LYME ARTRITIS

Transcriptie

1 LYME ARTRITIS Wat is het? Lyme artritis is één van de ziektes die wordt veroorzaakt door de Borrelia burgdorferi bacterie (Lyme borreliosis) die wordt overgedragen door een tekenbeet die ook Ixodes ricinus bevat. Bij een Borrelia burgdorferi infectie kunnen de huid, het centrale zenuwstelsel, het hart, ogen en andere organen doelwit zijn. Bij Lyme artritis zijn de gewrichten in de meeste gevallen het enige doelwit. Het kan echter voorkomen dat de huid ook aangedaan is in de vorm van erythema migrans, een steeds groter wordende rode huid irritatie aan de zijkant van de tekenbeet. In zeldzame gevallen kan onbehandelde Lyme artritis het centrale zenuwstelsel aantasten. Hoe vaak komt het voor? Slechts enkele kinderen met gewrichtsklachten hebben Lyme artritis. Echter, Lyme artritis is waarschijnlijk de meest voorkomende vorm van artritis ten gevolge van een bacteriële infectie bij kinderen en volwassen in Europa. Het komt zelden voor bij kinderen jonger dan 4 jaar, het is dus voornamelijk een ziekte die voorkomt bij schoolkinderen. Het komt voor in alle gebieden van Europa. Het heerst echter het meest in Midden Europa en Scandinavië rond de Oostzee. Hoewel overdracht afhangt van de beet van de geïnfecteerde teken, die van april tot oktober actief zijn (afhankelijk van de temperatuur en vochtigheid), kan Lyme artritis op ieder tijdstip van het jaar beginnen vanwege de sterk wisselende tijdsduur tussen de infecterende tekenbeet en het begin van het zwellen van de gewrichten. Wat zijn de oorzaken? De oorzaak van de ziekte is de Borrelium burgdorferi bacterie die wordt overgedragen via de beet van de teek Ixodes ricinus. De meeste teken zijn niet geïnfecteerd en de meeste tekenbeten resulteren niet in een infectie. De meest infecties, als duidelijk is dat het om erythema migrans gaat, maken geen progressie naar latere stadia van de ziekte, inclusief Lyme artritis. Dit is speciaal het geval als al in een vroeg stadium (inclusief erythema migrans) behandeld is met antibiotica. Dus hoewel Lyme borreliosis in de vorm van erythema migrans bij 1 op de 1000 kinderen kan voorkomen, is de late manifestatie van de ziekte, Lyme artritis, een zeldzame gebeurtenis. Is het erfelijk? Lyme artritis is een infectie ziekte en is niet erfelijk. Voorts wordt Lyme artritis geassocieerd met bepaalde genetische markers, maar het precieze mechanisme van de aanleg is nog onbekend. Waarom heeft mijn kind deze ziekte? Kan het worden voorkomen? 1

2 In Europese gebieden waar teken veelvuldig voorkomen is het moeilijk om kinderen voor een tekenbeet te behoeden. Meestal wordt het veroorzakende organisme Borrelia burgdorferi niet onmiddellijk overgedragen na de tekenbeet, maar slechts enkele uren tot anderhalve dag later, wanneer de bacterie de speekselklieren van de teek heeft bereikt en is uitgescheiden in de gastheer, het menselijk lichaam. Teken bijten zich 3 tot 5 dagen vast in het menselijk lichaam om zich met bloed te voeden. Wanneer kinderen s zomers iedere avond nagekeken worden of ze teken hebben, en wanneer eventuele onmiddellijk verwijderd worden, dan is het zeer onwaarschijnlijk dat Borrelia burgdorferi overgedragen is. Preventieve behandeling met antibiotica na een tekenbeet is niet raadzaam. Echter wanneer erythema migrans zich in een vroeg stadium manifesteert moet er behandeld worden met antibiotica. De behandeling stopt verdere snelle groei van de bacterie en voorkomt Lyme artritis. In de Verenigde Staten is een vaccin ontwikkeld tegen een flard van Borrelia burgdorferi, maar is vanwege economische redenen van de markt gehaald. Is het besmettelijk? Hoewel het een infectieziekte is, is het niet besmettelijk. De ziekte kan zich niet van de ene persoon naar de ander verspreiden, omdat de bacterie door de teek overgedragen moet worden. Wat zijn de belangrijkste symptomen? De belangrijkste symptomen van Lyme artritis zijn gezwollen gewrichten met bewegings beperking van de aangedane gewrichten. Veel zwellingen gaan vaak gepaard met weinig tot geen gewrichtspijn. Het gewricht dat het vaakst aangedaan is, is de knie. Andere grote gewrichten en zelfs kleine gewrichten kunnen echter ook aangedaan zijn. In meer dan 95% van de gevallen is er na verloop van tijd sprake van een oligoarticulaire (4 of minder gewrichten) artritis, vaak met de knie als enige ontstoken gewricht. In 60% van de gevallen heeft de Lyme artritis een telkens terugkerend klachtenpatroon (episodische artritis), d.w.z. de artritis verdwijnt vanzelf na enige dagen tot weken, maar komt na een klachtenvrij interval spontaan weer terug in dezelfde gewrichten. Het aantal en de duur van de episodes met artritis nemen gewoonlijk over tijd af. Echter, soms neemt het aantal periodes met artritis na verloop van tijd juist toe. Zelfs kan het in die situatie chronisch worden. Een enkele keer is de artritis van het begin af aan chronisch. Verloopt de ziekte bij ieder kind hetzelfde? Nee. De ziekte kan immers acuut verlopen, dat wil zeggen met een enkele episode van artritis; de ziekte kan herhaald optreden (episodisch beloop) ofwel de ziekte kan chronisch verlopen. Verloopt de ziekte bij kinderen anders dan bij volwassenen? De ziekte verloopt bij kinderen en volwassenen vergelijkbaar. Bij kinderen echter wordt een hogere frequentie van het voorkomen van artritis gezien. Hoe jonger het kind is, des te sneller kunnen de symptomen zich ontwikkelen en des te gevoeliger zijn deze symptomen voor antibiotische behandeling. 2

3 Hoe wordt de ziekte vastgesteld? In elk geval van nieuw ontstane artritis zonder bekende oorzaak dient de ziekte van Lyme overwogen te worden. De klinische verdenking op Lyme artritis kan bevestigd worden met behulp van laboratoriumtests waaronder bloedonderzoek en soms testen op het vocht dat verkregen is uit ontstoken gewrichten. In het bloed kunnen antistoffen tegen de bacterie genaamd Borrelia burgdorferie (de veroorzaker van Lyme) worden aangetoond met behulp van een test (met behulp van de elisa-techniek). Indien met behulp van deze test IgG-antistoffen tegen Borrelia worden gevonden, dient deze uitslag te worden bevestigd met behulp van een aanvullende test, te weten een immunoblot of een westernblot. De diagnose Lyme artritis wordt dus gesteld op basis van de aanwezigheid van artritis in ten minste twee testen op de aanwezigheid van IgG-antistoffen tegen Borrelia. In de gewrichtsvloeistof kan DNA uit de Borrelia-bacterie worden aangetoond met behulp van een speciale test (PCR). Deze test is moeilijk om uit te voeren en slechts enkele laboratoria zijn hiervoor toegerust. De diagnose van Lyme artritis kan plaatsvinden in een algemeen streekziekenhuis. Echter wanneer de antibiotische behandeling niet goed aanslaat, dient overleg plaats te vinden met een gespecialiseerd kinderarts in de regel in een universitair kinderziekenhuis. Wat is het belang van testen? Afgezien van bovengenoemde bloedtesten wordt meestal ook naar tekenen van ontsteking in het bloed gekeken zoals bloedbezinking, CRP, en het aantal witte bloedcellen. Bij twijfelgevallen zal altijd gekeken worden naar de mogelijkheid van andere oorzaken van artritis. Nadat eenmaal de diagnose Lyme artritis gesteld is, heeft het geen zin om deze speciale bloedtesten te herhalen. Eens positief, blijft positief. Het is niet zo dat deze speciale bloedonderzoeken normaliseren na de behandeling met antibiotica. Kan de ziekte van Lyme genezen worden? Aangezien Lyme veroorzaakt wordt door bacteriën is de behandeling van Lyme artritis in eerste instantie met antibiotica. Meer dan 80% van de patiënten met Lyme artritis wordt genezen na 1 of 2 kuren met antibiotica. In de resterende 10 tot 20% is langer durende antibiotische behandeling niet zinvol maar dienen de verdere klachten behandeld te worden met antireumatische medicijnen (ontstekingsremmers). Hoe is de behandeling? Lyme artritis kan behandeld worden met antibiotica (in te nemen als drank of tabletten) gedurende vier weken. De antibiotica mogen ook wel via een infuus (dus intraveneus) worden toegediend gedurende een periode van ten minste twee weken. Indien het onzeker is of de middelen wel worden ingenomen kan men overwegen of de antibiotica via een infuus toe te dienen. Als tablet of drank wordt vaak gekozen voor amoxicilline of doxicicline; via het infuus wordt vaak gekozen voor ceftriaxon of cefotaxim antibiotica. Wat zijn de bijwerkingen van deze therapie? Als bijwerkingen van antibiotica worden wel gezien: milde diarree of allergische huidreacties, vooral bij tabletten of drank. Gelukkig zijn deze bijwerkingen meestal zeer beperkt. 3

4 Hoelang duurt deze behandeling? Nadat de antibioticakuur is afgemaakt wordt aanbevolen om het effect gedurende zes weken af te wachten. Op dat moment kan pas beoordeeld worden of de antibiotica de ziekte volledig genezen hebben, of dat er sprake is van nog steeds bestaande gewrichtsontsteking. Indien er nog steeds artritis gevonden wordt, dus zes weken na de antibiotica, kan een ander antibioticum worden toegevoegd aan de behandeling. Opnieuw dient na deze tweede kuur, weer zes weken te worden gewacht om het effect volledig te kunnen beoordelen. Indien er dan na deze tweede periode opnieuw nog steeds artritisklachten zijn, dienen aan de behandeling ontstekingsremmers, te weten antireumatische middelen, te worden toegevoegd. Deze therapie kan vele maanden duren. Wat is er bekend over aanvullende therapieën? Indien antibiotische behandeling niet effectief is (zie boven) zijn sommige ouders geneigd om alternatieve therapieën te proberen, net als bij andere reumatische ziekten. Van deze therapieën hebben wij geen bewijzen van effectiviteit. Welke controleonderzoeken zijn noodzakelijk? Het belangrijkste is dat de gewrichten regelmatig worden gecontroleerd door een ervaren arts. De gewrichtsklachten kunnen na verloop van tijd nog terugkeren (zie onder episodisch beloop). Toch, naarmate de ziekte langer rustig is, wordt een recidief onwaarschijnlijker. Hoe lang duurt de ziekte? Meer dan 80% van de gevallen geneest volledig na 1 of 2 antibioticakuren. In de overige 20% van de gevallen zal de artritis na een periode van enkele maanden tot soms wel jaren langzaam verdwijnen. In deze periode worden antireumatische medicijnen gebruikt. Uiteindelijk komt bij alle patiënten de ziekte tot rust. Wat is de lange termijn prognose van deze ziekte? Na behandeling met antibiotica zal de ziekte in de meeste gevallen geleidelijk verdwijnen, zonder enige restverschijnselen. Er zijn echter enkele gevallen bekend waarbij onherstelbare gewrichtsschade opgetreden is. Dit uit zich dan in versterkte slijtage van het gewrichtskraakbeen met pijn en beperkte bewegingsmogelijkheid in het gewricht. Is het mogelijk om geheel te herstellen? Ja. Meer dan 95% van de patiënten geneest volledig. Hoe kan deze ziekte het kind en het dagelijks gezinsleven beïnvloeden? Ten gevolge van pijn en beperkte bewegingsmogelijkheden van het kind, zal het kind minder met sport mee kunnen doen of minder goed met vriendjes en vriendinnetjes op straat kunnen spelen. Bij de meeste patiënten verloopt de ziekte echter zeer mild en is dit soort problemen slechts tijdelijk. School. 4

5 Gedurende een beperkte periode kan het kind soms niet met schoolgymnastiek meedoen. Met name de oudere kinderen kunnen hierbij voor een belangrijk deel zelf meebeslissen in welke sportactiviteiten zij wel of niet mee kunnen komen. Sport? Zoals gezegd kan het oudere kind of de jong volwassene zelf beslissen welke sportactiviteiten hij/zij aankan. Indien een kind een regelmatig trainingsprogramma doorloopt (voetbal of zwemtraining), kan het wijs zijn om deze wekelijkse inspanningen tijdelijk wat terug te brengen in overleg met een trainer of het trainingsprogramma enigszins aan te passen aan wat de patiënt op dat moment kan. Is er iets over een dieet te zeggen? Het voedingspatroon (dieet) dient natuurlijk gezond te zijn, met een normale samenstelling met eiwit, calcium en vitaminen voor het groeiende kind. Van speciale diëten is nooit bewezen dat zij het ziektebeeld kunnen beïnvloeden. Kunnen klimaatwisselingen het verloop van de ziekte beïnvloeden? Op zich leven teken het liefst in een warm en vochtig klimaat. Nadat een Lyme artritis echter is ontstaan, is het verder beloop van deze ziekte niet afhankelijk van klimaatomstandigheden. Mag het kind gevaccineerd worden? Er zijn geen beperkingen met betrekking tot het vaccineren. Het effect van de vaccinaties wordt niet beïnvloed door deze ziekte of de antibioticabehandelingen. Er zijn geen extra bijwerkingen van de vaccinatie te verwachten door de aanwezigheid van deze ziekte. Momenteel bestaat er geen vaccin tegen de ziekte van Lyme. 5