Stand van zaken maatregelen Actieplan In Goede Banen, een aanpak van knelpunten op de arbeidsmarkt.

Transcriptie

1 Stand van zaken maatregelen Actieplan In Goede Banen, een aanpak van knelpunten op de arbeidsmarkt. 0. Inleiding De kabinetsnota In Goede Banen van maart 2000 die op 17 april 2000 is besproken met de Tweede Kamer bevat 5 oplossingsrichtingen om de knelpunten op de arbeidsmarkt te verminderen, te weten: ouderen langer aan het werk; preventie van arbeidsuitval; investeren in scholing; flexibilisering en maatwerk in arbeidsvoorwaarden; nieuwe wervingsmethoden voor nieuwe wervingscategorieën In het aan de Tweede Kamer toegezegde actieplan van juni 2000 zijn deze 5 oplossingsrichtingen voorzien van doelstellingen en maatregelen om deze doelstellingen te behalen. Dit actieplan is met sociale partners besproken in het voorjaarsoverleg. De voortgang van het actieplan - ook in termen van doelstellingen - zal terugkerend onderwerp van gesprek zijn bij overleg met sociale partners. Ook verschijnt een rapportage in de Sociale Nota. Dit overzicht geeft de stand van zaken weer met betrekking tot de maatregelen zoals die zijn voorzien in het actieplan van juni Voorts zijn ook een aantal nieuwe maatregelen met betrekking tot de genoemde oplossingsrichtingen opgenomen. Hieraan gaat een korte update van de arbeidsmarktsituatie, zoals gepresenteerd in de nota In Goede Banen van maart 2000 vooraf. 1. De Arbeidsmarkt 1.1 Krapte op de Arbeidsmarkt Hoewel de CPB-prognose van de werkloze beroepsbevolking voor 2001 naar boven is bijgesteld tot , en deze dan met slechts 7000 daalt ten opzichte van het gerealiseerde cijfer in het jaar 2000, blijkt uit de vacaturecijfers van het CBS dat de arbeidsmarkt nog steeds krap is. Het aantal vacatures in het particulier bedrijf, aan het eind van het vierde kwartaal 2000 bedroeg Dat is een aanmerkelijk verschil met het vierde kwartaal 1999, toen vacatures openstonden. Ook het aantal moeilijk vervulbare vacatures is toegenomen, zowel absoluut als relatief. Aan het einde van het vierde kwartaal 1998 waren dat er namelijk ofwel 45% van het totaal aantal vacatures in de marktsector. Een jaar later was dit en 55% (grafiek 1 in de bijlage). Het aantal vacatures is -alhoewel afnemend- nog steeds het hoogst in de ITbedrijven. Aan het eind van het derde kwartaal 2000 werden 7 vacatures per 100 banen geteld, aan het eind van het derde kwartaal 1999, 7.9 vacatures per 100 banen. 64 % van de vacatures in deze bedrijfsklasse was toen (eind 3 e kwartaal 1999) moeilijk vervulbaar. Deze sector wordt op enige afstand gevolgd door de bouw, waar het aantal vacatures per 100 banen is gestegen van 3.7 in 1999 naar 4.3 in 2000 (cijfers eind 3 e kwartaal). Het aandeel moeilijk vervulbare vacatures in de bouw was eind september %. De werkgelegenheid voor hoog opgeleiden neemt snel toe. Naar verwacht zal deze trend zich de komende jaren doorzetten. De vraag naar laag gekwalificeerd personeel daalt trendmatig. Toch is de vacaturegraad (het aantal vacatures per 100 banen) voor hogere beduidend lager dan voor elementaire en lagere (winkelpersoneel etc.). De vacaturegraad voor de lagere 1

2 is zelfs sterker gestegen dan voor de hogere (zie grafiek 3 in de bijlage). Dit geldt ook voor het aandeel moeilijk vervulbare vacatures. Op basis van deze gegevens kan de conclusie worden getrokken dat we over de gehele linie nog steeds te maken hebben met een krappe arbeidsmarkt. 1.2 Kwantitatieve Kabinetsdoelstelling arbeidsmarktparticipatie In Europees verband heeft Nederland zich aan een kwantitatieve doelstelling gecommitteerd. Tijdens de Top van Lissabon van 23 en 24 maart 2000 is het volgende afgesproken: Belangrijk is om de komende jaren gezamenlijk te werken aan diverse maatregelen om de arbeidsparticipatie die in de EU gemiddeld 61% bedraagt, voor 2010 zo dicht mogelijk bij 70% te brengen en de arbeidsparticipatie van vrouwen tot méér dan 60% te verhogen. Het vergroten van het aantal arbeidskrachten en het bestrijden van langdurige werkloosheid zullen de perspectieven voor economische groei en de houdbaarheid van sociale beschermingsregels ten goede komen. Nederland wil tot de koplopers binnen de EU behoren. Op basis van de EUstatistiek is de werkgelegenheidsgraad in Nederland voor alle personen in %. Voor vrouwen is de werkgelegenheidsgraad op basis van de EU-statistiek 61%. Voor 2000 zijn nog geen Europese cijfers beschikbaar. Wanneer gekeken wordt naar de Nederlandse Statistiek (banen tussen de 1 en 12 uur tellen dan niet mee) is de totale werkgelegenheidsgraad gestegen van 64% in 1999 naar 67% in Voor vrouwen is deze gestegen van 51% in 1999 naar 53% in De kabinetsdoelstelling voor de participatiegraad van vrouwen is 65%. 2. Stand van zaken maatregelen Actieplan In goede banen 2.1 Maatregelen bij oplossingsrichting Ouderen langer aan het werk Kwantitatieve Kabinetsdoelstelling De knelpunten op de arbeidsmarkt en de handhaving van voldoende draagvlak voor de sociale zekerheid vragen om een beleid dat belemmeringen voor de arbeidsdeelname van ouderen wegneemt. Het kabinetsdoel hierbij is dat ruim de helft van het aantal 55 tot 65 jarigen in 2030 actief is in betaald werk. Dit impliceert een toename van de participatie met gemiddeld 0,75 procentpunt per jaar, vanaf 2001 tot In 1999 bedroeg de participatiegraad onder 55 tot 65 jarigen 31%. In 2000 is deze opgelopen met 3 procentpunt, tot 34% (Nationaal Actieplan Werkgelegenheid 2001). Het op termijn afschaffen van de fiscale faciliëring van VUT-regeling (2.3.1 actieplan) Zoals gemeld in het actieplan moet de wetgeving hieromtrent voor 1 juli 2002 zijn afgerond. De voorbereiding van de wetgeving is inmiddels ter hand genomen. Naar verwachting zal kort in het najaar een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer worden ingediend. Positie van 57,5- tot 65-jarigen op de arbeidsmarkt (2.3.2 actieplan) In het bestuurlijk overleg met LISV en VNG zijn beide organisaties gewezen op hun verantwoordelijkheid met betrekking tot de per 1 mei 1999 ingevoerde inschrijf- en acceptatieplicht van oudere werkzoekenden. Beide organisaties zijn gewezen op het onderzoek naar de kansen van ouderen op de arbeidsmarkt dat eind 2001 start. De handelwijze van de desbetreffende organisaties zal eveneens deel uitmaken van het onderzoek. De organisaties worden geïnformeerd over de 2

3 opzet van het onderzoek. Oplossing knelpunten door sectorbeleid en intersectorale initiatieven (2.3.3 actieplan) Het bestrijden van vraagknelpunten door werving binnen niet-traditionele groepen, waaronder ouderen krijgt invulling via het totaal van maatregelen binnen deze oplossingsrichting. Intersectorale bemiddeling, oftewel het bieden van omscholing aan medewerkers die zijn ontslagen of met ontslag worden bedreigd krijgt onder meer invulling via de maatregelen in het kader van de oplossingsrichting investeren in scholing. Arbeidsomstandighedenbeleid in ondernemingen (2.3.4 actieplan) In een aantal sectoren vormt de nulmeting van risicogroepen momenteel onderwerp van tripartiete (overheid, werkgevers en werknemers) besprekingen. In de sectoren Podiumkunsten, Thuiszorg, en Verzekeringen zijn in het kader van arboconvenanten reeds afspraken gemaakt over het bevorderen van leeftijdsbewust personeelsbeleid in de sector. Premievrije voortzetting van pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid (2.3.5 actieplan) Sociale partners is begin 1999 drie jaar de tijd gegeven om met een oplossing te komen voor deze problematiek. Lukt dit niet dan komt er een wettelijke maatregel die terugval in pensioenopbouw bij reïntegratie van arbeidsongeschikten voorkomt. Invoering van een wettelijk recht op een knipbepaling in pensioenregelingen (2.3.6 actieplan) Het wettelijk recht hiertoe wordt in de nieuwe Pensioenwet opgenomen. Het streven is om november/december 2001, dat wil zeggen binnen 6 maanden na gereedkomen van het SER-advies inzake de nieuwe Pensioenwet, dat binnenkort verwacht wordt, een wetsvoorstel in te dienen. Vermoedelijk zal de wet dan 1 januari 2003 in werking treden. Uitbreiding VLW t.b.v. ouderen (2.3.7 actieplan) Met de uitbreiding van de regeling afdrachtvermindering langdurig werkloze (VLW), vervalt de eis van de minimale werkloosheidsduur van 12 maanden voor werklozen ouder dan 50 jaar. Ook wordt de inkomensgrens voor werknemers ouder dan 50 jaar opgetrokken tot 150% van het minimumloon. De gewijzigde regeling is conform de planning met ingang van 1 januari 2001 in werking getreden. Het geven van voorlichting aan werkgevers- en werknemers ter bevordering van een mentaliteitsomslag (2.3.8 actieplan) Bij brief van 24 april jongstleden is de Tweede Kamer geïnformeerd over de installatie van de Taskforce Ouderen. De Taskforce zal op 21 juni aanstaande haar eerste vergadering houden en haar voornemens presenteren. De Taskforce is in principe ingesteld voor een periode van 2 jaar. Het bevorderen van een mentaliteitsverandering, het opsporen en bekend maken van goede voorbeelden en het dienen als informatie- en adviespunt voor werkgevers en werknemers zijn de belangrijkste taken voor de Taskforce. Bijdrage werkgever aan WW oudere werknemer (nieuw) Vanaf half mei 2001 moet een werkgever, wanneer hij een werknemer van 57.5 jaar ontslaat, een deel van de werkloosheidsuitkering betalen. Werkgevers die meer dan vijftig mensen in dienst hebben, betalen 30 procent van de uitkering. Voor kleinere bedrijven geldt een lager percentage. De bijdrage duurt maximaal 7.5 jaar. Wie 65 is, zit niet meer in de WW. De wet gaat vermoedelijk in op of na 3

4 1 januari Het kabinet heeft echter besloten, er onmiddellijke werking aan te geven. 2.2 Maatregelen bij oplossingsrichting Preventie van arbeidsuitval Kwantitatieve Kabinetsdoelstelling. De overheid streeft ernaar de netto-instroom in de WAO (resultante van WAOinstroom en uitstroom) te laten dalen tot (in het Regeerakkoord geraamd) personen per jaar, omdat anders budgettaire tegenvallers ontstaan. In 1999 bedroeg de netto-instroom personen (instroom , uitstroom ). In 2000 was de netto-instroom personen (instroom , uitstroom ) (bron: LISV-publicaties). Arboconvenanten (3.3.1 actieplan) Momenteel zijn er met 30 branches intentieverklaringen afgesloten om te komen tot arboconvenanten. Er zijn reeds 12 convenanten afgesloten. Het totaal aantal lopende trajecten is 55. FARBO-regeling non-profit (3.3.2 actieplan) Deze regeling is met ingang van 1 januari 2001, door middel van een aftrekregeling van de loonbelasting, een feit. De huidige Arbolijst van de FARBOregeling is daartoe uitgebreid met arbo-vriendelijke bedrijfsmiddelen voor de nonprofitsector. Hiervoor is jaarlijks 15 miljoen begroot. Stimuleren periodieke toepassing van het Arbeidsgezondheidskundig onderzoek en de uitvoering van taakanalyses (3.3.3 actieplan) De overheid stimuleert momenteel de toepassing van PAGO s op sector-niveau via de afspraken die worden gemaakt in arboconvenanten. In elk convenantstraject worden nul-, tussen-, en eindmetingen uitgevoerd om na te gaan of en in hoeverre de afgesproken maatregelen in voldoende mate terechtkomen bij de verschillende risicogroepen, te onderscheiden naar leeftijd, functie, geslacht. De vragen in deze monitors zijn vergelijkbaar met, en in sommige gevallen identiek aan, de vragen zoals deze zijn opgesteld in PAGO s. Op deze manier zullen er in veel sectoren waarmee arboconvenanten zijn aangegaan representatieve steekproeven van PAGO s worden afgenomen. De Arbeidsinspectie voert dit jaar onderzoek uit naar de afspraken op CAO-niveau met betrekking tot de arbeidsparticipatie van oudere werknemers. In dit onderzoek is de vraag opgenomen of in CAO s afspraken zijn gemaakt over de toepassing van PAGO s. Plan van aanpak WAO (3.3.4 actieplan) De ontwikkeling van het aantal arbeidsongeschikten baart zorgen. Eerder ingrijpen in het eerste ziektejaar, verbetering van de WAO-keuringen en preventie van ziekte en arbeidsongeschiktheid zijn de hoofdlijnen van de kabinetsaanpak. In de voortgangsnota arbeidsongeschiktheidsregelingen is een groot aantal nieuwe maatregelen voorgesteld. Daarnaast heeft het kabinet de commissie Psychische Arbeidsongeschiktheid onder leiding van professor Donner ingesteld om de WAO-problematiek met betrekking tot psychische arbeidsongeschiktheid verder te analyseren en met nadere aanbevelingen te komen. Het advies van deze commissie komt naar verwachting in september 2001 beschikbaar. Het advies van commissie Donner 2, aangaande fundamentele wijzigingen in de WAO-wetgeving zal op 31 mei 2001 uitkomen. 4

5 2.3 Maatregelen bij oplossingsrichting Investeren in scholing Kwantitatieve Kabinetsdoelstelling Kabinet en sociale partners zijn het erover eens dat het een gedeeld belang is dat het aantal personen dat deelneemt aan activiteiten van een leven lang leren omhoog gaat en het aantal mensen zonder startkwalificatie omlaag. De kwantitatieve doelstelling, zoals geformuleerd in het Nationaal Actieplan Werkgelegenheid 2001, is dat in 2010 het aandeel van de bevolking tussen de 25 en 65 jaar dat deelneemt aan enige vorm van (volwassenen)educatie al dan niet beroeps- of werkgerelateerd in Nederland, zo dicht mogelijk het niveau benadert van de twee best presterende landen. Er is ten opzichte van vorig jaar gekozen voor een gewijzigde indicator, namelijk de beroepsbevolking tussen de 25 en 65 jaar, in plaats van het aantal werkenden tussen de 25 en 55 jaar. In 1999 bedroeg de nieuwe indicator, op basis van Eurostatcijfers, voor Denemarken 19.8% en voor Zweden 24.1%. Voor Nederland was dat 13.6%. Gebruikmakend van de vorige indicator, zou het Nederlandse percentage gestegen zijn van 14.9% in 1998 naar 16.4% in Werkenden en werkzoekenden zonder startkwalificatie (4.3.1 actieplan) In het actieplan In Goede Banen is opgenomen dat kabinet en sociale partners initiatieven zullen nemen die er op gericht zijn vroegtijdig schoolverlaters te identificeren en verder te begeleiden. Daartoe zijn in ieder geval langs de volgende lijnen initiatieven genomen: A: benutting RMC-functie Dit project is uitgewerkt in het projectplan Loopbaanadviseurs. In januari 2001 is in 5 RMC s een pilot loopbaanadviseurs gestart. De pilots hebben tot doel een begeleidingssystematiek te ontwikkelen om werkende voortijdig schoolverlaters naar een startkwalificatie te brengen. De pilots hebben een looptijd van 2 jaar tot 31 december Per pilot zijn 2 loopbaanadviseurs aangesteld die elk 50 VSVers moeten begeleiden naar een startkwalificatie. In november 2001 wordt over de voortgang gerapporteerd. B: sectorale impulsen Ter verspreiding van de in de schildersbranche ontwikkelde EVC-systematiek, hebben MKB-Nederland en het opleidingscentrum SVS, het landelijk orgaan voor o.a. de schildersbranche, een video-film ontwikkeld. Daarin wordt de EVCmethodiek van de schildersbranche in het kort belicht. Daarnaast heeft MKB- Nederland een brochure ontwikkeld waarin de EVC-systematiek nog eens uitgebreid wordt toegelicht. Beide producten zijn verspreid onder de aangesloten leden. Ook heeft MKB-Nederland op 16 maart 2001 een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd, waar SVS een presentatie heeft gegeven over het EVC-project. Bij deze bijeenkomst was een groot aantal branches van MKB-Nederland aanwezig. Doel van de bijeenkomst was om in overleg met SVS te bekijken welke stappen branches moeten nemen voor de invoering van een soortgelijke EVC-systematiek, maar dan toegesneden op de branche. Het is de bedoeling van MKB-Nederland om in een vervolgtraject branches daadwerkelijk zover te krijgen dat zij overgaan tot de invoering van EVC in het opleidingsbeleid. Het is van groot belang dat de systematiek goed aansluit bij de specifieke setting van de betreffende bedrijfstak. Dat betekent dat er hier en daar een vertaalslag gemaakt moet worden, omdat de setting erg sterk kan afwijken 5

6 van die van de schildersbranche. C: sociale zekerheid Op dit moment voert Regioplan een inventarisatie uit bij gemeentelijke instellingen en Arbeidsvoorziening, van goede methoden en/ of projecten ter preventie en bestrijding van voortijdig schoolverlaten waarbij alsnog een startkwalificatie is behaald en die vooral voor allochtone jongeren succesvol zijn geweest. Binnenkort worden de resultaten verwacht. In de regio Noord Groningen wordt een pilot Jongerenloket uitgevoerd. Hierin worden de regiefuncties van gemeenten op het beleidsterrein van voortijdig schoolverlaten en met betrekking tot de sluitende aanpak voor jongeren bijeengebracht in één ketenbenadering van jongeren op het gebied van onderwijs, werk, inkomen, scholing en zorg. Versnelling landelijke implementatie EVC (4.3.2 actieplan) 26 April 2001 werd de kick-off gegeven voor de opening van het EVCkenniscentrum. De taken van het centrum zijn in eerste instantie facilitering en ondersteuning van bestaande en potentiële EVC-trajecten, informatievoorziening en kennisuitwisseling over ontwikkelingen op EVC-gebied. Per 1 mei 2001 is het centrum operationeel, er is een website opgezet en in het najaar zal een aantal conferenties worden georganiseerd. Het Kenniscentrum zal een EQUAL-aanvraag uitwerken om transnationaal een toolkit voor de toepassing van de EVC-systematiek voor werkzoekenden en stille reserves, zoals herintredende vrouwen en asielzoekers te ontwikkelen. Inzet multimedia bij scholing (4.3.3 actieplan) Inzet multimedia bij scholing van werkzoekenden (voortouw SZW) Het is de bedoeling dat de pilot Digitale Vakschool met digitaal onderwijs voor lager opgeleiden uiterlijk in september 2001 van start gaat. Inmiddels is een curriculum ontwikkeld voor de opleiding Servicemedewerker ICT op MBO2- niveau. Op dit moment wordt gewerkt aan het ontwerp van het digitale cursusmateriaal. Ook wordt bezien hoe de werving van de doelgroep ((langdurig) werklozen) het beste kan plaats vinden en wat de rol van de Stichting Nedwerk daarin kan zijn. De pilot duurt een half jaar. Tijdens de looptijd van de pilot wordt al een begin gemaakt met de evaluatie. De Stichting Nedwerk verzorgt onder andere met subsidie van SZW (1997), succesvolle trajectactiviteiten met PC en internet voor (langdurig) werklozen. Ongeveer 100 gemeenten en UVI s maken van de diensten van Nedwerk gebruik. Daarnaast is zij betrokken bij de inrichting van Digitale Trapveldjes en webactiviteiten van gemeenten. De Stichting tracht haar activiteiten uit te breiden en haar schaal te vergroten door meer partners te zoeken en de dienstverlening te differentiëren. Inzet multimedia bij scholing van werkenden (voortouw OCW) Op het moment wordt via de ICT-monitor vorm gegeven aan de inventarisatie van ICT-ontwikkelingen in het hoger onderwijs. Recentelijk is deze uitgebreid tot het hoger onderwijs en behelst zowel bekostigd als aangewezen, oftewel post-initieel onderwijs. Een impuls aan de ontwikkeling van digitaal onderwijsmateriaal is te verwachten van de recente stimulering/subsidiëring door OCenW van de Digitale Universiteit en van Acadoo, de digitale makel- en schakelaar voor ICT-gericht post-initieel onderwijs. 6

7 Educatieve tv (voortouw OCW) Eind mei 2001 wordt het businessplan besproken voor een eerste fase pilot in Rotterdam. Bij goedkeuring zal de pilot starten in augustus 2001 en lopen tot september Op basis van de resultaten van de pilot vindt besluitvorming plaats over uitbreiding naar de vier grote steden in de randstad. Scholingsimpuls voor werkenden (4.3.4 actieplan) Persoonlijke Ontwikkelingsrekening (POR, nieuw) De Stichting van de Arbeid wijst in haar centrale aanbeveling van december 2000 Er is meer nodig, op het belang van een (blijvend) goed opgeleide beroepsbevolking. De stichting roept op tot meer permanente scholingsvormen voor meer werknemers, ten einde hun brede inzetbaarheid (employability) te bevorderen. Elke werknemer en werkzoekende moet volgens de Stichting daartoe in beginsel het recht krijgen op een persoonlijk ontwikkelingsplan met een daarbij behorend budget. Een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van CNV, FNV, MKB Nederland, VNO-NCW, Ministerie van EZ, Ministerie van Financiën, Ministerie van OC&W en Ministerie van SZW beziet hoe zo n budget, een Persoonlijke Ontwikkelingsrekening (POR), vorm gegeven kan worden. Hierbij worden ook de hierna genoemde experimenten met de Individuele Leerrekening betrokken.de werkgroep streeft ernaar de uitkomsten (voor nadere beraadslaging en besluitvorming) in het najaar 2001 aan te bieden aan de Stichting van de Arbeid en het kabinet. Experiment Individuele Leerrekening (voortouw OCW) Er zijn in februari experimenten gestart. De uitvoerders hiervan zijn 3 opleidingsfondsen, 3 Regionale Bureaus Onderwijs en 2 ROC s. De projecten hebben een looptijd van 1 jaar. Per experiment worden rond de 150 leerrekeningen geopend. De experimenten hebben als doel om succesvolle systematieken voor een brede invoering van de Individuele Leerrekening te ontwikkelen. Het is van belang dat daarbij naast de succesfactoren ook de belemmeringen (bijvoorbeeld in wet- en regelgeving) naar voren komen. Daarnaast is het van groot belang om te zien hoe werknemers het instrument ervaren, hoe ze ermee omgaan en welke vorm van de leerrekening voor hen het meest aantrekkelijk is. In september 2001 komt een tussenrapportage van de voortgang in de projecten. CINOP evalueert en monitort de projecten. De scholingsimpuls (voortouw EZ) De ministeriële regeling Scholingsimpuls vloeit voort uit de door het Kabinet geformuleerde ambities van de Lissabon-agenda. Deze tenderregeling heeft als doel activiteiten gericht op het efficiënt en effectief opscholen van werknemers boven startkwalificatieniveau te stimuleren. Branches en aanbieders van scholing kunnen hiertoe een incidentele financiële impuls ontvangen voor de ontwikkeling van innovatieve opscholingstrajecten voor werkenden. Het moet gaan om trajecten met een grote voorbeeldwerking voor de eigen branche, dan wel overige branches. De ministeriële regeling Scholingsimpuls loopt van juni 2001 tot juni Ontwikkelen van toegesneden scholingstrajecten tot startkwalificatieniveau (voortouw SZW) De scholingsaftrek is met ingang van 2001 verrruimd met een extra aftrek van 20% voor scholing van laag opgeleiden. Deze aftrek is ook van toepassing op beroepsgerichte taalcursussen. De aftrek stimuleert scholing van laag opgeleiden, waaronder veel etnische minderheden, tot startkwalificatieniveau. Zij-instroom Leraarsberoep (voortouw OCW) 7

8 De 2 x 25 miljoen voor de jaren 2000 en 2001, beschikbaar gesteld vanuit de kabinetsmiddelen Impuls Beroepsonderwijs, wordt aangewend voor het stimuleren van zij-instroom in het onderwijs. Dit budget is de basis voor de financiering van de maatregelen en projecten zoals opgenomen in de nota Maatwerk voor morgen II. Het is budget is niet verdeeld over de sectoren maar wordt aangewend voor opleidingstrajecten zij- instroom. Instellingen ontvangen een vergoeding voor scholings- begeleidings- en loonverletkosten. Daarnaast wordt het pilot project voor het VMBO van vaklieden voor de klas, uitgebreid naar de BVE sector en het opleiden coaches/ begeleiders in de scholen voor de begeleiding van zij-instromers gefaciliteerd. De middelen worden besteed aan scholings en opleidingstrajecten binnen de sectoren PO, VO/VMBO, BVE en HBO op basis van de deelname aan de genoemde projecten. Meer scholingsmogelijkheden voor niet-werkenden (4.3.5 actieplan) Bijstandsgerechtigden Het voorstel tot verruiming van de scholingsmogelijkheden voor bijstandsgerechtigden dat op 15 juni 2000 is besproken met de Tweede Kamer wordt op dit moment verwerkt in een voorstel tot wijziging van de Algemene Bijstandswet. Het streven is dat de wetswijziging op 1 januari 2002 ingaat. Hiermee ontstaat voor gemeenten de mogelijkheid om bijstandsgerechtigden met arbeidsverplichtingen toe te staan, een voor de arbeidsinschakeling noodzakelijke studie aan reguliere instellingen voor beroeps- en universitair onderwijs te volgen onder bepaalde voorwaarden. Voor degenen zonder arbeidsverplichtingen gelden deze voorwaarden niet. WW-uitkeringsgerechtigden De experimenten voor WW-uitkeringsgerechtigden zijn per 1 augustus 2000 van start gegaan. Hiermee: Wordt scholing aangeboden, aan WW-gerechtigden die meermalen werkloos zijn geweest, en waarvan verwacht mag worden dat ze in de toekomst weer vaak werkloos zullen zijn. Worden de mogelijkheden voor het volgen van leer-werktrajecten door WWuitkeringsgerechtigden verruimd. In bepaalde gevallen mogen ook langere opleidingen worden toegestaan. Is voor moeilijk plaatsbare WW-ers met een HBO-opleiding, de mogelijkheid geschapen, een opleiding tot onderwijzer of leraar te gaan volgen. Uit een eerste evaluatie is naar voren gekomen dat er nog weinig gebruik wordt gemaakt van de verruimde mogelijkheden tot reïntegratie. Het LISV onderneemt momenteel actie om het gebruik van de experimenten te bevorderen. Dit gebeurt onder meer door middel van voorlichtingsbijeenkomsten met UVI s en de ontwikkeling van voorlichtingsmateriaal voor UVI-medewerkers en cliënten. Scholing van allochtonen (4.3.6 actieplan) Onderzoek naar ondervertegenwoordiging in de beroepsbegeleidende leerweg (voortouw OCW) De inspectie heeft in het verslagjaar 2000 een vooronderzoek gedaan op basis van de veronderstelling dat allochtone deelnemers drempels ondervinden bij het vinden van een BPV (beroepspraktijkvorming)-plaats als zij een BBL (beroepsbegeleidende leerweg)-opleiding willen volgen en daardoor sneller kiezen voor een BOL (beroepsopleidende leerweg)-opleiding. Op 12 maart 2001 heeft de minister het onderzoeksrapport van de Inspectie van het Onderwijs met betrekking tot de problematiek van de ondervertegenwoordiging van allochtone deelnemers in de BPV naar de Tweede Kamer gezonden. 8

9 Hieruit blijkt dat de problematiek waarbij het voor allochtone deelnemers moeilijk is een BPV-plaats te verkrijgen slechts in beperkte mate wordt herkend in het werkveld (door een kwart van de ondervraagde functionarissen van ROC s en vakinstelllingen). Waar het probleem voorkomt, is dat ten gevolge van de kenmerken van de deelnemers. Volgens het onderzoek zijn deze kenmerken: de taalachterstand, de vooropleiding en de zoekstrategie naar een BPV-plaats. Voor zover uit dit onderzoek blijkt, is nauwelijks sprake van een onderscheid tussen BBL en de BOL. De minister heeft het voornemen om de resultaten van dit onderzoek met de partijen in de EB (Educatie en Beroepsonderwijs)-Kamer te bespreken. Hierin hebben de BVE-raad, het COLO, Paepon, de VNG en de twee koepels van exameninstellingen zitting. Op dit moment acht hij een specifiek beleid niet noodzakelijk. Duale opleidingen hoger opgeleide vluchtelingen (voortouw OCW) Het project van de Stichting voor Vluchteling Studenten (UAF) en de Stichting Promotie van Integratie door Omscholing in Nederland (PION), dat zich richt op de om- en opscholing in ICT-richting van vluchtelingen met een hogere opleiding is van start gegaan. Rond september 2001 verschijnt een tussenevaluatie in het kader van de rapportage van de Taskforce ICT aan de Tweede Kamer. Het project onder toezicht van het Expertise Centrum allochtonen Hoger Onderwijs (ECHO) gericht op het totstandbrengen van verkorte duale opleidingstrajecten in de provincie Limburg is eveneens van start gegaan. Op dit moment is men bezig met het ontwikkelen van een begeleidingsstructuur (mentoring en coaching). Doelmatigheid van de scholingsmarkt (4.3.8 actieplan) De MDW-werkgroep (SZW, EZ, OCW, FIN, BZK, LNV, VWS, JUST) zal eind juni na een consultatie met het veld (onder meer sociale partners, gemeenten en scholingsinstellingen) de eindrapportage afronden. Vervolgens vindt bespreking plaats in de ambtelijke commissie en de ministeriële commissie MDW. Toezending van het eindrapport voorzien van het kabinetsstandpunt aan de Tweede Kamer volgt dan in het najaar. In het kader van het MDW-traject zijn twee achtergrondstudies uitgevoerd die tegelijk met het eindrapport naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Het betreft een beschrijving van de Nederlandse scholingsmarkt door het IVA Doelmatigheid van de scholingsmarkt en een onderzoek door KPMG/BEA De rol van overheden op post-initiële scholingsmarkt naar de rol van de Nederlandse overheid op de scholingsmarkt in vergelijking met Engeland, Ierland, Denemarken, Finland en Singapore. Week van het leren (4.3.9 actieplan) De week van het leren is gepland van 8 tot en met 15 september Doel is volwassenen te motiveren voor leren. Inhoudelijk accent van de week komt te liggen op de drieslag Leuk, nuttig en nodig. Dat heeft zowel betrekking op leren voor je plezier, leren ten dienste van maatschappelijke participatie en leren ter versterking van je positie op de arbeidsmarkt. Stuurgroep Investeren in Beroepsonderwijs en Scholing (nieuw) In het najaarsoverleg 2000 is de noodzaak van een gezamenlijke en brede aanpak van investeren in het onderwijsniveau van de beroepsbevolking vastgesteld. Essentieel is een aanpak van onder op en zoeken naar complementaire rollen voor overheid, sociale partners en scholingsinstellingen. In de door het kabinet ingestelde Stuurgroep Investeren in Beroepsonderwijs en Scholing zal - ten behoeve van het voorjaarsoverleg deze aanpak nader worden uitgewerkt en geconcretiseerd. 9

10 2.4 Maatregelen bij oplossingsrichting Flexibilisering en maatwerk in arbeidsvoorwaarden Flexibilisering en maatwerk in arbeidsvoorwaarden is een verantwoordelijkheid van sociale partners. Het kabinet heeft evenwel het afgelopen jaar tijdens het Voor- en Najaarsoverleg erop aangedrongen gebruik te maken van de economische ontwikkeling, door voortvarend in te spelen op de behoefte aan investeringen in meer flexibele beloningsvormen en secundaire arbeidsvoorwaarden zoals scholing en kinderopvang. Het kabinet ondersteunt door regelgeving en/of faciliëring het maken van (maatwerk)afspraken over arbeidstijden, (aanpassing van) arbeidsduur, verlofsparen, scholing en kinderopvang. Het blijft echter aan CAO-partijen en individuele ondernemingen hier concreet inhoud aan te geven. Op 22 december 2000 heeft de Stichting van de Arbeid de aanbeveling Er is meer nodig vastgesteld. In deze centrale aanbeveling ten behoeve van het arbeidsvoorwaardenoverleg in 2001 roept de Stichting van de Arbeid -in het kader van een verantwoorde loonkostenontwikkeling- CAO-partijen op, te investeren in de employability van werknemers, in de balans werk en privé en in een modernisering van het beloningsbeleid. Zodoende hoopt de Stichting ook voor de middellange termijn een gedegen sociaal en economisch fundament voor bedrijven en sectoren in stand te houden. De centrale aanbevelingen sluiten goed aan bij de algemene lijnen, zoals die in het Voor- en Najaarsoverleg zijn besproken. 2.5 Maatregelen bij oplossingsrichting Nieuwe wervingsmethoden voor nieuwe wervingscategorieën Bevordering arbeidsdeelname etnische minderheden Kwantitatieve Kabinetsdoelstelling Het kabinetsbeleid ten aanzien van etnische minderheden is erop gericht om uiteindelijk te komen tot een evenredige arbeidsparticipatie van etnische minderheden. Concreet heeft deze doelstelling zich voor de periode vertaald in het voornemen om het procentuele werkloosheidsverschil tussen autochtonen en etnische minderheden te halveren. Dit betekent een daling van het werkloosheidspercentage van 16% (1998) naar 10% in 4 jaar tijd. In 1999 bedroeg de werkloosheid onder etnische minderheden 14% (bron: EBB, CBS). Voor 2000 is nog geen werkloosheidscijfer bekend voor etnische minderheden. Arbeidsinschakeling in het MKB ( actieplan) De activiteiten in het kader van het convenant zijn in volle gang. Op 1 mei 2001 zijn ruim vacatures aangemeld in het kader van het convenant. Het totaal aantal werkzoekenden dat door het convenant aan het werk gekomen is bedraagt inmiddels ruim , waarvan ruim etnische minderheden. De convenantafspraak, die oorspronkelijk af zou lopen op 1 mei 2001 is tot en met het einde van het jaar 2001 verlengd. Tevens is de aanpak verbreed naar alle MKB-branches. Arbeidsinschakeling in grote bedrijven ( actieplan) In 2000 is een raamconvenant gesloten met veertien grote bedrijven. Dit convenant wordt momenteel uitgebreid, hetgeen moet leiden tot convenanten met 100 grote bedrijven in Met deze bedrijven worden afspraken gemaakt 10

11 over de in- en doorstroom van allochtone werkzoekenden en het intercultureel personeelsbeleid binnen de organisatie. De bedrijven worden bij de implementatie van de afspraken ondersteund door de projectorganisatie Ruim Baan voor Minderheden, dat is ondergebracht bij het ministerie van SZW. Een servicepunt voor het MKB ( actieplan) Op 1 april 2001 is het Servicepunt Arbeidsmarkt MKB van start gegaan. Het servicepunt is een gezamenlijk initiatief van het ministerie van SZW, Arbeidsvoorziening en MKB-Nederland. Het servicepunt verstrekt informatie en adviseert werkgevers in het midden- en kleinbedrijf over het oplossen van knelpunten op de arbeidsmarkt in het algemeen en in hun personeelsvoorziening in het bijzonder. Sluitende aanpak Inzicht in bestanden; sluitende aanpak zittend bestand ( actieplan) De minister en de VNG hebben op 24 april 2001 de agenda voor de toekomst ondertekend. Deze agenda bevat onder andere afspraken over de invulling van de Sluitende Aanpak en is een concretisering van de in september jongstleden gesloten intentieverklaring. Afgesproken is, dat gemeenten zich inspannen om in 2001 de Sluitende Aanpak voor de nieuwe instroom, dat wil zeggen alle nieuwe werklozen, te realiseren. Zij moeten binnen 12 maanden van werkloosheid een aanbod krijgen dat de kansen op werk vergroot. Het is de bedoeling dat de Sluitende Aanpak voor nieuwe werklozen in 2002 volledig is geïmplementeerd. Daarnaast is in het kader van de Sluitende Aanpak voor het zittende bestand afgesproken, dat gemeenten zich inspannen om uiterlijk in 2002 het bestand van langdurig werklozen te hebben doorgelicht en betrokkenen indien nodig een traject aanbieden. De keten van reïntegratie moet in 2003 zijn gerealiseerd, in ieder geval voor tenminste tweederde van de gemeenten. Met de G4 en de G21 worden afzonderlijke afspraken gemaakt. Met Arbeidsvoorziening zijn, in aanvulling op de afspraken die zijn gemaakt in het beleidsplan, nadere afspraken gemaakt over de Sluitende Aanpak voor langdurig werkloze niet-uitkeringsgerechtigden en WW-gerechtigden. Deze houden in dat Arbeidsvoorziening personen die niet recent een kwalificerende intake hebben gehad, uitnodigt voor een nieuwe kwalificerende intake. Daarna volgt (zonodig) een reïntegratie traject. Dit traject zal zo mogelijk nog dit jaar worden ingezet. Begin 2001 is in opdracht van SZW onderzoek uitgevoerd door Regioplan ten behoeve van onder andere het Nationaal Actieplan Werkgelegenheid naar de mate van sluitendheid (de mate waarin nieuwe werklozen binnen het jaar aan het werk zijn respectievelijk deelnemen aan een traject). De sluitendheid is in 2000 enigszins toegenomen ten opzichte van van 84% naar 86% - ondanks de achterblijvende prestaties van Arbeidsvoorziening als gevolg van de reorganisatie. Gesubsidieerde arbeid Bevorderen doorstroom naar reguliere, niet gesubsidieerde arbeid (6.4.2 actieplan) De minister van SZW heeft op de volgende onderdelen, van belang voor het bovengenoemde actiepunt, afspraken gemaakt met VNG en gemeenten. Hierover is de Tweede Kamer per brief d.d. 23 november 2000 geïnformeerd. 11

12 In 2001 hebben gemeenten een gesprek met iedere ex-banenpooler, en bieden deze een traject op maat aan, dat er op is gericht de uitstroom naar niet gesubsidieerde arbeid te realiseren. Gemeenten worden hiervoor financieel ondersteund door het Rijk. Voor iedere ex-banenpooler in het bestand ontvangt de gemeente een bedrag van 500,-- voor screening en een bijdrage van 4.000,-- per uitgestroomde ex-banenpooler. De VNG zet een landelijke actie op touw die gemeenten ondersteunt. Voor personen die uit de WIW-dienstbetrekking naar een ongesubsidieerde baan stromen, is per een eenmalige onbelaste premie van 4000 gulden beschikbaar. In de loop van het jaar wordt verder vorm gegeven aan de afspraken die zijn afspraken gemaakt over uitstroombevorderende maatregelen voor de WSW. Deze maatregelen zijn: Een onbelaste stimuleringspremie voor werknemers die duurzaam uit de WSW uitstromen, financiële compensatie voor de (SW) werkgever en verlenging van de terugkeergarantie voor uitgestroomde werknemers. Per 2001 worden de resultaten van de uitstroom meegewogen bij de beoordeling van gemeenten op het behalen van de jaarlijkse taakstelling ID-banen, dit in tegenstelling tot voorgaande jaren. Gebleken is dat gemeenten zich tot dusverre vooral geconcentreerd hebben op het bezetten van banen om de taakstelling te realiseren en minder op het realiseren van uitstroom. Met de nieuwe beleidslijn is deze desincentive weggenomen. Momenteel worden de WIW en de WSW geëvalueerd en vindt een IBO-evaluatie van het arbeidsmarkt-instrumentarium in het algemeen plaats. De intentie is om de evaluatie van de WIW en de WSW nog voor de zomer 2001 aan de kamer aan te bieden. Kinderopvang Kwantitatieve Kabinetsdoelstelling (6.5.1 actieplan) Als oriëntatiepunt streeft het Kabinet er op termijn naar om in 90% van de CAO s concrete afspraken over kinderopvang te hebben. Eind 1998 was in 55% van de CAO s een concrete afspraak over kinderopvang opgenomen. Eind 2000 was in 60 %van de 139 onderzochte CAO s een concrete afspraak over kinderopvang opgenomen. Daarbovenop hebben werkgevers ook decentrale en eigen regelingen ingesteld. De uitbreidingsoperatie verloopt goed. Eind 2000 bedroeg de capaciteit plaatsen. Verwacht wordt dat in 2003 de beschikbare capaciteit minstens plaatsen zal bedragen. Maatregelen (6.5.2 actieplan) De Wet Basisvoorziening Kinderopvang zal na de zomer aan de Ministerraad worden aangeboden. De wet heeft betrekking op de financiering, het toezicht en de kwaliteit van kinderopvang. Alleenstaande ouders in de bijstand die een deelnemen aan een reïntegratietraject kunnen vanaf 1996 in aanmerking komen voor de financiering van kinderopvang. Per 1 juli 2001 wordt een soortgelijke maatregel van kracht voor WW-ers of arbeidsgehandicapten die bezig zijn met een reïntegratietraject. Een onderzoek naar de kwaliteit van de tussenschoolse opvang is inmiddels afgerond. Dit najaar zal hierover een beleidsbrief naar de kamer gestuurd worden. De hoogte van de ouderbijdrage is begin 2001 opnieuw verlaagd door middel van extra fiscale aftrek. 12

13 Armoedeval Verminderen armoedeval (6.6.2 actieplan) Op dit moment wordt de Verkenning Belasting- en Premieheffing uitgevoerd. Daarnaast vindt volop overleg plaats met mede-overheden (gemeenten) met als doel tot maatregelen te komen, ter bestrijding van de armoedeval. In de zomer van 2001 wordt over beide trajecten meer duidelijkheid verwacht. Stille reserves (nieuw) Per 1 oktober 2000 is het project Stille reserves van start gegaan. Dit is een gezamenlijke actie van de drie provincies, Limburg, Noord-Brabant en Zeeland, verenigd in de Zuid-Nederlandse Alliantie. SZW financiert hier aan mee. In dit project, wordt geëxperimenteerd met onorthodoxe wervingsmethodes voor het aantrekken van stille reserves, met name herintreders. Daarnaast wordt bezien op welke manier toeleiding en plaatsing het beste kan plaatsvinden. Ook wordt onderzoek gedaan naar omvang, wensen en verwachtingen van deze doelgroep. Het project loopt tot en met 31 december Over de voortgang wordt regelmatig gerapporteerd aan SZW. 13

14 BIJLAGE (X 1000) 600 Grafiek 1. Ontwikkeling werkloosheid en vacatures Bron: CBS/CPB, bewerking SZW Moeilijk vervulbare vacatures Grafiek 2. Aantal vacatures per 100 banen cultuur en overige dienstverlening gezondheids- en welzijnszorg computerservice, ITbedrijven financiële instellingen vervoer en communicatie horeca handel bouwnijverheid 1999-moeilijk vervulbare vacatures industrie 1999-III landbouw en visserij 2000-III totaal (gemiddeld) 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 14

15 Grafiek 3. Aantal vacatures naar beroepsniveau (per 100 banen) 3,5 3,0 2, ,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Elementaire Lagere Middelbare Hogere Wetenschappel ijke Bron: CBS, bewerking SZW Aandeel moeilijk vervulbare vacatures in % per categorie Elementaire Lagere Middelbare Hogere Wetenschappeli jke totaal Bron: CBS, bewerking SZW 15