Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken

Transcriptie

1 Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken Werkstuk door een scholier 1833 woorden 14 mei ,3 12 keer beoordeeld Vak Biologie De Lymeziekte Wat is een teek? Teken zijn kleine, geleedpotige (spinachtige) parasieten, die ziekten op mens en dier kunnen overbrengen. In Europa worden Lymeziekte, Frühsommer-Meningo-encephalitis, human granulocytic ehrlichiosis en fièvre boutonneuse door teken overgebracht. Lymeziekte is wereldwijd de vaakst voorkomende en in Nederland de enige ziekte die door teken wordt overgebracht. De kans om na een tekenbeet Lymeziekte te krijgen is klein. Teken dienen zo snel mogelijk te worden verwijderd om Lymeziekte te voorkomen. De juiste manier om teken te verwijderen met behulp van de daarvoor ontwikkelde roestvrijstalen pincet - Pak, indien mogelijk, de huid zo vast dat er een "heuveltje" ontstaat. - Houd de pincet vast tussen duim en wijsvinger en druk de pincet open. - Plaats de open pincet over de kop van de teek, zo dicht mogelijk op de huid. - Verwijder de teek door de pincet te draaien en voorzichtig aan de pincet te trekken, totdat de teek loslaat. Het minuscule snuitje van de teek kan afbreken. Dit is niet erg omdat het niet besmet is met Borrelia burgdorferi. Net zoals een splinter komt de snuit vanzelf weer uit de huid. - De teek mag van tevoren niet worden bewerkt met alcohol, olie, nagellak of andere middelen. Door het gebruik van deze middelen bestaat de kans dat de teek de inhoud van de speekselklieren en de darm in de huid brengt, waardoor juist een infectie ontstaat. - Desinfecteer het bijtwondje, ná verwijderingen van de teek, met alcohol 70% of met jodium. - De pincet kan na gebruik in kokend water worden gedesinfecteerd. Symptomen van Lymeziekte Lymeziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi. Kenmerkend voor de ziekte is een rode plek, die geleidelijk groter wordt en centraal verbleekt. Meestal ontstaat de rode plek binnen drie weken na de tekenbeet. Via de bloedbaan kan de bacterie door het lichaam worden verspreid. Binnen enkele weken tot maanden kunnen dan ziekteverschijnselen van het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart ontstaan. De meest voorkomende symptomen zijn: - Aangezichtsverlamming Pagina 1 van 5

2 - Dubbelzien - Heftige pijnen in armen, benen of romp - Eén of meer gezwollen, pijnlijke gewrichten Voor alle duidelijkheid: bovenstaande klachten ontstaan niet altijd bij Lymeziekte en kunnen ook het gevolg zijn van andere ziekten. Bloedonderzoek naar afweerstoffen tegen Borrelia burgdorferi kan een aanwijzing geven. dat men geïnfecteerd is of een infectie heeft doorgemaakt. De ziekte is over het algemeen goed te genezen met antibiotica. De bacterie Borrelia burgdorferi Lymeziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi. Hoewel de ziekteverschijnselen al in het begin van de vorige eeuw in Europa zijn beschreven, werd Borrelia burgdorferi pas in 1982 ontdekt. Inmiddels is het duidelijk, dat er diverse varianten van deze bacterie bestaan, die zeer waarschijnlijk verschillende ziekteverschijnselen veroorzaken. Het ziektebeeld in Europa verschilt mogelijk daardoor van dat in de Verenigde Staten. Ixodes ricinus Borrelia burgdorferi wordt overgebracht via Ixodes ricinus. Dit is de meest voorkomende teek in Nederland. De teek ontwikkelt zich via een vervelling van larve tot nimf en vervolgens tot een volwassen teek. In dit laatste stadium kunnen mannetjes en vrouwtjes worden onderscheiden. Het is een zogenoemde drie gastheren teek, dat wil zeggen, dat hij in elk van zijn drie ontwikkelingsstadia een nieuwe gastheer zoekt. Bij de ene gastheer kan de teek met het bloed een ziekteverwekker opnemen en die vervolgens weer op de volgende gastheer overbrengen. De beet van een teek is over het algemeen niet pijnlijk en wordt daardoor vaak niet opgemerkt. Waarschijnlijk zijn de nimfen het belangrijkst voor het overbrengen van ziekten op de mens. De nimf heeft al een keer bloed gezogen en kan daardoor besmet zijn met Borrelia burgdorferi. Daarbij komt dat de nimf erg klein is (± 1,5 mm), waardoor hij makkelijk over het hoofd wordt gezien. Het vrouwtje (laatste stadium) valt door haar grootte veel beter op en zal dus snel worden ontdekt. Het mannetje zuigt geen bloed en speelt derhalve geen rol bij het overbrengen van ziekten. Niet alle teken zijn besmet met Borrelia burgdorferi. In Nederland zijn besmettingspercentages van nimfen gevonden variërend van 0-20 %. Het percentage besmette teken kan van plaats tot plaats en van jaar tot jaar sterk wisselen. Daarom zijn gegevens over het besmettingspercentage slechts van beperkte waarde. De kans op Lymeziekte is erg klein wanneer teken binnen 24 uur én op de juiste manier worden verwijderd. Onderzoek naar afweerstoffen tegen Borrelia burgdorferi Bij een infectieziekte maakt het lichaam verschillende afweerstoffen om de indringer onschadelijk te maken. Vroeg in het beloop van de ziekte worden zogenoemde IgM afweerstoffen gemaakt en later IgG afweerstoffen. Een bloedonderzoek kan de aanwezigheid van deze afweerstoffen aantonen. Een positieve test is slechts een aanwijzing, maar geen bewijs dat men geïnfecteerd is met Borrelia burgdorferi. Anderzijds sluit een negatieve test Lymeziekte niet altijd uit. Bij de interpretatie van de test dient rekening gehouden te worden met de duur en de aard van de klachten. Aangezien de test niet is gestandaardiseerd kunnen de testuitkomsten van verschillende laboratoria niet onderling worden vergeleken. Overigens Pagina 2 van 5

3 beschermen aanwezige afweerstoffen niet tegen een volgende infectie. Ziekteverschijnselen Een infectie met Borrelia burgdorferi leidt niet altijd tot Lymeziekte. Wanneer er ziekteverschijnselen ontstaan worden deze in drie stadia ingedeeld. Stadium 1: Lokale huidinfectie Vaak ontstaat op de plaats van de beet een rood plekje. Wanneer dit niet groter wordt dan een kwartje en binnen 1-2 weken weer verdwijnt, is de kans klein dat dit veroorzaakt is door een infectie met Borrelia burgdorferi. Wanneer de rode plek steeds groter wordt en in het centrum weer verbleekt, is er vrijwel zeker sprake van Lymeziekte. Deze huidaandoening wordt erythema migrans genoemd en ontstaat bijna altijd binnen drie maanden en meestal zelfs al binnen drie weken na de beet. Variaties van het erythema migrans komen voor. Zo kan bijvoorbeeld de plek egaal rood blijven of zijn er meerdere ringen om elkaar heen zichtbaar. De helft van de patiënten met erythema migrans heeft geen tekenbeet opgemerkt. Bij patiënten met alleen een erythema migrans is bloedonderzoek naar afweerstoffen tegen Borrelia burgdorferi niet nodig voor het stellen van de diagnose. In de helft van de gevallen zijn geen afweerstoffen aantoonbaar. Patiënten met erythema migrans dienen met een antibioticum te worden behandeld. Stadium 2: Vroege gedissemineerde infectie Geruime tijd na de tekenbeet kan Borrelia burgdorferi in de bloedbaan terecht komen. Op die manier wordt de bacterie in het lichaam verspreid. Dit proces wordt een gedissemineerde infectie genoemd. Hoewel de bacterie in elk orgaan terecht kan komen, ontstaan vooral ziekteverschijnselen van het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart. Het blijkt dat de helft van de patiënten met een gedissemineerde infectie geen tekenbeet of erythema migrans heeft opgemerkt. Daardoor kan het voorkomen dat een arts de ziekteverschijnselen niet direct met een Borrelia burgdorferi infectie in relatie brengt. Aandoeningen van het zenuwstelsel De meest voorkomende aandoening van het zenuwstelsel is een hersenvliesontsteking die vaak samengaat met ontsteking van hersenzenuwen en/of ruggenmergzenuwen. Zelden ontstaan ziekteverschijnselen van het ruggenmerg of de hersenen. De verschijnselen van hersenvliesontsteking zijn meestal gering. Vaak hebben patiënten geen hoofdpijn, koorts, sufheid of nekstijfheid zoals dat voorkomt bij andere vormen van hersenvliesontsteking. Verschijnselen van hersenzenuwontsteking kunnen bestaan uit dubbelzien, waarbij één oog niet in alle richtingen kan bewegen en aangezichtsverlamming waarbij één ooglid niet sluit en de mondhoek aan dezelfde kant niet kan worden opgetrokken. Ontsteking van een ruggenmergzenuw veroorzaakt zeer heftige pijn in een arm of been of in de romp. Soms gaat dit samen met krachtsverlies en een doof, tintelend gevoel. Ontsteking van het ruggenmerg kan krachtsverlies en een doof gevoel in beide benen veroorzaken. Soms kan de urine niet worden opgehouden of wordt juist het plassen bemoeilijkt. Belangrijk voor het vaststellen van Lymeziekte bij deze aandoening is het aantonen van hersenvliesontsteking en het aantonen van afweerstoffen tegen Borrelia burgdorferi. Wanneer de ziekteverschijnselen nog maar kort bestaan, zijn afweerstoffen niet altijd aantoonbaar. In de helft van de gevallen ontstaan de verschijnselen binnen een maand na de tekenbeet of het ontstaan van het erythema migrans. Deze vorm van Lymeziekte wordt met antibiotica behandeld, die meestal via een infuus worden Pagina 3 van 5

4 toegediend. Het herstel is meestal goed, hoewel restverschijnselen kunnen blijven bestaan, vooral bij ontsteking van het ruggenmerg. Gewrichtsaandoeningen Gewrichtsaandoeningen komen in Europa waarschijnlijk minder vaak voor dan aandoeningen van het zenuwstelsel. De verschijnselen bestaan uit gezwollen, soms pijnlijke gewrichten. De duur van de zwelling varieert van minder dan een dag tot maanden. De gewrichtsontsteking ontstaat bij de helft van de patiënten binnen drie maanden na de tekenbeet of het erythema migrans. Mogelijk kan de gewrichtsontsteking zelfs nog na een jaar ontstaan. Wanneer de gewrichtsontsteking langere tijd voortduurt zijn afweerstoffen tegen Borrelia burgdorferi vrijwel altijd in het bloed aantoonbaar. Gewrichtspijnen verbeteren na behandeling met een antibioticum, maar kunnen nog lang blijven bestaan. Een verklaring daarvoor is mogelijk dat de ontstekingsreactie nog lang kan aanhouden, ook al is de bacterie gedood. Hartaandoeningen Aandoeningen van het hart komen zelden voor. De vaakst voorkomende afwijking van het hart bestaat uit een stoornis in het geleidingssysteem tussen de boezems en de kamers. Wanneer de geleiding ernstig is gestoord kan een trage hartslag ontstaan waardoor de patiënt kan flauwvallen en last van benauwdheid kan krijgen. Stadium 3: Chronische Lymeziekte Alle eerder genoemde verschijnselen hebben een langdurig beloop. Men zou van chronische Lymeziekte kunnen spreken bij een ziekteduur van meer dan een jaar. Een huidaandoening die zeker gerekend kan worden tot chronische Lymeziekte is de Acrodermatitis chronica atrophicans. Acrodermatitis chronica atrophicans Bij deze aandoening wordt de huid plaatselijk rood tot paars en in het begin vaak iets verdikt en warm. Na maanden tot jaren wordt de huid papierdun. De aandoening is vooral aan, de benen en armen gelokaliseerd en kan jaren na een tekenbeet of een onbehandeld erythema migrans ontstaan. Een klein deel van deze patiënten heeft ook gewrichtsontsteking. De combinatie met hersenvliesontsteking is nooit beschreven. Afweerstoffen tegen Borrelia burgdorferi zijn bij deze patiënten altijd in het bloed aantoonbaar. Naast de eerder genoemde ziekteverschijnselen kunnen er vele andere klachten ontstaan zoals griepachtige verschijnselen, vermoeidheid, pijn in gewrichten, spieren en pezen. Deze klachten zijn echter niet belangrijk voor het stellen van de diagnose. Men dient vooral te bedenken, dat alle genoemde verschijnselen ook door andere ziekten veroorzaakt kunnen worden. Behandeling Behandeling met antibiotica versnelt de genezing en voorkomt toename van de bestaande en het ontstaan van nieuwe ziekteverschijnselen. De keuze en de toedieningswijze van het antibioticum en de duur van de behandeling zijn afhankelijk van de ziekteverschijnselen. Pagina 4 van 5

5 Voorkomen van Lymeziekte - De kans op tekenbeten kan worden verminderd door in de natuur op de paden te blijven en door het dragen van goed sluitende kleding, bijvoorbeeld een broek met lange pijpen, die in de sokken worden gestopt. - Controle van het lichaam op teken, vooral nimfen, na een wandeling of kamperen in een natuurgebied. - De kans dat een teek Borrelia burgdorferi overbrengt neemt toe met de duur die de teek vastzit in de huid. Zo snel mogelijk en op de juiste wijze verwijderen van een teek is dus belangrijk. - Tot op heden is er geen wetenschappelijk onderzoek gedaan waaruit blijkt dat het zinvol is om na een tekenbeet antibiotica te gebruiken om Lymeziekte te voorkomen. Gezien de kleine kans op Lymeziekte na een tekenbeet kan een preventieve behandeling met antibiotica niet worden geadviseerd. - Inenting tegen Lymeziekte is nog niet mogelijk en het valt ook niet te verwachten dat dit in Europa op korte termijn mogelijk wordt. - Noteer altijd de datum van een tekenbeet en breng die datum bij het ontstaan van ziekteverschijnselen die kunnen passen bij Lymeziekte, onder de aandacht van de behandelend arts. Pagina 5 van 5