Water elektrolyse Van industrieel proces tot bouwsteen voor de integratie van hernieuwbare energie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Water elektrolyse Van industrieel proces tot bouwsteen voor de integratie van hernieuwbare energie"

Transcriptie

1 Water elektrolyse Van industrieel proces tot bouwsteen voor de integratie van hernieuwbare energie BMG Workshop: Elektrochemische membraanprocessen voor energieopwekking en (bio)chemische conversie. Jan Vaes Technology manager

2 Outline Hydrogenics Water elektrolyse Types Markt Waterstof voor de integratie van hernieuwbare energieën Waarin moet je geloven

3 Hydrogenics Corporation Onsite Generation Water Electrolyzers Power Systems Power Modules Industrial hydrogen Hydrogen fueling Backup power Mobility power Energy Storage Power to gas, Load Control, Smart Grid and Remote Communities 3

4 Water elektrolyse Splitsen van H 2 O in O 2 en H 2 door toevoegen van de nodige energie in ev ΔG=-nFΔE 2 redox half reacties Geleidend electrolyt - + H 2 O 2 H 2 O + KOH

5 Alkaline 1500 μm 30 μm PEM H + Membrane IMET OH - anode: 4OH - = 2H 2 O + O 2 + 4e - kathode: 2H 2 O + 2e - = H 2 + 2OH - 30 wt.% KOH/NaOH Anorganisch membraan ( Asbest, Zirfon, Imet) Beperkt gebruik van edelmetalen 4,4-4,8 kw/nm³ ($) Proton Exchange Membrane anode: 2H 2 O = 4H + + O 2 + 4e - kathode: 2H + + 2e - = H 2 Nafion based electrolyte Gedemineraliseerd water Edelmetalen op beide elektrodes (Pt/C en IrO 2 /RuO 2 ) 3,8-4,2 kw/nm³ ($$$$)

6 Generator: multi cell stack bar drukvat Power 450 A 180 V 30% KOH (ph>14) H 2 and O bar Veiligheid eerst S1000

7 PEM stack

8

9 General Electric 2.5 ft 2 (~2300 cm 2 ) 200 kw (60 cells) late 1960 s / early 1970 s

10 Millions of cubic meters Markten voor waterelektrolyse Cylinder and Bulk (Distribution) f(capex) Pipeline or On-site (SMR) f(capex) On-site of WE f(opex) FLOW (Nm³/h)

11 CAPEX (K /Nm³h) Markt segmenten voor elektrolysers L A B Small Flow Ind. Medium Flow Industrial Large Flow Industrial / W E L D / M E T POWER ELECTRONICS CHEMICALS METALL GLASS OIL&FAT POLYSILICON / O&F / METALL FLOW (Nm³/h)

12 Alkalische electrolyser Hystat 60 werkpaard Wat zit er in de doos?

13 Gas/elektroliet separator Control logic Vermogen: Transformatoren Gelijkrichting Cell stacks 90 x 1000cm² per stack Nm³

14 Elektrolietkoeling Gaskoeling Gaszuivering: O 2 and H 2 O removal Water demineralisatie

15 500 Nm³/h ~ 2.5 MW (metallurgy plant)

16 Outline Hydrogenics Water elektrolyse Types Markt Waterstof voor de integratie van hernieuwbare energieën Power to Gas concepten

17 Waarom hernieuwbare energie? Source: Nature, Meinshausen et al, 2009

18 Source: Schmid, Sterner 2009 Potentieel van hernieuwbare energie wind & solar klimaatafhankelijk (tijd, plaats) warmte / e-vermogen / transport /opslag

19 Leistung [MW] Tijdsaspecten 1 Δ - voorspelling 2 Geen wind 3 Gradient 4 Teveel wind Verläufe im Übertragungsnetz der 50Hertz ( ) Prognose Wind Einspeisung Wind eingetretene Regelzonenlast Load Wind Energy Feed-in Source: 50Hertz Transmission

20 Geografisch aspect Wind Wind gepland PV Grid-congestie Transmissiegrid uitbreiding Nodig: 2000 km; gedaan: 80 km Distribution grid Energiebehoefte Source: Ahmels, 2011

21 Chemical energy (fossil, bio) Efficiency: 1% to biofuel 0,5% Core process: 1) splitting of water 2) hydrogen reacts with CO 2 Source: Sterner et al, 2011

22 P2G: Breed perspectief

23 Energie stockage: Power to Gas (P2G)

24 P2G: Real Life Demo s

25

26 2 MW Plant Delivered Dec 2012

27 P2G: Real life Demo Ingrid Wind Sotavento

28

29

30 Hystat Water Electrolyzer

31 P2G: Real life Demo s ZSW solarfuel Ni-based 1 UK, 1 Denmark Bio based

32

33 P2G: Real life applications Various

34

35

36

37

38

39 Waterstof versnelt de integratie van hernieuwbare energieën P2G is technologisch haalbaar Beantwoord aan de nood voor stockage Kan Europa s ambitieuze energie- en klimaatdoestellingen helpen bereiken Verschillende waarden Klimaat Strategisch Infrastructuur Capaciteit Energie Heeft ondersteuning nodig van een wettelijk kader Moet aanzien worden als een volwaardige energy storage oplossing Een aanzienlijke reductie van de CAPEX k /MW is binnen handbereik bij het grootschalig toepassen van Power to Gas

40

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen

Nadere informatie

Slimme microgrids en virtual power plants: bouwstenen van het net van de toekomst

Slimme microgrids en virtual power plants: bouwstenen van het net van de toekomst en virtual power plants: bouwstenen van het net van de toekomst dr. ir. Tine Vandoorn Universiteit Gent Vakgroep Elektrische Energie, Systemen & Automatisering (EESA) Laboratorium voor Elektrische Energietechniek

Nadere informatie

Power to Power Energy management systems for local grids

Power to Power Energy management systems for local grids Power to Power Energy management systems for local grids MTSA Technopower MTSA Technopower ontwerpt en bouwt klantspecificieke installaties, machines en apparaten Pilot plants Demo plants Productie plants

Nadere informatie

Waterstofstroom - Agenda

Waterstofstroom - Agenda Rol van waterstof bij energietransitie Rob van der Sluis Waterstofstroom - Agenda Introductie MTSA Brandstofcel principe Waterstof en Energietransitie Het 2 MW project een fotoreportage 1 MTSA Technopower

Nadere informatie

Waterstof. Waterstof en Utrecht. Waterstof in Utrecht?

Waterstof. Waterstof en Utrecht. Waterstof in Utrecht? Copernicus Institute of Sustainable Development Waterstof. Waterstof en Utrecht. Waterstof in Utrecht? Gert Jan Kramer Energie U, ANNE, 20 juni 2019 Copernicus Institute of Sustainable Development From

Nadere informatie

Rol(len) voor Power-to-Gas in de energievoorziening

Rol(len) voor Power-to-Gas in de energievoorziening Rol(len) voor Power-to-Gas in de energievoorziening Marcel Weeda en Jeroen de Joode Deltalinqs, Waterstof Platform Rotterdam, Carlton Oasis Hotel, Spijkenisse 15 oktober 2013 www.ecn.nl Wat en waarom Power-to-Gas?

Nadere informatie

Eindrapportage MegaWatt Design Delfzijl

Eindrapportage MegaWatt Design Delfzijl Eindrapportage MegaWatt Design Delfzijl Inleiding Nouryon Industrial Chemicals bv en Gasunie New Energy bv zijn een samenwerking aangegaan om een waterstoffabriek te realiseren op het Chemiepark Delfzijl.

Nadere informatie

De noodzaak van waterstof. InnoTeP 2017 Jochem Huygen.

De noodzaak van waterstof. InnoTeP 2017 Jochem Huygen. De noodzaak van waterstof InnoTeP 2017 Jochem Huygen. Story line Korte introductie HyMove Uitdagingen energietransitie Wat wordt de elektriciteitsvraag? Hoe kan het net het aan? Rol van waterstof HyMove

Nadere informatie

Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser

Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser Energie transitie het grote plaatje Prof.dr.ir. Vianney Koelman Photo: Andrew Glaser Hoeveel kcal per persoon per dag moeten geproduceerd worden om onze samenleving draaiende te houden? a. 2 000 kcal b.

Nadere informatie

Presentatie TKI Urban Energy

Presentatie TKI Urban Energy Presentatie TKI Urban Energy AquaBattery Date: 12 June, 2018 1 info@aquabattery.nl Kvk Nr. 60486015 Uiterstegracht 5, 2312 TB, Leiden NL info@aquabattery.nl Elektriciteitsproductie (MWh) Opslag van elektrische

Nadere informatie

NEW BUSINESS. Guy Konings

NEW BUSINESS. Guy Konings 2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN

Nadere informatie

Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk. Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V.

Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk. Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V. Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V. THE WORLD AGREES reach global peaking of greenhouse

Nadere informatie

De waterstofeconomie en Noord-Nederland

De waterstofeconomie en Noord-Nederland De waterstofeconomie en Noord-Nederland SER Noord-Nederland Bijeenkomst energietransitie 11 juni 2019 Catrinus Jepma Rijksuniversiteit Groningen New Energy Coalition 1. Hoe loopt de energietransitie in

Nadere informatie

Energieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden

Energieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden Energieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden Early morning toast kiemt Hoenderloo 8-10-2014 www.ecn.nl R&D programma s ECN Policy Studies Energy Engineering Environment Energy Efficiency & CCS

Nadere informatie

Shell NL & Shell New Energies

Shell NL & Shell New Energies Shell NL & Shell New Energies An outlook towards a clean and renewable energy system Dr.-Ing. Peter Breithaupt September 2017 1 Contents New Energies Themes New Fuels Renewable Power Connected Customer

Nadere informatie

Waterstof. Niets nieuws! Ton van Wingerden. 7 februari 2019 SAFER, SMARTER, GREENER

Waterstof. Niets nieuws! Ton van Wingerden. 7 februari 2019 SAFER, SMARTER, GREENER Waterstof Niets nieuws! Ton van Wingerden 7 februari 2019 1 SAFER, SMARTER, GREENER Global reach local competence 150 350 82 13,500 years offices countries employees The role of Hydrogen in the energy

Nadere informatie

Brandstofcellen in Japan: Beleid, Onderzoek en Productie

Brandstofcellen in Japan: Beleid, Onderzoek en Productie Brandstofcellen in Japan: Beleid, Onderzoek en Productie Philip Wijers - 8-3-2004 Samenvatting Brandstofcellen en de opkomende waterstof-economie zijn voor Japan zowel strategisch als economisch van groot

Nadere informatie

Wind Werkt ook in 2050

Wind Werkt ook in 2050 Wind Werkt ook in 2050 Prof.dr. Gerard van Bussel TU Delft, leerstoel windenergie 13 juni 2013 Delft University of Technology Challenge the future Er is meer dan voldoende wind op aarde 200 x meer wind

Nadere informatie

De energetische transitie. Wie ziet het bos (nog) door de bomen? Ivan Piette Product Manager BeLux. Herzlich willkommen. Referent. Viessmann Akademie

De energetische transitie. Wie ziet het bos (nog) door de bomen? Ivan Piette Product Manager BeLux. Herzlich willkommen. Referent. Viessmann Akademie Pagina 1 Herzlich willkommen De energetische transitie Wie ziet het bos (nog) door de bomen? Referent Viessmann Akademie Ivan Piette Product Manager BeLux Energetische vectoren / Warmtegeneratoren Bestaat

Nadere informatie

Cluster Power to Gas

Cluster Power to Gas Cluster Power to Gas Adwin Martens WaterstofNet Doorn, 13 december 2018 WaterstofNet Gestart in 2009 als non-profit organisatie (geen structurele overheidsfinanciering) Focus op concrete projecten en roadmaps

Nadere informatie

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening J.W. Tolkamp - SOLIDpower 23/01/2017 The research leading to these results has received funding from the European Union s 7 th Framework

Nadere informatie

Waterstof als draaggas voor uw lab

Waterstof als draaggas voor uw lab Afternoon Seminar 1 april 2009 Waterstof als draaggas voor uw lab Roel WUYTS Sales Project Engineer Gas toevoer Generator Filters GC of Cilinder Regelaar/ Afsluiter Afsluiter Gas toevoer Cylinder Leidingnet

Nadere informatie

Power to gas onderdeel van de energietransitie

Power to gas onderdeel van de energietransitie Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte

Nadere informatie

STORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE)

STORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE) Concept R&D plan ECN 2018 STORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE) Context en visie In 2050 is het energiesysteem CO 2 -neutraal; een aanzienlijk deel van de energie zal worden gegenereerd door

Nadere informatie

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra. Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra www.ecn.nl energiegebruik Alarmerende stijging energiegebruik klimaatproblemen duurzame energievoorziening noodzakelijk Ambitieus &

Nadere informatie

Slim monitoren van nieuwe energietechnologieën Industrie & Milieu 30/3/2011. Joannes Laveyne, MSc Power Link, Universiteit Gent / The Energy Box

Slim monitoren van nieuwe energietechnologieën Industrie & Milieu 30/3/2011. Joannes Laveyne, MSc Power Link, Universiteit Gent / The Energy Box Slim monitoren van nieuwe energietechnologieën it ië 30/3/2011 Joannes Laveyne, MSc Power Link, Universiteit Gent / The Energy Box 1 Watervalprincipe Gecentraliseerde productie Bewezen en betrouwbaar in

Nadere informatie

CO 2 capture overview

CO 2 capture overview CO 2 capture overview Ruud van den Brink, Daan Jansen www.ecn.nl CO 2 emissions are rising faster than in the most pessimistic scenario Source: PNAS, 22 May, 2007 Energy scenario: 65% lower CO 2 emission

Nadere informatie

ECN Lunchcolloquium. EnTranCe: the Energy Transition Centre. November 3, 2014 Wim van Gemert

ECN Lunchcolloquium. EnTranCe: the Energy Transition Centre. November 3, 2014 Wim van Gemert ECN Lunchcolloquium EnTranCe: the Energy Transition Centre November 3, 2014 Wim van Gemert HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN General information e Hanze University of Applied Sciences, Groningen was founded in

Nadere informatie

Hernieuwbare brandstoffen in transport. en de bredere betekenis van bioraffinage

Hernieuwbare brandstoffen in transport. en de bredere betekenis van bioraffinage Hernieuwbare brandstoffen in transport en de bredere betekenis van bioraffinage Nederland als internationaal tankstation 962 PJ 1124 PJ Onderdeel van Klimaatakkoord 1990 wegvervoer 2018 scheepvaart scheepvaart

Nadere informatie

Energie in de haven van Antwerpen

Energie in de haven van Antwerpen Energie in de haven van Antwerpen Agenda 1. Energie in de haven van Antwerpen 2. Energie Actie Programma havenbedrijf 3. Enkele projectvoorbeelden 1 Energie in de haven van Antwerpen Key figures for Antwerp

Nadere informatie

Deltaplan Waterstof. Heeft waterstof de toekomst? De zin en onzin, kansen en ontwikkelingen belicht. Dagvoorzitter: Eric Kouters

Deltaplan Waterstof. Heeft waterstof de toekomst? De zin en onzin, kansen en ontwikkelingen belicht. Dagvoorzitter: Eric Kouters Deltaplan Waterstof Heeft waterstof de toekomst? De zin en onzin, kansen en ontwikkelingen belicht Dagvoorzitter: Eric Kouters Welkom! door Gertjan Brand, regiocoördinator Pioneering & wethouder Jan Uitslag,

Nadere informatie

WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018

WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 Inleiding Wat doet het Havenbedrijf Rotterdam? Hoe bouwen wij aan een duurzame haven? Wat doen wij aan waterstof? 2 Wat doet het

Nadere informatie

Zonne-Energie voor Utrecht 2050

Zonne-Energie voor Utrecht 2050 20-06-2019 Zonne-Energie voor Utrecht 2050 Atse Louwen Met dank aan Wilfried van Sark, Eelke Bontekoe, Nico Brinkel Postdoctoral Researcher at the Copernicus Institute of Sustainable Development a.louwen@uu.nl

Nadere informatie

WATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S

WATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S 4 april 2019 dr.ir. ing. Sander Mertens WATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S Even voorstellen De Haagse Hogeschool 26.000 studenten uit 140 landen 1.900 medewerkers 25 lectoren toegepast onderzoek

Nadere informatie

Potentieel van waterstof binnen smart grids

Potentieel van waterstof binnen smart grids Potentieel van waterstof binnen smart grids Thomas Decamps, Head of Sourcing& Supply WE-POWER Smart Grid School 09/10/2013 Brussel 8.311 million Turnover (2012-2013) 25.775 Employees (2013) 2 3 Waterstof

Nadere informatie

Redenen investering waterstof

Redenen investering waterstof Welkom Introductie Redenen investering waterstof Maatschappelijk verantwoord ondernemen. Verduurzaming wagenpark en machinepark. - Reductie CO ² - Verbreding van range (alleen handgereedschap nog elektrisch

Nadere informatie

Energievisie industrie Voorbij efficiency verbetering, met name rol van waterstof Frans Rooijers directeur CE Delft

Energievisie industrie Voorbij efficiency verbetering, met name rol van waterstof Frans Rooijers directeur CE Delft Energievisie industrie Voorbij efficiency verbetering, met name rol van waterstof Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen

Nadere informatie

Varen op batterijen Nut en noodzaak Marine Industry Gorinchem Bram Kruyt, 8 mei 2019

Varen op batterijen Nut en noodzaak Marine Industry Gorinchem Bram Kruyt, 8 mei 2019 Varen op batterijen Nut en noodzaak Marine Industry Gorinchem Bram Kruyt, 8 mei 2019 Modulair Energie Concept 1 Nederland moet de verplichtingen uit het Klimaat akkoord invullen. De vergroening van de

Nadere informatie

In het hol van de leeuw?

In het hol van de leeuw? In het hol van de leeuw? Ing. Ruud Brunst Manager Applications 5-10-2016 remeha.nl We horen vaak Gas raakt op of fosiele brandstoffen worden schaars maar is dat wel zo? remeha.nl Gas zal nog lang beschikbaar

Nadere informatie

Vergroening in de binnenvaart 16 November2018

Vergroening in de binnenvaart 16 November2018 Vergroening in de binnenvaart 16 November2018 A future built on history HQ & production facility in Gent (B) ABC today HQ & production facility in Gent (B) 330 people 2017 T/O: 118 Mio. > 90 % T/O = export

Nadere informatie

IS ENERGIEOPSLAG HET ANTWOORD?

IS ENERGIEOPSLAG HET ANTWOORD? IS ENERGIEOPSLAG HET ANTWOORD? JA! DE VOLGENDE STAP NAAR MEER ONAFHANKELIJKHEID WAAROM? 1. Eigen energie voorziening Geen impact meer van prijsstijgen en zelf in controle van je eigen elektriciteit, dag

Nadere informatie

Soorten brandstoffen en aandrijvingen. Alternatieve Brandstoffen. Alternatieve Brandstoffen. Enkele voorbeelden. Alternatieve aandrijvingen

Soorten brandstoffen en aandrijvingen. Alternatieve Brandstoffen. Alternatieve Brandstoffen. Enkele voorbeelden. Alternatieve aandrijvingen Soorten brandstoffen en aandrijvingen WATT Roadshow wagens, alternatieve transportmiddelen en technologie De voor- en nadelen van WATT-voertuigen Prof. Joeri Van Mierlo Conventionele brandstoffen Benzine,

Nadere informatie

Caro De Brouwer 27/11/2013

Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers

Nadere informatie

CONCEPTADVIES SDE++ CO 2 - REDUCERENDE OPTIES

CONCEPTADVIES SDE++ CO 2 - REDUCERENDE OPTIES 1 2 3 4 5 6 7 8 9 CONCEPTADVIES SDE++ CO 2 - REDUCERENDE OPTIES Grootschalige waterstofproductie via elektrolyse Notitie Hans Elzenga Sander Lensink 26 juli 2019 10 Colofon 11 12 13 Conceptadvies SDE++

Nadere informatie

Making new energy flow. Eén platform voor jouw energie

Making new energy flow. Eén platform voor jouw energie Making new energy flow Eén platform voor jouw energie Yuso, een nieuwe kijk op energie management INJECTIE. LEVERING. OPSLAG. YUSO, EEN NIEUWE KIJK OP ENERGIE MANAGEMENT 2012 OPRICHTING YUSO YUSO, EEN

Nadere informatie

CNES. Haalbaarheidsonderzoek. Michiel Geurds

CNES. Haalbaarheidsonderzoek. Michiel Geurds CNES Haalbaarheidsonderzoek Michiel Geurds Doel Inzicht geven in: wat CNES is waarom CNES relevant is het lopende onderzoek naar CNES voorlopige resultaten Inhoud Samenwerking Inhoud Noodzaak voor seizoensopslag

Nadere informatie

De grootste uitdaging in de energietransitie Verduurzaming bestaande bouw: een case study

De grootste uitdaging in de energietransitie Verduurzaming bestaande bouw: een case study De grootste uitdaging in de energietransitie Verduurzaming bestaande bouw: een case study Kevin de Bont Joep van der Velden DE GEBOUWDE OMGEVING IS VERANTWOORDELIJK VOOR circa 40% van het totale Europese

Nadere informatie

Alliander Rol E- opslag

Alliander Rol E- opslag Alliander Rol E- opslag Drs. J.H. Blom MBE Wednesday, 22 November 2017 1 Jos Blom Info Energy Life 5 juni 2012 Opslag in een groter perspectief De Mens Produktie Proces De Nederlandsche Bank Positief Energie

Nadere informatie

Waterstofmobiliteit: status en uitdagingen

Waterstofmobiliteit: status en uitdagingen Waterstofmobiliteit: status en uitdagingen Marcel Weeda, ECN Mini-symposium zero-emissie openbaar vervoer in Noord-Holland Provinciehuis NH, Haarlem 16 september 2015 www.ecn.nl Inhoud Zero-emissie openbaar

Nadere informatie

Naar een duurzame en inclusieve industrie

Naar een duurzame en inclusieve industrie Naar een duurzame en inclusieve industrie Programmalijn 4 2019 TKI ENERGIE EN INDUSTRIE Topsector Energie Deze brochure is ontwikkeld in samenwerking met het Institute for Sustainable Process Technology

Nadere informatie

Reactie op conceptrapport H2 dialoog. Marcel Weeda, Frank de Bruijn 16 maart, Integratie Workshop H2 Dialoog, Oisterwijk

Reactie op conceptrapport H2 dialoog. Marcel Weeda, Frank de Bruijn 16 maart, Integratie Workshop H2 Dialoog, Oisterwijk Reactie op conceptrapport H2 dialoog Marcel Weeda, Frank de Bruijn 16 maart, Integratie Workshop H2 Dialoog, Oisterwijk Woord vooraf De reactie en bevindingen zijn op hoofdlijnen en vooral conceptueel

Nadere informatie

Duurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein

Duurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein Duurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein Gert Jan Kramer Politiek Café Energietransitie, Nieuwegein, 5 juni 2019 Inhoud / onderwerpen Het Klimaat; Energie en Klimaat Het Politieke Klimaat rond

Nadere informatie

WATERSTOF ESSENTIËLE BOUWSTEEN ENERGIETRANSITIE

WATERSTOF ESSENTIËLE BOUWSTEEN ENERGIETRANSITIE WATERSTOF ESSENTIËLE BOUWSTEEN ENERGIETRANSITIE MANIFEST WATERSTOF COALITIE 02 03 DE WATERSTOF COALITIE Mei 2018 04 Waterstof Essentiële Bouwsteen Energietransitie Klimaatverandering is een groot probleem

Nadere informatie

Ontzilting met restwarmte door middel van het Memstill-proces

Ontzilting met restwarmte door middel van het Memstill-proces Ontzilting met restwarmte door middel van het Memstill-proces Bart Kregersman 18 November, 2010 Inhoud Introductie Keppel Seghers Memstill principe Pilootinstallaties Volgende stappen Toekomstperspectief

Nadere informatie

Production technology & mechatronics. Bedrijfsgroep Industrial Automation

Production technology & mechatronics. Bedrijfsgroep Industrial Automation Production technology & mechatronics Bedrijfsgroep Industrial Automation 4 Vlaanderen Wallonië Brussel Beleidscellen 14 Business Communities 1700 leden ICT Building Technology Contracting Materials Technology

Nadere informatie

Marktcontouren duurzame energie in Europa en Nederland

Marktcontouren duurzame energie in Europa en Nederland Marktcontouren duurzame energie in Europa en Nederland Sander Lensink www.ecn.nl Marktcontouren duurzame energie Overzicht duurzame energie in Europa - Ontwikkelingen en stimuleringsbeleid Loopt Nederland

Nadere informatie

Biobrandstoffen een belangrijke bijdrage op

Biobrandstoffen een belangrijke bijdrage op 16 Biobrandstoffen een belangrijke bijdrage op korte termijn Meer dan 4 miljoen GM E85 FlexFuel Voertuigen in circulatie Biofbrandstoffen kunnen CO2 uitstoot op source to wheels basis gevoelig reduceren

Nadere informatie

Beheersing piekverbruik

Beheersing piekverbruik Beheersing piekverbruik Cis Vansteenberge Smart Building Congres 5 maart 2015 Beheersing piekverbruik 5/3/2015 1 Inhoud Inleiding Congestie Windprofiel Profiel zonne-energie Oplossingen DSM Opslag Besluit

Nadere informatie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie Technologische kansen voor de Nederlandse industrie Diepe geothermie heeft vele voordelen Characteristics Geothermal Geothermal

Nadere informatie

Elektriciteitsopslag en de rol van waterstof in het energiesysteem van de toekomst H2NL symposium NWBA, 9 oktober 2013

Elektriciteitsopslag en de rol van waterstof in het energiesysteem van de toekomst H2NL symposium NWBA, 9 oktober 2013 Elektriciteitsopslag en de rol van waterstof in het energiesysteem van de toekomst H2NL symposium NWBA, 9 oktober 2013 Dr. Remco Groenenberg Business Development Manager - Energy Storage Feiten en Cijfers

Nadere informatie

HERNIEUWBARE WATERSTOF GENERATIE WATERSTOFNET CONGRES, HELMOND RUBEN LIETEN, IMEC

HERNIEUWBARE WATERSTOF GENERATIE WATERSTOFNET CONGRES, HELMOND RUBEN LIETEN, IMEC HERNIEUWBARE WATERSTOF GENERATIE WATERSTOFNET CONGRES, HELMOND RUBEN LIETEN, IMEC HERNIEUWBARE BRANDSTOFFEN Hernieuwbare brandstoffen? - Hoge energie dichtheid (H 2 : 10 x beter dan batterijen) - Toepassingen:

Nadere informatie

GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu

GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu A. van der Drift December 2013 ECN-L--13-081 GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu Bram van der Drift Clean Tech Business Day 11 december

Nadere informatie

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 2050 alles duurzaam Ing. Marco J. Bijkerk Manager innovative technologies New Business Development Remeha 24-1-2017 remeha.nl ALL GAS Nul op de meter PV Groen Gas

Nadere informatie

Wind Werkt ook in 2050

Wind Werkt ook in 2050 Wind Werkt ook in 2050 Prof.dr. Gerard van Bussel TU Delft, leerstoel windenergie Delft University of Technology Challenge the future Wind Werkt 10 GW Sinds 1990: groei van 30%/jr Europa leidend vanaf

Nadere informatie

Snelladen in stedelijke gebieden. Menno Kardolus Melvin Venema

Snelladen in stedelijke gebieden. Menno Kardolus Melvin Venema Snelladen in stedelijke gebieden Menno Kardolus Melvin Venema Quick facts Venema Technisch Bedrijf B.V. * Founded 2003 15 people * Office Arnhem, The Netherlands * High-tech industry of DC Solutions *

Nadere informatie

KIVI factsheet Elektrificatie (Power to Heat) ----------------------------------------------------------------------------------------- ALGEMEEN Elektrificatie is het direct of indirect vervangen van fossiele

Nadere informatie

Peter Wagener Voorzitter

Peter Wagener Voorzitter Peter Wagener Voorzitter Duurzame energie, omdat U de wereld niet heeft geёrfd van uw ouders, maar geleend van mijn generatie. 1/37 2 1 Dat van dat erven en lenen weet u nu dus wel, maar: Wat gaat U daar

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM BIES BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM Naar een duurzaam en geïntegreerd energiesysteem voor een wijk in transitie Een onderzoek uitgevoerd door: Met ondersteuning van: Foto: AEROPHOTO-SCHIPHOL 1

Nadere informatie

Inleiding in de wereld van energieopslag

Inleiding in de wereld van energieopslag FME-CWM themamiddag energieopslag Jasper Groenewegen Duurzame lokale opwekking verschuift de balans 2 Duitse elektriciteitsprijs volgt nu al de PV productie 3 met extremen tot gevolg! 4 Kortom, we live

Nadere informatie

HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE

HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE JORIS KOORNNEEF DERDE NATIONAAL CONGRES BODEMENERGIE UTRECHT 29 JUNI 2018 GEOTHERMIE FAMILIE Ondiepe geothermische systemen

Nadere informatie

Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014

Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014 Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014 Ben Voorhorst COO TenneT 1 Onderwerpen TenneT algemeen Aandeel duurzaam Uitdaging inpassing duurzaam: - invloed weer - balanshandhaving - prijsontwikkeling

Nadere informatie

De energie-infrastructuur van Zuid-Holland

De energie-infrastructuur van Zuid-Holland De energie-infrastructuur van Zuid-Holland Smart Multi Commodity Grid Technische sessie PS 26 september 2018 Marco van Steekelenburg & Isabel Nijveldt Energietransitie Stap 1: in kaart brengen huidige

Nadere informatie

Revolutie door: Ruud Veltenaar 13 juni 2012

Revolutie door: Ruud Veltenaar 13 juni 2012 De Noodzakelijke Revolutie door: Ruud Veltenaar 13 juni 2012 voor: Attero energiek met milieu Goedemorgen of welterusten? De kern van het probleem De gevolgen: 1. industrieafval De gevolgen: 2. afval consumenten

Nadere informatie

DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM. Zoetermeer 1 juni 2017

DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM. Zoetermeer 1 juni 2017 DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM Zoetermeer 1 juni 2017 Agenda voor vandaag Introductie Veranderingen in energiemarkt Locale flexibiliteit als game-changer Het energiesysteem USEF en opslag

Nadere informatie

Welkom aan Ondernemerskontakt DE HURK. Eindhoven, October 7, Diederick Luijten

Welkom aan Ondernemerskontakt DE HURK. Eindhoven, October 7, Diederick Luijten Welkom aan Ondernemerskontakt DE HURK Eindhoven, October 7, Diederick Luijten Site Veiligheidsinstructies Ingang In geval van evacuatie, volg de instructies op van de Air Liquide medewerkers. Air Liquide,

Nadere informatie

ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek

ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek Toekomst volgens TenneT Klaas Hommes Arnhem, 25 april 2012 Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen wij uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen:

Nadere informatie

Agenda. 14:40 15:10 Pauze

Agenda. 14:40 15:10 Pauze Agenda 13:00 13:10 Opening dagvoorzitter Harold Pauwels - NEN 13:10 13:20 Introductie HyLAW door Robert Smaak Min IenW - Afdelingshoofd voertuigen en brandstoffen) 13:20 13:40 Wat is HyLAW door Françoise

Nadere informatie

Smart Delta Resources

Smart Delta Resources Smart Delta Resources Slimme Energie & Grondstof uitwisselingen in de Delta Regio Het resultaat van gezamenlijke inzet is groter dan de som van de individuele inspanningen Werkconferentie Energieakkoord

Nadere informatie

Enphase Micro omvormers in een snel veranderende wereld. Frank Berets Country Manager NL April 2015

Enphase Micro omvormers in een snel veranderende wereld. Frank Berets Country Manager NL April 2015 Enphase Micro omvormers in een snel veranderende wereld Frank Berets Country Manager NL April 2015 Solar Power verandert Stand alone Geintegreerd 2 2 Solar Power verandert Stand alone Geïsoleerde systemen

Nadere informatie

Slimme Netten, Slimme Meters en Slimme Huizen

Slimme Netten, Slimme Meters en Slimme Huizen Slimme Netten, Slimme Meters en Slimme Huizen Koen Kok ECN Power Systems and Information Technology Conferentie Energie, Metering en Billing, 26-27 mei 2009 www.ecn.nl 2 27 mei 2009 The Electric Revolution

Nadere informatie

KCPK Jubileum, Nov 1, De Waterstof Bromide. Flow Batterij. Guido Dalessi, Elestor BV

KCPK Jubileum, Nov 1, De Waterstof Bromide. Flow Batterij. Guido Dalessi, Elestor BV De Waterstof Bromide Flow Batterij De energie transitie paradox Dec 12 Residual load: ~13,500 MW Dec 27 Surplus: ~1,600 MW Dec 29 Residual load: ~600 MW Steep ramp changes: Prediction error Dec 1 Dec 31

Nadere informatie

Slimme energie-oplossingen bij Colruyt vandaag en in de toekomst

Slimme energie-oplossingen bij Colruyt vandaag en in de toekomst Slimme energie-oplossingen bij Colruyt vandaag en in de toekomst Thomas Decamps Startevent Smart Energy Solutions 4 december 2012 Het energiebeleid bij Colruyt Group WE POWER Het energiebeleid bij Colruyt

Nadere informatie

Het onmogelijke (toch) mogelijk maken

Het onmogelijke (toch) mogelijk maken Het onmogelijke (toch) mogelijk maken Mark Schweitzer April 2011 Mogelijk, maar ik heb géén gouden ei! 1 Waar hebben we het eigenlijk over? uitgaven maatschappelijk bijdrage investeren kosten geld verdienen

Nadere informatie

Uitwegen voor de moeilijke situatie van NL (industriële) WKK

Uitwegen voor de moeilijke situatie van NL (industriële) WKK Uitwegen voor de moeilijke situatie van NL (industriële) WKK Kees den Blanken Cogen Nederland Driebergen, Dinsdag 3 juni 2014 Kees.denblanken@cogen.nl Renewables genereren alle stroom (in Nederland in

Nadere informatie

Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess

Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess Kennisdeling: Duurzaamheid van vergistingsprocess Drs. Ing. F. Pierie Drs. L.J.M. Heijne Prof. Dr. A.J.M. Schoot Uiterkamp 6/14/2017 1 6/14/2017 2 Inleiding vergisting Onderdelen in de keten 6/14/2017

Nadere informatie

Visionair Scenario PV

Visionair Scenario PV Visionair Scenario PV Nanotechnologie &PV:een toekomstvisie Jean V. Manca Universiteit Hasselt-IMEC./IMOMEC jean.manca@uhasselt.be Heusden-Zolder, 11 mei 2012 De toekomst van zonnecellen De Tera-Watt uitdaging

Nadere informatie

ECN TNO activiteiten systeemintegratie

ECN TNO activiteiten systeemintegratie ECN TNO activiteiten systeemintegratie Rob Kreiter Den Haag 22-05-2015 www.ecn.nl Aanleiding: meer duurzaam - minder zekerheid - meer complexiteit Uitdaging voor de (verre) toekomst Elektriciteitsbalans

Nadere informatie

Reformate Enhanced Solid Oxide Electrolyser (RESOE)

Reformate Enhanced Solid Oxide Electrolyser (RESOE) Resultaten en bevindingen van project Reformate Enhanced Solid Oxide Electrolyser (RESOE) Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 005 en 011 kregen ruim 1000 innovatieve

Nadere informatie

Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010

Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Cutting Energy Related CO 2 Emissions Baseline Emissions 62 Gt BLUE Map Emissions 14 Gt 2030 Key aspects

Nadere informatie

DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar

DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar DE REKENING VOORBIJ ons energieverbruik voor 85 % onzichtbaar Drie scenario s bestaande technologie Netgebonden Infrastructuur: elektriciteit en warmte (gas) Actuele gegevens van 2012 vertaald naar 2035

Nadere informatie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie Technologische kansen voor de Nederlandse industrie IF Technology: advies en ingenieursbureau duurzame bodemenergie (WKO en geothermie);

Nadere informatie

Smart Grids Varianten en voorbeelden

Smart Grids Varianten en voorbeelden Smart Grids Varianten en voorbeelden Prof.dr.ir. Han Slootweg Enexis Technische Universiteit Eindhoven Nieuwjaarsbijeenkomst 26 januari 2011 Agenda Over Enexis en de TU/e Smart Grids: een definitie Doelstellingen

Nadere informatie

INDC Suriname : Renewable Energy

INDC Suriname : Renewable Energy INDC Suriname : Renewable Energy Mw. N. Plet Nationale Coördinatie Milieubeleid Kabinet van de President van de Republiek Suriname Donderdag 23 Juni 2016 Marriot Presentatie opbouw Waarom er is gekozen

Nadere informatie

Quest for Summer. Leuven, 31 augustus Quest Cleantech Fund / Quest+ / Quest for Growth. Capricorn Digital Growth Fund.

Quest for Summer. Leuven, 31 augustus Quest Cleantech Fund / Quest+ / Quest for Growth. Capricorn Digital Growth Fund. Quest for Summer Leuven, 31 augustus 2018 PROGRAMMA Quest Cleantech Fund / Quest+ / Quest for Growth Yves Vaneerdewegh, partner & lid directiecomité Capricorn Partners Capricorn Digital Growth Fund Biocartis

Nadere informatie

Waterstof: wat, status en perspectieven

Waterstof: wat, status en perspectieven Waterstof: wat, status en perspectieven Adwin Martens WaterstofNet > 70.000 km 2 tankstations 12 projecten Antwerpen, 20 juni 2018 Waterstof?? Waterstofeconomie lost energieprobleem op Waterstof wordt

Nadere informatie

H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program

H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program 13-12-2018 Steven Lak voorzitter Om 2030 ambitie van broeikasgas emissiereductie te behalen

Nadere informatie

UPS en batterij Meer en meer commodity of een hybride oplossing in een smart grid?

UPS en batterij Meer en meer commodity of een hybride oplossing in een smart grid? UPS en batterij Meer en meer commodity of een hybride oplossing in een smart grid? Socomec GNB Industrial Power Dennis Klein - Raf Bruggeman Our expertises: Socomec High quality power supply Ensuring the

Nadere informatie

Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen

Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen Een perspectief voor Vlaanderen Bedreigingen en uitdagingen voor de Aggiornamento industrie Een perspectief voor Vlaanderen VWEC auteur functie datum Marc Van den Bosch Sr. Adviseur energie en milieu VOKA

Nadere informatie

United Mobility: EV + zuinig = een match made in heaven

United Mobility: EV + zuinig = een match made in heaven United Mobility: EV + zuinig = een match made in heaven Even voorstellen auke@aukehoekstra.nl Onderzoeker aan de TU/e (agent based models en serious games voor een kosteffectieve transitie naar duurzame

Nadere informatie