Praktijkvoorbeelden zijn in

Transcriptie

1 Goede praktijkvoorbeelden: Een goed middel tot professionele ontwikkeling? Geert Kelchtermans & Katrijn Ballet, Centrum voor Onderwijsbeleid en vernieuwing 1 Praktijkvoorbeelden zijn in Praktijkvoorbeelden in de hitparade van populair onderwijsjargon Belangrijk sturingsinstrument: praktijkvoorbeeld werkt dwingend en normerend Eenvoudige basisgedachte: kennis nemen van de praktijk elders zal leiden tot vernieuwingen in de eigen praktijk Maar: nood aan - inzichten in impact van praktijkvoorbeelden - inzichten in voorwaarden en determinanten (Onderzoek OBPWO 04.04) 2 1

2 Combinatie van 3 theoretische perspectieven 1. Communicatietheoretisch perspectief Zender boodschap Ontvanger Feedbacksysteem 2. Veranderingskundig of innovatietheoretisch perspectief Onderwijsvernieuwing = betekenisvol proces; Onderwijsvernieuwing = altijd in een (tijd/ruimtelijke) context; Implementeren van een vernieuwing veronderstelt een leerproces bij de betrokkenen 3. Professionaliseringsperspectief Aanspreken van gebruikers als professionals (geëngageerde deskundigen) 3 Onderzoeksvragen: 1. Welke impact hebben praktijkvoorbeelden op het functioneren van leraren en scholen? 2. Welke factoren zijn bepalend voor deze impact? 4 2

3 Deelproject 1: Analyse van praktijkvoorbeelden gepresenteerd tijdens studiedagen - Gevalsstudies van 9 studiedagen, ingericht door verschillende organisaties voor basis- en secundair onderwijs (najaar 2005); - Respondenten: organisatoren (n= 6), presentatoren (n= 15) en deelnemers (n = 109) (leerkrachten BaO en S.O.) - Dataverzameling: telefonische semi-gestructureerde interviews, observaties tijdens studiedag en analyse van beschikbare documenten over praktijkvoorbeeld - Dataverwerking: (getrapte) interpretatieve analyse 5 Deelproject 2: Opvolging gebruikers deelproject 1a - 2/3 vd geinterviewden in deelproject 1a deed iets met PV - Daarom: follow up onderzoek Onderzoeksvragen: 1) Welke concrete veranderingen zijn er feitelijk opgetreden na een jaar ( lange termijn effecten ) en hoe deze tot stand gekomen zijn (beschrijving)? 2) Welke determinanten spelen daarin een rol (verklaring)? Dataverzameling: telefonische semi-gestructureerde interviews met 34 respondenten Dataverwerking: zie deelproject 1 6 3

4 Resultaten reconstruerend luik (a) impact van praktijkvoorbeelden Bijwonen van een praktijkvoorbeeld Als niet bruikbaar ervaren Als bruikbaar ervaren Deel 1 Verwerping Impact op het denken Impact op het handelen Bevestiging eigen opvattingen Uitbreiding bestaande opvattingen Determinanten en kritische factoren uit projectjaar 2 Oppervlakkig gebruik Adoptie en/of imitatie Deel 2 Ontw. micropolitieke geletterdheid Integratie 7 Resultaten reconstruerend luik (b) determinanten en kritische factoren IMPACT VAN EEN PRAKTIJKVOORBEELD ontvanger-incontext praktijkvoorbeeld tijdens studiedag ontvanger schoolorganisatie praktijkvoorbeeld studiedag/ organisatie Ervaren (in)congruentie ontvanger en praktijkvoorbeeld 8 4

5 A. ontvanger Verwachtingen t.a.v. praktijkvoorbeeld - bruikbaarheid (voor eigen context) - haalbaarheid (in eigen context) Persoonlijk interpretatiekader (Kelchtermans, 1994) Practicality ethic (Doyle & Ponder, 1977) - instrumentaliteit - congruentie of de overeenkomst van het vernieuwingsvoorstel met hun eigen klaspraktijk/ context - kosten baten analyse Voorervaringen 9 B. context Institutionele en sociale contextfactoren onmiddellijke schoolomgeving; samenstelling van de leerlingenpopulatie; onderwijsniveau, -soort, ; leerlingenaantal. Structurele werkcondities verdeling van middelen; structurele overlegmogelijkheden; (toegekende) status van het vak. Culturele werkcondities Aard en kwaliteit van de professionele relaties in het team; wijze waarop leiding gegeven wordt; vernieuwingsbeleid en praktijken in de school; professionaliseringsbeleid en praktijken. 10 5

6 C. praktijkvoorbeeld Inhoud - vormgeving/ organisatie presentator - materiële condities Specifieke bevindingen: (a) aandacht voor product en proces in het praktijkvoorbeeld; (b) de ruimte voor collegiaal overleg tijdens en na de presentatie van het praktijkvoorbeeld; (c) het normerende karakter van een praktijkvoorbeeld. 11 Samenvattend besluit - Het bijwonen van praktijkvoorbeelden: op zich geen garantie voor professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling. - Maar diversiteit aan determinanten (individu, context, PV) - Belang van de ervaring van congruentie tussen het praktijkvoorbeeld en de eigen school- en klascontext. - Daarom: nood aan (externe) ondersteuning 12 6

7 Besluit Verschuiving term: van voorbeelden van goede praktijk naar goede praktijkvoorbeelden - Praktijkvoorbeeld = representatie van bepaalde praktijk in zijn concrete functioneren (neutrale, beschrijvende term) - Goed = zodanige representatie zodat voor anderen inspirerend en aanknopingspunten voor hun praktijk a. precieze omschrijving van wat gebeurt er b. grondige analyse van waarom gebeurt het zoals het gebeurt? Dus: klemtoon op ontwikkeling van methodiek van praktijkvoorbeelden ipv presenteren van voorbeelden v goede praktijk 13 Contact Geert.Kelchtermans@ped.kuleuven.be Katrijn.Ballet@ped.kuleuven.be Ppw.kuleuven.be/cobv 14 7