Ridder Hendrik van Norch en familie.

Transcriptie

1 Ridder Hendrik van Norch en familie. Uit bewaard gebleven historische gegevens weten wij dat in Drenthe voorname families hebben gewoond die tot de Ridderschap behoorden. In de middeleeuwen maakten vertegenwoordigers van deze groep deel uit van het Landsbestuur van Drenthe naast de Eigenerfden. Hun woonhuizen, oorspronkelijk een motte, een eenvoudige houten versterking, zijn in de loop der tijden verbeterd tot steenhuizen en borgen, waarvan nu nog een aantal in het Drentse landschap te vinden zijn. Bijna allemaal staan ze aan de randen van het Drents plateau, in het zuidwesten (o.a. Oldengaerde, Havixhorst, Echten), in het noorden (o.a. Mensinge, Laarwoud) en bij Coevorden (het Kasteel en de Klenke). Enkele algemeen bekende namen van nazaten zijn de familienamen de Vos van Steenwijk, van Echten, van Coevorden en van Groningen. Minder bekend en bij velen onbekend is de naam van Norch. De ridders van Norch hebben een veel belangrijker rol gespeeld in de historie van Drenthe dan tot nu toe is vermeld. Dat was voor mij de aanleiding om de geschiedenis van deze familie eens nader te onderzoeken. Het heeft geleid tot 70 pagina s tekst en u kunt het lezen op onder de knop Eyen, de Oldehof en de ridders van Norch. (als PDF bestand te downloaden) Het hele verhaal is gebaseerd op hetgeen in oude oorkonden en notulen is vermeld. Het blijkt nu dat alle oorspronkelijke ridderfamilies ook één oorspronkelijk stamgebied hebben. De basis ligt in Westfalen en de eersten zullen hier gekomen zijn even voor of ten tijde van Karel de Grote. De ridders in Drenthe, genoemd in de oorkonden omstreeks blijken allen familie van elkaar te zijn. De belangrijkste stamvader is Hendrik graaf van Werl, geboren in 915 en overleden in 985. Deze familie verkreeg grote gebieden in leen van de toenmalige vorsten, waaronder Fivelgo. Nazaten werden Prefect van Groningen. Een dochter van een Prefect van Groningen huwde Hendrik van Norch. Een broer van die Prefect was Bisschop van Utrecht en stelde een andere broer aan tot Drost van Drenthe (kastelein van Coevorden). De huwelijksdraden liepen daarna verder uit naar de Klenke, Echten, Ansen, Ruinen en Steenwijk. Ridder Hendrik van Norch zelf stamt af van de ridders van Kuinre. Gelet op de voornamen die in deze familie voorkomen is er grote overeenkomst met de namen van andere, zeer waarschijnlijk ook oorspronkelijk Westfaalse geslachten, zoals de van Ruinens, van Steenwijks en de van Gelres. De onderlinge verbanden zijn het best grafisch weer te geven. Als vertrekpunt nemen we Hendrik van Norch. De voorouders van Hendrik van Norch en zijn echtgenote NN van Sepperothe. Het wapenschild van Hendrik van Norch is hetzelfde als die van Van Kuinre, 5 linkerzijbalken in keel op een veld van zilver. Het model is gotisch en getuigt van hoge ouderdom. De van VanNorchs/Kuinres zullen afstammelingen zijn van een riddergeslacht die al eeuwen bestond en vermoedelijk uit Westfalen komt of uit Frankische streken. De voorouders van zijn echtgenote komen oorspronkelijk uit Westfalen, waar Hendrik Graaf van Werl de oudste stamvader is die is te traceren. Deze was o.a. voogd van het klooster Werden dat gesticht is door de Liudger, de prediker in Frisia ten oosten van de Lauwers. De graven van Werl waren bestuurders van de landen langs de kusten van Frisia waarbij Fivelgo met name wordt genoemd. Liudger is waarschijnlijk ook een telg uit hetzelfde geslacht. Als uitvalsbasis voor zijn werk als prediker zal de borg Wierum gediend hebben. Deze borg moet gestaan hebben op één van de meest strategische punten in Frisia. Daar waar de oude Hunze, nu Selwerderdiepje, instroomt in het Reitdiep. Hier zal een ridder gewoond hebben die namens de Frankische koning Karel Martel het gezag diende te handhaven in dit deel van het toenmalige Frisia. Liudger kwam oorspronkelijk uit Westfalen. Het dorp Lieberhausen bij Gummersbach heeft zijn naam te danken aan de moeder van Liudger, Liafburga. De oudste naam van deze plaats is Liefburgahuson, aldus de geschiedschrijving van deze plaats. De eerste bestuurders van Frisia en later ook Drenthe, de ridders en de ministerialen, kwamen uit Westfalen. Ook de naam Lunsche, één van de opvolgers van het bezit van de Van Norchs, is in verband te brengen met Westfalen. Een Lunscher is in het Westfaalse dialect een inwoner van Lüdenscheid. In het navolgende overzicht zijn als familienamen die van de oudst bekende stamvader weergegeven, aangevuld met de namen waaronder hij of zij in oorkonden of oude stukken voorkomt.

2

3 De nazaten van Hendrik van Norch en zijn echtgenote NN van Sepperothe.

4 Wycher van Norch, geboren omstreeks 1280, was kanunnik in Steenwijk, pastoor in Vries en deken in Drenthe.

5

6 De oorspronkelijke bezittingen in Norg (Een en Veenhuizen) zijn met Lamme van Norch terecht gekomen bij de van Steenwijks. Het familiewapen van de van Steenwijks is gelijk aan die van Van Norch, maar het veld is van goud. De Norgse goederen zijn door verervingen en huwelijken via de families Knasse en Lunsche (Lunsingh) uiteindelijk bij de familie Tonckens in bezit gekomen. Met een beetje fantasie kunnen de fraaie landhuizen van de familie Tonckens in Westervelde als vervangers van de oude borg de Oldehof aan het Grote Diep worden gezien. Arent van Norch is de laatste die als nazaat van 'Van Kuinre' via oorkonden is te traceren. In oude stukken komen nog wel enkele voor met de naam 'Van Norch', maar van deze is het familieverband niet te achterhalen. De familienaam 'Van Norch' bestaat echter ook nu nog, evenals 'Van Norg'. Zie voor een volledig genealogisch overzicht de website voor de parenteel. Voor andere takken en grafische overzichten staan verwijzingen op de site Norg, januari Anne Post.

7 Nederlandse Genealogische Vereniging Afdeling Drenthe en Noordwest- Overijssel.