SAXE-GOTHA. WAAR KOMT DE NAAM SAXE-GOTHA TOCH VANDAAN?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "SAXE-GOTHA. WAAR KOMT DE NAAM SAXE-GOTHA TOCH VANDAAN?"

Louisa Verlinden
4 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 SAXE-GOTHA. Als je in vroegere tijden Boxmeer binnen komt dan rijde je via de rode weg naar het centrum, dat was de kortste route.(zie kaart), dan zie je ook dat de Saxe-Gotha aan de rechtse kant ligt. Je ging bij Half weg (was vroeger een cafe) nu proef terrein van Nutreco recht door (nu gaat de weg naar links naar de witte brug) en dan zie je dat je in de Dr.Peelenstraat uitkomt. Dan kun je voor het klooster (Elzendaal) rechtsaf ( Pastoor Kerstenstraat) dat was in vroeger tijden een smal padje, anders ging je recht door tot de Kreupelstraat (burgm.verkuijlstraat) en dan rechtsaf richting de kerk. Zie Kaartje. Al die wegen waren niet meer dan karsporen (zeer slecht begaanbaar), wat daar achter lag de Peel. WAAR KOMT DE NAAM SAXE-GOTHA TOCH VANDAAN?

2 Er zijn al heel veel mensen geweest die daar onderzoek naar gedaan hebben. Maar er is (nog) niemand die weet wat de naam betekend of waar de naam Saxe-Gotha vandaan komt! Op een oude Transchotkaart, vervaardigd omstreeks Staat op deze plaats `Sachse Joeden` Zou dit nadien verbasterd zijn tot Saxe-Gotha? Of heeft de benaming `Sachse iets te maken met de families Sas, Sassen of van Sasse van Ysselt? De Tranchotkaart geeft ook nog geen spoor van het latere jachthuisje. De kaart van ca geeft helemaal geen opheldering. Van enig verband van Saxe-Gotha met de Thuringse miniatuurstaat of een of andere hertog of hoogwaardigheidsbekleder van Saxen-Gotha is nimmer iets gebleken. Het archief van Huis Bergh, 18 e of 19 e eeuwse leggers en ook de Boxmeerse bevolkings-registers van 1810 en 1840 geven geen aanwijzigingen in die richting. Ook is niets bekend van verwantschap van het huis Saxe-Gotha met de regentenfamilies de Raet, Verheijen, Hengst of van Sasse van Ysselt. De heer van Beurden heeft veel over Boxmeer geschreven in talloze herhalingen, doorspekt met vele zeer waardevolle gegevens. Van Beurden vermeldt wel de landschappelijke overgang van akkers en weiden van de Bakelgeert in het westwaarse woeste gebied van de Boxmeerse heide met de twee grote dennen Adam en Eva.(die stonden op de ouden weg naar Boxmeer bij de Ballebeek(Raam), Tussen het cultuurland en de hei lag een brede strook met bossages. Dit alles was grotendeels gemeenschappelijk bezit van de vrije heerlijkheid Boxmeer en St. Anthonis. Op het eind van de 18 e eeuw werden vele nieuwe erven ter ontginning uitgegeven. Vermoedelijk hebben toen ook regentenfamilies uit Boxmeer, zoals de Verheijens en de Hengsten, daar nogal wat gronden verworven, deels benut voor de jacht. De oudste kadastrale kaart van ca brengt ons nog niet verder. Van een bebouwing of parkmatige aanleg valt niets te bespeuren. Toch moet er al iets zijn geweest. Een legger van de grondbelasting van omtrent 1815 geeft onder de nummers 195/96 de opgaven van arpins als bos, genaamd Saxegotha of Saxengotha, behorend aan Jan Arnold Verheijen en vervolgens aan Hendrik Anthoon Verheijen. Een iets latere legger van de belasting op Deuren en Venters van ca geeft eveneens onder de nummers 207 en 212a de naam Saxegotha of Saxe Gotha met voornoemde eigenaars. Saxe-Gotha blijkt een bescheiden huis te zijn met slechts één deur en één venster, aangeslagen in een zeer lage

3 negende klasse. (vroeger werden de huizen aangeslagen naar het aantal ramen en deuren ze hadden!)

Als we bij de eerste topografische kaart van omstreeks 1835 het vergrootglas ter hand nemen, zien we in de driehoek onder de A van Bagijnenhoek een kleine ruimte met een stipje, hetgeen duidt op het

4 Als we bij de eerste topografische kaart van omstreeks 1835 het vergrootglas ter hand nemen, zien we in de driehoek onder de A van Bagijnenhoek een kleine ruimte met een stipje, hetgeen duidt op het jachthuisje Saxe-Gotha. Dit kan zijn gebouwd omtrent het jaar Het vrij slordige kaartje van Kuijper van ca geeft Saxe-Gotha duidelijk aan, nu met twee gebouwen in een opengehouden ruimte tussen de bosjes. Is het intussen iets boerderijachtigs geworden? De volgende kadastrale kaart geeft zeer duidelijk de twee gebouwen van Saxe- Gotha weer.duidelijk ligt ten westen van het huis een schuur. De kadastrale leggers zijn aangelegd even voor Van de gemeente Boxmeer in oude vorm zijn alle delen bewaard gebleven op het gemeentehuis. De oudste serie vermeldt de naam Saxe-Gotha niet onder de plaatselijke benamingen. Ook kende men toen alleen nog maar de Secties A en B. Wel komt Saxe-Gotha tevoorschijn in de serie, aangelegd omtrent 1865 en tot heden toe voortgezet. We zien dan dat Gregorius Lelijveld van Cingelshouck, notaris te Vierlingsbeek, eigenaar was van een stukje Saxe-Gotha, bestaande uit weiland, hakhout en

5 een dreef van opgaand geboomte. Men moet toen onder Saxe-Gotha een vrij groot gebied hebben verstaan als verzamelnaam. Ook de heer Lambertus Johannes Simonis, rentenier te Boxmeer, had een klein deel, bestaande uit een koepel en wat hakhout. Verreweg het grootste gedeelte behoorde nog altijd aan de familie Verheijen, te weten mr.hendrik Antoon René Verheijen, grondeigenaar te Boxmeer, Lucia Maria Theresia Hendrina Verheijen, rentenierster te Boxmeer, later overgegaan op de familie Simonis en mr. Jacob Adriaan Michiel Wouter Verheijen van Estveld, wonende te Boxmeer. Telgen van de familie bekleedden te Boxmeer, Grave, Nijmegen en elders vele functies op rechterlijk en bestuurlijk gebied, zoals ambtman, advocaat, kantonrechter of secretaris, onder meer van koning Lodewijk Napoleon of de stad Nijmegen. Saxe-Gotha bestond omtrent 1875 uit veel opgaand geboomte wat bouw-en weiland, hakhout, drie dreven, een boomgaard, een huis met schuur en erf en en een koepel. Ook aan de familie Simonis behoorde een koepel. Niets verandert echter meer in de loop der jaren dan het hebben van onroerend goed. De kadastrale leggers geven slechts zijdelings een overdracht aan. De akten zelf staan natuurlijk in de notariéle protocollen. Toch kunnen we nagaan dat in 1905 de familie Verheijen van Estveld alle bezit op Saxe-Gotha van de hand doet aan Louis Frederik Werner-Máhler te Nijmegen en Hubert Frederik Jozef Máhler. Commissionair in effecten te Haarlem. Het huis Saxe-Gotha word in 1906 herbouwd door de Stichting Hermeling. In 1920 gaat alles over op de firma Jos. Lion, eigenaar van een vleeswaren-en margarinefabriek te Boxmeer. Deze firma wordt in 1927 omgezet en een Vennootschap. In die tijd worden op Saxe-Gotha zeer veel huizen gebouwd, de zg. Lionswoningen.

6 In de kadastrale leggers komen we nu Saxe-Gotha herhaaldelijk tegen in de vorm van huizen of industriecomplexen. De firma Lion had natuurlijk meer belaag bij het goed functioneren en uitbreiding van hun fabriek dan bij het drijven van een landbouwonderneming met veel jachtgrond. Toen zij in 1920 eigenaar was geworden van het landgoed! Saxe-Gotha, werd veel bos met lanen of dreven gerooid en ontgonnen of aangewend voor woningbouw en industrieterrein. Er werden twee modelboerderijen gebouwd. Misschien gedwongen door de crisis deed de firma een landelijk gedeelte van Saxe-Gotha in het jaar 1931 over aan Hendrikus Johannes Lucas Jeuken, landbouwer te Boxmeer, bestaande onder meer uit een dreef en opgaand geboomte, wat hakhout en een dreef, wat dennebos, nogmaals een dreef en twee koepels. Veel houtgewas is sindsdien verdwenen. Alleen één van de koepels staat nog midden in het veld, met rondom enkele fraaie linden, herinnerend aan het vroegere Saxe-Gotha. Het is fijn dat er bij de uitbreiding van het industrieterrein er rekening mee gehouden is, om z n histories gebied, fabrieken en geboomte harmonieus samen te doen gaan? De Koepel.

7 Boerderij Saxe-Gotha. MH.

Vergelijkbare documenten

Aankomsttitel kad.gem.cuyk, sectie A

Aankomsttitel kad.gem.cuyk, sectie A 1 Straat/ omgeving Persoon Beroep Woonplaats Gebruik Klass e Oppervlakte nr. DE KUILEN CUIJK/CS, GEMEENTE N.V.T. CUIJK WEIDE 4 221250 ha A 1 DE KUILEN CUIJK/CS, GEMEENTE