Afscheid van je vertrouwde gezin: (vecht)scheiding en gevolgen voor kinderen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Afscheid van je vertrouwde gezin: (vecht)scheiding en gevolgen voor kinderen"

Jan Kok
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Afscheid van je vertrouwde gezin: (vecht)scheiding en gevolgen voor kinderen Ed Spruijt Scheidingsonderzoeker Universiteit Utrecht 32e symposium jeugd- en gezinsonderzoek Nijmegen 15 oktober 2015

2 Cijfers: Scheiden in Nederland Aantal: Inwoners: 16,9 miljoen Per jaar: Formele echtscheidingen: ca Informele scheidingen: ca Totaal relatieontbindingen: ca ( volwassenen)

3 Aantal scheidingskinderen in Nederland Minderjarigen (0 t/m 17 jr) na echtscheiding: Minderjarigen na verbreking samenwonen: Meerderjarige thuiswonenden (18 t/m 21jr): Totaal scheidingskinderen: (1.7% van alle kinderen en jongeren per jaar) (in totaal meer dan 1 miljoen scheidingskinderen)

000 Meerderjarige thuiswonenden (18 t/m 21jr): 16.

4 Scheidingskinderen per leeftijdsgroep 0-4 jaar 15% 5-9 jaar 26% jaar 24% jaar 24% jaar 11% 100% = per jaar

5 Scheidingen internationaal Aantal scheidingen per 1000 inwoners Nederland 2.0 EU 2.1 VS 3.7 België 2.9 Duitsland 2.3 Italië 0.9

6 Bronnen - Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) - (Inter)nationaal onderzoek - Onderzoek Scholieren en Gezinnen: - (twee)jaarlijks ruim 1000 kinderen van jaar , 2007, 2008, 2009, 2011, klassikaal ondervraagd op 125 scholen - response 95%

(twee)jaarlijks ruim 1000 kinderen van 10 16 jaar - 2006, 2007,

7 Enkele kenmerken volgens kinderen uit intacte en gescheiden gezinnen (schalen 5-10) Kinderen uit Kinderen uit Kenmerken: intacte gezinnen: gescheiden gezinnen: Welbevinden kind * Welbevinden vader * Welbevinden moeder * Depressieve gev. kind * Rapportcijfers kind * *=p<.001

gezinnen: Welbevinden kind 8.1 7.6* Welbevinden vader 8.0 7.

8 Opleidingsniveau vader (S&G) % scheidingskinderen L(b)o 19,2 Mavo/(v)mbo 20,1 Havo/vwo 19,4 Hbo/wo 14,9 Gemiddeld 18,2

9 Geloof kinderen (S&G) % scheidingskinderen Katholiek 13,0 Protestant 10,8 Islam 14,3 Geen geloof 23,0 Gemiddeld 18,7

10 Aantal scheidingsgezinnen in Nederland Stiefvadergezinnen 35% Stiefmoedergezinnen 4% (39%) Eenmoedergezinnen 31% Eenvadergezinnen 3% (34%) Co-oudergezinnen 27% (27%) ( ) 100% = ca (Nederland: ca. 2.3 miljoen gezinnen met thuiswonende kinderen)

Eenvadergezinnen 3% (34%) Co-oudergezinnen 27% (27%)

11 Co-oudergezinnen in gezinnen in Nederland Gezin 1 Gezin 2 Moeder alleen Vader alleen 25% Moeder + Stiefvader Vader alleen 20% Moeder alleen Vader + Stiefmoeder 20% Moeder + Stiefvader Vader + stiefmoeder 35% Overige >1%

Stiefvader Vader alleen 20% Moeder alleen Vader +

13 5 belangrijke risicofactoren voor scheidingskinderen 1. Chronische ouderlijke conflicten 2. Slechte relatie met inwonende ouder 3. Aantal veranderingen 4. Financiële achteruitgang 5. Slechte relatie met uitwonende ouder en/of stiefouder

14 Waarom zijn chronische conflicten zo nadelig? 1. Langdurige stressperiode 2. Ouders minder aandacht voor de kinderen 3. Ouders worden strenger of juist niet 4. Kind leert dat ruzies niet worden opgelost 5. Neiging tot zelfbeschuldiging kind 6. (Veilige) gehechtheid onder druk (jonge kinderen) 7. Nauwelijks kans om scheiding te verwerken

Kind leert dat ruzies niet worden opgelost 5. Neiging tot zelfbeschuldiging kind 6.

15 Problemen van scheidingskinderen Algemene: Specifieke: externaliserende problemen internaliserende problemen schoolprestaties sociale problemen parentificatie loyaliteitsproblemen ouderafwijzing (PAS) familiaal geweld

schoolprestaties sociale problemen parentificatie

16 Problemen van scheidingskinderen 1. externaliserende problemen: agressie, vandalisme, delinquentie 2. meer riskante gewoonten: roken, drinken, drugs 3. internaliserende problemen: stress, depressiviteit, angst, negatief zelfbeeld 4. slechtere schoolprestaties: cijfers, concentratie, terugval 5. relationele problemen: vriendschappen, band met ouders

meer riskante gewoonten: roken, drinken, drugs 3.

17 Gemiddelde schoolprestaties (schaal 1-10, 5 vakken) Kinderen uit: Score: Intacte gezinnen 7.3 Stiefgezinnen 6.6 Eenoudergezinnen 6.4 Co-oudergezinnen 6.9 Verweduwde gezinnen 6.7

18 Gevolgen op lange termijn 1. groter scheidingsrisico 2. lager eindniveau opleiding 3. minder inkomen 4. groter risico depressies, meer hulpverlening 5. zwakkere band met ouders

19 Groter eigen scheidingsrisico 1. Conflicten worden niet opgelost 2. Langdurige liefde wordt niet geïnternaliseerd 3. Geen positief model van liefde 4. Liefde kan omslaan in haat 5. Oppassen om niet gekwetst te worden

20 Wat is een vechtscheiding? Vechtscheiding: Aantal kinderen per jaar: Advies RvdK in 2013 ca Eenhoofdig gezag in 2013 ca Heel veel ruzies ouders (S&G, 2013) ca

21 Kenmerken ouders in vechtscheiding (S&G, 2013) Geen verschil: opleiding moeder opleiding vader getrouwd of samenwonend leeftijd kind bij scheiding Meer vechtscheidingen: recenter gescheiden geen geloof geen co-ouderschap

22 Problemen van scheidingskinderen (S&G) Algemene: Specifieke: externaliserende problemen internaliserende problemen schoolprestaties sociale problemen parentificatie loyaliteitsconflicten ouderafwijzing (PAS) familiaal geweld

23 Specifieke problemen van scheidingskinderen Parentificatie: een kind krijgt veel te vroeg de rol van volwassene met name op emotioneel en sociaal gebied Loyaliteitsconflicten: een kind heeft het gevoel niet trouw te kunnen of te mogen blijven aan zowel moeder als vader Ouderafwijzing (PAS): een kind uit openlijk en voortdurend onredelijk negatieve gevoelens en opvattingen over de andere ouder. Familiaal geweld: zowel fysiek als psychologisch geweld in de familie (tegen ouders en/of tegen kinderen)

24 Loyaliteitsconflicten Bij loyaliteitsconflicten doen beide ouders een zwaar tegengesteld beroep op het kind. In sociaalwetenschappelijk onderzoek worden loyaliteitsconflicten vaak gemeten door vragen te stellen als: Heb je vaak het gevoel dat je tussen je beide ouders instaat? Voelt het alsof je moet kiezen tussen je beide ouders? Mijn vader vertelt vaak negatieve dingen over mijn moeder

25 Loyaliteitsconflicten: (S&G) welbevinden depressieve gevoelens (schaal 1-10) (schaal 1-10) Geen Lichte Matige Ernstige

26 Wetswijzigingen in 1998 en 2009 Gemiddelde ruziescore ouders (0-5): Voor 1998: : : 2.7

27 Het belang van het kind? (S&G2013) Sinds de wet van 2009 Gescheiden in: Welbevinden vader 7.4 > 6.6 Welbevinden moeder 7.5 > 6.8 Welbevinden kind 7.8 > 7.1 Ouderlijke ruzies 2.3 > 2.7

28 Achtergronden verslechtering? 1. Nadruk op individualisering 2. Economische omstandigheden 3. Nadruk op gezamenlijk gezag 4. Verplicht ouderschapsplan 5. Accent op gelijkwaardig ouderschap

29 Hoe scheidingskinderen ondersteunen? 1. Problemen voorkomen 2. Problemen vroegtijdig opsporen en begeleiden 3. Adequate hulp bieden bij ernstige problemen

30 1. Problemen voorkomen 1. Voorlichten (CJG s, wijkteams, etc.) 2. Accent op verzorging, veiligheid en liefde voor kinderen 3. Kindwaardig ouderschap stimuleren (brief Villa Pinedo) 4. Ouderschapsbelofte, ouderschapsplan, stiefouderschapsplan 5. Continuïteit in de opvoeding

31 2. Problemen vroegtijdig opsporen en begeleiden Voorbeeld: Praten met kinderen: soorten gesprekken 1. Preventieve boodschappen overbrengen 2. Geruststellen: kind gevoel van veiligheid geven 3. Uitleg geven: kinderen fantaseren, volwassenen hebben overzicht 4. Luisteren: belangrijk wat een kind wel of juist niet zegt 5. Het kind als informant: hoe gaat het met het kind?

32 De stem van het kind (individuele gesprekken) Gesproken met: Cijfer (1-10): Iemand van de RvdK 5.2 Advocaat / mediator 5.8 Kinderrechter 5.9 Iemand van school 6.3 Hulpverlener 6.7 Familielid, vriend of kennis 7.8 Bron: Scholieren & Gezinnen

33 De stem van het kind (groepsprogramma s) Programma: Cijfer (1-10): KIES (RCT) 8.5 Dappere Dino s (VS) 8.3 JES! Andere programma s Villa Pinedo Positief Positief Positief

34 De stem van het kind: 2 conclusies Individuele gesprekken over de scheiding tussen kinderen en professionals zoveel mogelijk voeren door getrainde en ervaren kindercoaches. Scheidingskinderen zoveel mogelijk laten deelnemen aan groepsprogramma s met andere kinderen en onder deskundige begeleiding.

35 Voorbeelden interventies voor ouders (en kinderen) 1. Ouderschapsonderzoek (E. Kluwer) 2. Kinderen uit de knel (Lorentzhuis Haarlem) 3. Eigen Kracht-conferentie (EK-c) 4. Omgangsbegeleiding en bemiddeling (Ouderschap Blijft) 5. BOR, omgangshuizen 6. Mediation 7. Triple P Transitions 8. Aanbod voor samengestelde gezinnnen

36 Richtlijnen 14 Richtlijnen, bijv.: 1. Ernstige gedragsproblemen 2. KOPP (Kinderen van Ouders met Psychische of verslavings Problemen) 3. Uithuisplaatsing 4. Kindermishandeling 5. Middelengebruik 6. Samen beslissen over passende hulp 7. Scheiding en problemen van jeugdigen

37 Richtlijnen 1. Van en vóór professionals 2. Samen met cliënten 3. Gemaakt voor de praktijk 4. Ontwikkeling en invoering als proces 5. Pas toe en/of leg uit 6. Geautoriseerd door NIP, NVO, NVMW

38 Ernstige problemen Kinderen in een vechtscheiding steunen door interventies zoals: Kinderen uit de knel Ouderschapsonderzoek Bijzondere Curator OTS Uithuisplaatsing

39 Adviezen uit de praktijk 1. Co-ouderschap alleen als ouders kunnen samenwerken 2. Vooraf uitleg over ouderschapsplan 3. Effect van sociale media onderzoeken 4. Hoog oplopende ruzie: rust inbouwen, eventueel OTS of uithuisplaatsing 5. Niet alleen vrouwelijke hulpverleners 6. Indien nodig: persoonlijkheidsonderzoek ouders.

40 Aanbevelingen 1. Voorlichting en scheidingseducatie (omgaan met conflicten) 2. Verplicht(e) counselingsgesprek(ken) 3. Overal in het land progamma s voor kinderen 4. Meer aandacht voor continuiteit in het leven van kinderen 5. Brede interpretatie gelijkwaardig ouderschap 6. Betere samenwerking gemeenteniveau (ZonMW-project)

Vergelijkbare documenten

Inhoud. 2 Opzet van het boek... 11 2.1 Inleiding... 12 2.2 Onderzoek Scholieren en Gezinnen... 12 2.3 Indeling van het boek... 14

Inhoud. 2 Opzet van het boek... 11 2.1 Inleiding... 12 2.2 Onderzoek Scholieren en Gezinnen... 12 2.3 Indeling van het boek... 14 V 1 Inleiding............................................................................. 1 1.1 Inleiding bij de tweede druk.......................................................... 2 1.2 Scheiden: een