VOORTGANGSRAPPORT VAN BELGIË

Transcriptie

1 VOORTGANGSRAPPORT VAN BELGIË Opgesteld overeenkomstig met artikel 22 van de richtlijn 2009/28/CE van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009 ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen en houdende wijziging en intrekking van richtlijn 2001/77/EG en richtlijn 2003/30/EG, en met artikel 3.3 van de richtlijn 2001/77/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende de bevordering van het elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen op de interne elektriciteitsmarkt. Nationale Compilatie 24/04/2012

2 Opgesteld door de Energie overleggroep Staat Gewesten CONCERE ENOVER, waaraan de volgende overheden deelnemen: Federale overheid: Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie Algemene Directie Energie Gewestelijke overheden: Vlaams Gewest: Vlaams Energie Agentschap Waals Gewest: Operationeel Directoraat generaal Ruimtelijke ordening, Wonen, Erfgoed en Energie Departement Energie en Duurzaam bouwen Brussels Hoofdstedelijk Gewest: Brussels Instituut voor Milieubeheer 2/55

3 Glossarium BROH: Bestuur Ruimtelijke Ordening en Huisvesting BNSWEP: Belgian North Sea Wind Energy Platform BRUGEL: Reguleringscommissie voor energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest CBS: College van Burgemeester en Schepenen BWRO: Brussels Wetboek voor Ruimtelijke Ordening BWLKE: Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat en Energie Domeinconcessie: een administratieve overeenkomst waarbij de overheid een gebruiker het recht verleent om een gedeelte van het openbaar domein tijdelijk en op een wijze die het recht van anderen uitsluit in gebruik te nemen, met het oog op een welbepaald doel, op duurzame maar onbestendige en herroepbare wijze en tegen betaling van een vergoeding COP: prestatiecoëfficiënt CREG: Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas CWAPE: Commission wallonne pour l'energie CWATUPE: Waals Wetboek van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw, Patrimonium en Energie DSO: Distribution System Operators Elia: beheerder van het Belgische hoogspanningsnet TSE: Toekomstgerichte Studie Elektriciteit FEDESCO: publiek energiedienstenbedrijf (ESCO), in maart 2005 opgericht als naamloze vennootschap van publiek recht BIM: Brussels Instituut voor Milieubeheer BIM: het bestuur voor leefmilieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest B.S.: Belgisch Staatsblad (officieel publicatieblad) BHG: Brussels Hoofdstedelijk Gewest RECAST EPBD: nieuwe Europese richtlijn inzake de energieprestatie van gebouwen AREI: Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties WG: Waals Gewest HEB: hernieuwbare energiebronnen Sibelga: beheerder van de distributienetten elektriciteit en aardgas voor de 19 gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest FOD: Federale Overheidsdienst SPW: Service Public de Wallonie TRDE: Technisch Reglement Distributie Elektriciteit TSO: Transmission System Operators BMM: Beheerseenheid van het Mathematisch Model (van de Noordzee) VG: Vlaams gewest (La Région flamande) Vlarea: Vlaams Reglement inzake Afvalvoorkoming en beheer VLIF: Vlaams Landbouwinvesteringsfonds. VREG: Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits en Gasmarkt 3/55

4 Inhoudsopgave 1) Samenvatting van het nationaal beleid inzake hernieuwbare energie ) Vraag 1: Aandeel en werkelijke consumptie van energie uit hernieuwbare bronnen in de voorbije twee kalenderjaren (n 1; n 2 bv en 2009), per sector en in totaal, (artikel 22, lid 1, onder a) van de richtlijn 2009/28/EG) Tabel 1: Het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen per sector (elektriciteit, verwarming en koeling, transport) en in totaal Tabel 1a: Rekentabel voor de bijdrage van hernieuwbare energie per sector in het eindverbruik van energie (ktoe) Tabel 1.b: Totale daadwerkelijke bijdrage (geïnstalleerde capaciteit, bruto elektriciteitsopwekking) van iedere technologie voor hernieuwbare energie in België om te voldoen aan de bindende streefcijfers voor 2020 en het indicatieve tussentijdse traject voor het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in elektriciteit Tabel 1c: Totale werkelijke bijdrage (eindverbruik van energie) van iedere technologie voor hernieuwbare energie in [naam van de lidstaat] om te voldoen aan de bindende streefcijfers voor 2020 en het indicatieve tussentijdse traject voor het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in verwarming en koeling (ktoe) Tabel 1d: Totale daadwerkelijke bijdrage (eindverbruik van energie) van iedere technologie voor hernieuwbare energie in België om te voldoen aan de bindende streefcijfers voor 2020 en het indicatieve tussentijdse traject voor het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in vervoer (ktoe) ) Vraag 2: Maatregelen die de voorbije twee jaar op nationaal niveau zijn genomen en/of gepland om de groei van energie uit hernieuwbare bronnen te bevorderen, rekening houdend met het indicatieve traject voor het bereiken van de nationale streefcijfers voor HEB zoals uiteengezet in uw nationale actieplan voor energie uit hernieuwbare bronnen (Artikel 22, lid 1, onder a), van Richtlijn 2009/28/EG) Tabel 2: Overzicht van alle beleidslijnen en maatregelen Federale overheid Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest ) Vraag 2a: Beschrijf de vooruitgang die geboekt is bij het beoordelen en verbeteren van de administratieve procedures voor het wegwerken van regelgevende en niet regelgevende hinderpalen voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie (Artikel 22, lid 1, onder e), van Richtlijn 2009/28/EG).. 22 Federale overheid Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest ) Vraag 2b: Beschrijf de maatregelen die zijn genomen om de transmissie en distributie van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen te garanderen en om het kader of de regels te verbeteren voor het dragen en de verdeling van kosten in verband met de koppeling aan en versterking van het net (Artikel 22, lid 1, onder f), van Richtlijn 2009/28/EG) Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest: /55

5 6) Vraag 3: Beschrijf de geldende steunregelingen en andere maatregelen om energie uit hernieuwbare bronnen aan te moedigen, en vermeld eventuele ontwikkelingen van de gebruikte maatregelen in uw nationale actieplan voor energie uit hernieuwbare bronnen (Artikel 22, lid 1, onder b), van Richtlijn 2009/28/EG) Tabel 3: Steunregelingen voor hernieuwbare energie Tabel 3a: Alle Belgische maatregelen samengevat: Federale overheid Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest ) Vraag 3a: Verstrek informatie over de wijze waarop de elektriciteit waarvoor steun wordt verleend, aan de eindafnemers wordt toegewezen ten behoeve van artikel 3, lid 6, van Richtlijn 2003/54/EG (Artikel 22, lid 1, onder b), van Richtlijn 2009/28/EG) Vlaams Gewest Waals Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest ) Vraag 4: Verstrek informatie over de manier waarop de steunregelingen zijn gestructureerd, voor zover van toepassing, teneinde rekening te houden met toepassingen van energie uit hernieuwbare bronnen die aanvullende voordelen opleveren in vergelijking met andere, vergelijkbare toepassingen, maar die ook meer kosten, zoals biobrandstoffen uit afval, residuen, non food cellulosemateriaal en lignocellulosisch materiaal (Artikel 22, lid 1, onder c), van Richtlijn 2009/28/EG) Federale overheid Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest: ) Vraag 5: Verstrek informatie over de werking van het systeem van garanties van oorsprong voor elektriciteit en verwarming en koeling uit hernieuwbare energiebronnen en de maatregelen die zijn genomen om de betrouwbaarheid en fraudebestendigheid van dat systeem te garanderen (Artikel 22, lid 1, onder d), van Richtlijn 2009/28/EG) Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofstedelijk Gewest ) Vraag 6: Beschrijf de ontwikkelingen in de voorbije twee jaar wat de beschikbaarheid en het gebruik van biomassa voor energie betreft (Artikel 22, lid 1, onder g), van Richtlijn 2009/28/EG) Tabel 4: Energievoorziening uit biomassa Tabel 4a. Binnenlands gebruik van landbouwgrond voor de productie van energiegewassen (ha) ) Vraag 7: Verstrek informatie over wijzigingen in grondstoffenprijzen en landgebruik in uw lidstaat in de afgelopen twee jaar ten gevolge van het toegenomen gebruik van biomassa en andere vormen van energie uit hernieuwbare bronnen. Geef, indien beschikbaar, referenties van relevante documentatie over deze gevolgen in uw land (Artikel 22, lid 1, onder h), van Richtlijn 2009/28/EG) Federale overheid Vlaams Gewest Waals Gewest /55

6 12) Vraag 8: Beschrijf de ontwikkeling en het aandeel van biobrandstoffen uit afval, residuen, nonfood cellulosemateriaal en lignocellulosisch materiaal (Artikel 22, lid 1, onder i), van Richtlijn 2009/28/EG) Tabel 5: Productie en consumptie van biobrandstoffen als bedoeld in artikel 21, lid 2 (ktoe) ) Vraag 9: Verstrek informatie over de verwachte impact van de productie van biobrandstoffen en vloeibare biomassa op de biodiversiteit, de watervoorraden en de water en bodemkwaliteit in uw lidstaat in de voorbije twee jaar. Verstrek informatie over de manier waarop deze impacts zijn beoordeeld, met referenties aan de relevante documentatie over deze impacts in uw land (Artikel 22, lid 1, onder j), van Richtlijn 2009/28/EG) ) Vraag 10: Raam de netto broeikasgasemissiereducties door het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen (Artikel 22, lid 1, onder k), van Richtlijn 2009/28/EG) Tabel 6: Geraamde broeikasgasemissiereductie door het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen (ton CO 2 equivalent) ) Vraag 11: Rapporteer (voor de voorbije twee jaar) en raam (voor de komende jaren tot 2020) het overschot/tekort aan productie van energie uit hernieuwbare bronnen, in vergelijking met het indicatieve traject dat kan worden overgedragen aan/ ingevoerd uit andere lidstaten en/of derde landen, alsmede het geraamde potentieel voor gezamenlijke projecten tot 2020 (Artikel 22, lid 1, onder l) en m), van Richtlijn 2009/28/EG) Tabel 7: Werkelijk en geschat overschot en/of tekort aan productie van hernieuwbare energie ten opzichte van het indicatieve traject dat kan worden overgedragen aan/ ingevoerd uit andere lidstaten en/of derde landen in België (ktoe), ) Vraag 11A: Verstrek details over statistische overdrachten, gezamenlijke projecten en gezamenlijke regels voor besluiten over steunregelingen ) Vraag 12: Verstrek informatie over de wijze van raming van het aandeel biologisch afbreekbaar afval in het voor de energieproductie gebruikte afval, en over de stappen die zijn genomen om dergelijke ramingen te verbeteren en te verifiëren (Artikel 22, lid 1, onder n), van Richtlijn 2009/28/EG) Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest /55

7 1) SAMENVATTING VAN HET NATIONAAL BELEID INZAKE HERNIEUWBARE ENERGIE De bevoegdheidsverdeling van 8 augustus 1980 Bijzondere wet tot hervorming der instellingen (B.S. van 15/08/1980). De bevoegdheden inzake energiebeleid worden verdeeld tussen de federale overheid en de gewesten. De gewestelijke energieaspecten omvatten: (a) distributie en plaatselijk vervoer van elektriciteit door middel van netten waarvan de nominale spanning lager is dan of gelijk is aan volt; (b) openbare gasdistributie; (c) gebruik van mijngas en gas afkomstig van hoogovens; (d) netten van warmtevoorziening op afstand; (e) valorisatie van steenbergen; (f) nieuwe energiebronnen, met uitzondering van deze die verband houden met kernenergie; (g) terugwinning van energie door de industrieën en andere gebruikers; (h) rationeel energieverbruik. De federale overheid is echter bevoegd voor aangelegenheden die omwille van de technische en economische ondeelbaarheid een gelijke behandeling op nationaal niveau vereisen, namelijk: a) het nationaal uitrustingsprogramma in de elektriciteitssector; b) de kernbrandstofcyclus; c) de grote infrastructuren voor opslag, vervoer en productie van energie; d) de tarieven. De zeegebieden waarin België rechtsmacht kan uitoefenen overeenkomstig het internationaal zeerecht behoren tot het bevoegdheidsdomein van de federale overheid. De inrichtingen voor de productie van energie uit hernieuwbare bronnen in de Noordzee vallen dus onder de bevoegdheid van de federale overheid. Overzicht van het Belgisch energiebeleid De Belgische overheden voeren een duurzaam energiebeleid dat tegelijk rekening houdt met de economische en maatschappelijke belangen van energie, met de uitputting van de fossiele energiebronnen en met de milieuproblematiek. In deze context dragen de hernieuwbare energiebronnen bij tot de realisatie van de volgende doelstellingen: (a) het verbruik van energie uit fossiele bronnen terugschroeven om reserves aan te leggen voor de toekomst; (b) de uitstoot van broeikasgassen verminderen; (c) het land minder afhankelijk maken van energie invoer; (d) de impact van prijsschommelingen van andere energiebronnen beperken; (e) werkgelegenheid scheppen in het kader van een vernieuwende economie; (f) het energieaanbod diversifiëren om de werking van de energiemarkt te verbeteren. Voor de productie van elektriciteit voerde België een systeem met groenestroomcertificaten en gewaarborgde minimumprijzen in om de ontwikkeling van energieproductie op basis van hernieuwbare bronnen te ondersteunen. 7/55

8 Op federaal niveau wordt aan dit systeem een pakket van maatregelen gekoppeld dat meer bepaald de uitbouw beoogt van offshore windparken op het Belgisch continentaal plateau (Noordzee). De gewesten ontwikkelen ook een beleid voor de ondersteuning van groene warmte. Daar waar de federale overheid gebruik maakt van fiscale maatregelen (belastingaftrek voor de ondernemingen) hebben de gewesten in het algemeen systemen opgezet waarbij ze investeringssteun geven aan ondernemingen en premies toekennen aan particulieren om zo de vestiging te ondersteunen van eenheden die energie produceren op basis van hernieuwbare bronnen. Om de ontwikkeling van biobrandstoffen in de transportsector te bevorderen, voerde de federale overheid een systeem van fiscaal vrijgestelde biobrandstofquota in, evenals een verplichting tot bijmenging (momenteel 4 %). Al deze maatregelen worden ondersteund met grootschalige informatie, opleidings en bewustmakingscampagnes om zowel ondernemingen, burgers als de verschillende actoren in de sector zo goed mogelijk in te lichten. Op het vlak van regelgeving moeten projecten voor hernieuwbare energie voldoen aan de geldende stedenbouwkundige en milieuregels, voornamelijk wat vergunningen betreft. Voor bepaalde technologieën worden echter specifieke versoepelde regels opgelegd, op basis van de omvang van de installatie. 8/55

9 2) VRAAG 1: AANDEEL EN WERKELIJKE CONSUMPTIE VAN ENERGIE UIT HERNIEUWBARE BRONNEN IN DE VOORBIJE TWEE KALENDERJAREN (N 1; N 2 BV EN 2009), PER SECTOR EN IN TOTAAL, (ARTIKEL 22, LID 1, ONDER A) VAN DE RICHTLIJN 2009/28/EG). Het werkelijke aandeel en de werkelijke consumptie van hernieuwbare energie voor de voorbije twee jaar invullen in de voorgestelde tabellen. Tabel 1: Het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen per sector (elektriciteit, verwarming en koeling, transport) en in totaal HEB V&K[1] (%) 4,35% 4,51% HEB E[2] (%) 6,33% 6,97% HEB T[3] (%) 3,03% 4,46% Totaal aandeel HEB[4] (%) 4,51% 5,05% Waarvan via samenwerkingsmechanismen[5] (%) 0,00% 0,00% Overschot voor samenwerkingsmechanismen[6] (%) 0,00% 0,00% [1] Aandeel hernieuwbare energie in verwarming en koeling: bruto eindverbruik van energie uit hernieuwbare bronnen voor verwarming en koeling [zoals gedefinieerd in artikel 5, lid 1, onder b), en lid 4 van Richtlijn 2009/28/EG] gedeeld door bruto eindverbruik van energie voor verwarming en koeling. Dezelfde methode wordt toegepast als in tabel 3 van de nationale actieplannen voor energie uit hernieuwbare bronnen. [2] Aandeel hernieuwbare energie in elektriciteit: bruto eindverbruik van energie uit hernieuwbare bronnen voor elektriciteit [zoals gedefinieerd in artikel 5, lid 1, onder a), en lid 3 van Richtlijn 2009/28/EG] gedeeld door brutoeindverbruik van energie. Dezelfde methode wordt toegepast als in tabel 3 van de nationale actieplannen voor energie uit hernieuwbare bronnen. [3] Aandeel hernieuwbare energie in vervoer: eindverbruik van energie uit hernieuwbare bronnen voor vervoer [zie artikel 5, lid 1, onder c), en lid 5 van Richtlijn 2009/28/EG] gedeeld door het verbruik voor vervoer van 1) benzine, 2) diesel, 3) biobrandstoffen voor weg en spoorvervoer en 4) elektriciteit voor vervoer over land (zoals aangegeven in rij 3 van tabel 1). Dezelfde methode wordt toegepast als in tabel 3 van de nationale actieplannen voor energie uit hernieuwbare bronnen. [4] Aandeel hernieuwbare energie in het bruto eindverbruik van energie. Dezelfde methode wordt toegepast als in tabel 3 van de nationale actieplannen voor energie uit hernieuwbare bronnen. [5] In procentpunt van het totale aandeel hernieuwbare energie. [6] In procentpunt van het totale aandeel hernieuwbare energie. 9/55

10 Tabel 1a: Rekentabel voor de bijdrage van hernieuwbare energie per sector in het eindverbruik van energie (ktoe) (A) Bruto eindverbruik van hernieuwbare energie voor verwarming en koeling (B) Bruto eindverbruik van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen (C) Bruto eindverbruik van energie uit hernieuwbare bronnen in vervoer (D) Totaal brutoverbruik van hernieuwbare energiebronnen [1] (E) Overdracht van hernieuwbare energiebronnen naar andere lidstaten (F) Overdracht van hernieuwbare energiebronnen van andere lidstaten en derde landen (G) Verbruik van hernieuwbare energiebronnen aangepast voor streefcijfers (D) (E)+(F) [1] Krachtens artikel 5, lid 1, van Richtlijn 2009/28/EG worden gas, elektriciteit en waterstof uit hernieuwbare energiebronnen slechts één keer in aanmerking genomen. Niets mag dubbel worden geteld. 10/55

11 Tabel 1.b: Totale daadwerkelijke bijdrage (geïnstalleerde capaciteit, brutoelektriciteitsopwekking) van iedere technologie voor hernieuwbare energie in België om te voldoen aan de bindende streefcijfers voor 2020 en het indicatieve tussentijdse traject voor het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in elektriciteit 2009 TOT 2010 TOT MW GWh MW GWh Waterkracht[1]: 1.428, , , ,9 niet gepompt 118,9 372,1 118,6 372,4 < 1MW 8,8 24,7 8,7 26,1 1MW 10 MW 54,7 198,2 54,6 194,5 >10MW 55,3 149,1 55,4 151,8 gepompt 1.310, , , ,5 gemengd[2] 0,0 0,0 0,0 0,0 Geothermische installaties 0,0 0,0 0,0 0,0 Zonne energie: 218,4 169,4 660,7 557,5 fotovoltaïsch 218,4 169,4 660,7 557,5 geconcentreerde zonneenergie 0,0 0,0 0,0 0,0 Getijden, golf en 0,0 0,0 0,0 0,0 oceaanenergie Windenergie 586, ,7 919, ,3 aan land 554, ,8 723, ,7 op zee 31,5 82,0 196,5 189,6 Biomassa[3] : 900, , , ,8 vaste biomassa 638, ,1 726, ,9 biogas 111,8 462,2 123,6 568,2 vloeibaar 150,9 373,5 160,2 269,6 TOTAAL 3.134, , , ,4 waarvan in warmtekrachtkoppeling 181,0 971,5 271, ,6 [1] Genormaliseerd overeenkomstig richtlijn 2009/28/EG en de Eurostat methode. [2] Overeenkomstig de nieuwe Eurostat methode. [3] Houd alleen rekening met stoffen die aan de duurzaamheidscriteria voldoen, zie artikel 5, lid 1, laatste alinea, van richtlijn 2009/28/EG. 11/55

12 Tabel 1c: Totale werkelijke bijdrage (eindverbruik van energie) van iedere technologie voor hernieuwbare energie in [naam van de lidstaat] om te voldoen aan de bindende streefcijfers voor 2020 en het indicatieve tussentijdse traject voor het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in verwarming en koeling (ktoe) TOT TOT ktoe Geothermisch (exclusief geothermische warmte met een lage temperatuur in warmtepompen) Zonne energie Biomassa[1] : Vaste biomassa Biogas Vloeibaar Hernieuwbare energie uit warmtepompen: waarvan aerothermisch waarvan geothermisch waarvan hydrothermisch TOTAAL waarvan stadsverwarming[2] waarvan biomassa in huishoudens[3] [1] Houd alleen rekening met stoffen die aan de duurzaamheidscriteria voldoen, (zie artikel 5, lid 1, laatste alinea, van Richtlijn 2009/28/EG). [2] Stadsverwarming en/of koeling uit totaal verbruik van hernieuwbare verwarming en koeling (HEB SV). [3] Uit het totale verbruik van hernieuwbare verwarming en koeling. 12/55

13 Tabel 1d: Totale daadwerkelijke bijdrage (eindverbruik van energie) van iedere technologie voor hernieuwbare energie in België om te voldoen aan de bindende streefcijfers voor 2020 en het indicatieve tussentijdse traject voor het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen in vervoer (ktoe) TOT TOT Bio ethanol/bio ETBE 30,8 38,2 waarvan biobrandstoffen[1] artikel 21, lid 2 0,0 0,0 waarvan ingevoerd[2] 15,4 19,1 Biodiesel 195,5 304,6 waarvan biobrandstoffen [3] artikel 21, lid 2 0,0 0,0 waarvan ingevoerd [4] 183,3 292,4 Waterstof uit hernieuwbare bronnen 0,0 0,0 Hernieuwbare elektriciteit 1,9 2,4 Waarvan wegvervoer 0,0 0,0 Waarvan niet wegvervoer 1,9 2,4 Overig (biogas, plantaardige oliën ) graag 0,0 0,0 specificeren waarvan biobrandstoffen[5] artikel 21, lid 2 0,0 0,0 TOTAAL 228,2 345,3 [1] Biobrandstoffen die zijn opgenomen in artikel 21, lid 2, van richtlijn 2009/28/EG.[2] Van de volledige hoeveelheid bio ethanol/bio ETBE. [3] Biobrandstoffen die zijn opgenomen in artikel 21, lid 2, van richtlijn 2009/28/EG. [4] Van de volledige hoeveelheid biodiesel. [5] Biobrandstoffen die zijn opgenomen in artikel 21, lid 2, van Richtlijn 2009/28/EG. 13/55

14 3) VRAAG 2: MAATREGELEN DIE DE VOORBIJE TWEE JAAR OP NATIONAAL NIVEAU ZIJN GENOMEN EN/OF GEPLAND OM DE GROEI VAN ENERGIE UIT HERNIEUWBARE BRONNEN TE BEVORDEREN, REKENING HOUDEND MET HET INDICATIEVE TRAJECT VOOR HET BEREIKEN VAN DE NATIONALE STREEFCIJFERS VOOR HEB ZOALS UITEENGEZET IN UW NATIONALE ACTIEPLAN VOOR ENERGIE UIT HERNIEUWBARE BRONNEN (ARTIKEL 22, LID 1, ONDER A), VAN RICHTLIJN 2009/28/EG). Tabel 2: Overzicht van alle beleidslijnen en maatregelen * Type maatregel: FIN = financiële maatregel REG = regulerende maatregel NB = niet bindende maatregel ** Verwacht resultaat: GV = gedragsverandering KTOE = gegenereerde of verbruikte energie MW = geïnstalleerde capaciteit (in MW) *** Doelgroep en/of activiteit: INV = investeerders INST = installateurs of producenten ADM = administratie GEB = eindgebruikers, publiek Stakeholders = mix 14/55

15 Naam en referentie van de maatregel Type Verwac Doelgroep Bestaand Start en maatregel* resultaa activiteit*** voorbere van de ht en/of of in einddatum t ** iding maatregel Federale overheid Gunstig stelsel voor afwijkingen in productie FIN KTOE INV B 2009> Toekenning van garanties van oorsprong voor de productie van hernieuwbare elektriciteit op zee REG KTOE INV IV 2012> Verplichte bijmenging van duurzame biobrandstoffen REG KTOE INST B >2009 Duurzaamheidscriteria voor biobrandstoffen REG GV INST B >2011 Belastingverlaging voor elektrische voertuigen en oplaadpalen FIN GV GEB B 2011> 1. Bevordering van hernieuwbare energie Vlaamse Geweest 1.1 Groene stroom Hervorming systeem groenestroom certificaten FIN KTOE INV IV Lopende in 2012 Degressief steunpad PV FIN KTOE INV B 2011 > Meer steun voor biogas FIN KTOE INV B 2011 > Duurzaamheidscriteria voor biovloeistoffen REG INV B 2011 > 1.2 Verwarming en warmtekrachtkoppeling Ondersteuning van groene warmte FIN KTOE INV IV 2012 > 2. Administratieve vereenvoudiging Versterken taken windwerkgroep REG MW MIX B 2011 > Omgevings vergunning REG MW MIX IV? 3. Toegang tot het net Flexibele aansluiting op het hoogspanningsnet NB MW INV + TNB B Beschermen en informeren van consumenten Communicatiecampagne groene warmte NC MC GEB Existant Juni R&D, studies Opstellen rekenmodel inschatting tewerkstelling groene jobs NB GV GEB B 2012 Waals Gewest GC: quota s voor FIN/REG MW INV B Vastlegging van de quota s na 2012 FIN/REG MW INV IV 2012> Algemene herziening van het toekenningsysteem van GC FIN/REG MW INV IV 2012 Besluit SOLTHERM REG GV INV/GEB B Eind 2010 Premies verwarmingsketels & warmtenetwerken FIN/REG MW GEB B Lopend & versterking in 2012 Premie biomassaketels FIN/REG GV/MW INV/GEB B Wind: productiedoelstelling in 2020 NB MW INV B 2012> Wind: potentieelkaart REG MW ADM/INV B Lopend Biomethaanplatform REG GV INV B 2011 Studie biomethaan/biogas NB GV ADM B 2011 Duurzaamheidscriteria voor biomassa REG GV ADM/INV B 2011> GP: degressieve steun aan nieuwe installaties FIN/REG KTOE INV B 2011> Geothermie: 3 proefprojecten en potentiële cartografie REG MW ADM/INV B Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1. Verbetering van de pagina's over energie voor professionele projectdragers op de website van Leefmilieu Brussel NC MC/MW INV/UTIL/INST B/IV 2010>/medi o2012> 2. Stappengids voor de installatie van fotovoltaïsche systemen (grote en kleine) NC MC/MW INV/UTIL B 2010> 3. Uniek contactpunt voor professionele projectdragers (Facilitator Duurzame gebouwen) NC MC/MW INV/UTIL/INST B 2011> 4. Uniek contactpunt voor particuliere projectdragers (Huis voor Energie) NC MC/MW INV/UTIL/INST B 2012> 5. Versoepeling van de stedenbouwkundige vergunningen (voor fotovoltaïsche en thermische R MW INV B 2010> zonne energie installaties) 6. Afschaffing van de milieuvergunning voor fotovoltaïsche systemen R MW INV B 2010> 7. Vereenvoudiging van de toekenningsvoorwaarden van energiepremies R/FIN MC/MW INV/ADM B 2011> 8. Vereenvoudiging van het dossierbeheer van energiepremies R MC INV B 2011> 9. Herziening van de berekening van de toegekende groenestroomcertificaten voor fotovoltaïsche R/FIN MC/MW INV/ADM B medio2011> installaties 10. Vereenvoudiging van de certificeringsprocedure voor fotovoltaïsche installaties (in het kader R MC ADM B medio2011> van de toekenning van groenestroomcertificaten) 11. Verenvoudiging van de procedure voor de toekenning van groenestroomcertificaten voor R MC ADM B medio2011> fotovoltaïsche installaties (1 keer per jaar) 12. Vervaardiging van webpagina's over groenestroomcertificaten op de website van Leefmilieu NC MW INV B medio2011> Brussel 13. Vastlegging van een gegarandeerde minimumprijs voor groenestroomcertificaten op 65 euro FIN MC/MW INV B medio2011> 14. Vastlegging van de quota voor groenestroomcertificaten FIN MC/MW INV IV 2012> 15. Vervaardiging van een stappengids voor het onderhoud van grote zonneboilerinstallaties NC MC UTIL/INST B 2010> 16. Uitvoering van monitoringonderzoeken voor fotovoltaïsche, thermische zonne energie, NC/R MC ADM/INST B warmtepomp en geothermische installaties 15/ Invoering van de certificering van installateurs R MC INST IV 2011> 18. Invoering van een windenergiebemiddelaar NC MC/MW ADM/INV B medio2011> 19. Uitvoering van windmaatregelen en haalbaarheidsonderzoek NC/R MC/MW ADM/INV B medio2011>

16 Federale overheid 1. Tolerantieregeling voor productieafwijkingen van offshore windturbineparken De federale reglementering voorziet sinds in de toekenning van een aanvullende steunmaatregel voor offshore windturbineparken om steun te bieden aan de verantwoordelijken voor het evenwicht die deze parken in hun productieportefeuille opnemen om hun evenwicht te beheren door het minder voorspelbare karakter van de productie die van deze parken verwacht wordt te temperen. Dit mechanisme van productie afwijking voorziet dat de netbeheerder met een aan of verkoop het verschil compenseert tussen de vooraf genoemde injectie (de dag ervoor aangekondigd) en de reële injectie voor zover de productie afwijking kleiner is dan of gelijk aan 30 %. Voor de geproduceerde elektriciteit die in deze schijf valt, koopt (bij een onderschatting van de verwachte productie) of verkoopt (bij een overschatting van de verwachte productie) de netbeheerder deze aan de producent tegen een prijs die dicht bij de marktvoorwaarden ligt (respectievelijk BELPEX 10 % en BELPEX + 10 %). Deze aan of verkopen worden geneutraliseerd voor de berekening van het onevenwicht van de betrokken verantwoordelijken. Voor productie afwijkingen van meer dan 30 % worden de overschotten of tekorten van meer dan 30 % in aanmerking genomen bij de berekening van het onevenwicht van de ARP. De netbeheerder past dan het gebruikelijke tarief toe op de afwijking tussen de daadwerkelijk geïnjecteerde hoeveelheid energie (geneutraliseerd op het aandeel energie dat binnen de schijf van 30 % valt) en de daadwerkelijk door het ARP in kwestie opgenomen hoeveelheid energie. 2. Verplichte bijmenging van duurzame biobrandstoffen In 2009 heeft de federale overheid een internaliseringspercentage van 4 % opgelegd van duurzame biobrandstof in de fossiele brandstoffen die ter consumptie worden aangeboden. De wet van 22 juli 2009 op de verplichte internalisering van biobrandstoffen bepaalt dat elke geregistreerde oliemaatschappij die benzine en/of dieselproducten ter consumptie aanbiedt, verplicht is om ook tijdens hetzelfde burgerlijke jaar een hoeveelheid van 4 % v/v duurzame biobrandstoffen ter consumptie aan te bieden. Deze wet is van kracht sinds 1 juli Omdat de invoering van deze maatregel zo efficiënt is gebleken, werd de wet met 24 maanden verlengd. Deze verlenging is van kracht sinds 30 juni Duurzaamheidscriteria voor biobrandstoffen Het Koninklijk Besluit van 26 november 2011 legt productnormeringen vast voor biobrandstoffen en voorziet in certificatieregelingen in het kader van het nationaal plan waardoor de duurzaamheid van de biobrandstoffen aangetoond kan worden conform richtlijn 2009/28/EG en richtlijn 2003/30/EG. 4. Belastingverlaging voor elektrische voertuigen en oplaadpalen Via de wet van 22 december 2009 houdende fiscale en diverse bepalingen en de programmawet van 23 december 2009 ondersteunt België de elektromobiliteit door de kopers van elektrische voertuigen de volgende fiscale voordelen aan te bieden: Voor motorfietsen en driewielers is de belastingverlaging gelijk aan: 15 % van de aankoopwaarde van het elektrisch voertuig, maar beperkt tot euro voor het boekjaar 2011 (inkomsten 2010); euro voor het boekjaar 2012 (inkomsten 2011). Voor vierwielers is de belastingverlaging gelijk aan: 15 % van de aankoopwaarde van het elektrisch voertuig, maar beperkt tot euro voor het boekjaar 2011 (inkomsten 2010); euro voor het boekjaar 2012 (inkomsten 2011). Voor wagens, wagens voor dubbel gebruik en minibussen is de belastingverlaging gelijk aan 30 % van de aankoopwaarde van het elektrisch voertuig, maar beperkt tot 1 Koninklijk Besluit van 30 maart 2009 betreffende de productieafwijkingen op installaties voor de productie van elektriciteit uit wind in de zeegebieden. 16/55

17 9.000 euro voor het boekjaar 2011 (inkomsten 2010) euro voor het boekjaar 2012 (inkomsten 2011). Deze maatregelen worden aangevuld met een systeem van belastingverlaging voor de plaatsing van een elektrische oplaadpaal buiten de woning gelijk aan 40 % van de investering, maar beperkt tot 250 EUR voor de boekjaren 2011 en 2012 (inkomsten 2010 en 2011). Vlaams Gewest 1. Actieplan groene warmte In Vlaanderen is er een actieplan groene warmte. Om de productie van groene warmte te stimuleren werden de premies voor zonneboilers en warmtepompen opgetrokken voor gezinnen en kmo s. Voor particulieren werd de premie voor zonneboilers in 2012 opgetrokken van 75 naar 200 euro/m². Het actieplan omvat ook een voorstel om steun te geven voor de geproduceerde groene warmte van grootschalige installaties op biomassa (> 1 MW). De steunregeling voor groene warmte moet nog definitief goedgekeurd worden. Het is een vrijwillig systeem waarbij iedereen een aanvraag voor ondersteuning kan indienen bij de lancering van een call. Er wordt minstens om de 6 maand een call gelanceerd. De aanvrager moet aangeven hoeveel steun per geproduceerde MWh groene warmte nodig is. De projecten worden gerangschikt op basis van de aangevraagde steun. In elk geval dient de gevraagde steun lager dan 6 euro/mwh te liggen. Vervolgens gaat men de lijst af tot het voorziene budget uitgeput is. De exploitatiesteun wordt vervolgens uitbetaald voor 10 jaar. De eerste call wordt verwacht tegen de zomer van De calls worden gelanceerd door de VREG die ook de aanvragen rangschikt en selecteert tot het voorziene budget is uitgeput. De uitbetaling wordt geregeld door de elektriciteitsdistributienetbeheerder. De netbeheerder wordt hiervoor gecompenseerd vanuit de middelen van de overheid. Voor de call komen ook projecten in aanmerking die restwarmte benutten of die biomethaan injecteren in het aardgasnet. De steunregeling wordt in 2013 geëvalueerd en vervolgens om de drie jaar. 2. Communicatiecampagne groene warmte Om de burgers meer vertrouwd te maken met groene warmte werd er in juni 2010 een specifieke communicatiecampagne Kies voor groene warmte uitgevoerd. Op de website ( werden promotiefilmpjes gelanceerd en werd meer informatie gegeven over de verschillende technologieën en premies. In drie grote treinstations werden zonnedouchezakken rondgedeeld om de werking van een zonneboiler te illustreren. 3. Bijdrage tot de kwantietatieve en kwalitatieve uitbouw van groene jobs In juli 2011 werd een studie uitgeschreven voor de ontwikkeling van een eenvoudig rekenmodel voor de inschatting van de tewerkstellingseffecten verbonden aan de meest prioritaire Vlaamse energiebeleidsmaatregelen. Een nulmeting voor 2009 en 2010 zal worden uitgevoerd tegen eind februari Waals Gewest 1. Groenestroomcertificaten: Overzicht van de quota voor groenestroomcertificaten voor 2010, 2011 en Alle elektriciteitsleveranciers zijn verplicht om driemaandelijks een quota voor groenestroomcertificaten vastgelegd door de overheid voor te leggen aan de CWaPE. Dit quota wordt uitgedrukt in een percentage dat de verhouding weergeeft tussen het aantal te produceren groenestroomcertificaten en het aantal elektrische MWh geleverd aan de eindgebruikers gevestigd op het grondgebied van Wallonië. Deze quota s evolueren: % % 17/55

18 2004 4% % % 2010 (1e trimester)/ eind % / 11.75% % % % % Onderhandelingen aan de gang over de vastlegging van de quota s voor de jaren na Vanaf 1 januari 2013 moeten er nieuwe quota s van kracht worden. Groenestroomcertificaten: er wordt nagedacht over een totale herziening van het toekenningssysteem van GSC. 2. Zonnewarmte: In 2000 werd een actieprogramma gelanceerd met de naam SOLTHERM om de ontwikkeling van de sector zonnewarmte te ondersteunen. De acties zijn gebaseerd op twee principes: de kwaliteit van de installaties via de opleiding en erkenning van de installateurs en, ten tweede, de stimulering van de vraag door middel van de Soltherm premie (voornamelijk). In 2010 keurde de Waalse regering een ontwerpbesluit goed dat onder meer tot doel had de kwaliteit van de installaties te bevorderen en de controle op de installateurs te verscherpen. 3. Premies: Invoering van verhoogde premies voor ketels die een warmtenetwerk voeden die in 2012 nog uitgebreid zullen worden: de premies voor ketels of warmtekrachtkoppeling die het netwerk voeden, blijven behouden en worden verhoogd bij aansluiting op een netwerk dat minstens 3 aparte gebouwen en 4 wooneenheden bevoorraadt met een forfait per meter netwerk (begrensd). Premie voor biomassaketels: de premies zijn bedoeld voor verwarmingsketels met een uitsluitend automatische lading die voldoen aan de norm NBN EN klasse 3 en met een warmterendement hoger dan of gelijk aan 80 % (tot mei 2011) en hoger dan of gelijk aan 85 % (sinds juni 2011). 4. Wind: De Waalse regering heeft een politiek akkoord bereikt over de windenergiesector: waarin een onshore windenergieproductie van GWh el wordt nagestreefd tegen 2020 en een akkoord werd bereikt over het principe om een lineair traject uit te tekenen om dit doel te bereiken. waarin wordt voorzien in de opstelling van een regionale kaart met zones die gunstig zijn voor de plaatsing van windturbines om een coherentie te creëren op gewestelijk niveau. Windenergiedecreet: Dit decreet heeft tot doel om (i) het openbaar nut te erkennen van de productie van windenergie; (ii) de regering de bevoegdheid te verlenen om de windenergiedoelstelling vast te leggen en een jaarlijks traject uit te tekenen voor een periode van 8 jaar en voor het eerst tegen 2020; (iii) de positieve referentiekaart op te stellen gekoppeld aan een minimale produceerbaarheid per kavel; (iv) de toekenningsvoorwaarden van de kavels te bepalen; (v) de voorwaarden voor burger en lokale overheidsparticipatie vast te leggen; (vi) de kwestie van de compensatievergoedingen te regelen van degenen die profijt halen uit de plaatsing van de windturbines. Concreet maakt dit decreet het dus mogelijk om, bijvoorbeeld, projectoproepen te organiseren en erfdienstbaarheden van openbaar nut te creëren (en dus te kunnen onteigenen). Het decreet legt ook objectieve selectiecriteria vast, zoals de burgerparticipatie en de sociaaleconomische gevolgen. 5. Biomassa Oprichting van een administratief platform met de diverse actoren/administraties bij de opstart van een project rond de installatie van een biomethaaneenheid (zie punt over de administratieve vereenvoudiging). 18/55

19 Studie van de sector van biomethaanvorming om alle hinderpalen voor de ontwikkeling van de sector biomethaanvorming en biogas in kaart te brengen: uitgave van een groenboek waarin dit wordt samengevat. 6. Fotovoltaïsch Voor kleine vermogens (<10 kw) verlaging van de steun afgestemd op de verlaging van de prijzen van het materiaal (panelen ); verbetering van de terugverdientijd via een degressieve multiplicatorcoëfficiënt (beslissing van de WR van ) 7. Geothermie: Financiering van 3 proefprojecten: i) geothermie met laag vermogen voor stadsverwarming; (ii) geothermie met gemiddeld vermogen voor de elektriciteitsproductie; (iii) bepaling van het Waalse potentieel op basis van vorige studies om zo een kaart op te stellen van zones die potentieel gunstig zijn voor de exploitatie van diepe geothermie en om de hinderpalen voor geothermie te bepalen. Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1. Energiebegeleiding van projectdragers: - Verbetering van de pagina's over hernieuwbare energiebronnen bestemd voor beroepsmensen op de website van Leefmilieu Brussel. - Stappengids voor de installatie van fotovoltaïsche systemen (kleine en grote). Sinds 2005 ontwikkelt Leefmilieu Brussel een reeks instrumenten voor professionele en particuliere projectdragers. Op de website van Leefmilieu Brussel staan rekenaars, typebestekken enz. ter beschikking van het publiek. Op het vlak van hernieuwbare energiebronnen werden stappengidsen voor fotovoltaïsche installaties opgesteld en ter beschikking gesteld. Ze zijn zowel bestemd voor beroepsmensen als voor particulieren. - Oprichting van een uniek contactpunt voor professionele projectdragers. Beroepsmensen kunnen zich voortaan tot een facilitatordienst voor duurzame gebouwen richten, die de vragen van professionele projectdragers op een globale manier benadert. - Oprichting van het Huis voor Energie voor particulieren. Gezinnen die energierenovatiewerken willen verrichten en in hernieuwbare energiebronnen wensen te investeren kunnen in 2012 terecht bij de lokale structuren die Leefmilieu Brussel in het kader van het Huis voor Energie heeft opgericht en ondersteunt. 2. Vergunningen: - In haar besluit van 17 juni 2010 heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering de voorwaarden van de stedenbouwkundige vergunning voor de installatie van thermische en fotovoltaïsche zonnepanelen vereenvoudigd (Hoofdstuk VII Art. 21, 3 22, 5 en 23, 3 ). - Bij hetzelfde besluit zijn fotovoltaïsche panelen voortaan van de lijst met ingedeelde inrichtingen geschrapt waarvoor een milieuvergunning moet worden ingediend (Art. 6 betreffende rubriek nr. 55). 3. Energiepremies: - Vereenvoudiging van de toekenningsvoorwaarden van premies. In 2011 werden de administratieve toegangsvoorwaarden voor energiepremies herzien en vereenvoudigd. Bovendien houden de premies voortaan rekening met de inkomsten van de aanvragers. - Vereenvoudiging van het beheer van premiedossiers. Sinds 1 januari 2012 staat Leefmilieu Brussel volledig in voor het premiebeheer. Voorheen zorgden de distributienetbeheerder (Sibelga) en Leefmilieu Brussel samen voor het premiebeheer. Door het aantal tussenpersonen te verminderen en de premieaanvragen bij Leefmilieu Brussel te laten analysteren, is het administratieve beheer efficiënter geworden. 4. Groenestroomcertificaten: - Hervorming van de berekeningswijze van groenestroomcertificaten voor fotovoltaïsche systemen. In 2010 werd nagedacht over de werking van de markt van groenestroomcertificaten. Dit denkwerk heeft in 2011 geleid tot een nieuw besluit dat gunstig is voor grote fotovoltaïsche installaties en een terugwintijd van 7 jaar of minder waarborgt voor alle installaties van fotovoltaïsche panelen. Hierbij wordt rekening gehouden met de volgende reeks parameters: De gemiddelde eenheidskost van een fotovoltaïsch systeem De financiële investeringshulp 19/55

20 De aankoopprijs van elektriciteit op het netwerk De prijs voor de doorverkoop van groenestroomcertificaten op de markt - Het nieuwe besluit voorziet in een jaarlijkse aanpassing (door de minister) van het toegekende aantal groenestroomcertificaten om een terugwintijd van 7 jaar te garanderen in functie van de jaarlijkse evolutie van de 4 bovenstaande parameters. De groenestroomcertificaten worden voor een periode van 10 jaar toegekend. - Vereenvoudiging van de procedure voor de certificering van fotovoltaïsche installaties. Voor installaties kleiner dan 10 kva werd in 2011 het bezoek voor de certificering afgeschaft. - Voor diezelfde installaties moet de index voor de toekenning van groenstroomcertificaten een maal per jaar worden ingediend in plaats van 4 maal per jaar voordien. - Vervaardiging van webpagina's over groenestroomcertificaten op de website van Leefmilieu Brussel in In 2012 bedraagt de gegarandeerde minimumprijs van groenestroomcertificaten 65 euro. Groenestroomcertificaten worden met voorrang doorverkocht op een markt voor ongeveer 82 à 86 euro per groenestroomcertificaat. De verplichting voor ELIA, de transportnetbeheerder voor elektriciteit, om de Brusselse groenestroomcertificaten voor de minimumprijs van 65 euro per certificaat terug te kopen is vooral bestemd om investeerders gerust te stellen. Om hun installatie te financieren, moeten zij namelijk soms gebruikmaken van externe financieringsmiddelen zoals banken. - Vastlegging in 2012 van de quota voor de groenestroomcertificaten voor de periode Elektriciteitsleveranciers zijn verplicht om een aantal quota voor groenestroomcertificaten aan BRUGEL terug te geven. Elk jaar worden deze quota opgetrokken om de productie van groene stroom in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te ondersteunen. In 2012 zullen de quota voor de periode worden vastgelegd. 5. Kwaliteit van de installaties: - Vervaardiging in 2010 van een onderhoudsgids voor grote zonneboilersystemen beschikbaar voor het grote publiek. - Opzet en uitvoering van monitoringonderzoeken van installaties (fotovoltaïsche, thermische zonneenergie, geothermische en warmtepompinstallaties) in de periode Deze monitorings zijn momenteel aan de gang. Met deze onderzoeken moet Leefmilieu Brussel een beter inzicht verwerven in de exploitatievoorwaarden om een optimale werking van de betrokken installaties te waarborgen. - In 2011 werd in overleg met de andere Belgische gewesten de oprichting van een systeem voor de certificering van installateurs opgestart dat in 2012 concreet vorm zal krijgen. 6. Windenergie: - Bemiddelaar. De 'windenergiebemiddelaar' helpt projectdragers bij de nodige administratieve stappen. Momenteel kan men alleen maar vaststellen dat deze stappen ingewikkeld blijven, onder meer door de verplichtingen met betrekking tot de radarsystemen van de luchthaven van Brussel Nationaal en de regels die de instelling Belgocontrol hiervoor heeft aangenomen. - Meetcampagnes en haalbaarheidsstudies. De doelstelling is om op wetenschappelijk wijze te bepalen welke gebieden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het grootste potentieel bieden voor windenergie. Voor enkele projectdragers zijn tegelijk haalbaarheidsstudies gepland. 7. Biomassa en warmtenetwerk: - Studie over het potentieel van biomassa en warmtenetwerken. In 2010 en 2011 hebben twee nauw met elkaar verbonden onderzoeken het licht gesteld op de moeilijkheid om het Brussels biomassapotentieel te bepalen. Om rekening te houden met de doelstellingen inzake de bescherming van de luchtkwaliteit, is het nodig om in een schoonmaaksysteem van gassen te voorzien. Een dergelijk systeem lijkt echter weinig waarschijnlijk voor kleine installaties. Daarom werd in een onderzoek de haalbaarheid nagegaan van grotere verwarmingsinstallaties op biomassa in combinatie met warmtenetwerken. Helaas lijken zulke installaties op dit stadium niet economisch leefbaar. - Duurzaamheidscriteria van biomassa. In 2011 werden nieuwe gewestelijke bepalingen aangenomen om de vereisten van richtlijn 2009/28/EG inzake de duurzaamheid van biomassa om te zetten. 20/55