Advies nieuwe CO 2 emissiefactor voor aardgas vanaf 1990

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Advies nieuwe CO 2 emissiefactor voor aardgas vanaf 1990"

Transcriptie

1 Advies nieuwe CO 2 emissiefactor voor aardgas vanaf 1990 Drs. H.H.J. Vreuls 21 maart 2006 Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

2 Inhoudsopgave Advies nieuwe CO 2 emissiefactor voor aardgas vanaf Toelichting bij het advies voor nieuwe CO 2 emissiefactor voor aardgas vanaf Inleiding 6 Achtergrond 6 Eerdere aanpassing is noodzakelijk 7 Keuzemogelijkheden voor nieuwe waarden 7 De belangrijkste gevolgen van een nieuwe emissiefactor 10 Bijlage 1: CO 2 emissiefactoren (EF) van aardgas 1990 en 2003/04 12 Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

3 Advies nieuwe CO 2 emissiefactor voor aardgas vanaf 1990 Tot op heden is in rapportages over emissies van aardgas uitgegaan van aardgas van Groningen kwaliteit, ook aangeduid als gas van het Slochterenveld, en de representativiteit daarvan voor de Nederlandse situatie. Op basis hiervan is in de Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO 2 emissiefactoren (december 2004) de factor voor aardgas op 56,1 kg/gj CO 2 opgenomen. Naar aanleiding van nieuwe gegevens onder het allocatieplan voor ETS kwamen echter signalen dat eerdere revisie (gepland was in 2007) wenselijk was. Op verzoek van het Ministerie van VROM is deze zaak nader onderzocht. In samenspraak met VROM heeft SenterNovem een ad hoc klankbordgroep geformeerd met o.a. experts van betrokken instituten. Deze heeft de eerste bevindingen besproken, alsmede de daaruit te trekken conclusies. Er is een nadere analyse gedaan van meetgegevens van de Gasunie 2003/2004, alsmede van achtergrondinformatie en rapporten. Hierbij is ook gekeken naar meer gedetailleerde beschikbaar gekomen gegevens over Geconcludeerd is dat de huidige CO 2 emissiefactor van aardgas (56,1 kg/gj CO 2 ) niet meer actueel is. Uit meetgegevens is gebleken dat zowel in 1990 als in 2003/2004 de gemiddelde landelijke factor 56,8 kg CO 2 per GJ energie (onderwaarde) is. Er blijkt namelijk een behoorlijke regionale spreiding te bestaan in de samenstelling van aardgas. Dit is gebleken uit de metingen in 2003/2004 bij 34 meetstations: de laagste gemeten waarde is 54,96 kg/gj en de hoogste gemeten waarde 60,02 kg/gj. Nadere analyse heeft aangegeven, dat ook in 1990 deze regionale spreiding veel groter was dan tot nu toe was aangenomen en dat het Slochteren gas dus minder representatief was voor de totale Nederlandse situatie als tot nu toe aangenomen. Dit heeft gevolgen voor de te hanteren emissiefactor in Nederland. Op basis van het TNO rapport Vaststellingsmethodieken voor CO 2 -emissiefactoren van aardgas in Nederland en de onderliggende memoranda van Gasunie Enginering & Technology over CO 2 emissiefactor 2003/2004 en 1990 en in lijn met de bespreking in de klankbordgroep maken wij in dit memo hierbij een onderscheid tussen: De Emissieregistratie en de daaruit gegenereerde gegevens voor rapportages aan de UNFCC en Het systeem van de Europese CO 2 emissiehandel (ETS) Met betrekking tot de rapportages in het kader van het Klimaatverdrag en het Kyotoprotocol wordt voorgesteld: a. Aan de stuurgroep Emissieregistratie voor te stellen om voor de hele periode vanaf 1990 een nieuwe gemiddelde landelijke factor 56,8 kg CO 2 per GJ energie te hanteren; b. Onmiddellijk een onderzoek te (laten) starten gericht op de mogelijke variatie in de landelijk gemiddelde factor sinds 1990; c. Afhankelijk van de uitkomst van dit onderzoek te beslissen of en zo ja welke factoren voor andere dan nu onderzochte jaren (1990 en 2003 en 2004) gehanteerd zouden moeten worden; d. Afhankelijk van de uitkomst van dit onderzoek én beslissingen over de monitoring bij de 2 e handelsperiode van de CO 2 emissiehandel te beslissen over de factoren in de periode na 2004, in het bijzonder de periode Tijdens de bijeenkomst van de klankbordgroep is met betrekking tot de CO 2 emissiehandel een voorkeur uitgesproken voor de variant om zowel voor de allocatie als voor de monitoring te werken met een landelijk gemiddelde factor (die immers gebaseerd is op een groot aantal metingen) in Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

4 combinatie met het individueel afgenomen en gemeten volume. Bij deze voorkeur is een belangrijke voorwaarde aangegeven, namelijk de aanname dat de Europese Commissie deze factor ook moet beschouwen als een meting zoals gedefinieerd in de richtlijnen voor het ETS. Voorkeursopite handel Een collectieve meting van CO 2 uit aardgas op basis van een jaarlijks door Gasunie E&T vast te stellen bij voorkeur (grof) flow-gewogen nationale EF: Deze waarde is gebaseerd op (kwartiers)metingen op 34 meetpunten. Voor de allocatie is 56,8 kg CO 2 / GJ momenteel de best beschikbare waarde. Deze optie geeft indien de samenstelling van aardgas binnen de emissiehandelende bedrijven niet significant afwijkt van het totaal aardgas, de werkelijke emissies van de industrie en Nederland weer, is goedkoop, transparant, geeft bedrijven zekerheid, spreidt risico s en pijn door wisselende regionale gassamenstelling die buiten de invloedssfeer van de bedrijven liggen. Bezien moet worden of de metingen van één collectieve EF in combinatie met individueel gemeten afnamevolumes binnen de (nauwkeurigheids)eisen van de EU vallen. Daarnaast zal de Europese Commissie moeten instemmen dat deze collectieve meting in de plaats komt van individuele metingen bij de grote installaties. Een consequentie van deze keuze is dat de bedrijven niet meer toegestaan kan worden om individuele (gemeten) CO 2 -emissies voor verbranding van aardgas te rapporteren in emissiehandel of MJV omdat dit interfereert met het gebruik van de nationaal (gemiddelde) factor. Voor procesemissies met koolstofvastlegging is dit uiteraard wel toegestaan TNO-rapport Vaststellingsmethodieken pagina 17 Voor de emissiefactor voor aardgas in de CO 2 emissiehandel (ETS) willen wij ons vooralsnog terughoudend opstellen omdat de nieuwe monitoring richtlijnen nog in ontwikkeling zijn en de keuze mede bepaald worden door goedkeuring door de Europese Commissie. Daarom adviseren wij om: a. voor de allocatie, in samenhang met keuzes rond de monitoring, een keuze te maken uit: 1. of de landelijk gemiddelde factor 56,8 kg CO 2 per GJ 2. of aan iedere (van de circa 530) installaties de factor toe te wijzen van het overeenkomstige regionale meetpunt b. voor de monitoring onder het ETS zo spoedig mogelijk juridisch te laten toetsen of de volgende interpretatie voor bepaling van emissiefactoren (in het bijzonder voor verbrandingsprocessen) een juiste is: het hanteren van de landelijk gemiddelde factor in combinatie met het individueel afgenomen en gemeten volume bij de monitoring voldoet aan de voorschriften conform het niveau 3 van het ETS omdat deze waarde jaarlijks wordt vastgesteld op basis van een groot aantal metingen (> ) op een redelijk aantal meetpunten (34) in het gasdistributienet; c. Indien de bovengenoemde interpretatie onder b niet voldoende blijkt, voor de monitoring de volgende interpretatie juridisch te laten toetsen: het hanteren van de relevante regionale emissiefactor als factor voor de installatie bij de monitoring impliceert een monitoring op het niveau 3 van de EU emissiehandelvoorschrifen omdat op het meetpunt sprake is van de situatie van één partij zoals bedoeld in de EU voorschriften d. Vooruitlopend op de juridische toetsing met de Gasunie overleg te (laten) starten over de haalbaarheid en financiële consequenties van een eventuele verdere verbijzondering van de onder c genoemde mogelijkheid vanaf het jaar Dit betreft het (via automatisering) 1:1 relateren van de in rekening gebrachte hoeveelheid aardgas en de daarbij behorende CO 2 emissie (en beide op de factuur vermelden). Verder adviseren wij u om te laten inventariseren voor welke andere regelingen de nieuwe inzichten van belang zijn. Bij het voorbereiden van dit advies zijn wij bij voorbeeld gestuit op de Regeling kooldioxide-index warmtekrachtkoppeling Elektriciteitswet 1998 die expliciet een CO 2 emissiefactor hanteert die equivalent is aan 56,1 kg CO 2 /GJ. Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

5 In de toelichting is bovenstaand advies verder uitgewekt. Voor een nadere onderbouwing willen verwijzen naar het bovengenoemde TNO rapport Vaststellingsmethodieken voor CO 2 - emissiefactoren van aardgas in Nederland. Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

6 Toelichting bij het advies voor nieuwe CO 2 emissiefactor voor aardgas vanaf 1990 Inleiding Bij de voorbereidingen van het nationale allocatieplan voor de 2 e handelsperiode voor de emissiehandel ( ) zijn er signalen afgegeven dat de standaard CO 2 emissiefactor van aardgas in de nationale brandstoflijst niet meer correct zouden zijn. Daarom heeft het Ministerie van VROM/DGM op 19 december 2005 aan SenterNovem (als nationaal loket internationale emissierapportages en kwaliteitsbewaking) verzocht om te onderzoeken: of voor deze factor eerder dan gepland aanpassing gewenst zou zijn (geplande heroverweging zou in 2007 plaatsvinden); wat een nieuwe waarde zou kunnen zijn; en hierover een advies uit te brengen, zo mogelijk voor 1 februari Tijdens de vergadering van de Stuurgroep Emissie Registratie van 25 april 2006 kan dan een besluit genomen worden over een eventuele aanpassing. In deze notitie worden deze aanbevelingen verder onderbouwd. Een uitgebreidere toelichting is opgenomen in het TNO rapport Vaststellingsmethodieken voor CO 2 -emissiefactoren van aardgas in Nederland van 21 maart Na een schets van de achtergrond wordt toegelicht dat een aanpassing van de emissiefactor noodzakelijk is. Voor een nieuwe waarde kan gekozen worden een viertal opties (een nationale factor, een set van regionale factoren, een factor voor laag- en een voor hoogcalorisch aardgas en als laatste bij ieder de mogelijkheid om jaarlijks een nieuwe factor vast te stellen of te werken met een meerjarige). De keuze voor de Emissieregistratie en de internationale rapportage is op dit moment eenvoudiger te maken dan voor de emissiehandel. Voor de internationale rapportage kan nu een nieuwe landelijke factor van 56,8 kg/gj gehanteerd worden en in de loop van het jaar kan over vervolgstappen beslist worden. Voor de emissiehandel moet voor de allocatie op korte termijn een keuze gemaakt worden uit twee mogelijkheden en is voorafgaand aan een definitieve keuze m.b.t. de monitoring in de periode een juridische toetsing gewenst zijn. Achtergrond De huidige CO 2 emissiefactor heeft een vaste waarde van 56,1 kg CO 2 per GJ energie (onderwaarde). Deze factor is bepaald na onderzoek van TNO over verschillende emissiefactoren van brandstoffen [TNO rapport R2002/174 CO 2 emission factors for fuels in the Netherlands]. Daarin is naar voren is gebracht dat op basis van metingen en berekening in 1980 een specifiek Nederlandse emissiefactor 56,0 kg/gj zou kunnen zijn, gebaseerd op het zgn. Groninger gas. Vanwege de geringe verschillen met de IPCC standaard en al gemaakte afspraken bij het eerste allocatieplan van de CO 2 - emissiehandel is besloten de default IPCC waarde van 56,1 te hanteren. Een eerste signaal (een notitie van Infomil) over mogelijk andere emissiefactoren voor aardgas met een andere samenstelling dan Groningergas waren bekend bij de definitieve vaststelling van de brandstoflijst en hebben toen tot de beslissing geleid om bij de eerste herziening (in 2007) in ieder geval aardgas te bestuderen. Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

7 Eerdere aanpassing is noodzakelijk Begin februari 2006 zijn nieuwe berekeningen van Gasunie Engineering & Technology (GTS) ter beschikking gekomen voor de periode 1 juli juli 2004 en begin maart voor het jaar Samengevat zijn in de onderzochte periode de volgende emissiefactoren gevonden: Gassoort ** Aantal meetpunten Ongewogen Emissiefactor kg CO 2 per GJ Toename t.o.v. 56.1* 2003/ / /2004 Aardgas (G+H) % G-gassen % H-gassen % *: Gecorrigeerd voor de werkelijke energie-inhoud van de gassen **: G-gassen (= Gronings aardgas) zijn laag- calorische en H-gassen hoogcalorische gassen. Hiermee is duidelijk dat de meetwaarden buiten de tot nu gehanteerde onzekerheidsmarge van +/- 1% voor de emissiefactor lagen. Hierdoor is het noodzakelijk de huidige factor zo spoedig mogelijk aan te passen. Keuzemogelijkheden voor nieuwe waarden De resultaten van de metingen in 2003/2004 hebben geleid tot het inzicht dat: de verschillen tussen G-gassen en H-gassen minder belangrijk blijken dan eerder aangenomen; de regionale verschillen tussen de 34 door Gasunie aangeboden gassamenstellingen aanzienlijk zijn; de mogelijkheid bestaat dat de factor binnen één jaar en hiermee wellicht ook over jaren minder constant is dan verondersteld. Dit inzicht betekende ook dat de huidige methode (hanteren van één landelijke factor die voor meer jaren geldt) ter discussie komt te staan. Daarom is besloten om, voordat een advies is uitgebracht, de nieuwe informatie en de keuzen voor een nieuwe waarde en mogelijk nieuwe methodiek(en) te bespreken met een klankbordgroep. In deze groep waren experts van diverse instituten en organisaties vertegenwoordigd. De samenstelling van deze groep is in overleg met het Ministerie van VROM bepaald. De klankbordgroep is één keer, namelijk op 28 februari 2006, bijeengekomen. Een verslag van deze bijeenkomst is als bijlage opgenomen in het TNO rapport. Deze klankbordgroep heeft de bovengenoemde conclusie dat de huidige factor niet langer gehanteerd kan worden onderschreven. (Voor deze bijeenkomst waren alleen de meetgegevens 2003/2004 beschikbaar). Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

8 Voor een nieuwe factor zijn de volgende keuzen met de klankbordgroep besproken: a. één nieuwe emissiefactor voor aardgas; b. een set van 34 regionale emissiefactoren voor aardgas c. een nieuwe emissiefactor voor H-gas en G-gas afzonderlijk d. een jaarlijks nieuwe vaststelling van de factor(en) of een meerjaarlijkse factor Ad a. één nieuwe emissiefactor voor aardgas Voor 2003/2004 is door Gasunie de Nederlandse emissiefactor voor aardgas berekend op (afgerond) 56,8 kg/gj. Voor de 33 meetpunten, aangevuld met een extra meetpunt voor de leveringen vanuit de Zebra leiding, is een gemiddelde waarde ( gewogen flow i.v.m. verschillen van leveringsvolumes per meetpunt en fluctuaties gedurende het jaar) berekend. Dit is in feite een landelijk gemiddelde factor. Op verzoek van de klankbordgroep heeft GTS na de bijeenkomst de beschikbare meetgegevens voor het jaar 1990 geanalyseerd. Voor dat jaar is informatie (maandgemiddelden) voor 21 (vergelijkbare) meetpunten beschikbaar. Gebleken is dat voor 1990 dezelfde gemiddelde landelijke aardgasfactor geldt, te weten 56,8 kg/gj. Deze factor is echter berekend met gewone gemiddelde per meetpunt (niet flow-gewogen). Het vaststellen van regionale flowgewogen gemiddelden vraag arbeidsintensieve dataverwerking. Daarom is gekozen om eenvoudigere berekening uit te voeren en in te schatten wat de gevoeligheid is van deze waarde voor de verschillen in regionale afzet en fluctuaties gedurende het jaar. Dit levert een gemiddelde flowgewogen emissiefactor op voor de periode 1 juli juli 2004 van 56,78 kg/gj. Dit is niet significant afwijkend van de ongewogen gemiddelde emissiefactor. Als het 95% betrouwbaarheidsinterval voor het ongewogen gemiddelde gehanteerd wordt op dit gewogen gemiddelde, kan gesteld worden dat met 95% zekerheid de landelijk gemiddelde factor ligt tussen 56,78 +/- 0,14. Conclusies 1. De gemiddelde landelijke CO 2 emissiefactor voor aardgas is volgens de huidige inzichten 56,8 kg/gj voor de hele periode ; 2. Analyse van meetresultaten in alle of verschillende jaren in de periode zijn nodig om inzicht te krijgen in de variabiliteit van deze emissiefactor over de jaren heen; 3. Er kan nog geen definitieve uitspraak gedaan worden over de gewenste berekeningsystematiek vanaf het jaar 2005 m.b.t. wijze van meer gedetailleerde (flow)weging; Ad b. regionale emissiefactoren voor aardgas Gasunie Engineering & Technology heeft de meetresultaten op 34 meetpunten in de periode 1 juli juli 2004 ( kwartierwaarden) geanalyseerd. Dit heeft geresulteerd in regionale factoren die variëren van 56,09 tot 57,56 kg/gj. De regionale waarden zijn opgenomen in bijlage 1. Het 95% betrouwbaarheidsinterval bedraagt +/- 0,14 kg/gj. 95% van de metingen valt binnen de range +/- 0,81 kg/gj. Dit wil zeggen dat 95% van de gemeten regionale emissiefactoren ligt tussen 56,79 +/- 0,81. Met andere woorden 5% van de regionale factoren is of lager dan 55,97 of hoger dan 57,59 en wijkt dus zeker statistisch significant af van de landelijk gemiddeld factor Voor 1990 zijn gegevens voor 21 vergelijkbare meetpunten geanalyseerd. De marges voor dat jaar zijn groter gezien het kleiner aantal metingen. De waarden in dat jaar variëren van 56,10 tot 59,26 kg/gj. Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

9 Hoewel het landelijk gemiddelde voor 1990 met 56,77 praktisch gelijk is aan dat van 2003/2004 (56,78) geldt dit niet voor de regionale meetpunten (zie bijlage 1). Conclusies 1. De spreiding in de regionale factoren is zodanig dat toepassing van de landelijk gemiddelde factor op het niveau van een regio en/of bedrijf resulteert in cijfers die afwijken van de feitelijke situatie; 2. De variatie in 1990 en 2003/2004 waarden van de regionale emissiefactoren is groter dan die in de landelijke factoren (die praktisch gelijk zijn); Ad c. een specifieke waarde voor G-gassen en H-gassen Voordat de resultaten van de gedetailleerde berekeningen beschikbaar waren werd gedacht dat er op landelijk niveau een groot verschil tussen deze twee gassamenstellingen zou zitten, zodat een onderscheid wenselijk zou kunnen zijn. Zoals in bovenstaande tabel is opgenomen hebben G- en H-gas andere emissiefactoren dan de landelijk gemiddelde factor. Deze verschillen zijn groter als er gewogen wordt voor de flow. Dan wijkt de gemiddelde flowgewogen emissiefactor voor H-gas in 2003/04 (57,1) statistisch significant af de gemiddelde landelijke factor (van G en H gas samen) van 56,8 (als het betrouwbaarheidsinterval van het ongewogen gemiddelde wordt genomen). Voor G-gas is dit niet het geval, voor 1990 waarden ook niet. Ook blijkt de emissiefactor van H-gas in 2003/04 t.o.v gestegen te zijn tot boven het gemiddelde, terwijl die voor G-gas gedaald is tot onder het gemiddelde. De regionale verschillen blijken veel groter te zijn dan het verschil tussen het gemiddelde G-gas en H- gas. Daarom lijkt het bij een verbijzondering van de factor eerder aangewezen om regionale factoren te gebruiken. Conclusies 1. De emissiefactoren voor G- en H-gas verschillen. De emissiefactor van H-gas lijkt gevoelig te zijn voor regionale afzetverschillen gezien het verschil tussen de ongewogen en de gewogen factor; 2. De ongewogen emissiefactor voor H-gas is in 1990 lager en in 2003/04 hoger dan die voor G- gas; 3. De verschillen in regionale emissiefactoren zijn beduidend groter dan de landelijke verschillen tussen G- en H-gas. Ad d. een jaarlijks nieuwe vaststelling van de factor(en) of een meerjaarlijkse factor Op dit moment zijn alleen de gegevens voor 2003/2004 uitgebreider geanalyseerd. Ook is analyse van gegevens van meerdere jaren nodig om inzicht te krijgen in de variabiliteit van de landelijk gemiddelde factor. Dan pas is een afgewogen beslissing te nemen of een jaarlijkse factor noodzakelijk of wenselijk is of dat een meerjarige factor ook voldoet of zelfs de voorkeur verdient boven een jaarlijks gering op- en neergaande factor (binnen de betrouwbaarheidsmarges). Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

10 De belangrijkste gevolgen van een nieuwe emissiefactor In het TNO rapport wordt nader ingegaan op welke gevolgen die het bovenstaande heeft voor de nationale emissierapportages en het ETS. Samengevat is dit: Pas de CO 2 emissiefactor voor aardgas aan van 56,1 naar 56,8 kg/gj. De argumentatie hiervoor is dat in het verleden de gegevens van één meetpunt gehanteerd zijn voor Groninger gas en dat gebleken is dat dit niet representatief is voor het in Nederland geleverde gas. Analyseer de data voor meerdere jaren en benut dit voor een betere onderbouwing van de factor; m.n. voor andere dan de twee onderzochte perioden en voor definitieve keuzen voor (jaarlijkse) emissiefactoren in de periode tot 2005 of Maak een beleidsmatige keuze uit twee opties (landelijk gemiddelde factor of regionale factoren) voor benutting bij het allocatieplan Stem de keuzen voor de emissiefactor in de periode af tussen de nationale emissiemonitoring (basis voor rapportage Kyoto) en het ETS monitoringsysteem. In onderstaande tabel hebben wij dit in samenhang gepresenteerd. Nationale emissiemonitoring ETS allocatie ETS monitoring (of 2008) Landelijk gemiddelde factor 56,8 Landelijk gemiddelde factor (56,8??) (Jaarlijks te bepalen??) Landelijk gemiddelde factor 56,8 Landelijk gemiddelde factor (jaarlijks te bepalen??) Definitieve keuze factor voor jaren tussen 1990 en 2003 in loop van 2006 Landelijk gemiddelde factor, excl. ETS bedrijven (waarde???) in combinatie met emissies uit ETS monitoringrapporten Landelijk gemiddelde factor en geen gebruik emissies uit ETS monitoringrapporten Uit de 34 regionaal gemiddelde factoren één toewijzen aan de installatie Uit de 34 regionaal gemiddelde factoren één toewijzen aan de installatie Bedrijfsspecifieke factor Gegeven het uitgangspunt dat zoveel mogelijk dezelfde systematiek gevolgd zou moeten worden bij de allocatie als bij de monitoring van het ETS is het gewenst juridisch te laten toetsen of de voorkeursvariant voor het ETS zoals genoemd in het TNO rapport door de Europese Commissie onderschreven wordt. Die variant is om zowel voor de allocatie als voor de monitoring te werken met een landelijk gemiddelde factor die immers gebaseerd is op een groot aantal metingen. Bij deze voorkeur is namelijk een belangrijke voorwaarde aangegeven, namelijk de aanname dat de Europese Commissie deze factor ook moet beschouwen als een meting zoals gedefinieerd in de richtlijnen voor het ETS. Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

11 In onderstaande tabel hebben we een inschatting gemaakt de combinatie van de toekomstige monitoring en de EU voorschriften in het ETS. Voldoet aan niveau EU voorschriften Niveau EU voorschriften Juridisch toetsen Landelijk gemiddelde factor Niveau 2a Niveau 2b of mogelijk zelfs 3 Uit de 34 regionaal gemiddelde Niveau 2b Niveau 3 factoren er een toewijzen aan de installatie Bedrijfsspecifieke factor Niveau 3 n.v.t. Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

12 Bijlage 1: CO 2 emissiefactoren (EF) van aardgas 1990 en 2003/04 Mengpunt /04 EF [kg CO2 /GJ] 95% range EF [kg CO2 /GJ] 95% range G1 56,51 0,56 G2 59,26 2,69 57,27 0,73 G3 56,33 0,59 G4 56,26 0,42 56,48 0,73 G5 56,50 0,09 56,78 0,42 G6 56,28 0,50 56,42 0,62 G7 56,42 0,52 56,58 0,66 G8 56,32 0,22 56,51 0,56 G9 56,11 0,09 56,42 0,74 G10 56,58 0,67 G11 56,19 0,34 56,32 0,60 G12 56,62 0,30 56,66 0,63 G13 57,29 0,77 G14 56,10 0,03 56,09 0,02 G15 59,23 2,58 57,30 0,79 H1 56,93 0,11 H2 56,86 0,15 H3 57,00 0,18 H4 56,99 0,15 H5 56,37 0,75 56,72 0,37 H6 56,98 0,85 57,56 0,28 H7 56,54 0,60 57,36 0,34 H8 56,62 0,47 H9 56,58 0,75 H10 57,27 1,42 57,04 0,10 H11 56,45 0,51 56,31 0,64 H12 56,82 0,14 H13 56,34 0,37 57,01 0,18 H14 57,08 0,10 57,56 0,28 H15 56,65 0,14 56,84 0,44 H16 56,65 0,23 57,37 0,38 H17 56,61 0,12 56,87 0,16 H18 56,54 0,81 H19 56,13 0,40 Gem. G+H 56,77 1,83 56,78 0,81 95% BI 0,40 0,14 Gem. G 56,84 2,67 56,64 0,80 95% BI 0,80 0,21 Gem. H 56,70 0,71 56,90 0,81 95% BI 0,22 0,19 Advies nieuwe CO 2 emissiefactor aardgas vanaf SenterNovem

Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. nationale monitoring 2014 en emissiehandel 2014

Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. nationale monitoring 2014 en emissiehandel 2014 Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. nationale monitoring 2014 en emissiehandel 2014 Datum 19 december 2013 Status Definitief Pagina 1 van 1 Colofon Projectnaam Jaarlijkse vaststelling

Nadere informatie

Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. kalenderjaar 2011 en emissiehandel 2012

Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. kalenderjaar 2011 en emissiehandel 2012 Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. kalenderjaar 2011 en emissiehandel 2012 Datum 20 december 2011 Status Definitief Pagina 1 van 1 Colofon Projectnaam Jaarlijkse vaststelling

Nadere informatie

Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. nationale monitoring 2016 en emissiehandel 2016

Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. nationale monitoring 2016 en emissiehandel 2016 Berekening van de standaard CO 2 -emissiefactor aardgas t.b.v. nationale monitoring 2016 en emissiehandel 2016 Datum 17 december 2015 Status Definitief Colofon Projectnaam NIE/emissiemonitoring: jaarlijkse

Nadere informatie

Vaststellingsmethodieken voor CO 2 -emissiefactoren van aardgas in Nederland

Vaststellingsmethodieken voor CO 2 -emissiefactoren van aardgas in Nederland Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek / Netherlands Organisation for Applied Scientific Research Laan van Westenenk 501 Postbus 342 7300 AH Apeldoorn TNO-rapport 2006-A-R0079/B

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland,

Broeikasgasemissies in Nederland, Indicator 8 september 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De totale uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland,

Broeikasgasemissies in Nederland, Indicator 19 mei 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De totale uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO 2 -emissiefactoren

Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO 2 -emissiefactoren Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO 2 -emissiefactoren Dit document is vastgesteld door de Stuurgroep Emissie Registratie in 2004. Het is opgesteld door SenterNovem in opdracht van het

Nadere informatie

Aardgaskwaliteit en het meten van NOx-emissies

Aardgaskwaliteit en het meten van NOx-emissies Aan PKL-leden Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving NL Milieu en Leefomgeving Prinses Beatrixlaan 2 2595 AL Den Haag Postbus 93144 2509 AC Den Haag www.rijkswaterstaat.nl Contactpersoon Wim Burgers

Nadere informatie

Samenvatting. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven KvK Utrecht T

Samenvatting. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven   KvK Utrecht T A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 info@rivm.nl Uw kenmerk Gevoeligheid van de gesommeerde depositiebijdrage onder 0,05

Nadere informatie

Emissies van broeikasgassen door de land- en tuinbouw,

Emissies van broeikasgassen door de land- en tuinbouw, Emissies van broeikasgassen door de land- en tuinbouw, 1990-2009 Indicator 19 oktober 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

Validatie CO2-reductiemodel Nuon warmtenetten Publieke samenvatting. TNO-rapport TNO 2018 R10435

Validatie CO2-reductiemodel Nuon warmtenetten Publieke samenvatting. TNO-rapport TNO 2018 R10435 TNO-rapport TNO 2018 R10435 Validatie CO2-reductiemodel Nuon warmtenetten 2017 Leeghwaterstraat 44 2628 CA Delft Postbus 6012 2600 JA Delft www.tno.nl T +31 88 866 22 00 Publieke samenvatting Datum 19

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland,

Broeikasgasemissies in Nederland, Indicator 4 juni 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De totale uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

Energieverbruik. Thermisch vermogen (GWth)

Energieverbruik. Thermisch vermogen (GWth) Projectbureau Nieuw Aardgas NL Milieu en Leefomgeving Prinses Beatrixlaan 9 AL Den Haag Postbus 93144 09 AC Den Haag www.agentschapnl.nl Contactpersoon A.J. van der Vlugt Monitoren van het effect van nieuw

Nadere informatie

"^&& groningen 1/) CC UJ 2 5 MEI 2011. Aan Provinciale Staten. Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer E-mail Antwoord op

^&& groningen 1/) CC UJ 2 5 MEI 2011. Aan Provinciale Staten. Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer E-mail Antwoord op "^&& groningen bezoekadres: Martinikerkhof 12 Aan Provinciale Staten postadres: Postbus 610 9700 AP Groningen algemeen telefoonnr: 050 316 49 II algemeen faxnr.: 050 316 49 33 www.provinciegroningen.nl

Nadere informatie

BEMS emissie-eisen en de veranderende G-gaskwaliteit

BEMS emissie-eisen en de veranderende G-gaskwaliteit Projectbureau Nieuw Aardgas NL Milieu en Leefomgeving Prinses Beatrixlaan 2 2595 AL Den Haag Postbus 93144 2509 AC Den Haag www.agentschapnl.nl Contactpersoon Wim Burgers BEMS emissie-eisen en de veranderende

Nadere informatie

Rapportage van emissiemetingen

Rapportage van emissiemetingen Wat doet de VKL? De Vereniging Kwaliteit Luchtmetingen (VKL) heeft ten doel, binnen de kaders van de Europese en Nationale wet- en regelgeving, een concrete bijdrage te leveren aan het waarborgen, ontwikkelen,

Nadere informatie

Energieprijzen in vergelijk

Energieprijzen in vergelijk CE CE Oplossingen voor Oplossingen milieu, economie voor milieu, en technologie economie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 611 HH Delft 611 HH Delft tel: tel: 015 015 150 150 150 150 fax: fax:

Nadere informatie

Curaçao Carbon Footprint 2015

Curaçao Carbon Footprint 2015 Willemstad, March 2017 Inhoudsopgave Inleiding 2 Methode 2 Dataverzameling 3 Uitstoot CO2 in 2010 3 Uitstoot CO2 in 2015 4 Vergelijking met andere landen 5 Central Bureau of Statistics Curaçao 1 Inleiding

Nadere informatie

Jaarverslag Criteria. Conform niveau 3 op de CO2- prestatieladder 3.0 en ISO norm. Opgesteld door Paraaf. Datum Versie 2

Jaarverslag Criteria. Conform niveau 3 op de CO2- prestatieladder 3.0 en ISO norm. Opgesteld door Paraaf. Datum Versie 2 Jaarverslag 2017 Criteria Opgesteld door Paraaf Conform niveau 3 op de CO2- prestatieladder 3.0 en ISO 14064-1 norm RB Datum 12-7-2018 Versie 2 Status Definitief Inhoudsopgave 1 INLEIDING EN VERANTWOORDING...

Nadere informatie

Onrendabele top berekeningen voor bestaande WKK 2008. J.S. Hers W. Wetzels A.J. Seebregts A.J. van der Welle

Onrendabele top berekeningen voor bestaande WKK 2008. J.S. Hers W. Wetzels A.J. Seebregts A.J. van der Welle Onrendabele top berekeningen voor bestaande WKK 2008 J.S. Hers W. Wetzels A.J. Seebregts A.J. van der Welle ECN-E--08-022 Mei 2008 Verantwoording ECN heeft van het Ministerie van Economische Zaken opdracht

Nadere informatie

Het gebruik van het blancheerrendement als indicator voor het verwerkingsrendement.

Het gebruik van het blancheerrendement als indicator voor het verwerkingsrendement. Het gebruik van het blancheerrendement als indicator voor het verwerkingsrendement. Een statistische onderbouwing voor bemonstering van partijen champignons. P.C.C. van Loon Praktijkonderzoek Plant & Omgeving

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland per sector,

Broeikasgasemissies in Nederland per sector, Indicator 8 september 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissie van koolstofdioxide

Nadere informatie

5.B.1_1 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2015 H1 + H2. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B.

5.B.1_1 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2015 H1 + H2. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B. 5.B.1_1 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2015 H1 + H2 Conform Co₂-prestatieladder 3.0 Verantwoording Titel Voortgangsrapportage CO₂-emissies Periode Januari 2015 t/m december 2015 Revisie 1.0 Datum

Nadere informatie

CO 2 -uitstoot 2011 gemeente Delft

CO 2 -uitstoot 2011 gemeente Delft CO 2 -uitstoot 2011 gemeente Delft Notitie Delft, januari 2013 Opgesteld door: L.M.L. (Lonneke) Wielders C. (Cor) Leguijt 2 Januari 2013 3.991.1 CO 2-uitstoot 2011 gemeente Delft 1 Woord vooraf In deze

Nadere informatie

Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector

Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector R. Mortier Opwarming is een natuurlijk verschijnsel Probleem : evenwicht is verstoord

Nadere informatie

Emissies naar lucht door de energievoorziening,

Emissies naar lucht door de energievoorziening, Indicator 1 mei 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissies van vrijwel alle belangrijke

Nadere informatie

Werken met de SCi-547 en SCi-548. Jody Schinkel, Suzanne Spaan, Ko den Boeft, Jan Tempelman

Werken met de SCi-547 en SCi-548. Jody Schinkel, Suzanne Spaan, Ko den Boeft, Jan Tempelman Werken met de SCi-547 en SCi-548 Jody Schinkel, Suzanne Spaan, Ko den Boeft, Jan Tempelman Inhoud presentatie 1. Doel van de protocollen 2. Inhoud protocollen Hoe meten / analyseren? Waarom registreren?

Nadere informatie

3.A.1-2 Emissie inventaris rapport 2016

3.A.1-2 Emissie inventaris rapport 2016 3.A.1-2 Emissie inventaris rapport 2016 Inhoudsopgave 1 Inleiding en verantwoording 10 2 Beschrijving van de organisatie 10 3 Verantwoordelijke 11 4 Basisjaar en rapportage 11 5 Afbakening 11 6 Directe

Nadere informatie

Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO 2 - emissiefactoren, versie januari 2012

Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO 2 - emissiefactoren, versie januari 2012 Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO 2 - emissiefactoren, versie januari 2012 Datum 19 januari 2012 Status Definitief Pagina 1 van 1 Colofon Projectnaam Jaarlijkse update NL brandstoffenlijst

Nadere informatie

Emissies naar lucht door de energievoorziening,

Emissies naar lucht door de energievoorziening, Indicator 29 april 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissies van een aantal belangrijke

Nadere informatie

Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2 emissiefactoren, versie januari Datum Januari 2018 Status Definitief

Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2 emissiefactoren, versie januari Datum Januari 2018 Status Definitief Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2 emissiefactoren, versie januari 2018 Datum Januari 2018 Status Definitief Colofon Projectnaam Jaarlijkse update Nederlandse brandstoffenlijst Projectnummer

Nadere informatie

Het blijkt dat dit eigenlijk alleen lukt met de exponentiële methode.

Het blijkt dat dit eigenlijk alleen lukt met de exponentiële methode. Verificatie Shen en Carpenter RDEC methodiek voor de karakterisering van asfaltvermoeiing; vergelijking van verschillende methoden voor het berekenen van de parameters. Jan Telman, Q-Consult Bedrijfskundig

Nadere informatie

Energie meetplan 2012-2015. Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.1

Energie meetplan 2012-2015. Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.1 Energie meetplan 2012-2015 Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Doelstellingen 4 3 Planning meetmomenten 5 3.1. Vestiging A (Binnenbaan 37 te Rhoon) incl. werkplaats

Nadere informatie

Hoe eenvoudig is een gemiddelde? 23 juni NENInfodag. Wim Burgers RWS-WVL-InfoMil

Hoe eenvoudig is een gemiddelde? 23 juni NENInfodag. Wim Burgers RWS-WVL-InfoMil Hoe eenvoudig is een gemiddelde? 23 juni NENInfodag Wim Burgers RWS-WVL-InfoMil Inhoud 1. Wat is een valide gemiddelde? (CEN TC 264 WG 9) 2. Verhouding korte en lange termijn gemiddelden (TWG BREF LCP)

Nadere informatie

Emissiehandel: Commissie geeft groen licht voor nog eens 8 plannen zodat de handel zoals gepland van start kan gaan

Emissiehandel: Commissie geeft groen licht voor nog eens 8 plannen zodat de handel zoals gepland van start kan gaan IP/04/1250 Brussel, 20 oktober 2004 Emissiehandel: Commissie geeft groen licht voor nog eens 8 plannen zodat de handel zoals gepland van start kan gaan De Europese Commissie gaat akkoord met een tweede

Nadere informatie

Intentieovereenkomst samenwerking gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a.

Intentieovereenkomst samenwerking gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. Intentieovereenkomst samenwerking gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. De raden van de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a.; OVERWEGENDE:

Nadere informatie

BIJLAGE D BIJ ONTWERP METHODEBESLUIT

BIJLAGE D BIJ ONTWERP METHODEBESLUIT BIJLAGE D BIJ ONTWERP METHODEBESLUIT Nummer: 101732-6 Betreft: Bijlage D bij het ontwerpbesluit tot vaststelling van de methode van de korting ter bevordering van de doelmatige bedrijfsvoering ingevolge

Nadere informatie

Review CO 2 -studie ZOAB Rasenberg

Review CO 2 -studie ZOAB Rasenberg Review CO 2 -studie ZOAB Rasenberg Notitie Delft, maart 2011 Opgesteld door: M.N. (Maartje) Sevenster M.E. (Marieke) Head 2 Maart 2011 2.403.1 Review CO 2 -studie ZOAB Rasenberg 1 Inleiding Binnen de prestatieladder

Nadere informatie

Voortgangsrapportage. Inhoud

Voortgangsrapportage. Inhoud Voortgangsrapportage Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Algemeen... 2 3. Energiestromen... 2 4. Inzage energieverbruik... 3 5. Conclusie... 4 6. Maatregelen... 4 7. Aanbevelingen... 5 Voortgangsrapportage 5 maart

Nadere informatie

Kenmerk ontheffing in de Bijstands Uitkeringen Statistiek

Kenmerk ontheffing in de Bijstands Uitkeringen Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Divisie sociale en regionale statistieken (SRS) Sector statistische analyse voorburg (SAV) Postbus 24500 2490 HA Den Haag Kenmerk ontheffing in de Bijstands Uitkeringen

Nadere informatie

Op grond van artikel 28 uit het Besluit luchtkwaliteit (Stb. 2001, 269) bieden wij U hierbij aan de provinciale rapportage Luchtkwaliteit 2003.

Op grond van artikel 28 uit het Besluit luchtkwaliteit (Stb. 2001, 269) bieden wij U hierbij aan de provinciale rapportage Luchtkwaliteit 2003. Bezoekadres Houtplein 33 Het Ministerie van Volksgezondheid, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer T.a.v. de Staatssecretaris P.L.B.A. van Geel Postbus 20951 2500 EX DEN HAAG Haarlem Postadres Postbus 3007

Nadere informatie

Energie meetplan 2012-2015. Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.1

Energie meetplan 2012-2015. Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.1 Energie meetplan 2012-2015 Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Doelstellingen 4 3 Planning meetmomenten 5 3.1. Vestiging A 5 Scope 1 emissies 5 Scope 2 emissies

Nadere informatie

Deelrapport Luchtkwaliteit Aanvulling

Deelrapport Luchtkwaliteit Aanvulling Deelrapport Luchtkwaliteit Aanvulling Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie Postbus 299-4600 AG Bergen op Zoom + 31 (0)164 212 800 nieuwesluisterneuzen@vnsc.eu www.nieuwesluisterneuzen.eu Rapport Vlaams

Nadere informatie

CO2-emissies uit elektriciteitsopwekking binnen ETS. Bart van Wezel, Reinoud Segers, Bas Guis en Kathleen Geertjes

CO2-emissies uit elektriciteitsopwekking binnen ETS. Bart van Wezel, Reinoud Segers, Bas Guis en Kathleen Geertjes CO2-emissies uit elektriciteitsopwekking binnen ETS Bart van Wezel, Reinoud Segers, Bas Guis en Kathleen Geertjes Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Methode 4 2.1 Gebruikte begrippen 4 2.2 Beschrijving bestaande

Nadere informatie

EMISSIE INVENTARISATIERAPPORT

EMISSIE INVENTARISATIERAPPORT Pagina: 315.2 1 / 6 Emissie inventaris rapport (3.A.1-2) Inhoudsopgave 1 Inleiding en verantwoording...2 2 Beschrijving van de organisatie...2 3 Verantwoordelijke...2 4 Basisjaar en rapportage...2 5 Afbakening...2

Nadere informatie

Energiemeetplan 2015-2017. Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.2

Energiemeetplan 2015-2017. Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.2 Energiemeetplan 2015-2017 Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Doelstellingen 4 3 Planning meetmomenten 5 3.1 Vestiging Capelle aan den IJssel 5 4 Beheersing doelstellingen

Nadere informatie

Evaluatie volumebepalingssysteem

Evaluatie volumebepalingssysteem Evaluatie volumebepalingssysteem 2014 Evaluatie Volumebepalingsysteem 2014 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, openbaar gemaakt, opgeslagen in een gegevensopzoeksysteem

Nadere informatie

Emissie-inventarisrapport

Emissie-inventarisrapport Emissie-inventarisrapport CO 2 -prestatieladder MVO medewerker Naam: S. Gorter Algemeen directeur Naam: M. van Vuuren-Sanders Datum: Datum: Handtekening: Handtekening: Cofely Energy & Infra BV Kamer van

Nadere informatie

Bestuur bewonersvereniging Het Breed p/a F. Witzen Het Hoogt 249 1025 GX AMSTERDAM. 22 maart 2010 stookkosten Eneco. Geachte bestuursleden,

Bestuur bewonersvereniging Het Breed p/a F. Witzen Het Hoogt 249 1025 GX AMSTERDAM. 22 maart 2010 stookkosten Eneco. Geachte bestuursleden, Bestuur bewonersvereniging Het Breed p/a F. Witzen Het Hoogt 249 1025 GX AMSTERDAM Datum Onderwerp 22 maart 2010 stookkosten Eneco Geachte bestuursleden, In het informatieboekje dat u aan alle bewoners

Nadere informatie

Deelrapport Luchtkwaliteit Aanvulling

Deelrapport Luchtkwaliteit Aanvulling Deelrapport Luchtkwaliteit Aanvulling Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie Postbus 299-4600 AG Bergen op Zoom + 31 (0)164 212 800 nieuwesluisterneuzen@vnsc.eu www.nieuwesluisterneuzen.eu Rapport Vlaams

Nadere informatie

Emissies naar lucht door de industrie,

Emissies naar lucht door de industrie, Indicator 25 maart 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De industrie levert voor alle

Nadere informatie

Broeikasgasemissies in Nederland per sector,

Broeikasgasemissies in Nederland per sector, Indicator 19 mei 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissie van koolstofdioxide (CO2)

Nadere informatie

BIJLAGE V. Technische bepalingen inzake stookinstallaties. Deel 1. Emissiegrenswaarden voor de in artikel 32, lid 2, bedoelde stookinstallaties

BIJLAGE V. Technische bepalingen inzake stookinstallaties. Deel 1. Emissiegrenswaarden voor de in artikel 32, lid 2, bedoelde stookinstallaties BIJLAGE V Technische bepalingen inzake stookinstallaties Deel 1 Emissiegrenswaarden voor de in artikel 32, lid 2, bedoelde stookinstallaties 1. Alle emissiegrenswaarden worden berekend bij een temperatuur

Nadere informatie

Gassnelheid en volume metingen. Deze code van goede meetpraktijk beschrijft de toegepaste. werkwijze bij de meting voor gassnelheid en volume

Gassnelheid en volume metingen. Deze code van goede meetpraktijk beschrijft de toegepaste. werkwijze bij de meting voor gassnelheid en volume Code van goede meetpraktijk van de VKL (Vereniging Kwaliteit Luchtmetingen) Wat doet de VKL? De Vereniging Kwaliteit Luchtmetingen (VKL) heeft ten doel, binnen de kaders van de Europese en Nationale wet-

Nadere informatie

De vormvrije m.e.r.-beoordeling: vereisten

De vormvrije m.e.r.-beoordeling: vereisten Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu vereisten In gevallen dat een be sluit of plan betrekking heeft op activiteiten die voorkomen op de D-lijst kent de vormvrije m.e.r.-beoordeling

Nadere informatie

5.B.1_1 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2016 H1 + H2. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B.

5.B.1_1 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2016 H1 + H2. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B. 5.B.1_1 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2016 H1 + H2 Conform Co₂-prestatieladder 3.0 Verantwoording Titel Voortgangsrapportage CO₂-emissies Periode Januari 2016 t/m december 2016 Revisie 1.0 Datum

Nadere informatie

PRAKTISCHE INVULLING VOOR OPTIMALISATIEMODEL PLAATSING GEURSENSOREN. Door: Bertus van der Weijst Stagiair Wageningen Universiteit

PRAKTISCHE INVULLING VOOR OPTIMALISATIEMODEL PLAATSING GEURSENSOREN. Door: Bertus van der Weijst Stagiair Wageningen Universiteit PRAKTISCHE INVULLING VOOR OPTIMALISATIEMODEL PLAATSING GEURSENSOREN Door: Bertus van der Weijst Stagiair Wageningen Universiteit Onder begeleiding van: Angela van der Sanden en Monique van der Gaag Contact:

Nadere informatie

Hoe zorgen we dat de woningeigenaar kiest voor klimaatneutraal verwarmen? Frans Rooijers 3 april 2018

Hoe zorgen we dat de woningeigenaar kiest voor klimaatneutraal verwarmen? Frans Rooijers 3 april 2018 Hoe zorgen we dat de woningeigenaar kiest voor klimaatneutraal verwarmen? Frans Rooijers 3 april 2018 CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische,

Nadere informatie

Onderzoek kosten actualisatie BEES B Pieter Kroon/Wouter Wetzels; ECN Beleidsstudies

Onderzoek kosten actualisatie BEES B Pieter Kroon/Wouter Wetzels; ECN Beleidsstudies Onderzoek kosten actualisatie BEES B Pieter Kroon/Wouter Wetzels; ECN Beleidsstudies Ten behoeve van doelgroepen overleg VROM maart 2008 www.ecn.nl Inhoud 1. Nederlandse situatie 2. Positie BEES B ten

Nadere informatie

Betreft: Rapportage analyse geprognosticeerde kostenstijging jeugdhulp gemeente Zoetermeer

Betreft: Rapportage analyse geprognosticeerde kostenstijging jeugdhulp gemeente Zoetermeer Aan: Van: De gemeente Zoetermeer H10 Inkoopbureau CC: Datum: 26 november 2018 Betreft: Rapportage analyse geprognosticeerde kostenstijging jeugdhulp gemeente Zoetermeer 1. Inleiding Op 4 oktober 2018 hebben

Nadere informatie

De herziening van het EU ETS: de 4e handelsperiode

De herziening van het EU ETS: de 4e handelsperiode De herziening van het EU ETS: de 4e handelsperiode Tamarah Andriessen De vierde handelsperiode komt eraan! 1. 2005 2007 2. 2008 2012 3. 2013 2020 4. 2021 2030 Even terug... Voorstel van de Europese Commissie:

Nadere informatie

Toepasbaarheid meetgegevens Geluidsnet voor validatieprocedure

Toepasbaarheid meetgegevens Geluidsnet voor validatieprocedure Toepasbaarheid meetgegevens Geluidsnet voor validatieprocedure Samenvatting Na bestudering van het rapport van de contra-expertise meetsysteem Geluidsnet in Zuid-Limburg en op basis van analyses van beschikbare

Nadere informatie

1 Inleiding en verantwoording 2. 2 Beschrijving van de organisatie 2. 3 Verantwoordelijke 2. 4 Basisjaar en rapportage 2.

1 Inleiding en verantwoording 2. 2 Beschrijving van de organisatie 2. 3 Verantwoordelijke 2. 4 Basisjaar en rapportage 2. 3.A.1-2 Inhoudsopgave 1 Inleiding en verantwoording 2 2 Beschrijving van de organisatie 2 3 Verantwoordelijke 2 4 Basisjaar en rapportage 2 5 Afbakening 2 6 Directe en indirecte GHG-emissies 3 6.1 Berekende

Nadere informatie

CO 2 -uitstootrapportage 2011

CO 2 -uitstootrapportage 2011 Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding

Nadere informatie

Emissies door de zeescheepvaart,

Emissies door de zeescheepvaart, Indicator 26 maart 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het betreft hier de feitelijke

Nadere informatie

5.B.1_2 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2016 H1. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B.2

5.B.1_2 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2016 H1. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B.2 5.B.1_2 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2016 H1 Conform Co₂-prestatieladder 3.0 Verantwoording Titel Voortgangsrapportage CO₂-emissies Periode Januari 2016 t/m juni 2016 Revisie 1.0 Datum 14 juli

Nadere informatie

De kaderstellende rol van de raad bij complexe projecten

De kaderstellende rol van de raad bij complexe projecten De kaderstellende rol van de raad bij complexe projecten Basisschool Aan de Bron en sporthal op het voormalige WML-terrein Onderzoeksopzet Rekenkamer Weert 16 december 2007 Inhoudsopgave 1. Achtergrond

Nadere informatie

Evaluatie volumebepalingssysteem

Evaluatie volumebepalingssysteem Evaluatie volumebepalingssysteem 2012 Evaluatie Volumebepalingsysteem 2012 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, openbaar gemaakt, opgeslagen in een gegevensopzoeksysteem

Nadere informatie

PEMS KWALITEIT EISEN. Predictive Emission Monitoring Systems

PEMS KWALITEIT EISEN. Predictive Emission Monitoring Systems PEMS Predictive Emission Monitoring Systems KWALITEIT EISEN Wat is een PEMS Toepasbaarheid van een PEMS PEMS versus AMS Kwaliteitseisen voor een PEMS PEMS in relatie tot EN-14181 en EN-15267 PEMS in relatie

Nadere informatie

Resultaat Toetsing TNO Lean and Green Awards

Resultaat Toetsing TNO Lean and Green Awards ID Naam Koploper Datum toetsing 174 M. Van Happen Transport BV 2-4-2012 Toetsingscriteria 1. Inhoud en breedte besparingen 2. Nulmeting en meetmethode 3. Haalbaarheid minimaal 20% CO2-besparing na 5 jaar

Nadere informatie

ENERGIEMANAGEMENT ACTIEPLAN. 3 oktober 2013

ENERGIEMANAGEMENT ACTIEPLAN. 3 oktober 2013 ENERGIEMANAGEMENT ACTIEPLAN code: B1308 3 oktober 2013 datum: 3 oktober 2013 referentie: lak code: B1308 blad: 3/8 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Onderdelen van het energiemanagement actieplan 5 2.1

Nadere informatie

Emissies naar lucht door huishoudens,

Emissies naar lucht door huishoudens, Indicator 25 maart 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissies van kooldioxide (CO

Nadere informatie

Tevredenheidsnormering HBO-monitor

Tevredenheidsnormering HBO-monitor Tevredenheidsnormering HBO-monitor Inleiding In de HBO-monitor zijn vragen geformuleerd waarmee afgestudeerden hun mening kunnen uiten over hun positie op de arbeidsmarkt en tevredenheid over de genoten

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 29 oktober 2012 (30.10) (OR. en) 15606/12 ENV 823 ENT 277

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 29 oktober 2012 (30.10) (OR. en) 15606/12 ENV 823 ENT 277 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 29 oktober 2012 (30.10) (OR. en) 15606/12 ENV 823 ENT 277 INGEKOMEN DOCUMENT van: de Europese Commissie ingekomen: 26 oktober 2012 aan: het secretariaat-generaal van

Nadere informatie

Transportrisicoberekening N348 ter hoogte van Lemelerveld, gemeente Dalfsen

Transportrisicoberekening N348 ter hoogte van Lemelerveld, gemeente Dalfsen Tebodin Netherlands B.V. Jan Tinbergenstraat 101 7559 SP Hengelo Postbus 233 7550 AE Hengelo Telefoon 074 249 64 96 Fax 074 242 57 12 hengelo@tebodin.nl www.tebodin.com Opdrachtgever: Gemeente Dalfsen

Nadere informatie

1 Inleiding en verantwoording 2. 2 Beschrijving van de organisatie 2. 3 Verantwoordelijke 2. 4 Basisjaar en rapportage 2.

1 Inleiding en verantwoording 2. 2 Beschrijving van de organisatie 2. 3 Verantwoordelijke 2. 4 Basisjaar en rapportage 2. 3.A.1-2 Inhoudsopgave 1 Inleiding en verantwoording 2 2 Beschrijving van de organisatie 2 3 Verantwoordelijke 2 4 Basisjaar en rapportage 2 5 Afbakening 2 6 Directe en indirecte GHG-emissies 3 6.1 Berekende

Nadere informatie

Lozingen vanuit tandartspraktijken

Lozingen vanuit tandartspraktijken Emissieschattingen Diffuse bronnen EmissieRegistratie Lozingen vanuit tandartspraktijken Versie mei 2016 De gepresenteerde methode voor emissieberekening van de genoemde emissieoorzaken in deze factsheet

Nadere informatie

Instituut voor Toegepaste Milieu-Economie

Instituut voor Toegepaste Milieu-Economie KOSTEN EFFECTIVITEIT VOS MAATREGELEN 2010 Achtergronddocument Op- en overslag Jochem Jantzen Henk van der Woerd 3 oktober 2003 Instituut voor Toegepaste Milieu-Economie (TME) Hogeveenseweg 24 2631 PH NOOTDORP

Nadere informatie

Disclaimer. De getoonde informatie in deze presentatie is gebaseerd op een concept template. Hier kunnen dan ook geen rechten aan ontleend worden.

Disclaimer. De getoonde informatie in deze presentatie is gebaseerd op een concept template. Hier kunnen dan ook geen rechten aan ontleend worden. 1 Disclaimer De getoonde informatie in deze presentatie is gebaseerd op een concept template. Hier kunnen dan ook geen rechten aan ontleend worden. Monitoringsmethodologieplan toewijzing 4 e fase Charlotte

Nadere informatie

Gemeente Delft. Doc./bijlage. Pft^unthr

Gemeente Delft. Doc./bijlage. Pft^unthr f A CE Delft 9 Committed to the Environment Gemeente Delft Wijk- en Stadszaken, Vakteam Milieu Mevrouw M. Kaiser Postbus 78 2600 ME DELFT Gemeente Delft 14 JAN 2013 Doc./bijlage Pft^unthr Onskenmerk: Betreft:

Nadere informatie

Reductie van ammoniak- en methaanemissie via het voerspoor

Reductie van ammoniak- en methaanemissie via het voerspoor Reductie van ammoniak- en methaanemissie via het voerspoor Onderzoek naar de wisselwerking tussen de excretie van Totaal Ammoniakaal Stikstof (TAN) en de emissie van enterisch methaan Mei 2017 Rapportnummer

Nadere informatie

Energie meetplan 2013-2015

Energie meetplan 2013-2015 Energie meetplan 2013-2015 Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.2 Organisatie Kenmerk Document Ploegmakers Groep B.V. CO2 PRESTATIELADDER 3.B.2_2 Energiemeetplan 2013-2015 Datum 2015-04-21 Versie

Nadere informatie

Arnold Maassen Holding BV. Verslag energieaudit. Verslag over het jaar 2014. G.R.M. Maassen

Arnold Maassen Holding BV. Verslag energieaudit. Verslag over het jaar 2014. G.R.M. Maassen Arnold Maassen Holding BV Verslag energieaudit Verslag over het jaar 2014 G.R.M. Maassen Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Inventarisatie van energieverbruik en emissiebronnen... 3 3 Energieverbruik en CO 2 Footprint...

Nadere informatie

Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap?

Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap? Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap? De vragen en antwoorden zijn onderverdeeld in vijf groepen: 1 Algemene vragen over de folder...1

Nadere informatie

Opdrachtgever: Directie HKV lijn in water. 3.A.1 CO 2 -emissie inventaris eerste helft 2015. ten behoeve van de CO 2 -Prestatieladder

Opdrachtgever: Directie HKV lijn in water. 3.A.1 CO 2 -emissie inventaris eerste helft 2015. ten behoeve van de CO 2 -Prestatieladder Opdrachtgever: Directie HKV lijn in water 3.A.1 CO 2 -emissie inventaris eerste helft 2015 ten behoeve van de CO 2 -Prestatieladder Titel: CO 2 -emissie inventaris eerste helft 2015 Auteurs: R. Hurkmans

Nadere informatie

Energie meetplan Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0

Energie meetplan Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Energie meetplan 2012-2018 Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Doelstellingen 4 3 Planning meetmomenten 5 3.1. Kantoren 5 Scope 1 emissies 5 Scope 2 emissies 5

Nadere informatie

FS150422.7A. A: Beschrijving van de voorgestelde werkwijze B: Toelichting op het MSP en identificatie proces

FS150422.7A. A: Beschrijving van de voorgestelde werkwijze B: Toelichting op het MSP en identificatie proces FS150422.7A FORUM STANDAARDISATIE 22 april 2015 Agendapunt: 7. Internationaal Stuk 7A. Notitie omgang met standaarden van het Europese Multistakeholder Platform on ICT Standardisation Bijlage A: Beschrijving

Nadere informatie

Bouwwegen beslisnotitie bouwweg in nabijheid Veessen

Bouwwegen beslisnotitie bouwweg in nabijheid Veessen Bijlage 11- Uitvoeringsplan. Bouwwegen beslisnotitie bouwweg in nabijheid Veessen Voor u ligt een notitie om te komen tot een definitieve beslissing over de locatie van de losplaats en aanvoerweg (samen

Nadere informatie

Directie Toezicht Energie (DTe)

Directie Toezicht Energie (DTe) Directie Toezicht Energie (DTe) Aan Ministerie van Economische Zaken T.a.v. de heer mr. L.J. Brinkhorst Postbus 20101 2500 EC Den Haag Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) 102238/1.B999 Rapport Frontier

Nadere informatie

West-Friesland: warmte in transitie. Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017

West-Friesland: warmte in transitie. Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017 West-Friesland: warmte in transitie Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017 Inhoud Warmtetransitie, van het aardgas af, hoezo???? Aanpak in het project Uitkomsten regio West-Friesland Eindbeeld (welke oplossing

Nadere informatie

Ketenanalyse Huisvestingsadvies aan bankfiliaal

Ketenanalyse Huisvestingsadvies aan bankfiliaal Ketenanalyse Huisvestingsadvies aan bankfiliaal Uitgevoerd door Search Consultancy Versie 3, 0ktober 2013 Akkoord MVO-coördinator: Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 1.1. Doelstelling van het onderzoek...

Nadere informatie

Koningskade 4 Postbus EC Den Haag. Veilingen emissierechten 2016

Koningskade 4 Postbus EC Den Haag. Veilingen emissierechten 2016 Koningskade 4 Postbus 91503 2509 EC Den Haag Veilingen emissierechten 2016 Juni 2017 Samenvatting Veilingopbrengst Nederland Aantal rechten Opbrengst ( ) Gemiddelde veilingprijs ( ) EUA 1e kwartaal 7.175.000

Nadere informatie

Nawoord Rekenkamercommissie (rkc) op de bestuurlijke reactie.

Nawoord Rekenkamercommissie (rkc) op de bestuurlijke reactie. Nawoord Rekenkamercommissie (rkc) op de bestuurlijke reactie. De rkc heeft de reactie van het college gelezen en geeft hieronder haar reactie op de noties van het college. Dit is als volgt opgebouwd. Eerst

Nadere informatie

Aanvulling ISSO 39: definitie en monitoring van de SPF van bodemenergiesystemen

Aanvulling ISSO 39: definitie en monitoring van de SPF van bodemenergiesystemen Aanvulling ISSO 39: definitie en monitoring van de SPF van bodemenergiesystemen Normatieve teksten ISSO-kontaktgroep De heer ir. H.J. Broekhuizen De heer ing. A.W.F. Vlooswijk De heer ing. H.C. Roel (voorzitter)

Nadere informatie

Gemeente Haarlem. Drs. Jur Botter, MPA. Retouradres: Stadhuis, Postbus PB Haarlem

Gemeente Haarlem. Drs. Jur Botter, MPA. Retouradres: Stadhuis, Postbus PB Haarlem Gemeente Haarlem Haarlem Drs. Jur Botter, MPA. Wethouder Wmo, Welzijn, Volksgezondheid, Cultuur en Vastgoed Retouradres: Stadhuis, Postbus 511 2003 PB Haarlem Aan de leden van de Commissie Samenleving

Nadere informatie

5.B.1_2 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2017 H1. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B.2

5.B.1_2 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2017 H1. Conform Co₂-prestatieladder B.1 met 2.A A A B.2 5.B.1_2 Voortgangsrapportage Review Co₂-emissies 2017 H1 Conform Co₂-prestatieladder 3.0 Verantwoording Titel Voortgangsrapportage CO₂-emissies Periode Januari 2017 t/m juni 2017 Revisie 1.0 Datum 20 juli

Nadere informatie

Notitie Vergelijking Plateau- en Klagenfurtalternatief Rijksweg 74 ten aanzien van luchtkwaliteit

Notitie Vergelijking Plateau- en Klagenfurtalternatief Rijksweg 74 ten aanzien van luchtkwaliteit Notitie Vergelijking Plateau- en lagenfurt RWS Limburg juli 2007 1 1. Samenvatting en conclusies Rijkswaterstaat heeft in samenwerking met TNO de effecten in en rond Venlo van Rijksweg 74 op luchtkwaliteit

Nadere informatie

Wijzigingsplan Fasering Maastricht Aachen Airport. Gemeente Beek / Gemeente Meerssen

Wijzigingsplan Fasering Maastricht Aachen Airport. Gemeente Beek / Gemeente Meerssen Wijzigingsplan Fasering Maastricht Aachen Airport Wijzigingsplan Fasering Maastricht Aachen Airport Toelichting Bijlage Voorschriften Plankaart Schaal 1:2.500 Datum: 24 februari 2012 Projectgegevens:

Nadere informatie