Standpunt: Inkomensgerelateerde bijdrage in de zelfstandige opvang [1]

Transcriptie

1 Standpunt: Inkomensgerelateerde bijdrage in de zelfstandige opvang [1] Wij zijn principieel voor sociale tarifiëring. Voor ons maken het streven naar integratie van kansarmen en gelijke kansen essentieel deel uit van goede zorg. Wij waarderen het dan ook dat de overheid niet alleen de sociale functie van kinderopvang erkent, maar ook effectief wil investeren in maatregelen die de toegankelijkheid van kinderopvang voor alle gezinnen kunnen bevorderen. Onze positieve houding tegenover het solidariteitsprincipe, maakt ons echter niet blind voor de tekorten en risico s van het voorstel voor uitvoering. Wij hebben fundamentele bedenkingen bij de modaliteiten voor invoering van een inkomensgerelateerde bijdrage in zelfstandige opvanginitiatieven. In punt I van deze nota bespreken wij kort onze opmerkingen. In punt II geven wij een aantal voorstellen voor bijsturing van de regeling. I. Bedenkingen bij de implementatiemodaliteiten 1. Voldoende plaatsen! De ondervertegenwoordiging van kansengroepen is mee te wijten aan het aanhoudende plaatstekort. Zelfs met een doordachte toepassing van de nieuwe voorrangsregels zullen voorzieningen mensen moeten blijven weigeren, omdat er gewoon te weinig plaatsen zijn. Werken aan de tariefsetting moet hand in hand gaan met inspanningen voor een voldoende plaatsaanbod. 2. Finaliteit? Toegankelijkheid, evenwicht, leefbaarheid of 1

2 kostenbeheersing? Het uiteindelijke doel van de maatregel is niet duidelijk. In de eerste communicatie werd de maatregel gekoppeld aan het onderzoek over de zoektocht van ouders naar kinderopvang. De inkomensgerelateerde bijdrage werd voorgesteld als een drempelverlagende actie om de ondervertegenwoordiging van kansengroepen in de formele opvang tegen gaan. In recente beleidsnota s is ook sprake van het herstellen van evenwicht in de globale sector. Daarnaast is er de beleidsoptie om de leefbaarheid van de zelfstandige sector te verzekeren door een betere ondersteuning. Tot slot: in recente beleidsnota s duikt regelmatig een kostprijsvergelijking op tussen de erkende en de zelfstandige sector. Is kostenbeheersingen kostenreductie ook een optie? Verschillende doelen, elk met hun eigen waarde, vergen telkens een specifieke aanpak. Vraag is of ze in één regelgeving kunnen gevat worden. 3. Onvoldoende voorbereid Ondanks het brede maatschappelijk belang van kinderopvang, en de verregaande gevolgen voor de globale kinderopvang was er geen debat ten gronde over de opportuniteit of de implementatievoorwaarden van de tarifiëring in de zelfstandige sector. Noch met andere actoren (gebruikers, sociale partners) noch met initiatiefnemers uit andere deelsectoren van de kinderopvang. Daarmee negeert de overheid de jarenlange ervaring van de erkende sector met het systeem. Een gemiste kans. De inkomensgerelateerde bijdrage in de zelfstandige sector wordt ingevoerd zonder bijkomende kwaliteitseisen. Deze subsidiëring van commerciële opvangvoorzieningen, zonder kwaliteitsgaranties en met een beperkte toezichtmogelijkheid doet vragen rijzen over een verantwoorde besteding van overheidsmiddelen. Het besluit voorziet in een facturatie door Kind en Gezin. Vanuit de ervaring van onze leden met het systeem vrezen wij dat een centrale administratie die opdracht niet aankan voor heel Vlaanderen en Brussel. Een centrale facturatie zal grote personeelsinzet én bijkomende middelen vragen. Middelen die beter in de sector kunnen geïnvesteerd worden. En dan is er nog de onhaalbare tijdsdruk. Hoe kan zelfs de meest performante organisatie een volledig nieuwe dienstverlening opzetten tegen 1 februari 2009, een tijdspanne van goed één maand. Het bijdragesysteem van de erkende sector is zo complex, dat zelfs geroutineerde verantwoordelijken met een jarenlange ervaring nog altijd toepassingvragen hebben. ongewijzigd invoeren in een sector die leek is in de materie en / of vertrouwen op de sociale controle van de gebruikers lijkt ons niet de best mogelijke aanpak.. 4. Welk onevenwicht herstellen? capaciteit, kwaliteit of stabiliteit? De maatregel moet volgens het persbericht van minister Vanackere het evenwicht in de sector helpen herstellen. Hoe is voor ons niet duidelijk. Integendeel. Aangezien de uitbouw van de zelfstandige sector niet geprogrammeerd verloopt, zoals het verbond vraagt, zal het eerder een ongelijke geografische spreiding in de hand werken. Als evenwicht verwijst naar een vergelijkbaar aantal plaatsen in de zelfstandige en de erkende sector dan geeft dit een vertekend beeld. Zolang de kwaliteit en de stabiliteit van de plaatsen niet in rekening gebracht worden loopt elke vergelijking mank. Of staat evenwicht voor stabiliteit en moet de hogere tussenkomst het verloop van zelfstandige initiatieven inperken? Ook dat lijkt ons niet waarschijnlijk, omdat het budget nooit de volledige sector afdekt en de instap voorlopig nog vrij is. Bovendien kan de inkomensgerelateerde bijdrage de druk op zelfstandige initiatieven die niet instappen nog vergroten en onrechtstreeks het verloop bevorderen, met alle gevolgen van dien voor de gerbuikers en andere voorzieningen die het verlies aan plaatsen niet kunnen opvangen. 5. Leefbaarheid van diensten voor opvanggezinnen in het gedrang Veel diensten worden nu al geconfronteerd met een verloop van onthaalouders naar de zelfstandige sector, vooral om financiële redenen (opvang van 7 kinderen, tegenover 4 in de erkende sector), en omwille van de verschillende werkingseisen. De invoering van 2

3 de inkomensgerelateerde bijdrage, volgens de huidige modaliteiten verhoogt de aanzuigkracht van de zelfstandige sector, omdat het capaciteitsverschil blijft en het bedrag van de vergoeding verhoogd wordt (17 ). En als toemaatje nog een compensatie voor afwezigheid van de kinderen wegens ziekte (+ 5% op de gepresteerde opvangdagen!). Die nieuwe bonus voor zelfstandige OO ondermijnt het effect van de afwezigheidvergoeding in het statuut.de verhoging van de kostenvergoeding voor aangesloten onthaalouders, die nog voorbereiding is, zal de aantrekkingskracht van zelfstandig werken niet oplossen. Om het verloop van OO te voorkomen moet in de eerst plaats werk gemaakt worden van inkomenszekerheid en vergelijkbare werkomstandigheden. Anders zullen de voordelen van aansluiting bij een dienst, namelijk de sociale bescherming en de pedagogische begeleiding nooit opwegen tegen een onmiddellijke winst als zelfstandige. En er is haast bij! De oproep aan de zelfstandigen om in het systeem te stappen vertrekt binnenkort. Als de hogere vergoeding voor OO aangesloten bij een dienst dan geen feit is, is de rekening snel gemaakt: 17 per prestatie voor een zelfstandige + 5% voor afwezigheden wegens ziekte, momenteel nog 16,13 voor aangesloten voorzieningen. Tel uit je winst!de aanzuigkracht van het systeem voor zelfstandigen is een directe bedreiging voor de leefbaarheid van de diensten. Het lijdt geen twijfel dat er op korte termijn diensten zullen moeten afhaken. Daarmee komt een traditie van meer dan 30 jaar goede gezinsopvang op de helling. Om nog niet te spreken van het jobverlies.waar de overheid zijn prioriteit legt blijkt uit de voorziene budgetten: 42 miljoen voor de inkomensgerelateerde bijdrage in de zelfstandige sector, tegenover 10 miljoen voor de verbetering van de werksituatie van OO. 6. Risico voor de kwaliteit van de opvang De erkende sector heeft zeer hoge kwaliteitseisen. Een erkenning staat garant voor een goede dienstverlening en een voortdurend streven naar kwaliteitsverbetering. In de zelfstandige sector liggen de eisen merkelijk lager.wij betreuren dat de overheid slechts beperkte bijkomende kwaliteitseisen plaatst tegenover de financiële voordelen van het werken met een inkomensgerelateerde bijdragen. Buiten de voorwaarden die al vastgelegd waren voor het attest van toezicht en voor de bestaande tussenkomst per plaats verandert er weinig. Het opgelegde gebruik van ZIKO Vo voor zelfevaluatie biedt weinig garanties voor kwaliteitsverbetering, omwille van de te verwachten toezichtproblemen. En de nieuwe taalvereiste is een stap in de goede richting, maar de ervaring in Brussel leert dat taalkennis op zich nog geen garantie biedt voor het taalgebruik in de opvang, laat staan voor actieve taalstimulering. De lagere kwaliteitseisen voor zelfstandigen zorgt niet alleen voor grote verschillen in dienstverlening, het kan op termijn de kwaliteit van de globale sector ondermijnen, onder meer door verloop voorzieningen naar een minder gereglementeerde werkvorm. OO die door de dienst niet aanvaard kunnen zonder probleem starten als zelfstandige, met de ondersteuning van dien. Begeleiders die niet functioneren in een crèche kunnen een zelfstandig kinderdagverblijf starten. 7. Harmonisatie of discriminatie Met de invoering van de inkomensgerelateerde bijdrage wil de overheid een harmonisatie over de deelsectoren. Als dat zo is, dan schiet het huidige voorstel dat doel voorbij. De voorliggende modaliteiten maken de verschillen meer zichtbaar. Wij sommen de belangrijkste verschillen op: - verschillende kwaliteitseisen (zie punt 6) - verschillende werkomstandigheden voor OO (capaciteit, bedrag kostenvergoeding). Ter informatie: in het lopende overleg over de toekomstige vergunningsvoorwaarden is 6 kinderen per begeleider als maximum vooropgesteld als het om voorschoolse opvang, met de aanbeveling om nog verder te differentiëren voor de allerkleinsten. - de tussenkomst van 5 % op het bedrag per prestatie voor afwezigheden van de kinderen wegens ziekte. In de erkende sector is de subsidie enkel gekoppeld aan de aanwezigheid. - zelfstandige initiatieven zijn gebonden zijn door het MB op de gezinsbijdrage. Bijgevolg kunnen zij ook geen bijkomende bijdragen vragen die niet in het besluit vermeld zijn. 3

4 Maar heeft de overheid voldoende toezichtsmogelijkheden om de naleving te bewaken? - Kind en Gezin neemt de facturatie voor de zelfstandige voorzieningen waar. Dat brengt niet alleen een grote werkdruk vermindering mee. Het levert zelfstandigen ook financieel voordeel, aangezien de overheid de incassokosten voor wanbetalers en de lasten van niet geïnde bedragen draagt. Door het verrekeningsysteem van de enveloppe met de gezinsbijdrage komen deze kosten ten laste van de erkende voorzieningen.. - de lanceringspremie voor zelfstandigen ligt vrij hoog, in vergelijking met de tussenkomst voor informatisering de erkende voorzieningen ontvingen. - wat de uitbetaling van de tussenkomst betreft: er zou gewerkt worden met voorschotten en een verrekening van het saldo per kwartaal. Erkende voorzieningen krijgen een jaarlijkse verrekening met als gevolg een grote prefinanciering. - zelfstandige initiatieven krijgen een extra vergoeding voor lange opvangdagen. Die vergoeding bestaat niet in de erkende sector. De vergoeding bedraagt 2,5 voor een opvangduur van 10 tot 11 u, wat in erkende voorzieningen nog onder de basisopdracht valt. Ze loopt op tot 5 voor een opvangdag van 11 tot 12u. Zelfstandige onthaalouders krijgen 2,5 voor een dag van 11 tot 12u. Onthaalouders aangesloten bij een erkende dienst moeten voor dezelfde bijdrage zeer vroege of zeer late opvang aanbieden. In het kader van uniformisering over sector is een vergelijkbare regeling voor lange aanwezigheden en flexibele opvang wenselijk. II. Voorstel voor bijsturing 1. Kaderdecreet kinderopvang De verschillende regelingen in de deelsectoren kinderopvang maken het opvanglandschap weinig transparant, voor de gebruikers en de voorzieningen zelf. Bovendien is een effectieve harmonisering de kwaliteit en de continuïteit van de dienstverlening waar de gebruikers recht op hebben uitgesloten zolang er geen basisvoorwaarden gesteld worden die voor alle werkvormen gelden. In tegenstelling tot de beleidsoptie van harmonisering over de deelsectoren versterkt deze regeling voor invoering van inkomensgerelateerde bijdrage in de zelfstandige sector alleen de verschillen in werking, met alle mogelijke gevolgen voor de kwaliteit van de globale sector. Het verbond dringt er dan ook op aan om op middellange termijn werk te maken van een kaderdecreet kinderopvang voor de globale sector. In afwachting moet de invoering van de inkomensgerelateerde bijdrage in de zelfstandige sector op korte termijn bijgestuurd worden. Onze voorstellen: 2. Continuïteit zelfstandige sector bevorderen De overheid moet maatregelen nemen om het verloop van zelfstandige initiatieven tegen te gaan. De invoering van de inkomensgerelateerde bijdrage op zich volstaat op zich niet om de continuïteit van de voorzieningen te verzekeren, integendeel het kan de druk op de sector nog verhogen(zie punt I.3.). Voorstel: de lanceringspremie voor zelfstandige initiatieven die in het systeem stappen te koppelen aan een minimum openingstermijn, op straffe van terugbetaling van de premie. Concreet denken wij aan een minimum van 3 jaar, de duur van een doorsnee voorschoolse opvang, eventueel te moduleren in functie van het bedrag van de premie. 3. Programmatie bij uitbreiding van de zelfstandige sector Een evenwichtige geografische spreiding is een eerste vereiste voor goed uitgebouwd, algemeen toegankelijk opvangnet. Aangezien de uitbouw van de zelfstandige sector niet geprogrammeerd is kan dat evenwicht verstoord worden. Voorstel: om een optimale spreiding van laagdrempelige initiatieven te verzekeren moeten zelfstandige initiatieven die in het IKG-systeem stappen voortaan meegenomen worden in het programmatiebeleid. 4

5 4. Verbeteren statuut onthaalouders aangesloten bij erkende diensten Het verloop van aangesloten onthaalouders naar de zelfstandige sector heeft alles te maken met de inkomensonzekerheid die het statuut meebrengt. Het optrekken van de vergoeding alleen lost het probleem niet op. Voorstel: de Vlaamse regering moet verder aandringen bij de federale overheid op een structurele verbetering van het statuut voor onthaalouders, en wel op korte termijn. De financiering hiervoor kan niet met Vlaamse middelen (zie ook punt 5). 5. Kostenvergoeding erkende sector optrekken Het verloop van onthaalouders naar de zelfstandige sector wordt in hand gewerkt door de hogere kostenvergoeding voor zelfstandigen (17 +5% voor afwezigheden ) en het feit dat zelfstandigen meer kinderen mogen opvangen. Voorstel: de 10 miljoen die de overheid in 2009 uittrekt voor de erkende gezinsopvang moeten onmiddellijk besteed worden aan de verhoging van de kostenvergoeding voor aangesloten onthaalouders tot de voorziene 17,89. De maatregel moet tegelijk met de regeling in de zelfstandige sector ingaan. 6. Afwezigheden wegens ziekte in de erkende sector honoreren Er is geen enkel verschil tussen een afwezigheid voor ziekte in de erkende en de zelfstandige sector. Het inkomstenverlies is vergelijkbaar.voorstel: toekenning van een forfait van 5% voor afwezigheid wegens ziekte in de erkende sector. Voor erkende diensten wordt de forfait toegevoegd aan de vergoeding voor onthaalouders. Voor erkende kinderdagverblijven worden de extra middelen toegekend op de werkingsmiddelen (component bezetting van de enveloppe). 7. Harmoniseren capaciteit erkende en zelfstandige onthaalouders Punten 5 en 6 kunnen het verloop van onthaalouders al beperken, maar een volledige oplossing vraagt een harmonisering van de werkingsvoorwaarden in de erkende en de zelfstandige sector.voorstel: in afwachting van een kaderdecreet voor de globale sector (zie punt II.1) moet de capaciteit in erkende en de zelfstandige gezinsopvang geharmoniseerd worden. Een verhoging van de capaciteit van 4 naar 5 plaatsen per onthaalouder aangesloten bij een dienst, met behoud van een maximum van 8 gelijktijdig aanwezige kinderen is aanvaardbaar voor verbondsleden. Meer zou de huidige kwaliteit in het gedrang kunnen brengen. 8. Administratieve ondersteuning erkende sector De overheid is bereid personeel en middelen te investeren in een centrale facturatie voor 1 deelsector. De erkende sector, die deze werkintensieve en complexe opdracht al jaren zelf opneemt krijgt hiervoor geen ondersteuning. Voorstel: uitbreiding van het personeelskader in erkende voorzieningen met een administratieve kracht, cfr andere welzijnssectoren. Mits een aangepaste ondersteuning zijn de verbondsleden ook bereid zelfstandige voorzieningen die in het IKG-systeem stappen te ondersteunen bij de berekening van bijdragen 9. Afstemmen op flexibele opvangregeling erkende sector De beleidsoptie van harmonisering, via een kaderdecreet kinderopvang is niet te rijmen aan de invoering van de nieuwe tussenkomst voor langdurige aanwezigheden in de zelfstandige sector. Het verstrekt de verschillen tussen de sector, en maakt het opvanglandschap nog minder transparant. Voorstel: uniforme werkingsvoorwaarden. De openingstijden voor de basisopdracht en de voorwaarden voor toekenning van een tussenkomst voor flexibele opvang moeten dezelfde zijn in de zelfstandige sector als in de erkende sector. 10. Compensatie oninbare bijdragen erkende sector Erkende voorzieningen krijgen steeds meer te maken met wanbetalingen. De incassokosten en oninbare bedragen komen ten laste van 5

6 de voorziening, omdat de subsidie berekend wordt op aanwezigheden, los van de inning van de verschuldigde bijdrage. En met de nieuwe voorrangsregel is de kans groot dat die kost in de toekomst nog stijgt. Door de centrale facturatie komt de meerkost van wanbetalingen in zelfstandige initiatieven ten koste van de overheid. De regeling discrimineert erkende voorzieningen en roept vragen op over een optimale besteding van overheidsmiddelen. Voorstel: om te vermijden dat de voorzieningen nog langer gesanctioneerd worden voor oninbare bijdragen moet de subsidie in erkende voorzieningen voortaan alleen verrekend worden met betaalde aanwezigheidsdagen. Bron: Links: [1] 6