Ed Spruijt Helga Kormos. Handboek scheiden en de kinderen

Transcriptie

1 Ed Spruijt Helga Kormos Handboek scheiden en de kinderen

2 Ed Spruijt Helga Kormos Handboek scheiden en de kinderen Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft Tweede, geheel herziene druk Houten 2014

3 ISBN Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 847 Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Eerste druk, 2010 Tweede, geheel herziene druk, 2014 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 V Inhoud 1 Inleiding Inleiding bij de tweede druk Scheiden: een complex proces Effectstudies uit verschillende landen Matige of ernstige problemen bij kinderen Verschillende effecten Preventie en hulpverlening Richtlijnen Opzet van het boek Inleiding Onderzoek Scholieren en Gezinnen Indeling van het boek Cijfers en feiten over scheiden en kinderen Inleiding (Echt)scheidingscijfers in Nederland Vergelijkende scheidingscijfers Aantal scheidingskinderen Houden kinderen een huwelijk in stand? Echtscheiding of decohabitatie Bij wie wonen kinderen na de scheiding? Kinderen in stiefgezinnen Contact met de uitwonende ouder Contact en alimentatie Grootouders en kleinkinderen Praktische consequenties Samenvatting Gevolgen en risicofactoren voor scheidingskinderen Inleiding De periode rond de scheiding Gevolgen op korte en middellange termijn Gevolgen op lange termijn Belangrijkste risicofactoren Conflicten tussen ouders Valkuilen voor gescheiden ouders Kenmerken van en omgaan met conflicten Contact met de uitwonende ouder en de gevolgen voor kinderen Betekenis van vaders Contact met de uitwonende ouder en leeftijd van de kinderen Moedergezinnen, vadergezinnen en co-oudergezinnen

5 VI Inhoud 4.13 Kinderen opvoeden in een stiefgezin SDQ (Vragenlijst Sterke Kanten en Moeilijkheden) Praktische consequenties Samenvatting Ernstige problemen na scheiding Inleiding Maak geen heftige ruzie waar de kinderen bij zijn Kinderen die een ouder afwijzen PAS volgens Gardner Discussie over vervreemding in de Verenigde Staten en Canada Alienated of estranged Modellen, protocollen en strategieën Onderzoek naar vervreemding Loyaliteitsconflicten bij kinderen Onderzoek naar loyaliteitsconflicten Casus: Mama, laat me met rust! Huiselijk geweld en kindermishandeling Signalen van ex-partners over kindermishandeling Onderzoek Kindermishandeling in Australië en Canada Kindermishandeling in de Verenigde Staten Experts over huiselijk geweld en familierecht Verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Familiedrama s Zeist Kinderdoding al dan niet gevolgd door zelfdoding Internationale kinderontvoering Haags Kinderontvoeringsverdrag Wetswijziging Preventie Praktische consequenties Samenvatting Wetgeving en gevolgen voor scheidingskinderen Inleiding Korte terugblik op de wetgeving in Nederland De wet sinds 1 maart Het scheidingsproces in stappen Het ouderschapsplan Uit elkaar En de kinderen dan? Ontwikkelingen in andere landen Gelijkwaardig ouderschap leidt tot meer conflicten

6 Inhoud VII 6.8 Effecten van wetgeving: contact met uitwonende ouder Kinderen en het contact en de band met hun uitwonende vader Effecten van wetgeving: welbevinden van kinderen Effecten van wetgeving: dubbele toestemming nodig Medische of psychologische hulp Advies beroepsverenigingen NIP en NVO Antwoord op Kamervragen over dubbele toestemming Reizen met kinderen Verhuizen met kinderen Verhuisclausule in het ouderschapsplan Mediation en mediators De overlegscheiding en de verschillen met mediation Als er geen ouderlijke overeenstemming is Raadsonderzoek onderzocht Getrouwde of samenwonende ouders De juridische positie van stiefouders Praktische consequenties Samenvatting Preventie en interventie Inleiding Relatieondersteuning Verkennende studie relatieondersteunend aanbod Nederlandse programma s voor gescheiden ouders Voorlichting over scheiden Effecten van mediation of bemiddeling Programma s voor scheidingskinderen en hun ouders Kinderen In Echtscheiding Situatie: KIES Jij En Scheiding: JES! Het Brugproject Dappere Dino s Zandkastelen Jonge Helden Villa Pinedo Omgangsbegeleiding en omgangshuizen BOR Humanitas Ouderschap blijft Omgangshuizen Buitenlands onderzoek naar effecten van hulpprogramma s Binnenlands onderzoek naar effecten van hulpprogramma s Hulpprogramma s: een voorbeeld uit de praktijk Effecten van omgangsbegeleiding Roep om meer omgangsbegeleiding Vrijwillig of verplicht Gesprekken tussen rechters en kinderen Preventie voor stiefgezinnen

7 VIII Inhoud Groepsbijeenkomsten voor stiefgezinnen Effecten van programma s voor stiefgezinnen Nieuwe ontwikkelingen: opmars Eigen Kracht Casus: een Eigen Kracht-conferentie voor Bram De conferentie Toelichting op de conferentie Nieuwe ontwikkelingen: Signs of Safety SoS in Drenthe De drie huizen: praten met kinderen Nieuwe ontwikkelingen: de richtlijn Scheiding en problemen van kinderen Praktische consequenties Samenvatting Conclusies, discussie en aanbevelingen Conclusies Gevolgen van scheiden voor de kinderen Risicofactoren Na de scheiding: kerngegevens Perspectieven voor scheidingskinderen Omgaan met conflicten Stiefouders Huiselijk geweld en ouderafwijzing Kindermishandeling en familiedrama s Gevolgen van veranderingen in de wet Onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming Voorlichting Als afspraken niet goed lukken Relatieondersteuning Discussie Meer aandacht voor ouderlijke scheiding Betere kansen voor kinderen Stimuleer ouderlijke verantwoordelijkheid Aandacht voor diversiteit in de aanpak van vechtscheidingen Nieuw wetenschappelijk onderzoek Aanbevelingen Besluit Websites Lijst met tabellen en kaders Literatuur Register

8 IX Over de auteurs Ed Spruijt is al 25 jaar scheidingsonderzoeker aan de Universiteit Utrecht bij de Onderzoeksgroep Jeugd en Gezin. Hij is vooral geïnteresseerd in de gevolgen van scheiding voor kinderen en jongeren. Samen met (onder anderen) Helga Kormos publiceerde hij in 2002 het rapport Het verdeelde kind, literatuuronderzoek omgang na scheiding. In 2007 zag Scheidingskinderen het licht en in 2010 verscheen de eerste druk van dit handboek. Met Inge van der Valk heeft hij in 2013 een nieuwe ronde uitgevoerd van het langjarige onderzoek Scholieren en Gezinnen. Spruijt schrijft artikelen en geeft lezingen over scheiding, scheidingskinderen en stiefgezinnen. Hij is zelf lang geleden ook gescheiden en heeft daarna met kinderen en stiefmoeder een nieuw gezin gevormd. Hij heeft geleerd dat kinderen goed kunnen omgaan met meerdere ouders en grootouders. Helga Kormos komt uit het onderwijs. Zij studeerde Engels en later pedagogiek, richting voorlichting en preventie met betrekking tot problematische opvoedingssituaties. De colleges van Ed Spruijt als scheidingsonderzoeker wekten haar belangstelling voor het onderwerp. Daarna schreef zij jarenlang pedagogisch/juridisch getinte artikelen voor het Algemeen Dagblad (bijlagen Uw Goed Recht en Familie en Relaties). Scheiden en de kinderen was daarbij een regelmatig terugkerend thema, naast vele andere, waaronder adoptie, pleegzorg en internationale kinderontvoering. In 2002 werkte zij mee aan Het verdeelde kind van Ed Spruijt en anderen en in 2009 schreef zij voor het Programmaministerie voor Jeugd en Gezin de brochure Uit elkaar... En de kinderen dan? Kormos is getrouwd en heeft twee volwassen kinderen.