STANDPUNT ACV OPENBARE DIENSTEN OVER HET GROENBOEK INTERNE STAATSHERVORMING GEVOLGEN VOOR HET PERSONEEL

Transcriptie

1 STANDPUNT ACV OPENBARE DIENSTEN OVER HET GROENBOEK INTERNE STAATSHERVORMING GEVOLGEN VOOR HET PERSONEEL Ingenomen op 20 oktober 2010 door de werkgroep provincies ACV Openbare Diensten. ACV Openbare diensten neemt kennis van het uitgangspunt van het groenboek: het streven naar efficiënte, transparante en doelmatige overheden. De medewerkers van de provinciale en lokale besturen putten dagdagelijks hun motivatie uit het efficiënt en effectief aanbieden van kwalitatieve dienstverlening aan burgers, bedrijven en andere partners. Het aanbieden van goede dienstverlening staat of valt met kwalitatieve arbeidsomstandigheden en voorwaarden in de ruimste zin. We willen deze dan ook verdedigen en verder ontwikkelen doorheen een proces van interne staatshervorming. De volgende punten zijn voor ons bijzonder belangrijk: - Tewerkstelling behouden voor alle personeel: statutairen en contractanten, zowel van bepaalde als onbepaalde duur. - We eisen dat alle rechten worden gevrijwaard, ook de sociale. - Er moeten daartoe steeds voldoende middelen voor het personeel voorzien worden. - We vragen een volledige en grondige inventarisatie van alle facetten van de personeelsoverdrachten: onder andere de rechtspositieregeling, de standplaats, het pensioenstelsel - ook de aanvullende pensioenen van de contractanten - en de financiering. - Er dient voldoende aandacht te gaan naar personeel dat direct en indirect door de hervormingen wordt getroffen. - Hervormingen mogen nooit resulteren in het verminderen van het aanbod en de kwaliteit van de dienstverlening. 1

2 BIJLAGE: EVALUATIE GROENBOEK INTERNE STAATSHERVROMING. Ter aanvulling van deze nota verwijzen we naar de evaluaties van het ACW, de SERV en de VVP. De structuur van het groenboek wordt overgenomen. Telkens wordt een samenvatting gemaakt een onderdeel van het groenboek en wordt daarbij de evaluatie van ACV Openbare Diensten weergegeven (in een kader). 1. Context De krijtlijnen van de interne staatshervorming liggen vast in het REGEERAKKOORD: - meer bevoegdheden en autonomie voor de lokale besturen - de beleidsvorming bij enerzijds de lokale besturen en anderzijds de Vlaamse overheid - sluitende lijst van grondgebonden bevoegdheden voor de provinciebesturen - homogene sleuteltaken met per beleidssector slechts twee bestuursniveaus - vereenvoudiging van de intermediaire structuren 2. Groenboek 2.1. Knelpuntenanalyse Zowel overkoepelende bestuurstructuren als de maatschappelijke context van de Vlaamse bestuurlijke organisatie verandert. Centraal in de knelpuntenanalyse wordt de diagnose naar voor geschoven dat de structuur van onze bestuurlijke organisatie onvoldoende in staat is om met deze veranderingen om te gaan en zich aan te passen aan een steeds wijzigende omgeving. Er zijn dus grenzen aan het oplossingsvermogen door: - te veel intermediaire structuren die de besluitvorming afremmen : verrommeling op intermediaire niveau: problemen: democratische controle, verkokering, transparantie, efficiëntie, onduidelijke taakverdeling. - schaalniveau: groei van de intermediaire structuren duidt op een structureel probleem met de schaal van de lokale besturen en provincies - teveel detailsturing door de Vlaamse overheid tegenover de gemeenten: planlasten en mate van centrale aansturing. - verkokering en gebrek aan een geïntegreerd beleid. - onduidelijke bevoegdheidsverdeling tussen de drie democratische niveaus - gebrek aan bestuurskracht bij gemeenten en onoverzichtelijke samenwerking. 2

3 Het is positief is dat wordt ingezet op een efficiënte, transparante en doelmatige overheid. Een duidelijke takenverdeling is hiervoor belangrijk. Algemeen blijft deze diagnose sterk aan de oppervlakte. De vingerwijzing naar het intermediaire niveau en de provincies wordt onvoldoende onderbouwd. Het lijkt ons belangrijk dat men veel verder gaat in de analyse van de knelpunten. Op die manier kan met de beleidsopties die men in een tweede fase uitwerkt beter onderbouwen. We vragen ook om suggestief taalgebruik zoals versnippering, verrommeling, planlasten, te vermijden. Het is immers onduidelijk wat, waar en in welke mate de problematieken zich stellen en of het om een algemene problematiek gaat. Ten slotte vinden we dat de gevolgen van verzelfstandiging bij deze analyse niet buiten beschouwing gelaten kunnen worden. Dragen de oprichting van AGB s, APB s, EVA s, intercommunales enz. bij aan de efficiëntie van de lokale besturen en ontstaat er in de praktijk geen democratisch deficit? 2.2. Visie op bestuurlijke organisatie Met gaat uit van het belang van structuur, cultuur en processen. STRUCTUUR Er zou een grijze zone zijn ontstaan met allerhande structuren waarvan de transparantie en democratische verantwoording niet altijd evident blijkt te zijn (vager kan weer niet). Een belangrijk element in de discussie over het ontstaan en de groei van het intermediaire niveau is de bestuurskracht van gemeenten. Oplossing: schaalvergroting. - schaalvergroting door fusies: veel positieve effecten in Nederland (is dit toepasbaar in Vlaanderen?). - schaalvergroting door samenwerking en shared service centers. Intergemeentelijke samenwerking dient versterkt te worden door reductie en clustering. Regio s zijn interessant om op dat schaalniveau verder te werken. Dat schaalniveau biedt veel mogelijkheden om heel wat intermediaire structuren te integreren. Daarnaast wordt een tweede optie naar voor geschoven: stadsregionale ontwikkeling, waarbij de provincies best kunnen terugtreden. Verder kan aandacht besteed worden aan internationale stedelijke netwerken. Slotsom is dat er een evaluatie moet komen van de intermediare structuren op basis van 1 subsidiariteit, 2 verkokering en 3 samenwerkingsverbanden moeten meerdere taken opnemen. Er moet een duidelijke toebedeling komen van bevoegdheden en taken. Op dit moment hebben drie bestuursniveaus een open taakstelling: dat leidt tot onduidelijke verantwoordelijkheden, inefficiëntie en onduidelijkheid. Bijgevolg moeten gemeenten het basisniveau zijn verantwoordelijk voor taken van lokaal belang, provincies een intermediair niveau met een gesloten taakstelling omwille van het verschil in schaal van de maatschappelijke problemen en de provinciale schaal, de politieke concurrentie tussen het provinciale en Vlaamse niveau en de bedreiging die een open taakstelling op intermediair niveau inhoudt voor het subsidiariteitsbeginsel en ten slotte het 3

4 Vlaamse niveau met een beleidsbepalende opdracht. De klemtoon komt te liggen bij Vlaanderen aan de ene kant, en de gemeenten aan de andere kant. De provincies leggen de focus op grondgebonden bevoegdheden. Zij krijgen een sluitende lijst van taken met een grondgebonden karakter waarbij ze als regisseur optreden. Daarnaast krijgen zij een beperkte gesloten lijst van niet grondgebonden taken, gebaseerd op een historisch gegroeide situatie per provincie (maatwerk). Algemeen kan men zich afvragen of men hier wel een visie voorstelt. Een visie zijn de doelstellingen op lange termijn. Wat men hier voorstelt zijn oplossingen voor de concrete problemen die naar voor kwamen bij de knelpunten analyse. Er worden drie kernoplossingen naar voor geschoven: schaalvergroting op lokaal niveau, clustering op intermediar niveau en beperken van de provinciale bevoegdheden. Men heeft de grootste moeite met het intermediaire niveau tussen gemeenten en Vlaanderen: wat daar tussen gebeurt is een grijze zone met rommel. Er wordt er weinig aandacht besteed aan de oorsprong van de intermediaire structuren en met name de huidige inbreng van de Vlaamse overheid blijft onderbelicht. (Is het uittekenen van de zorgregio s geen voorbeeld van verrommeling door het Vlaamse niveau?). Ook verdient het Vlaamse niveau véél meer aandacht in het kader van het terugdringen van de verkokering. De voorgestelde oplossing is een overheveling van bevoegdheden naar de gemeenten. Dit vereist de versterking van de bestuurskracht van vele gemeenten. Vandaag bestaat er een grote verscheidenheid in bestuurskracht tussen de Vlaamse gemeenten. Schaalverschillen liggen aan de basis daarvan. De schaalverschillen moeten dan ook worden verminderd. In het bijzonder dringt een schaalvergroting zich op voor de kleinste besturen. Enkel op die manier kan er voor gezorgd worden dat bij alle lokale besturen voldoende bestuurskracht aanwezig is. Hoe men dat laatste fundament van de hervormingen wenst te realiseren blijft erg vaag. Het zou goed zijn de eigenschappen vast te stellen waaraan een bestuurskrachtige gemeente voldoet. Gezien de schaal van een bestuur hierbij erg belangrijk is zou het goed zijn vast te stellen hoe groot een bestuurskrachtige gemeente dient te zijn. (30000 inwoners zoals in Denemarken?) Vervolgens schuift men de idee van regio s en stedelijke netwerken naar voor. Hierbij zal een clustering van de bestaande intermediaire structuren moeten plaatsvinden. Men onderscheidt 24 regio s. Men zal wel moeten kiezen op basis van welke afbakening men regio s zal gaan screenen. Daarbij zou men er voor kunnen kiezen om een dubbele focus te hanteren: één per regio en één die de screening per regio overstijgt: op die manier kunnen de gedeelde structuren in beeld worden gebracht en kan voor coördinatie worden gezorgd. Een belangrijke bemerking hierbij is dat de provincies al jaren bezig zijn met de uitbouw van regiowerking. Heeft het dan zin om te focussen op een nieuwe structuur terwijl die eigenlijk al geïntegreerd zit bij het provinciebestuur? Moeten de provincies zelf hier hun inspanningen net niet intensifiëren in plaats van ze af te bouwen? Verder stelt men dat de provincies een sluitende lijst met grondgebonden taken zullen krijgen én een gesloten lijst met historisch gegroeide niet grondgebonden taken. Die afbakeningen laten met andere woorden nog alles toe. Op de eerste plaats zouden precies moeten worden vastgesteld wat 4

5 onder grondgebonden bevoegdheden moet worden verstaan. Vervolgens zou toch ook duidelijk moeten worden hoe men historische niet-grondgebonden taken kan vaststellen. Verder kunnen er vragen worden gesteld bij de zin van een gesloten taakstelling op zich. Welke is de meerwaarde hiervan? We zijn niet tegen een duidelijke bevoegdheidsverdeling. Een duidelijke bevoegdheidsverdeling tussen bestuursniveaus is belangrijk om bevoegdheidsbetwistingen zo veel mogelijk te vermijden, duidelijkheid te creëren tegenover naar de burgers en tussen overheden en omwille van een vlotte aansturing en opvolging van de beleidsvoering. Wel botst een gesloten taakstelling op het subsidiariteitprincipe: dat veronderstelt dat per bevoegdheid wordt vastgesteld wat het laagst mogelijke niveau is voor het uitoefenen van bepaalde bevoegdheden. Werken met omvattende gesloten categorieën valt hiermee niet te rijmen. Ten slotte zou men de inperking van de provinciale bevoegdheden toch moeten verduidelijken. Men kan hier dan wel een gesloten taakstelling en grondgebonden bevoegdheden als principes naar voor schuiven, maar wat zullen hiervan de gevolgen zijn in de praktijk? Het omzetten van de principes in de praktijk heeft misschien niet echt een plaats in een groenboek, maar een duidelijke werkwijze - met voldoende inbreng van alle stakeholders moet hier zeker wel een plaats krijgen. (Het kan niet zijn dat een instemming met deze principes meteen ook een vrijgeleide zou inhouden voor het bevoegde kabinet om eenzijdig alle bevoegdheden te gaan vaststellen.) CULTUUR interbestuurlijk vertrouwen zijn de sleutel tot een efficiënte en effectieve bestuurlijke organisatie. Kiezen voor echte subsidiariteit betekent het afleggen van een traject van een situatie waarin er een laag interbestuurlijk vertrouwen is en een grote mate van centrale sturing en controle naar een situatie met een groot interbestuurlijk vertrouwen en lokale autonomie. Om dat vertrouwen te versterken moet ingezet worden op: - De bestuurskracht en professionaliteit van de lokale besturen: via fusies van gemeenten, controle op maat van de besturen en coaching van besturen. - De autonomie van de lokale besturen in hun beleid: sturen op outputs en effecten: hoe de lokale besturen dit bereiken maakt deel uit van de lokale autonomie. - De wijze waarop de lokale besturen hun beleid realiseren. Fiscale verantwoordelijkheid: de financiering van de provincies. Voor de grondgebonden bevoegdheden, die nog tot de taak van de provincies behoren halen zij bij voorkeur middelen uit de eigen fiscaliteit. Voor de niet-grondgebonden bevoegdheden die ze bij uitzondering krijgen toegewezen komen de middelen dan eerder uit fondsen en specifieke overdrachten. Men heeft het over cultuur, maar belandt onmiddellijk terug bij structuur en bestuur: fusies van gemeenten en sturen op outputs. Sturing op outputs/outcomes: daar kunnen we niet tegen zijn, maar het veronderstelt dat de bestuurskracht er reeds is. Het kan dus pas de tweede fase zijn in een veranderingsproces. Hierop voortbouwend is het aangewezen een veel duidelijker chronologie voor de hervormingen op te nemen. 5

6 De roep om lokale autonomie klink wel heel erg door. De vraag moet gesteld worden of die roep wel zo sterk aanwezig is bij alle lokale besturen? (Zo toont recent onderzoek op vlak van de RPR toont aan dat besturen soms weinig gebruik maken van de autonomie die ze krijgen.) PROCESSEN Een belangrijk aspect van de interne staatshervorming is het verbeteren van de efficiëntie en effectiviteit van ketens van beleid en dienstverlening. Daarbij wordt vertrokken van een maatschappelijk effect (outcome) en vervolgens worden alle activiteiten in kaart gebracht die daarvoor moeten zorgen (output). Conclusie: Clusteren van outputs op één of maximaal twee niveaus zorgt dus voor besparingen doordat er efficiëntiewinsten geboekt kunnen worden op het vlak van primaire en ondersteunende activiteiten (lees: afbouw van de provincies?). Verder wordt verwezen naar ICT In de opdeling tussen structuur/cultuur/processen ligt de nadruk wel sterk op structuur. Telkens komt met tot de zelfde conclusie dat het provinciale niveau best kan afgebouwd worden Concrete aanpak Instrumenten en methoden KADER VOOR VRIJWILLIGE FUSIES Door zowel financiële (fusiebonus + 4 jaar garantieregeling gemeentefonds) als inhoudelijke ondersteuning wil men gemeenten aanzetten tot vrijwillige fusie. De versterking van de bestuurskracht van de lokale besturen komt als cruciaal naar voor uit de analyse. Er wordt vastgesteld dat de bestuurskracht moet ontwikkeld worden en dat gemeenten meer bevoegdheden moeten krijgen die eveneens een grotere bestuurskracht vereisen. Het lijkt logisch dat de hervormingen dan ook in twee fasen gebeuren: in eerste instantie dient de bestuurskracht van de lokale besturen versterkt te worden en in een tweede fase worden bevoegdheden herverdeeld en structuren hertekend. Zo vermijdt men dat men taken zou toebedelen aan lokale besturen die deze taken helemaal niet aan kunnen. Zou het daarom niet aangewezen zijn om die twee fasen te onderscheiden én de ontwikkeling van de tweede fase te laten afhangen van het voldoen aan voorwaarden op niveau van bestuurskracht? Daarbij lijkt het aangewezen veel duidelijker aan te geven hoe men die bestuurskracht wil bereiken. Het aangehaalde Deense voorbeeld leert dat moet gegaan worden naar besturen met minstens inwoners. Kan men dit bereiken met vrijwillige fusies? Wat zullen de financiële consequenties van fusies zijn? Wat leert de buitenlandse ervaring op dit punt? Of moet er net ingezet worden op meer maatwerk in plaats van meer uniformiteit door fusies? Er is in eerste instantie sprake van een vrijwillige fusie van gemeente. Is dat een voorbode van een komende verplichte fusie van gemeenten? 6

7 (ACV Openbare Diensten heeft hierover nog geen standpunt ingenomen) STIMULEREN SAMENWERKING GEMEENTE-OCMW Men zal stimuleren door belemmeringen aan te pakken en onderzoek te doen naar nieuwe samenwerkingsvormen. Als men op zoek wil gaan naar schaalvoordelen dan kan men ze inderdaad best niet te ver gaan zoeken. Een samenwerking tussen gemeente en OCMW moet hier dan ook de eerste keuze zijn. De vraag is opnieuw of de vrijwilligheid hier wel de meest aangewezen methode is (ACV Openbare Diensten heeft hierover nog geen standpunt ingenomen). Wel vinden we het erg belangrijk dat de eigenheid van het OCMW behouden blijft doorheen de samenwerking. De sociale- en bijstandstaken van lokale besturen mogen onder geen beding in de verdrukking komen doordat de huidige structuren versoepeld zouden worden. REGIOSCREENING Er worden uniforme geografische gebieden afgebakend en vervolgens wordt het intermediaire veld vereenvoudigd. De stadsregio neemt een bijzondere plaats in. Voor de vereenvoudiging zal uitgegaan worden van de regio-indeling van Vlabest en werken met inventarisatie, audit en sanering onder leiding van de gouverneur. Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen regioscreening en regioafbakening. Regioscreening heeft tot doel alle bestuurstructuren in kaart te brengen. Vervolgens kunnen een audit en sanering gebeuren van de bestuursstructuren door schrapping en clustering. Uiteraard is het hierbij van belang welke regio s men gaat screenen. Er moet dus een keuze worden gemaakt voor een bepaalde regio-indeling. Hierover blijft het groenboek erg vaag. Men verwijst naar Vlabest, maar zonder veel onderbouw. De keuze van een regio-indeling lijkt ons dermate cruciaal dat het een veel ruimere aandacht en explicietere keuze verdient. Wat is de verhouding tussen regio s en stadsregio s? De formulering dat de stadsregio een bijzondere plaats inneemt is wel erg cryptisch. DECREET INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING Men wil gaan naar samenvoegen van samenwerkingsverbanden door meervoudige doelstellingen toe te laten. Democratische controle moet worden versterkt. AANPASSING SECTORALE DECRETEN AFSTEMMING VLAAMSE REGIONALE AFBAKENINGEN OMSCHRIJVING PROVINCIALE TAAKSTELLING Voor de grondgebonden materies is er een gebiedsgericht karakter en dus een taak/opdracht voor de provincies is weggelegd. Voor de niet-grondgebonden materies komen we tot een beperkte gesloten lijst van deze bevoegdheden/taken. Hiertoe moet het provinciedecreet aangepast worden. OVERHEVELING FINANCIËLE MIDDELEN 7

8 DECRETALE GRONDSLAG OVERDRACHT PERSONEEL Staat los van externe personeelsmobiliteit. Luik personeel HIER VERWIJZEN WE NAAR HET STANDPUNT OVER HET GROENBOEK LUIK PERSONEEL. Enkele gegevens: In 2008 werkte 4,64% van het personeel van de lokale besturen bij een provincie of autonoom provinciebedrijf. 8

9 Bron: Agentschap voor binnenlands bestuur, Jaarbeeld ( We stellen vast dat er weinig tot niks concreets staat in het Groenboek over de (praktische) gevolgen en aanpak voor het personeel. Het enige dat men vermeldt is dat er een decretale grondslag zal moeten voorzien worden. Gezien men nog wil werken met 2 bestuursniveaus zal dit grote gevolgen hebben voor het personeel dat van het ene bestuursniveau naar het andere zal worden overgedragen. Hoe zal worden omgegaan met de verschillen tussen de personeelsstatuten is hier niet duidelijk. De meeste zaken lezen we in Hoofdstuk 3. Concrete aanpak (pp ) Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste zaken : 9

10 - P. 47 : De wijziging van de taakinhoud van de bestuursniveaus zal gepaard moeten gaan met de overdracht van middelen en mensen, verbonden aan die taken. - P. 53 : Decretale grondslag voor de overdracht van personeel: De huidige bepalingen in de organieke decreten betreffende de maatregelen die de Vlaamse regering kan nemen in zake de externe personeelsmobiliteit hebben een ander doel en bieden geen afdoende rechtsgrond voor de personeelsoverdracht in het kader van de interne staathervorming. - pp Hoofdstuk 4 : Doorbraken op lange en korte termijn per beleidsdomein Bij bepaalde beleidsdomeinen staat af en toe reeds vermeld naar welk beleidsniveau het personeel moet overgedragen worden. PLANLASTENVERMINDERING Integratie van diverse planning in de meerjarenplanning AFSCHAFFEN SPECIFIEK TOEZICHT Vervangen van specifiek toezicht door algemeen toezicht Belangrijk dat het toezichtniveau gelijk blijft en dat we toegang blijven hebben tot toezicht. Toezicht afbouwen hoor ook thuis in de tweede fase van de hervorming. Eerst moet ingezet worden op de bestuurskracht en het vergroten van de autonomie. AFSCHAFFEN KOPPELSUBSIDIES 2.4. Doorbraken Bestuurszaken INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING - Verminderen aantal door - Democratische controle vergroten Democratische controle mag niet uitmonden in democratische stuurloosheid door dat de politiek een té grote greep houdt op het verband en inhoudelijk soms niet mee is. Het is belangrijk dat er een deskundig autonoom management wordt ontwikkeld, waar de politiek vertrouwen in heeft en stuurt op de resultaten. KADER VOOR REGIOSCREENING Zie vorige FOCUS PROVINCIES OP GRONDGEBONDEN MATERIES 10

11 Zie vorige COÖRDINERENDE ROL VAN DE GOUVERNEUR De gouverneur wordt coördinator van de gedeconcentreerde diensten van de Vlaamse overheid en deze van de andere bestuursniveaus : coördinatie tussen lokaal bestuur en Vlaamse overheid en permanent overlegplatform. Hier gaat men uit van het managen van complexiteit, in plaats van ze te willen wegwerken: moet die lijn niet verder worden doorgetrokken? De toekomstige rol van de gouverneur dient verduidelijkt en beargumenteerd te worden. AFSCHAFFEN SPECIFIEK TOEZICHT Moet nog verder geïnventariseerd worden EEN KADER VOOR VRIJWILLIGE FUSIE Zie vorige PLANLASTENVERMINDERING Zie vorige (planlastenvermindering en specifiek toezicht) Financiën en begroting Internationaal vlaanderen ROL VAN PROVINCIES IN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING Provincies zouden dit moeten afstoten en zich beperken tot vorming?. Dit is in strijd met de bepalingen over onderwijs en vorming Economie, wetenschap en innovatie STREEKOVERLEG VVSG en VVP zouden dit als verrommeling beschouwen. Willen dit zeker behouden, maar beter afstemmen op lokaal en Vlaams: geen concrete voorstellen Onderwijs en vorming TRAJECT VOOR OVERDRACHT VAN PROVINCIAAL BASIS, SECUNDAIRE EN VOLWASSENENONDERWIJS EN CENTRA VOOR BASISEDUCATIE. Provincies treden terug. Bestaande onderwijsinstellingen worden overgedragen Welzijn, volksgezondheid en gezin BEPERKTE GESLOTEN LIJST VAN TAKEN OP VLAK VAN WELZIJN VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN VOOR DE PROVINCIEBESTUREN 11

12 Cultuur, jeugd, sport en media BEPERKTE LIJST VAN BEVOEGDHEDEN/TAKEN OP HET VLAK VAN CULTUUR Nagaan welke instellingen kunnen worden overgedragen PROVINCIES TREDEN TERUG UIT JEUGDWERK EN SPORTBELEID Werk en sociale economie VERSTERKEN VAN HET LOKAAL WERKGELEGENHEIDSBELEID BINNEN DE CONTOUREN VAN EEN VLAAMS ARBEIDSMARKTBELEID. SOCIAAL ECONOMISCH STREEKNETWERK VERSTERKEN Landbouw en visserij Leefmilieu, natuur en energie INTERGRAAL WATERBELEID vereenvoudiging mobiliteit en openbare werken PROVINCIAAL MOBILITEITSCHARTER Overdracht bevoegdheden naar provincies Ruimtelijke ordening, woonbeleid en onroerend erfgoed SAMENWERKING TUSSEN SOCIALE HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJEN STIMULEREN Samenwerking en fusie ondersteunen De doorbraken (die eigenlijk thuishoren in een witboek) worden niet SMART uitgewerkt: Er wordt nauwelijks een timing, realistische doelstellingen of meetbare indicatoren vermeld. Verder blijft ook de financiële uitwerking sterk onderbelicht: hoe zal men de financiering aanpassen en hoe staat men tegenover responsabilisering? 12

13 3. Conclusie Een groenboek is een consultatiedocument. Op dit moment werd veel te weinig ruimte voorzien voor die brede consultatie. Het bestuurscollege lijkt ons slechts een van de vele stakeholders en die inspraak zouden moeten krijgen. Daarnaast is er evenmin algemene democratische inspraak mogelijk. Op dit moment wordt in het groenboek geen onderscheid gemaakt tussen maatregelen gericht op het versterken van bestuurskracht en herverdeling van bevoegdheden en taken. Alles moet tegelijk verlopen en er wordt vooral gefocust op het herverdelen van bevoegdheden. Hier dreigt in het bijzonder op niveau van de gemeentes de nodige capaciteit te ontbreken om daadwerkelijk de sleutelrol te gaan spelen die men de besturen graag ziet spelen. Het is aangewezen te werken in twee fasen, binnen een duidelijke chronologie. Daarbij moet de eerste fase duidelijk versterkt worden. Men gaat er van uit dat een aantal beperkte financiële aanmoedigingen en inhoudelijke ondersteuning zullen volstaan om gemeenten te laten fuseren. Het lijkt evenwel weinig waarschijnlijk dat dit in de praktijk zal gebeuren. Zullen de lokale bewindsvoerders zich met deze beperkte stimuli in een fusieavontuur willen storten? We willen oproepen om véél sterker in te zetten op het vergroten van de bestuurskracht van de lokale besturen. Een aantal centrumsteden hebben vandaag misschien al de maturiteit om meer bevoegdheden en autonomie aan te kunnen, maar de meeste lokale besturen hebben nog een lange weg te gaan. Er is veelvuldig onderzoek dat die conclusie ondersteunt. Eerst inzetten op bestuurskracht en dan op herverdeling van taken en bevoegdheden is de boodschap! Zowel de opportuniteit van het beperken van de provinciale taakstelling als het principe van de gesloten taakstelling lijken weinig gefundeerd. Hoewel dit in het regeerakkoord staat is het erg belangrijk deze keuzes kritisch te onderbouwen en in vraag te durven stellen. De provincies zullen een sluitende lijst met grondgebonden taken krijgen én een gesloten lijst met historisch gegroeide niet grondgebonden taken. Die afbakeningen laten met andere woorden nog alles toe. Op de eerste plaats zouden precies moeten worden vastgesteld wat onder grondgebonden bevoegdheden moet worden verstaan. Vervolgens zou toch ook duidelijk moeten worden hoe men historische niet-grondgebonden taken kan vaststellen. Tenslotte kunnen er vragen worden gesteld bij de zin van een gesloten taakstelling op zich. Welke is de meerwaarde hiervan. Is het niet meer aangewezen om taakstellingen als een dynamisch gegeven te beschouwen, waarbij de taakstellingen het resultaat zijn van dialoog tussen de verschillende bestuursniveaus? Hierbij dient een hogere overheid en kader te schetsen voor die onderhandelingen, bijvoorbeeld door een principe vast te leggen waarbij wordt gesteld dat slechts twee niveaus mogen interveniëren per materie. Het principe van de gesloten taakstelling botst met het principe van subsidiariteit: of zijn er geen materies waarvoor de provincies het meest geschikte bestuursniveau zijn? Verder botst beperking van de taakstelling van de provincies met de democratische legitimatie, als essentieel wordt omschreven: het enige rechtstreeks democratisch gelegitimeerde bestuur op intermediair niveau zowat opgeveegd. 13

14 De schrijvers van het groenboek weten het intermediaire niveau maar weinig te waarderen. Het gaat om een grijze zone rommel. Daartegenover plaatsen ze een streven naar meer eenvoud: transparante democratische structuren. In de praktijk komt het er echter bij elke herverdeling op aan bij voorbaart te kiezen voor de meest efficiënte oplossing. Een algemene oplossing laat onvoldoende ruimte voor maatwerk. Belangrijk is tevens dat wordt uitgegaan van concrete afwegingen. Men haalt hierbij de theorie van de overheads aan, maar men begroot nergens waarover het gaat, welke de winst zal zijn, welke de gevolgen zijn voor het functioneren van de samenwerkingsinitiatieven zelf, Af en toe pleit men voor maatwerk en subsidiariteit, maar men verwerpt wel het intermediaire maatwerk dat er is, met het enige argument dat de structuren niet helder genoeg zijn. Een grondigere analyse van het intermediaire veld dingt zich op als eerste aanzet voor mogelijke hervormingen. Regioscreening kan hier een zeer nuttig instrument zijn mits ze breed genoeg wordt opgevat. Op die manier kan men uitgaan van concrete situaties en hervormingen buttom-up opbouwen, vaststellen hoe de hervormingen in de praktijk zullen verlopen en wat de gevolgen zullen zijn. Dat zal de noodzakelijke legitimiteit geven aan de hervormingen. Dit proces zou kunnen worden gezien als een tweede BBB-opteratie. De verkokering problematiek op Vlaams niveau wordt wel als knelpunt aangekaart, maar krijgt in de concrete aanpak en de doorbraken nauwelijks aandacht, laat staan een oplossing. Tot slot stellen we vast dat er weinig tot niks concreets staat in het Groenboek over de (practische) gevolgen en aanpak voor het personeel. Het enige dat de regelgeving moet worden voorzien voor externe personeelsmobiliteit. 14