansluiting Nieuwsservice bij curriculum Bijlage bij Handleiding Nieuwsservice Voortgezet Onderwijs is een uitgave van Nieuws in de klas. Deze bijlage hoort bij de Handleiding Nieuwsservice Voortgezet
Nadere informatieExamenprogramma beeldende vorming
Examenprogramma beeldende vorming Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 beeldende vorming 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn 1
Nadere informatieLesopzet bij de film: Versie 3.0
Lesopzet bij de film: Zwartboek Versie 3.0 HAVO/VWO (onderbouw) Onderwerp: verzet & verraad (of 'collaboratie en verzet') Beginsituatie De leerlingen kunnen de Tweede Wereldoorlog en de bezetting van Nederland
Nadere informatieA. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 3 Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en 2) Kerndoel(en):
A. LEER EN TOETSPLAN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en ) Kerndoel(en): 7. De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen
Nadere informatiePagina 1 van 5. Examenprogramma Profielvak: dienstverlening & producten. De kern
Examenprogramma Profielvak: dienstverlening & producten De kern a. Algemene kennis en vaardigheden b. Professionele kennis en vaardigheden c. Loopbaanoriëntatie en -ontwikkeling De vier profielmodulen
Nadere informatieLessenserie Energietransitie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Thema s en onderwerpen Overzicht Lessenserie Energietransitie Thema s en onderwerpen per les De zoektocht naar voldoende energie voor de komende generaties is één van de belangrijkste
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde vwo
Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde havo
Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2
Nadere informatieExamenprogramma geschiedenis en staatsinrichting vmbo
Examenprogramma geschiedenis en staatsinrichting vmbo Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 geschiedenis en staatsinrichting 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren
Nadere informatieLANDSEXAMEN MAVO
LANDSEXAMEN MAVO 2017-2018 Examenprogramma GESCHIEDENIS M.A.V.O. 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde vwo
Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11101 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/389632, houdende
Nadere informatieDocentenhandleiding Coldcase Evolutie van olifantachtigen
Docentenhandleiding Coldcase Evolutie van olifantachtigen Doelgroep: 4-5 Havo, 4-6 VWO Leerstofgebied: Biologie (evolutie), Aardrijkskunde (aarde) Werkvorm: digitaal, groepswerk (max. 3 leerlingen per
Nadere informatieOnderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel
Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Programma Terugblik rekenles Introductie zaakvakken en OOL zand en water oefenen onderzoeksvragen formuleren
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde havo
Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kennis
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Rechtsstaat
Nadere informatieBloom. Taxonomie van. in de praktijk
Bloom Taxonomie van in de praktijk De taxonomie van Bloom kan worden toegepast als praktisch hulpmiddel bij het differentiëren in denken en doen. Het helpt je om in je vraagstelling een plaats te geven
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11109 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/403948, houdende
Nadere informatieExamenprogramma Profielvak: dienstverlening & producten
Examenprogramma Profielvak: dienstverlening & producten De kern a. Algemene kennis en vaardigheden b. Professionele kennis en vaardigheden c. Loopbaanoriëntatie en -ontwikkeling De vier profielmodulen
Nadere informatieBiologie ( havo vwo )
Tussendoelen Biologie ( havo vwo ) Biologie havo/vwo = Basis Biologische eenheid Levenskenmerk Uitleggen hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging
Nadere informatieExamenprogramma biologie vwo vanaf CE 2016
De onderstaande lijst bevat de complete examenprogramma s voor de bovenbouw VWO (4, 5 en 6 VWO) voor de vakken Biologie, Natuurkunde en Scheikunde. Daarnaast is het hele programma van het sportsciencecamp,
Nadere informatieBESCHERM HET BOS! DOCENTENHANDLEIDING
BESCHERM HET BOS! DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Dit lespakket gaat over (illegale) ontbossing in de Amazone. Het materiaal bestaat uit een korte
Nadere informatieExamenprogramma aardrijkskunde vmbo vanaf schooljaar 2014-2015
Eamenprogramma aardrijkskunde vmbo vanaf schooljaar 2014-2015 Eamenprogramma aardrijkskunde vmbo Informatiewijzer 1. Preambule 2. Leeswijzer 3. Aardrijkskunde vmbo 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen
Nadere informatieIntroductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek.
Introductie Een onderzoeksactiviteit start vanuit een verwondering of verbazing. Je wilt iets begrijpen of weten en bent op zoek naar (nieuwe) kennis en/of antwoorden. Je gaat de context en content van
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Voortplanting
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Voortplanting kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de
Nadere informatieBiologie ( bb kb gl/tl )
Einddoel Biologie ( bb kb gl/tl ) Biologie vmbo bovbouw = CE = SE Onderzoek Vaksubkern Inhoud bb kb gl/tl examehed Oriëntatie vraagstelling E aanpak kiez basis basis basis E biologische probleemstelling
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel)
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel) Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatieVakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Werken aan natuur en. milieu van het profiel D&P vmbo beroepsgericht
Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Werken aan natuur en milieu van het profiel D&P vmbo beroepsgericht Deze vakinhoudelijke uitwerking is ontwikkeld door het Redactieteam van de Schooleamenbank vmbo voor
Nadere informatie1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn
Eamenprogramma lichamelijke opvoeding 2 Informatiewijzer 1. Preambule 2. Leeswijzer 3. Lichamelijke opvoeding 2 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 10683 20 april 2015 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 9 april 2015, nr. VO/741555,
Nadere informatieDe zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn
Examenprogramma vmbo 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn 1 Werken aan vakoverstijgende thema's De leerling leert, in het kader van een
Nadere informatieExamenprogramma grafische techniek
Examenprogramma grafische techniek Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 grafische techniek 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn
Nadere informatiePTA biologie vwo Belgisch Park cohort
Domeinen biologie Het examenprogramma biologie kent de volgende (sub)domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Zelfregulatie o Subdomein B1 Eiwitsynthese o Subdomein B2 Stofwisseling van de cel o Subdomein
Nadere informatieCOSMETICA GEN- EN DIERPROEF VRIJ?
COSMETICA GEN- EN DIERPROEF VRIJ? KORTE BESCHRIJVING:COSMETICA GEN- EN DIERPROEFVRIJ? Bedoeld voor VO onderbouw Doelgroep Vmbo/Havo/VWO Thema Genetische modificatie en dierproven Soort lesmateriaal Prakticum
Nadere informatieAlgemene informatie voor scholen Startgroep najaar 2009
Algemene informatie voor scholen Startgroep najaar 2009 In LES 2.0 werken DigilessenVO, Beeld en Geluid, Naturalis, het Filmmuseum, Rijksmuseum van Oudheden, Museum Volkenkunde en het Nationaal Archief
Nadere informatieGebruik woordenboek: Tenzij nadrukkelijk vermeld, is het gebruik van een eendelig woordenboek Nederlands bij de toetsen toegestaan.
Definitief september 015 Gebruik woordenboek: Tenzij nadrukkelijk vermeld, is het gebruik van een eendelig woordenboek Nederlands bij de en toegestaan. Centraal examenst: De voor het centraal examen te
Nadere informatiePTA biologie vwo Belgisch Park cohort
Domeinen biologie Het examenprogramma biologie kent de volgende (sub)domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Zelfregulatie o Subdomein B1 Eiwitsynthese o Subdomein B2 Stofwisseling van de cel o Subdomein
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11699 8 juni 2012 Rectificatie Examenprogramma natuurkunde vwo van 28 april 2012, kenmerk VO2012/389632 In de regeling
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 13602 25 juli 2011 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 29 juni 2011, nr. VO/309740, houdende
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen:
Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 1 Het eindexamen Het vak Aardrijkskunde kent slechts het commissie-examen. Er is voor Aardrijkskunde dus geen centraal examen. Vanaf het
Nadere informatieExamenprogramma CKV havo en vwo. nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
Examenprogramma CKV havo en vwo nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Examenprogramma CKV havo en vwo Concept 17 juni 2014 Examenprogramma CKV havo en vwo Concept Versie 17 juni 2014 Het eindexamen
Nadere informatieConcept examenprogramma's havo/vwo 2007. Advies aan de minister
Concept examenprogramma's havo/vwo 2007 Advies aan de minister Concept examenprogramma's havo/vwo 2007 Advies aan de minister Enschede, december 2004 Inhoud 1. Examenprogramma aardrijkskunde havo/vwo
Nadere informatieExamenprogramma Nederlandse taal vmbo vanaf het CE 2014
Informatiewijzer: 1. Preambule 2. Leeswijzer 3. Nederlands vmbo 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn 1. Werken aan vakoverstijgende thema's
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo
Examenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A
Nadere informatieSecundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen
Eindtermen educatief project Korstmossen, snuffelpalen van ons milieu 2 de en 3 de graad SO Secundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen I. Gemeenschappelijke
Nadere informatieAARDRIJKSKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
AARDRIJKSKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname
Nadere informatieAARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V
AARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2019 V18.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname
Nadere informatiebeheerst de volgende vaardigheden, kan deze onderwijzen en vaardigheden
Checklist vakdidactisch Kennisbasis Biologie Voor het begin van de 3 e jaars stage vullen de studenten deze checklist in. De studenten formuleren leerdoelen die aansluiten op de uitkomst van deze list.
Nadere informatieInstroom pabo geschiedenis
Keuzedeel mbo Instroom pabo geschiedenis gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0050 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op:
Nadere informatieAARDRIJKSKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
AARDRIJKSKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname
Nadere informatieExamenprograma filosofie havo/vwo
Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieKunst en cultuur (PO-havo/vwo)
Kunst en cultuur (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo/vwo onderbouw exameneenheden havo/vwo bovenbouw exameneenheden Vakkernen 1. Produceren en presenteren 54:
Nadere informatieAnalyse rekenalgebraïsche. vaardigheden in de onderbouw van het havo/vwo. ReAL Leerlijnen van rekenen naar algebra
Analyse rekenalgebraïsche vaardigheden in de onderbouw van het havo/vwo. ReAL Leerlijnen van rekenen naar algebra SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling Wiskunde in de onderbouw van het
Nadere informatieLeergebied Overstijgend Onderwijs in de VMBO stroom (versie juni 2018)
Leergebied Overstijgend Onderwijs in de VMBO stroom (versie juni 2018) In de VMBO stroom van het ACL wordt sinds het schooljaar 2016-2017 expliciet aandacht besteed aan de leergebied overstijgende (LGO)
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 39364 13 juli 2017 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 5 juli 2017, nr. VO/1188661,
Nadere informatieExamenprogramma muziek
Examenprogramma muziek Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 muziek 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn 1 Werken aan vakoverstijgende
Nadere informatieTaxonomie van. Bloom in de praktijk van de kleuterklas
Taxonomie van Bloom in de praktijk van de kleuterklas De taxonomie van Bloom kan worden toegepast als praktisch hulpmiddel bij de ontwikkeling van lesmateriaal en activiteiten. Het model gaat ervan uit
Nadere informatieExamenprogramma natuur, leven en technologie havo
Examenprogramma natuur, leven en technologie havo Het eindexamen (februari 2007) Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO
21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs Maaike Rodenboog, SLO m.rodenboog@slo.nl SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als
Nadere informatie