Wij hebben als onderwerp gekozen voor BSE (Bovine Spongiforme Encephalopatitis). In deze studie willen we de volgende deelvragen beantwoorden:

Transcriptie

1 Werkstuk ANW BSE Werkstuk door een scholier 2970 woorden 13 januari ,7 9 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Bij de onderwerpen voor deze literatuurstudie over besmettelijke ziekten stonden drie dodelijke ziektes die ongeveer dezelfde uitwerking hebben op mens/ dier. Deze drie ziektes worden ziektes uit de TSE-groep genoemd; Transmissible Spongiform Encephalopatitis. Deze ziekten hebben als kenmerk dat er een ontaarding van het hersenweefsel plaatsvindt. Het hersenweefsel wordt hierdoor sponsachtig. Een lange tijd was er erg weinig bekend over deze ziekten. Maar vanaf de jaren 80 is intensief onderzoek gedaan naar TSE s. Er kwam steeds meer opheldering, ook is bekend geworden dat BSE overdraagbaar kan zijn op de mens. Wij hebben als onderwerp gekozen voor BSE (Bovine Spongiforme Encephalopatitis). In deze studie willen we de volgende deelvragen beantwoorden: * Hoe en waar is BSE begonnen?(plus historisch overzicht) * Wat is BSE en hoe wordt het veroorzaakt? * Welke invloed heeft BSE op onze samenleving en welke maatregelen zijn er genomen? Maar in deze inleiding willen we eerst wat vertellen over de verschillende soorten van TSE, zodat we weten waar we ons op moeten concentreren (BSE) en wat het verschil is met de andere ziektes. 1. De eerste bestudeerde vorm van TSE was scrapie, een ziekte die bij schapen voorkomt. Symptomen waren o.a. verlies van de bewegingscontrole (dit noemt men ataxie). Lange tijd had niemand enig idee hoe deze ziekte werd veroorzaakt, tot in 1946 in Schotland een hele kudde schapen besmet werd na de inspuiting van een vaccin dat bestond uit weefsel van een besmet dier. Hiermee werd ontdekt dat de ziekte besmettelijk was 2. In 1959 werd een hele stam in Nieuw-Guinea besmet met Kuru door het ritueel opeten van de hersenen van stamgenoten. De symptomen waren hetzelfde als bij scrapie, namelijk ataxie en sponsachtig gevormd hersenweefsel. Om aan te tonen dat Kuru overdraagbaar was, werden besmette hersenen geinjecteerd bij chimpansees. 3. Nog drie andere ziekten van TSE werden vastgesteld bij de mens: de ziekte van Gerstmann-Straussler- Scheinker (GSS), Creutzfeld-Jacob (CJD), en fatale familiale insommia (FFI). Zij kwamen voor in families, Pagina 1 van 7

2 waar het vermoeden dat de oorzaak van TSE ook een genetische grondslag (erfelijk) kan hebben. CJD kwam vaak voor na een groeihormoon-injectie. In 1996 werd een nieuwe variatie van CJD ontdekt, het vcjd, die overdraagbaar zou zijn van koe op mens. Vooral deze variant van de ziekte heeft veel onrust bezorgd bij de vleesproducent en consument. 4. Tenslotte is er BSE, dat bij runderen voorkomt. En daar gaan wij het in dit verslag over hebben. Hoe en waar is BSE begonnen? Historisch overzicht Het eerste geval van BSE wordt al in februari 1985 ontdekt bij een koe uit Pitsham, (VK). En in november 1986 wordt BSE formeel ontdekt bij meerdere kuddes in Engeland. De ziekte heeft zijn oorsprong dus ook in Engeland. Na Engeland volgt Ierland, waar in 1989 de eerste gevallen worden geconstateerd. Er wordt onderzoek gedaan na de eerste gevallen, en de EU komt met een exportverbod op Britse runderen geboren voor juli 1989 en voor nakomelingen van een moeder waarbij BSE is vastgesteld. Nederland komt op met een verbod op de invoer van vlees en beendermeel dat afkomstig is van herkauwers in voedsel van herkauwers. Met deze maatregel liep Nederland bijna vijf jaar vooruit op de maatregelen die de EU neemt in Maar Nederland is niet de enige vlees-afnemer van Engeland. In 1990 en 1991 worden de eerste gevallen van BSE ook geconstateerd in Zwitserland en Frankrijk. In 1995 overlijdt het eerste slachtoffer van de menselijke variant van BSE, de ziekte van Creutzfeldt-Jacob. Dit slachtoffer was nog maar 19 jaar oud. Na het onderzoek dat naar voren brengt dat BSE overdraagbaar zou kunnen zijn op de mens, verbiedt de Europese commissie over de hele wereld de export van Brits rundvlees. Nederland besluit kalveren die uit de VK komen, te vernietigen. Deze maatregel mag niet helpen, want op wordt het eerste geval van BSE in Nederland ontdekt. Nederland besluit als enige land van de EU, de risico-organen bij de slacht te verwijderen en te vernietigen. Overal in Europa blijven BSE-gevallen opduiken. In 1999 trekt de EU het export-verbod weer in. Wel verplicht de commissie in januari 2002 dat de risico-organen bij verwijdering vernietigd moeten worden. Op worden producten van rundvlees uit Duitsland uit de verkoop gehaald, omdat ze misschien besmet zijn met BSE. Op dat moment ontstond er grote ongerustheid onder de consumenten en producenten van rundvlees. Nederland en Denemarken beginnen een testcampagne waarbij alle runderen van 30 maanden of ouder op BSE moeten worden getest. Het eerste geval dankzij deze test wordt op ontdekt. Dit rund was het tiende geval van BSE in Nederland. Op de volgende pagina s ziet u een historisch overzicht van alle BSE-gevallen in Nederland. Wat is BSE en hoe wordt het veroorzaakt? Wat is BSE? BSE wordt veroorzaakt door zogenaamde 'prionen'. Dat zijn afwijkende eiwitten die 'gewone' eiwitten Pagina 2 van 7

3 kunnen vervormen. De hersencellen waarin zich prionen ophopen, gaan dood. Dit heeft de sponsachtige veranderingen tot gevolg. Hierdoor breekt het hersenweefsel af. De koe zal gedragsveranderingen ondervinden (schrikreacties, overgevoeligheid voor licht) en bewegingsstoornissen. Uiteindelijk sterft het dier aan de ziekte. Is BSE overdraagbaar op mensen? Het is nog onzeker wat de gevolgen van het eten van besmet vlees zijn voor mensen. In 1996 werden in Engeland de eerste gevallen bekend gemaakt van patiënten met een bijzondere vorm van de ziekte van Creutzfeldt-Jacob. Dit is een hersenaandoening die lijkt op BSE of de ziekte scrapiës die, zoals in de inleiding al beschreven werd, bij schapen voorkomt. Er werd toen gezegd dat de BSE-epidemie onder de Engelse veestapel de veroorzaker zou zijn van ziekten bij mensen. Harde bewijzen daarvoor zijn er nog steeds niet. De risico's van het eten van spiervlees van besmette runderen zijn waarschijnlijk veel minder groot dan bij het eten van hersenen en ruggenmerg. In Nederland wordt dit nauwelijks gegeten. Hoe vindt besmetting van BSE plaats? De ziekteverwekkende prionen zijn zeer hardnekkig en laten zich dus niet makkelijk uitroeien. De ziektekiemen zijn bestand tegen warmte en kou, dus ontsmetting is moeilijk. Er is een vermoeden dat de ziekte via besmet veevoer wordt verspreid. Het veevoer kan besmet worden wanneer er kadavers van besmette schapen en koeien in worden verwerkt. Andere besmettingsmogelijkheden zijn de overdracht van het moederdier op haar nakomelingen, of een genetische gevoeligheid voor het ontwikkelen van BSE. En tenslotte is het ook mogelijk dat koeien besmet raken door het grazen op grasland waar uitwerpselen liggen van andere koeien met BSE. BSE kan mogelijk ook ontstaan doordat een zieke koe de ziekte tijdens de zwangerschap overbrengt op haar kalf. Als deze vorm van besmetting voorkomt, is de kans hierop klein. Men neemt aan dat het grote aantal BSE-koeien in Groot-Brittannië (tijdens het hoogtepunt in 1992 ruim 3000 per maand) is veroorzaakt doordat in Groot Brittannië het destructieproces van slachtafvallen en kadavers gewijzigd werd. Daarbij kwam een tweede hitte-behandeling met stoom te vervallen. Omdat BSE-prionen bestand zijn tegen hoge temperaturen, werden ze in het vernieuwde destructieproces niet meer uitgeschakeld, en konden ze in diermeel terecht komen. Lopen huisdieren ook risico? Ja, waarschijnlijk wel. Juist in katten- en hondenvoer wordt vaak vleesafval gebruikt, zoals hersenen en merg. Wanneer het om schapenafvalvlees gaat, is dat geen probleem: tegen scrapie hebben huisdieren zoals katten wel weerstand. Maar in Engeland zijn inmiddels wel katten ziek geworden na het eten van rundvlees van BSE-runderen. Wat voor invloed heeft BSE op onze samenleving en welke maatregelen zijn ertegen genomen? BSE stond natuurlijk zo in de belangstelling omdat ten eerste heel veel koeien, vooral in Engeland, moesten worden geslacht. En ten tweede zou er een gevaar zijn voor de besmetting van deze levensgevaarlijke ziekte op de mens. De overheid laat op grote schaal vee slachten als er een veeziekte uitbreekt. De getroffen boeren krijgen hierna een schade-vergoeding. Door deze wet kan de boer bijna niet aansprakelijk worden gesteld voor het uitbreken van veeziekten. Voor het slachten worden twee redenen gegeven: Pagina 3 van 7

4 * Om alle ziektekiemen van de besmettelijke ziekte te verwijderen * Om de consument het vertrouwen te geven dat de veiligheid weer voor 100% is gegarandeerd. De tweede reden is van belang omdat het gaat om Europese consumenten. Om hen weer vertouwen te geven zouden alle Britse koeien gelijk behandeld moeten worden. En dus zouden ze allemaal geslacht moeten worden boven een bepaalde leeftijd. Maar heel Engeland is natuurlijk te groot om alle mogelijk besmette dieren te slachten, en vervolgens de boeren een schadevergoeding te geven. De staat kan de domme boer de verantwoordelijkheid voor de gezondheid van zijn vee ontnemen, maar kan ze de verantwoordelijkheid hiervoor wel dragen? Het is vreemd dat er pas na zoveel jaar dat de ziekte BSE bekend is, pas ingegrepen wordt. En pas nadat bekend is dat BSE ook voor mensen gevaarlijk kan zijn. Als de boeren zelf verantwoordelijk waren geweest voor het uitbreken van hun veeziekten dan zouden ze waarschijnlijk veel eerder van hun voerleverancier hebben geëist dat in het veevoer geen zieke dieren verwerkt zijn. Om te voorkomen dat de consument wantrouwen krijgt tegen Brits rundvlees heeft de Britse staat het geheim proberen te houden dat er mogelijk een probleem is met de kwaliteit van het vlees. En dat het mogelijk is dat mensen een variant van CFJ kunnen krijgen door het eten van besmet vlees. De overheid wist in 1989 van een medewerker van het Britse ministerie van gezondheid, dat er grote overeenkomsten waren tussen de hersenen van een BSE koe en de hersenen van een CFJ-patiënt. Maar met pesterijen werd geprobeerd dr. Narang van zijn werk te weerhouden, de toegang tot het lab werd hem ontzegt en al zijn notities over hersenziekten werden gestolen. En na een jaar heeft de overheid hem ontslagen, zodat het maar niet bekend gemaakt zou worden. Want de verkoop van het rundvlees zou hierdoor gevaar lopen. De Britse overheid zei dus het rundvlees als volkomen veilig te beschouwen. Maar evengoed kondigde ze aan maatregelen tegen BSE te nemen door een verbod op het voeren van slachtafval aan runderen (1988). Op de volgende pagina leest u nog een keer in het kort de maatregelen die de overheid tegen BSE heeft genomen: Historisch overzicht maatregelen tegen BSE: 1986: Bij Britse koeien wordt BSE (Bovine Spongiforme Encephalopathie), ofwel de gekkekoeienziekte ontdekt. Een 'sponsachtige' aandoening bij runderen, die holten in de hersenen veroorzaakt. De dieren vertonen gedragsveranderingen en bewegingsstoornissen. Wetenschappers vermoeden dat er een verband bestaat tussen het consumeren van vlees dat met BSE is besmet, en de dodelijke hersenziekte Creutzfeldt-Jakob bij mensen. 1989: In Nederland wordt het verwerken van dode herkauwers (runderen, schapen en geiten) in diervoeder voor herkauwers verboden. 1990: De Nederlandse overheid verbiedt de invoer van diermeel uit Groot-Brittannië. Voor alle veeartsen in de Europese Unie geldt een meldplicht voor ontdekking van BSE-symptomen. 1992: Nederland voert het Identificatie en Registratiesysteem voor Runderen (I&R; de gele oormerken) in. Daarmee is het mogelijk om van alle dieren de herkomst snel te traceren. 1994: De Europese Unie verbiedt het verwerken van alle dierlijke eiwitten in veevoer voor herkauwers. In vrijwel alle lidstaten worden inmiddels hersenen, ogen, amandelen, kronkeldarm en ruggenmerg van runderen na de slacht verwijderd en vernietigd. 1997: In Nederland wordt het eerste rund met BSE ontdekt. 1999: Het importverbod op Brits rundvlees wordt opgeheven, de Europese Commissie verklaart het land Pagina 4 van 7

5 BSE-vrij. Frankrijk blijft het Britse vlees nog boycotten en er ontstaat een geruchtmakende 'vleesoorlog' tussen Frankrijk en Groot-Brittannië. De Scientific Steering Committee (SSC), dat de Europese Commissie adviseert in de BSE-crisis, bepaalt het risico op BSE voor 23 landen. In Nederland noemt de SSC de kans op BSE 'zeer gering'. De meeste gevallen in West-Europa zijn gemeld in Portugal (170), Ierland (84), Zwitserland (39) en Frankrijk (31). In Nederland wordt het zesde geval van gekkekoeienziekte ontdekt sinds : In Nederland wordt het zevende geval van BSE aangetroffen. In Frankrijk zijn inmiddels honderd gevallen ontdekt, tegen 31 vorig jaar. Reden voor de grootschalige ontdekking is een nieuwe test, waarmee de ziekte sneller kan worden opgespoord. Ook worden runderen in heel Europa vaker bij de slacht steekproefsgewijs met de nieuwe test op BSE onderzocht. Sinds 1989 zijn in Engeland 81 mensen met de ziekte Creutzfeldt-Jakob besmet. Van hen zijn er 24 overleden. In Frankrijk zijn twee mensen aan de hersenziekte gestorven en vermoedelijk vijf mensen besmet. 2001: In de tweede week van januari doen zich twee feiten van belang voor. In Olst wordt het negende Nederlandse BSE-geval ontdekt na controle bij een destructiebedrijf. In Duitsland zien twee ministers zich gedwongen tot aftreden vanwege het verzwijgen van feiten: Karl-Heinz Funke (Landbouw) en Andrea Fischer (Volksgezondheid) BSE kwam pas goed in het nieuws toen de beelden van een wandelende gekke koe uitgezonden werden. De ziekte kwam na een aantal andere food crises zoals salmonellabesmettingen. Er waren toen nog geen menselijke slachtoffers van CJD gevallen. Op tv werden beelden uitgezonden van een geruïneerde boer en van de slachting van besmette dieren. Ook werd er al snel gedacht dat de overheid had gefaald, omdat ze het schandaal in de doofpot wilden stoppen. Er waren niet echt meer nieuwswaardige gebeurtenissen, en het bleef rustig rond BSE tot 20 maart Minister van Gezondheid Stephen Dorrel maakt bekend dat zich in de afgelopen jaren tien onverklaarbare gevallen van een speciale variant van CFJ bij jonge mensen hebben voorgedaan. Ook zegt hij dat er een verband zou kunnen bestaan tussen het eten van rundvlees en de ziekte. "There remains no scientific proof that BSE can be transmitted to man by beef, but the Committee has concluded that the most likely explanation at present is that these cases are linked to exposure to BSE before the introduction of the specified bovine offal ban in 1989." Dorrell in zijn verklaring: "The new measures and effective enforcement of existing measures will continue to ensure that the likely risk of developing CJD is extremely small." Wetenschappelijk beschouwd was het directe oorzakelijk verband tussen BSE en CJD op dat moment nog niet bewezen. Wel had de Britse overheid daarmee officieel de stap gemaakt van een "inconceivable" naar een "extremely small risk", en dat maakte een wereld van verschil, ook al probeerden de autoriteiten te benadrukken dat er geen reden was voor paniek. Op de eerste dag van de BSE-crisis bracht de overheid tegenstrijdig nieuws: het rundvlees was nog steeds veilig, maar miljoenen runderen zouden worden afgemaakt. Dit nieuws leidde tot veel speculatie en verontrusting. Voor het einde van de avond wisten de media en het publiek het wel: BSE is de oorzaak van de nieuwe gevallen van CJD, en dus is het eten van rundvlees riskant. Herhalingen van televisiebeelden van een paar jaren geleden waarin ministers en deskundigen nog bezweren dat Brits rundvlees absoluut Pagina 5 van 7

6 veilig is, zorgen voor het beeld van een falende en dingen achterhoudende overheid. Hoe is het nu met BSE? BSE-geval in Dalem 6 december Bij een vijfjarige koe op een bedrijf in Dalem (gemeente Gorinchem) is Bovine Spongiforme Encephalopathie (BSE) geconstateerd. Deze besmetting is het tweeenvijftigste geval in Nederland sinds 1997 en het vierentwintigste geval in De koe, Neeltje 97, geboren op 2 september 1997, is op 26 november door de veehouder aangeboden voor de slacht. Op 27 november bleek de snelle BSE-test een positief resultaat op te leveren. Daarop is een onderzoek ter bevestiging van de uitslag van de snelle test ingezet. Op 5 december 2002 bleek ook dit tot een positief resultaat te leiden. Bij geen van de 200 andere runderen op het bedrijf zijn verschijnselen van BSE aangetroffen. Neeltje 97 is geboren en getogen op het bedrijf te Dalem. Zoals gebruikelijk wordt een onderzoek ingesteld naar het veevoer, met name naar het voer gegeten in de eerste levensmaanden door de zieke koe. De runderen op het bedrijf zijn geruimd. Ook alle dieren met een verhoogd BSE-risico afkomstig van dit bedrijf die inmiddels op andere bedrijven verblijven, worden getraceerd en geruimd. BSE Discussie en conclusie: BSE is natuurlijk heel veel in het nieuws geweest, er zijn heel veel runderen afgemaakt en er zijn mensen besmet. Tijdens het maken van dit werkstuk zijn we op verschillende tegenstrijdige punten gestuit. Namelijk de overheid bleef bij hoog en laag ontkennen dat de zieke dieren mensen konden besmetten. Maar ze wisten dit al veel eerder en de onderzoeker die dit wou bekendmaken werd net zolang gesaboteerd tot hij zijn mond hield. Dus toen het uiteindelijk toch bekend werd gemaakt vertrouwde niemand meer op het woord van de overheid en het vertrouwen in brits rundvlees was helemaal verdwenen. Kort gezegd dus is de ziekte veel te lang niet erkend. Als er eerder maatregelen waren genomen betreffende het vlees en het diermeel zou de ziekte misschien niet zoveel onschuldige slachtoffers gemaakt hebben. De andere tegenstellingen hebben we eigenlijk al verwerkt in het hoofdstuk over de invloed van de ziekte op de samenleving en de getroffen maatregelen. Eigen mening: Evelien: Toen BSE zo in de belangstelling was (nu is dat niet meer zo terwijl er toch nog steeds gevallen van BSE gevonden worden, zelfs in december waar u op de volgende pagina een krantenartikel vindt) maakte ik mezelf al erge zorgen. Gelukkig ben ik vegetarisch (ik eet dus geen vlees) omdat ik het idee van dode dieren eet niet zo prettig vind en ik ben altijd bang dat ik er ziek van wordt. Ik was echt geschokt door de beelden van runderen die werden afgemaakt ook al is dat natuurlijk wel terecht. Medelijden had ik ook met alle boeren die hun bezit zo ten gronde zien gaan. Het maken van dit werkstuk was leuk omdat ik me kon verdiepen in de achtergronden en het ontstaan van de ziekte. Het leukste hoofdstukje vond ik die over de maatregelen (en het historisch overzicht) zo kon je stap voor stap de maatregelen en invloeden Pagina 6 van 7

7 bekijken. Linda: Ik vind BSE natuurlijk altijd al heel zielig voor de koeien, maar ik vind het te ver gaan om geen vlees te eten want dat is toch veel te lekker. Het was een leuk werkstuk om te maken omdat het onderwerp best wel interessant was want je hoorde er natuurlijk altijd al veel over in het nieuws maar je wist verder de achtergronden niet. In dit werkstuk konden we de ziekte uit verschillende oogpunten bekijken en ik denk dat dat wel goed is gelukt. Pagina 7 van 7